| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಚೂಳನಿದ್ದೇಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā |
೨. ದುತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
2. Dutiyavaggavaṇṇanā
೧೩೧-೨. ದುತಿಯವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮದ್ವಯೇ ನಿಪಕನ್ತಿ ಪಕತಿನಿಪುಣಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಾದೀಸು ಕುಸಲಂ। ಸಾಧುವಿಹಾರಿನ್ತಿ ಅಪ್ಪನಾವಿಹಾರೇನ ವಾ ಉಪಚಾರೇನ ವಾ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ಧೀರನ್ತಿ ಧಿತಿಸಮ್ಪನ್ನಂ। ತತ್ಥ ನಿಪಕತ್ತೇನ ಧಿತಿಸಮ್ಪದಾ ವುತ್ತಾ। ಇಧ ಪನ ಧಿತಿಸಮ್ಪನ್ನಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಿತಿ ನಾಮ ಅಸಿಥಿಲಪರಕ್ಕಮತಾ, ‘‘ಕಾಮಂ ತಚೋ ಚ ನ್ಹಾರು ಚಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೧೮೪; ಅ॰ ನಿ॰ ೨.೫; ಮಹಾನಿ॰ ೧೯೬) ಏವಂ ಪವತ್ತವೀರಿಯಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಅಪಿ ಚ ಧಿಕ್ಕತಪಾಪೋತಿಪಿ ಧೀರೋ। ರಾಜಾವ ರಟ್ಠಂ ವಿಜಿತಂ ಪಹಾಯಾತಿ ಯಥಾ ಪಟಿರಾಜಾ ‘‘ವಿಜಿತಂ ರಟ್ಠಂ ಅನತ್ಥಾವಹ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಏಕೋ ಚರತಿ ಏವಂ ಬಾಲಸಹಾಯಂ ಪಹಾಯ ಏಕೋ ಚರೇ। ಅಥ ವಾ ರಾಜಾವ ರಟ್ಠನ್ತಿ ಯಥಾ ಸುತಸೋಮೋ ರಾಜಾ ವಿಜಿತಂ ರಟ್ಠಂ ಪಹಾಯ ಏಕೋ ಚರಿ, ಯಥಾ ಚ ಮಹಾಜನಕೋ ಏವಂ ಏಕೋವ ಚರೇತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಏತಸ್ಸತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಸಕ್ಕಾ ಜಾನಿತುನ್ತಿ ನ ವಿತ್ಥಾರಿತಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೫-೪೬)। ನಿದ್ದೇಸೇ ವತ್ತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ।
131-2. Dutiyavaggassa paṭhamadvaye nipakanti pakatinipuṇaṃ paṇḍitaṃ kasiṇaparikammādīsu kusalaṃ. Sādhuvihārinti appanāvihārena vā upacārena vā samannāgataṃ. Dhīranti dhitisampannaṃ. Tattha nipakattena dhitisampadā vuttā. Idha pana dhitisampannamevāti attho. Dhiti nāma asithilaparakkamatā, ‘‘kāmaṃ taco ca nhāru cā’’ti (ma. ni. 2.184; a. ni. 2.5; mahāni. 196) evaṃ pavattavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Api ca dhikkatapāpotipi dhīro. Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāyāti yathā paṭirājā ‘‘vijitaṃ raṭṭhaṃ anatthāvaha’’nti ñatvā rajjaṃ pahāya eko carati evaṃ bālasahāyaṃ pahāya eko care. Atha vā rājāva raṭṭhanti yathā sutasomo rājā vijitaṃ raṭṭhaṃ pahāya eko cari, yathā ca mahājanako evaṃ ekova careti ayampi etassattho. Sesaṃ vuttānusārena sakkā jānitunti na vitthāritaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.45-46). Niddese vattabbaṃ natthi.
ಪಠಮದ್ವಯಂ।
Paṭhamadvayaṃ.
