Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਪੁਰਾਣ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
੯. ਦੁਤਿਯਉਪਕ੍ਖਟਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
9. Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā
ਦੁਤਿਯਉਪਕ੍ਖਟੇਨ ਕਿਂ ਪਯੋਜਨਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਨਤ੍ਥਿ ਪਯੋਜਨਂ, ਕੇવਲਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਪਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਰਹੋਨਿਸਜ੍ਜਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ વਿਯ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਸਙ੍ਗੀਤਿਕਾਰਕੇਹਿ ਸਙ੍ਗੀਤਿਂ ਅਨਾਰੋਪੇਤਬ੍ਬਂ ਭવੇਯ੍ਯ વਿਨਾਪਿ ਤੇਨ ਤਦਤ੍ਥਸਿਦ੍ਧਿਤੋ, ਅਨਿਸ੍ਸਰਤ੍ਤਾ, ਅਨਾਰੋਪੇਤੁਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਚ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਙ੍ਘੋ…ਪੇ॰… ਸਮੂਹਨੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੧੬; ਚੂਲ਼વ॰ ੪੪੧)। ਇਦਂ ਸਬ੍ਬਮਕਾਰਣਂ। ਨ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਪ੍ਪਯੋਜਨਂ વਚਨਂ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਨ੍ਤਿ, ਪਗੇવ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ। ਤੇਨੇવਾਹ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ‘‘ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਇਦਞ੍ਹਿ ਪੁਰਿਮਸ੍ਸ ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਸਦਿਸ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿ। ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ ਚ ਨਿਪ੍ਪਯੋਜਨਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਂਸਦਿਸਞ੍ਚੇਤਂ, ਨ ਨਿਪ੍ਪਯੋਜਨਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਕੋ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥવਿਸੇਸੋਤਿ? ਤਤੋ ਆਹ ‘‘ਕੇવਲਂ ਤਤ੍ਥ ਏਕਸ੍ਸ ਪੀਲ਼ਾ ਕਤਾ, ਇਧ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ, ਅਯਮੇਤ੍ਥ વਿਸੇਸੋ’’ਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਥવਿਸੇਸੇਨ ਕੋ ਪਨਞ੍ਞੋ ਅਤਿਰੇਕਤ੍ਥੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋਤਿ? ਪੋਰਾਣਗਣ੍ਠਿਪਦੇ ਤਾવ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਏਕਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਪੀਲ਼ਾ ਕਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਅਯਮਤਿਰੇਕਤ੍ਥੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ’’ਤਿ। ਤੇਨੇਤਂ ਦੀਪੇਤਿ ‘‘ਨ ਕੇવਲਂ ਪਟਿਲਦ੍ਧਚੀવਰਗਣਨਾਯ ਏવ ਆਪਤ੍ਤਿਗਣਨਾ, ਪੀਲ਼ਿਤਪੁਗ੍ਗਲਸਙ੍ਖਾਤવਤ੍ਥੁਗਣਨਾਯਪੀ’’ਤਿ।
Dutiyaupakkhaṭena kiṃ payojananti ce? Natthi payojanaṃ, kevalaṃ aṭṭhuppattivasena pana paññattaṃ bhikkhuniyā rahonisajjasikkhāpadaṃ viya. Evaṃ sante saṅgītikārakehi saṅgītiṃ anāropetabbaṃ bhaveyya vināpi tena tadatthasiddhito, anissarattā, anāropetuṃ anuññātattā ca. Vuttañhetaṃ ‘‘ākaṅkhamāno, ānanda, saṅgho…pe… samūhaneyyā’’ti (dī. ni. 2.216; cūḷava. 441). Idaṃ sabbamakāraṇaṃ. Na hi buddhā appayojanaṃ vacanaṃ nicchārenti, pageva sikkhāpadaṃ. Tenevāha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘imināva nayena attho veditabbo. Idañhi purimassa anupaññattisadisa’’ntiādi. Anupaññatti ca nippayojanaṃ natthi. Taṃsadisañcetaṃ, na nippayojananti dassitaṃ hoti. Evaṃ sante ko panettha atthavisesoti? Tato āha ‘‘kevalaṃ tattha ekassa pīḷā katā, idha dvinnaṃ, ayamettha viseso’’ti. Iminā atthavisesena ko panañño atirekattho dassitoti? Porāṇagaṇṭhipade tāva vuttaṃ ‘‘ekasmimpi vatthusmiṃ ubhinnampi pīḷā kātuṃ na vaṭṭatīti ayamatirekattho dassito’’ti. Tenetaṃ dīpeti ‘‘na kevalaṃ paṭiladdhacīvaragaṇanāya eva āpattigaṇanā, pīḷitapuggalasaṅkhātavatthugaṇanāyapī’’ti.