೧೩೩. ತತಿಯಗಾಥಾ ಪದತ್ಥತೋ ಉತ್ತಾನಾ ಏವ। ಕೇವಲಞ್ಚ ಪನ ಸಹಾಯಸಮ್ಪದನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅಸೇಕ್ಖೇಹಿ ಸೀಲಾದಿಕ್ಖನ್ಧೇಹಿ ಸಮ್ಪನ್ನಾ ಸಹಾಯಾ ಏವ ‘‘ಸಹಾಯಸಮ್ಪದಾ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ಯಾ ಅಯಂ ವುತ್ತಾ ಸಹಾಯಸಮ್ಪದಾ, ತಂ ಸಹಾಯಸಮ್ಪದಂ ಅದ್ಧಾ ಪಸಂಸಾಮ, ಏಕಂಸೇನೇವ ಥೋಮೇಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕಥಂ? ಸೇಟ್ಠಾ ಸಮಾಸೇವಿತಬ್ಬಾ ಸಹಾಯಾತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಸೇಟ್ಠೇ ಸೇವಮಾನಸ್ಸ ಸೀಲಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ವುದ್ಧಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ। ಸಮೇ ಸೇವಮಾನಸ್ಸ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸಮಧಾರಣೇನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿನೋದನೇನ ಚ ಲದ್ಧಾ ನ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ । ಏತೇ ಪನ ಸಹಾಯಕೇ ಸೇಟ್ಠೇ ಚ ಸಮೇ ಚ ಅಲದ್ಧಾ ಕುಹನಾದಿಮಿಚ್ಛಾಜೀವಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ತತ್ಥ ಚ ಪಟಿಘಾನುನಯಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇನ್ತೋ ಅನವಜ್ಜಭೋಜೀ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ಥಕಾಮೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ। ಅಹಮ್ಪಿ ಹಿ ಏವಂ ಚರನ್ತೋ ಇಮಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅಧಿಗತೋಮ್ಹೀತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೭)। ನಿದ್ದೇಸೋ ವುತ್ತನಯೋ ಏವ।
133. Tatiyagāthā padatthato uttānā eva. Kevalañca pana sahāyasampadanti ettha asekkhehi sīlādikkhandhehi sampannā sahāyā eva ‘‘sahāyasampadā’’ti veditabbā. Ayaṃ panettha yojanā – yā ayaṃ vuttā sahāyasampadā, taṃ sahāyasampadaṃ addhā pasaṃsāma, ekaṃseneva thomemāti vuttaṃ hoti. Kathaṃ? Seṭṭhā samāsevitabbā sahāyāti. Kasmā? Attano sīlādīhi seṭṭhe sevamānassa sīlādayo dhammā anuppannā uppajjanti, uppannā vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ pāpuṇanti. Same sevamānassa aññamaññasamadhāraṇena kukkuccavinodanena ca laddhā na parihāyanti . Ete pana sahāyake seṭṭhe ca same ca aladdhā kuhanādimicchājīvaṃ vajjetvā dhammena samena uppannaṃ bhojanaṃ bhuñjanto tattha ca paṭighānunayaṃ anuppādento anavajjabhojī hutvā atthakāmo kulaputto eko care khaggavisāṇakappo. Ahampi hi evaṃ caranto imaṃ sampattiṃ adhigatomhīti (su. ni. aṭṭha. 1.47). Niddeso vuttanayo eva.
ತತಿಯಂ।
Tatiyaṃ.
೧೩೪. ಚತುತ್ಥೇ ದಿಸ್ವಾತಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ। ಸುವಣ್ಣಸ್ಸಾತಿ ಕಞ್ಚನಸ್ಸ। ‘‘ವಲಯಾನೀ’’ತಿ ಪಾಠಸೇಸೋ। ಸಾವಸೇಸಪಾಠೋ ಹಿ ಅಯಂ ಅತ್ಥೋ। ಪಭಸ್ಸರಾನೀತಿ ಪಭಾಸನಸೀಲಾನಿ, ಜುತಿಮನ್ತಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ಉತ್ತಾನಪದತ್ಥಮೇವ। ಅಯಂ ಪನ ಯೋಜನಾ – ದಿಸ್ವಾ ಭುಜಸ್ಮಿಂ ಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ವಲಯಾನಿ ‘‘ಗಣವಾಸೇ ಸತಿ ಸಙ್ಘಟ್ಟನಾ, ಏಕವಾಸೇ ಸತಿ ಅಘಟ್ಟನಾ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಅಧಿಗತೋಮ್ಹೀತಿ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೮)। ನೂಪುರಾನೀತಿ ವಲಯಾನಿ। ‘‘ನಿಯುರಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ ವದನ್ತಿ। ಘಟ್ಟೇನ್ತೀತಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಹನನ್ತಿ।
134. Catutthe disvāti oloketvā. Suvaṇṇassāti kañcanassa. ‘‘Valayānī’’ti pāṭhaseso. Sāvasesapāṭho hi ayaṃ attho. Pabhassarānīti pabhāsanasīlāni, jutimantānīti vuttaṃ hoti. Sesaṃ uttānapadatthameva. Ayaṃ pana yojanā – disvā bhujasmiṃ suvaṇṇassa valayāni ‘‘gaṇavāse sati saṅghaṭṭanā, ekavāse sati aghaṭṭanā’’ti evaṃ cintento vipassanaṃ ārabhitvā paccekabodhiṃ adhigatomhīti. Sesaṃ vuttanayamevāti (su. ni. aṭṭha. 1.48). Nūpurānīti valayāni. ‘‘Niyurā’’ti keci vadanti. Ghaṭṭentīti aññamaññaṃ hananti.
ಚತುತ್ಥಂ।
Catutthaṃ.
೧೩೫. ಪಞ್ಚಮಗಾಥಾ ಪದತ್ಥತೋ ಉತ್ತಾನಾ ಏವ। ಅಯಂ ಪನ ಏತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯ್ವಾಯಂ ಏತೇನ ದುತೀಯೇನ ಕುಮಾರೇನ ಸೀತುಣ್ಹಾದೀನಿ ನಿವೇದೇನ್ತೇನ ಸಹವಾಸೇನ ತಂ ಸಞ್ಞಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಮಮ ವಾಚಾಭಿಲಾಪೋ, ತಸ್ಮಿಂ ಸಿನೇಹವಸೇನ ಅಭಿಸಜ್ಜನಾ ವಾ ಜಾತಾ। ಸಚೇ ಅಹಂ ಇಮಂ ನ ಪರಿಚ್ಚಜಾಮಿ, ತತೋ ಆಯತಿಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಹೇಸ್ಸತಿ। ಯಥಾ ಇದಾನಿ, ಏವಂ ದುತೀಯೇನ ಸಹ ಮಮಸ್ಸ, ವಾಚಾಭಿಲಾಪೋ ಅಭಿಸಜ್ಜನಾ ವಾ। ಉಭಯಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಅನ್ತರಾಯಕರಂ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಸ್ಸಾತಿ ಏತಂ ಭಯಂ ಆಯತಿಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ತಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಅಧಿಗತೋಮ್ಹೀತಿ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೪೯)। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
135. Pañcamagāthā padatthato uttānā eva. Ayaṃ pana ettha adhippāyo – yvāyaṃ etena dutīyena kumārena sītuṇhādīni nivedentena sahavāsena taṃ saññāpentassa mama vācābhilāpo, tasmiṃ sinehavasena abhisajjanā vā jātā. Sace ahaṃ imaṃ na pariccajāmi, tato āyatimpi tatheva hessati. Yathā idāni, evaṃ dutīyena saha mamassa, vācābhilāpo abhisajjanā vā. Ubhayampi cetaṃ antarāyakaraṃ visesādhigamassāti etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno taṃ chaḍḍetvā yoniso paṭipajjitvā paccekabodhiṃ adhigatomhīti (su. ni. aṭṭha. 1.49). Sesaṃ vuttanayameva.
ಪಞ್ಚಮಂ।
Pañcamaṃ.