ਹੋਨ੍ਤਿ ਚੇਤ੍ਥ –
Honti cettha –
‘‘વਤ੍ਥੁਤੋ ਗਣਨਾਯਪਿ, ਸਿਯਾ ਆਪਤ੍ਤਿ ਨੇਕਤਾ।
‘‘Vatthuto gaṇanāyapi, siyā āpatti nekatā;
ਇਤਿ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਞ੍ਚ, ਦੁਤਿਯੂਪਕ੍ਖਟਂ ਇਧ॥
Iti sandassanatthañca, dutiyūpakkhaṭaṃ idha.
‘‘ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਸਿਕ੍ਖਾਯ, વਿਭਙ੍ਗੇ વਿਯ ਕਿਨ੍ਤੇਤਂ।
‘‘Kāyasaṃsaggasikkhāya, vibhaṅge viya kintetaṃ;
ਏਕਿਤ੍ਥਿਯਾਪਿ ਨੇਕਤਾ, ਆਪਤ੍ਤੀਨਂ ਪਯੋਗਤੋ’’ਤਿ॥ (વਜਿਰ॰ ਟੀ॰ ਪਾਰਾਜਿਕ ੫੩੨)।
Ekitthiyāpi nekatā, āpattīnaṃ payogato’’ti. (vajira. ṭī. pārājika 532);
ਅਪਿਚੇਤਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਤਂਜਾਤਿਕੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਸਬ੍ਬੇਸੁਪਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬવਿਨਿਚ੍ਛਯਸ੍ਸ ਦਸ੍ਸਨਪ੍ਪਯੋਜਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਆਹ ਚ –
Apicetaṃ sikkhāpadaṃ taṃjātikesu sikkhāpadesu sabbesupi gahetabbavinicchayassa dassanappayojananti veditabbaṃ. Āha ca –
‘‘ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਾਯ ਬਹੁਤਾਯ વਿਮਿਸ੍ਸਤਾਯ।
‘‘Aññātikāya bahutāya vimissatāya;
ਆਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਬਹੁਤਾ ਚ વਿਮਿਸ੍ਸਤਾ ਚ।
Āpattiyāpi bahutā ca vimissatā ca;
ਇਚ੍ਚੇવਮਾਦਿવਿਧਿਸਮ੍ਭવਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ।
Iccevamādividhisambhavadassanatthaṃ ;
ਸਤ੍ਥਾ ਉਪਕ੍ਖਟਮਿਦਂ ਦੁਤਿਯਂ ਅવੋਚਾ’’ਤਿ॥ (વਜਿਰ॰ ਟੀ॰ ਪਾਰਾਜਿਕ ੫੩੨)।
Satthā upakkhaṭamidaṃ dutiyaṃ avocā’’ti. (vajira. ṭī. pārājika 532);
ਤਸ੍ਸਾਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾ વਿਚਾਰਣਾ – ਪੁਰਾਣਚੀવਰਂ ਏਕਮੇવ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਹਿ ਦ੍વੀਹਿ, ਬਹੂਹਿ વਾ ਧੋવਾਪੇਤਿ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਗਣਨਾਯ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਗਣਨਾ। ਤਥਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ, ਬਹੂਨਂ વਾ ਸਾਧਾਰਣਂ ਏਕਮੇવ ਚੀવਰਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਪਾਰਿવਤ੍ਤਕਾ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਇਧਾਪਿ ਤਥਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ, ਬਹੂਨਂ વਾ ਸਾਧਾਰਣਮੇਕਂ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤਿ, વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲਗਣਨਾਯ ਆਪਤ੍ਤਿਗਣਨਾ। ਤਥਾ ਅਞ੍ਞੇਸੁਪਿ ਏવਰੂਪੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਨਯੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ। ਅਯਂ ਤਾવ ਬਹੁਤਾਯ ਨਯੋ।
Tassāyaṃ saṅkhepato adhippāyapubbaṅgamā vicāraṇā – purāṇacīvaraṃ ekameva bhikkhu bhikkhunīhi dvīhi, bahūhi vā dhovāpeti, bhikkhunigaṇanāya pācittiyagaṇanā. Tathā dvinnaṃ, bahūnaṃ vā sādhāraṇaṃ ekameva cīvaraṃ aññatra pārivattakā paṭiggaṇhāti, idhāpi tathā dvinnaṃ, bahūnaṃ vā sādhāraṇamekaṃ viññāpeti, viññattapuggalagaṇanāya āpattigaṇanā. Tathā aññesupi evarūpesu sikkhāpadesu nayo netabbo. Ayaṃ tāva bahutāya nayo.