೧೩೬. ಛಟ್ಠೇ ಕಾಮಾತಿ ದ್ವೇ ಕಾಮಾ ವತ್ಥುಕಾಮಾ ಚ ಕಿಲೇಸಕಾಮಾ ಚ। ತತ್ಥ ವತ್ಥುಕಾಮಾ ಮನಾಪಿಯಾ ರೂಪಾದಯೋ ಧಮ್ಮಾ, ಕಿಲೇಸಕಾಮಾ ಛನ್ದಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ರಾಗಪ್ಪಭೇದಾ। ಇಧ ಪನ ವತ್ಥುಕಾಮಾ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ । ರೂಪಾದಿಅನೇಕಪ್ಪಕಾರೇನ ಚಿತ್ರಾ। ಲೋಕಸ್ಸಾದವಸೇನ ಮಧುರಾ। ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನಾನಂ ಮನಂ ರಮೇನ್ತೀತಿ ಮನೋರಮಾ। ವಿರೂಪರೂಪೇನಾತಿ ವಿರೂಪೇನ ರೂಪೇನ, ಅನೇಕವಿಧೇನ ಸಭಾವೇನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತೇ ಹಿ ರೂಪಾದಿವಸೇನ ಚಿತ್ರಾ, ರೂಪಾದೀಸುಪಿ ನೀಲಾದಿವಸೇನ ವಿವಿಧರೂಪಾ। ಏವಂ ತೇನ ವಿರೂಪರೂಪೇನ ತಥಾ ತಥಾ ಅಸ್ಸಾದಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಮಥೇನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಅಭಿರಮಿತುಂ ನ ದೇನ್ತೀತಿ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಪಾಕಟಮೇವ। ನಿಗಮನಮ್ಪಿ ದ್ವೀಹಿ ತೀಹಿ ವಾ ಪದೇಹಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಪುರಿಮಗಾಥಾಸು ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೦)।
136. Chaṭṭhe kāmāti dve kāmā vatthukāmā ca kilesakāmā ca. Tattha vatthukāmā manāpiyā rūpādayo dhammā, kilesakāmā chandādayo sabbepi rāgappabhedā. Idha pana vatthukāmā adhippetā . Rūpādianekappakārena citrā. Lokassādavasena madhurā. Bālaputhujjanānaṃ manaṃ ramentīti manoramā. Virūparūpenāti virūpena rūpena, anekavidhena sabhāvenāti vuttaṃ hoti. Te hi rūpādivasena citrā, rūpādīsupi nīlādivasena vividharūpā. Evaṃ tena virūparūpena tathā tathā assādaṃ dassetvā mathenti cittaṃ, pabbajjāya abhiramituṃ na dentīti. Sesamettha pākaṭameva. Nigamanampi dvīhi tīhi vā padehi yojetvā purimagāthāsu vuttanayena veditabbaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.50).
ಕಾಮಗುಣಾತಿ ಕಾಮಯಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಕಾಮಾ। ಬನ್ಧನಟ್ಠೇನ ಗುಣಾ। ‘‘ಅನುಜಾನಾಮಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಹತಾನಂ ವತ್ಥಾನಂ ದಿಗುಣಂ ಸಙ್ಘಾಟಿ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೩೪೮) ಏತ್ಥ ಪಟಲಟ್ಠೋ ಗುಣಟ್ಠೋ। ‘‘ಅಚ್ಚೇನ್ತಿ ಕಾಲಾ ತರಯನ್ತಿ ರತ್ತಿಯೋ, ವಯೋಗುಣಾ ಅನುಪುಬ್ಬಂ ಜಹನ್ತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೪) ಏತ್ಥ ರಾಸಟ್ಠೋ ಗುಣಟ್ಠೋ। ‘‘ಸತಗುಣಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೭೯) ಏತ್ಥ ಆನಿಸಂಸಟ್ಠೋ ಗುಣಟ್ಠೋ। ‘‘ಅನ್ತಂ ಅನ್ತಗುಣಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೭೭; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೧೦; ಖು॰ ಪಾ॰ ೩.ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರ), ಕಯಿರಾ ಮಾಲಾಗುಣೇ ಬಹೂ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಬನ್ಧನಟ್ಠೋ ಗುಣಟ್ಠೋ। ಇಧಾಪಿ ಏಸೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಬನ್ಧನಟ್ಠೇನ ಗುಣಾ’’ತಿ। ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಾ। ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಸೋತವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾದೀಸುಪಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇಟ್ಠಾತಿ ಪರಿಯಿಟ್ಠಾ ವಾ ಹೋನ್ತು, ಮಾ ವಾ, ಇಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಭೂತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕನ್ತಾತಿ ಕಾಮನೀಯಾ। ಮನಾಪಾತಿ ಮನವಡ್ಢನಕಾ। ಪಿಯರೂಪಾತಿ ಪಿಯಜಾತಿಕಾ। ಕಾಮೂಪಸಂಹಿತಾತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೇನ ಕಾಮೇನ ಉಪಸಂಹಿತಾ। ರಜನೀಯಾತಿ ರಜ್ಜನಿಯಾ, ರಾಗುಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಭೂತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Kāmaguṇāti kāmayitabbaṭṭhena kāmā. Bandhanaṭṭhena guṇā. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ahatānaṃ vatthānaṃ diguṇaṃ saṅghāṭi’’nti (mahāva. 348) ettha paṭalaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Accenti kālā tarayanti rattiyo, vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti (saṃ. ni. 1.4) ettha rāsaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’’ti (ma. ni. 3.379) ettha ānisaṃsaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Antaṃ antaguṇaṃ (dī. ni. 2.377; ma. ni. 1.110; khu. pā. 3.dvattiṃsākāra), kayirā mālāguṇe bahū’’ti ettha bandhanaṭṭho guṇaṭṭho. Idhāpi eseva adhippeto, tena vuttaṃ – ‘‘bandhanaṭṭhena guṇā’’ti. Cakkhuviññeyyāti cakkhuviññāṇena passitabbā. Etenupāyena sotaviññeyyādīsupi attho veditabbo. Iṭṭhāti pariyiṭṭhā vā hontu, mā vā, iṭṭhārammaṇabhūtāti attho. Kantāti kāmanīyā. Manāpāti manavaḍḍhanakā. Piyarūpāti piyajātikā. Kāmūpasaṃhitāti ārammaṇaṃ katvā uppajjamānena kāmena upasaṃhitā. Rajanīyāti rajjaniyā, rāguppattikāraṇabhūtāti attho.
ಯದಿ ಮುದ್ದಾಯಾತಿಆದೀಸು ಮುದ್ದಾತಿ ಅಙ್ಗುಲಿಪಬ್ಬೇಸು ಸಞ್ಞಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಮುದ್ದಾ। ಗಣನಾತಿ ಅಚ್ಛಿದ್ದಗಣನಾ। ಸಙ್ಖಾನನ್ತಿ ಪಿಣ್ಡಗಣನಾ। ಯಾಯ ಖೇತ್ತಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಏತ್ತಕಾ ವೀಹೀ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ’’, ರುಕ್ಖಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಇಧ ಏತ್ತಕಾನಿ ಫಲಾನಿ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ’’, ಆಕಾಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಆಕಾಸೇ ಸಕುಣಾ ಏತ್ತಕಾ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಜಾನನ್ತಿ। ಕಸೀತಿ ಕಸಿಕಮ್ಮಂ। ವಣಿಜ್ಜಾತಿ ಜಙ್ಘವಣಿಜ್ಜಥಲವಣಿಜ್ಜಾದಿವಣಿಪ್ಪಥೋ। ಗೋರಕ್ಖನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಪರೇಸಂ ವಾ ಗಾವೋ ರಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಗೋರಸವಿಕ್ಕಯೇನ ಜೀವನಕಮ್ಮಂ। ಇಸ್ಸತ್ಥೋ ವುಚ್ಚತಿ ಆವುಧಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಟ್ಠಾನಕಮ್ಮಂ। ರಾಜಪೋರಿಸನ್ತಿ ವಿನಾ ಆವುಧೇನ ರಾಜಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ರಾಜುಪಟ್ಠಾನಂ। ಸಿಪ್ಪಞ್ಞತರನ್ತಿ ಗಹಿತಾವಸೇಸಹತ್ಥಿಅಸ್ಸಸಿಪ್ಪಾದಿ।
Yadi muddāyātiādīsu muddāti aṅgulipabbesu saññaṃ ṭhapetvā hatthamuddā. Gaṇanāti acchiddagaṇanā. Saṅkhānanti piṇḍagaṇanā. Yāya khettaṃ oloketvā ‘‘idha ettakā vīhī bhavissanti’’, rukkhaṃ oloketvā ‘‘idha ettakāni phalāni bhavissanti’’, ākāsaṃ oloketvā ‘‘ime ākāse sakuṇā ettakā nāma bhavissantī’’ti jānanti. Kasīti kasikammaṃ. Vaṇijjāti jaṅghavaṇijjathalavaṇijjādivaṇippatho. Gorakkhanti attano vā paresaṃ vā gāvo rakkhitvā pañcagorasavikkayena jīvanakammaṃ. Issattho vuccati āvudhaṃ gahetvā upaṭṭhānakammaṃ. Rājaporisanti vinā āvudhena rājakammaṃ katvā rājupaṭṭhānaṃ. Sippaññataranti gahitāvasesahatthiassasippādi.