વਿਮਿਸ੍ਸਤਾਯ ਪਨ ਞਾਤਿਕਾਯ, ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਾਯ ਚ ਏਕਂ ਧੋવਾਪੇਤਿ, ਏਕਤੋ ਨਿਟ੍ਠਾਪਨੇ ਏਕਂ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ। ਅਥ ਞਾਤਿਕਾ ਪਠਮਂ ਥੋਕਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾ, ਪੁਨ ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਾ ਸੁਧੋਤਂ ਕਰੋਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਂ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ। ਅਥ ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਾ ਪਠਮਂ ਧੋવਤਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਞਾਤਿਕਾ ਸੁਧੋਤਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਾਯ ਪਯੋਗવਸੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવ। ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਾਯ, ਞਾਤਿਕਾਯ ਚ ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਸਞ੍ਞੀ, વੇਮਤਿਕੋ, ਞਾਤਿਕਸਞ੍ਞੀ વਾ ਧੋવਾਪੇਤਿ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਦੁਕ੍ਕਟਾਦਿਆਪਤ੍ਤਿਭੇਦਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਥਾ ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਾਯ, ਞਾਤਿਕਾਯ ਚ ਸਨ੍ਤਕਂ ਚੀવਰਂ ਉਭੋਹਿ ਏਕਤੋ ਦਿਯ੍ਯਮਾਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਮੇવ। ਅਥ ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਾਯ ਏવ ਹਤ੍ਥਤੋ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਮੇવ। ਅਥ ਞਾਤਿਕਾਯ ਹਤ੍ਥਤੋ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਅਥ ਉਭੋਸੁ ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਾਦਿਸਞ੍ਞੀ, વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਦੁਕ੍ਕਟਾਦਿਆਪਤ੍ਤਿਭੇਦਗਣਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਥਾ ਅਞ੍ਞਾਤਿਕવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਯਥਾਸਮ੍ਭવਂ ਨਯੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ। ਅਯਂ વਿਮਿਸ੍ਸਤਾਯ ਨਯੋ।
Vimissatāya pana ñātikāya, aññātikāya ca ekaṃ dhovāpeti, ekato niṭṭhāpane ekaṃ pācittiyaṃ. Atha ñātikā paṭhamaṃ thokaṃ dhovitvā ṭhitā, puna aññātikā sudhotaṃ karoti, nissaggiyaṃ pācittiyaṃ. Atha aññātikā paṭhamaṃ dhovati, pacchā ñātikā sudhotaṃ karoti, aññātikāya payogavasena bhikkhuno dukkaṭameva. Aññātikāya, ñātikāya ca aññātikasaññī, vematiko, ñātikasaññī vā dhovāpeti, yathāvuttanayena nissaggiyadukkaṭādiāpattibhedagaṇanā veditabbā. Tathā aññātikāya, ñātikāya ca santakaṃ cīvaraṃ ubhohi ekato diyyamānaṃ paṭiggaṇhāti, nissaggiyameva. Atha aññātikāya eva hatthato paṭiggaṇhāti, nissaggiyameva. Atha ñātikāya hatthato paṭiggaṇhāti, anāpatti. Atha ubhosu aññātikādisaññī, vuttanayeneva nissaggiyadukkaṭādiāpattibhedagaṇanā veditabbā. Tathā aññātikaviññattiādīsupi yathāsambhavaṃ nayo netabbo. Ayaṃ vimissatāya nayo.