ಸೀತಸ್ಸ ಪುರಕ್ಖತೋತಿ ಲಕ್ಖಂ ವಿಯ ಸರಸ್ಸ ಸೀತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಠಿತೋ, ಸೀತೇನ ಬಾಧಿಯಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಣ್ಹೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಡಂಸಾದೀಸು ಡಂಸಾತಿ ಪಿಙ್ಗಲಮಕ್ಖಿಕಾ। ಮಕಸಾತಿ ಸಬ್ಬಮಕ್ಖಿಕಾ। ಸರೀಸಪಾತಿ ಯೇ ಕೇಚಿ ಸರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ರಿಸ್ಸಮಾನೋತಿ ಪೀಳಿಯಮಾನೋ ರುಪ್ಪಮಾನೋ ಘಟ್ಟಿಯಮಾನೋ। ಮೀಯಮಾನೋತಿ ಮರಮಾನೋ। ಅಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಯಂ ಮುದ್ದಾದೀಹಿ ಜೀವಿಕಕಪ್ಪನಂ ಆಗಮ್ಮ ಸೀತಾದಿಪಚ್ಚಯೋ ಆಬಾಧೋ। ಕಾಮಾನಂ ಆದೀನವೋತಿ ಕಾಮೇಸು ಉಪದ್ದವೋ, ಉಪಸಗ್ಗೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕೋತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖೋ ಸಾಮಂ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬೋ। ದುಕ್ಖಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ದುಕ್ಖರಾಸಿ। ಕಾಮಹೇತೂತಿಆದೀಸು ಪಚ್ಚಯಟ್ಠೇನ ಕಾಮಾ ಅಸ್ಸ ಹೇತೂತಿ ಕಾಮಹೇತು। ಮೂಲಟ್ಠೇನ ಕಾಮಾ ನಿದಾನಮಸ್ಸಾತಿ ಕಾಮನಿದಾನೋ। ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ಪನ ‘‘ಕಾಮನಿದಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ಕಾರಣಟ್ಠೇನ ಕಾಮಾ ಅಧಿಕರಣಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಕಾಮಾಧಿಕರಣೋ। ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನೇವ ಪನ ‘‘ಕಾಮಾಧಿಕರಣ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ಕಾಮಾನಮೇವ ಹೇತೂತಿ ಇದಂ ನಿಯಮವಚನಂ ಕಾಮಪಚ್ಚಯಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Sītassa purakkhatoti lakkhaṃ viya sarassa sītassa purato ṭhito, sītena bādhiyamānoti attho. Uṇhepi eseva nayo. Ḍaṃsādīsu ḍaṃsāti piṅgalamakkhikā. Makasāti sabbamakkhikā. Sarīsapāti ye keci saritvā gacchanti. Rissamānoti pīḷiyamāno ruppamāno ghaṭṭiyamāno. Mīyamānoti maramāno. Ayaṃ, bhikkhaveti bhikkhave, ayaṃ muddādīhi jīvikakappanaṃ āgamma sītādipaccayo ābādho. Kāmānaṃ ādīnavoti kāmesu upaddavo, upasaggoti attho. Sandiṭṭhikoti paccakkho sāmaṃ passitabbo. Dukkhakkhandhoti dukkharāsi. Kāmahetūtiādīsu paccayaṭṭhena kāmā assa hetūti kāmahetu. Mūlaṭṭhena kāmā nidānamassāti kāmanidāno. Liṅgavipallāsena pana ‘‘kāmanidāna’’nti vutto. Kāraṇaṭṭhena kāmā adhikaraṇaṃ assāti kāmādhikaraṇo. Liṅgavipallāseneva pana ‘‘kāmādhikaraṇa’’nti vutto. Kāmānameva hetūti idaṃ niyamavacanaṃ kāmapaccayā uppajjatiyevāti attho.