ਆਦਿਸਦ੍ਦੇਨ ਪਨ ਅਨੇਕੇ ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਾ વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਾ, વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਪੁਗ੍ਗਲਗਣਨਾਯ ਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਏਕੋ ਦੇਤਿ, ਏਕੋ ਨ ਦੇਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਂ। ਅਥ ਅવਿਞ੍ਞਤ੍ਤੋ ਦੇਤਿ, ਨ ਨਿਸਗ੍ਗਿਯਂ। ਅਥ વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਾવਿਞ੍ਞਤ੍ਤਾਨਂ ਸਾਧਾਰਣਂ વਿਞ੍ਞਤ੍ਤੋ ਦੇਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਂ। ਉਭੋ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯਮੇવ। ਅવਿਞ੍ਞਤ੍ਤੋ ਦੇਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯੇਨ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। વਿਞ੍ਞਤ੍ਤਸ੍ਸ વਚਨੇਨ ਅવਿਞ੍ਞਤ੍ਤੋ ਦੇਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ ਏવ। ਤਥਾ ਉਪਕ੍ਖਟਾਦੀਸੁਪਿ ਯਥਾਸਮ੍ਭવਂ ਨਯੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ।
Ādisaddena pana aneke aññātikā viññattā, viññattapuggalagaṇanāya dukkaṭaṃ. Eko deti, eko na deti, nissaggiyaṃ. Atha aviññatto deti, na nisaggiyaṃ. Atha viññattāviññattānaṃ sādhāraṇaṃ viññatto deti, nissaggiyaṃ. Ubho denti, nissaggiyameva. Aviññatto deti, nissaggiyena anāpatti. Viññattassa vacanena aviññatto deti, anāpatti eva. Tathā upakkhaṭādīsupi yathāsambhavaṃ nayo netabbo.
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਅਞ੍ਞਾਤਿਕਾਯਾਦਿਗਾਥਾ વੁਤ੍ਤਾਧਿਪ੍ਪਾਯਾ ਹੋਤਿ। ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਰਹੋਨਿਸਜ੍ਜਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਨਿਪ੍ਪਯੋਜਨਤਾਯ ਨਿਦਸ੍ਸਨਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਪਯੋਜਨવਿਸੇਸੋ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਆવਿਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ । ਏવਮੇવ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥਪਿ વਚਨੇਨ, વਿਸੇਸਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਞਾਤਬ੍ਬਂ વਿਸੇਸਪ੍ਪਯੋਜਨਨ੍ਤਿ।
Ettāvatā saṅkhepato aññātikāyādigāthā vuttādhippāyā hoti. Yaṃ panettha bhikkhuniyā rahonisajjasikkhāpadaṃ nippayojanatāya nidassanaṃ vuttaṃ, tassa payojanaviseso tasmiṃyeva āvibhavissatīti . Evameva aññatthapi vacanena, visesaaṭṭhuppattivasena ca sikkhāpadesu ñātabbaṃ visesappayojananti.
ਦੁਤਿਯਉਪਕ੍ਖਟਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dutiyaupakkhaṭasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.