ಉಟ್ಠಹತೋತಿ ಆಜೀವಸಮುಟ್ಠಾಪಕವೀರಿಯೇನ ಉಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ। ಘಟತೋತಿ ತಂ ವೀರಿಯಂ ಪುಬ್ಬೇನಾಪರಂ ಘಟೇನ್ತಸ್ಸ। ವಾಯಮತೋತಿ ವಾಯಾಮಂ ಪರಕ್ಕಮಂ ಪಯೋಗಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ। ನಾಭಿನಿಪ್ಫಜ್ಜನ್ತೀತಿ ನ ನಿಪ್ಫಜ್ಜನ್ತಿ, ಹತ್ಥಂ ನಾಭಿರುಹನ್ತಿ। ಸೋಚತೀತಿ ಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನಬಲವಸೋಕೇನ ಸೋಚತಿ। ಕಿಲಮತೀತಿ ಕಾಯೇ ಉಪ್ಪನ್ನದುಕ್ಖೇನ ಕಿಲಮತಿ। ಪರಿದೇವತೀತಿ ವಾಚಾಯ ಪರಿದೇವತಿ। ಉರತ್ತಾಳಿನ್ತಿ ಉರಂ ತಾಳೇತ್ವಾ। ಕನ್ದತೀತಿ ರೋದತಿ। ಸಮ್ಮೋಹಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ವಿಸಞ್ಞೀ ವಿಯ ಸಮ್ಮೂಳ್ಹೋ ಹೋತಿ। ಮೋಘನ್ತಿ ತುಚ್ಛಂ। ಅಫಲೋತಿ ನಿಪ್ಫಲೋ।
Uṭṭhahatoti ājīvasamuṭṭhāpakavīriyena uṭṭhahantassa. Ghaṭatoti taṃ vīriyaṃ pubbenāparaṃ ghaṭentassa. Vāyamatoti vāyāmaṃ parakkamaṃ payogaṃ karontassa. Nābhinipphajjantīti na nipphajjanti, hatthaṃ nābhiruhanti. Socatīti citte uppannabalavasokena socati. Kilamatīti kāye uppannadukkhena kilamati. Paridevatīti vācāya paridevati. Urattāḷinti uraṃ tāḷetvā. Kandatīti rodati. Sammohaṃ āpajjatīti visaññī viya sammūḷho hoti. Moghanti tucchaṃ. Aphaloti nipphalo.
ಆರಕ್ಖಾಧಿಕರಣನ್ತಿ ಆರಕ್ಖಕಾರಣಾ। ಕಿನ್ತಿ ಮೇತಿ ಕೇನ ನು ಖೋ ಮೇ ಉಪಾಯೇನ। ಯಮ್ಪಿ ಮೇತಿ ಯಮ್ಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಕಸಿಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಾದಿತಂ ಧನಂ ಅಹೋಸಿ। ತಮ್ಪಿ ನೋ ನತ್ಥೀತಿ ತಮ್ಪಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಇದಾನಿ ನತ್ಥಿ।
Ārakkhādhikaraṇanti ārakkhakāraṇā. Kinti meti kena nu kho me upāyena. Yampi meti yampi mayhaṃ kasikammādīni katvā uppāditaṃ dhanaṃ ahosi. Tampi no natthīti tampi amhākaṃ idāni natthi.
ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಾಮಹೇತೂತಿಆದಿನಾಪಿ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾವ ಆದೀನವಂ ದೀಪೇತಿ। ತತ್ಥ ಕಾಮಹೇತೂತಿ ಕಾಮಪಚ್ಚಯಾ ರಾಜಾನೋಪಿ ರಾಜೂಹಿ ವಿವದನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಮನಿದಾನನ್ತಿ ಭಾವನಪುಂಸಕಂ, ಕಾಮೇ ನಿದಾನಂ ಕತ್ವಾ ವಿವದನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಮಾಧಿಕರಣನ್ತಿಪಿ ಭಾವನಪುಂಸಕಮೇವ, ಕಾಮೇ ಅಧಿಕರಣಂ ಕತ್ವಾ ವಿವದನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಮಾನಮೇವ ಹೇತೂತಿ ಗಾಮನಿಗಮಸೇನಾಪತಿಪುರೋಹಿತಟ್ಠಾನನ್ತರಾದೀನಂ ಕಾಮಾನಂಯೇವ ಹೇತು ವಿವದನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪಕ್ಕಮನ್ತೀತಿ ಪಹರನ್ತಿ।
Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetūtiādināpi kāraṇaṃ dassetvāva ādīnavaṃ dīpeti. Tattha kāmahetūti kāmapaccayā rājānopi rājūhi vivadantīti attho. Kāmanidānanti bhāvanapuṃsakaṃ, kāme nidānaṃ katvā vivadantīti attho. Kāmādhikaraṇantipi bhāvanapuṃsakameva, kāme adhikaraṇaṃ katvā vivadantīti attho. Kāmānameva hetūti gāmanigamasenāpatipurohitaṭṭhānantarādīnaṃ kāmānaṃyeva hetu vivadantīti attho. Upakkamantīti paharanti.
ಅಸಿಚಮ್ಮನ್ತಿ ಅಸಿಞ್ಚೇವ ಖೇಟಕಫಲಕಾದೀನಿ ಚ।
Asicammanti asiñceva kheṭakaphalakādīni ca.
ಧನುಕಲಾಪಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾತಿ ಧನುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸರಕಲಾಪಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ। ಉಭತೋಬ್ಯೂಳ್ಹನ್ತಿ ಉಭತೋರಾಸಿಭೂತಂ। ಪಕ್ಖನ್ದನ್ತೀತಿ ಪವಿಸನ್ತಿ। ಉಸೂಸೂತಿ ಕಣ್ಡೇಸು। ವಿಜ್ಜೋತಲನ್ತೇಸೂತಿ ಪರಿವತ್ತಮಾನೇಸು। ತೇ ತತ್ಥಾತಿ ತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಗಾಮೇ।
Dhanukalāpaṃ sannayhitvāti dhanuṃ gahetvā sarakalāpaṃ sannayhitvā. Ubhatobyūḷhanti ubhatorāsibhūtaṃ. Pakkhandantīti pavisanti. Usūsūti kaṇḍesu. Vijjotalantesūti parivattamānesu. Te tatthāti te tasmiṃ saṅgāme.
ಅದ್ದಾವಲೇಪನಾ ಉಪಕಾರಿಯೋತಿ ಚೇತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಾ ಪಾಕಾರಪಾದಂ ಅಸ್ಸಖುರಸಣ್ಠಾನೇನ ಇಟ್ಠಕಾಹಿ ಚಿನಿತ್ವಾ ಉಪರಿ ಸುಧಾಯ ಲಿಮ್ಪನ್ತಿ। ಏವಂ ಕತಪಾಕಾರಪಾದಾ ‘‘ಉಪಕಾರಿಯೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತಾ ತಿನ್ತೇನ ಕಲಲೇನ ಸಿತ್ತಾ ಅದ್ದಾವಲೇಪನಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಪಕ್ಖನ್ದನ್ತೀತಿ ತಾಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ತಿಖಿಣಅಯಸೂಲರುಕ್ಖಸೂಲಾದೀಹಿ ವಿಜ್ಝಿಯಮಾನಾ ಪಾಕಾರಸ್ಸ ಪಿಚ್ಛಿಲ್ಲಭಾವೇನ ಆರೋಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾಪಿ ಉಪಧಾವನ್ತಿಯೇವ। ಛಕಣಕಾಯಾತಿ ಕುಥಿತಗೋಮಯೇನ। ಅಭಿವಗ್ಗೇನಾತಿ ಸತದನ್ತೇನ। ತಂ ಅಟ್ಠದನ್ತಾಕಾರೇನ ಕತ್ವಾ ‘‘ನಗರದ್ವಾರಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪವಿಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಆಗತೇ ಉಪರಿದ್ವಾರೇ ಠಿತಾ ತಸ್ಸ ಬನ್ಧನಯೋತ್ತಾನಿ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತೇನ ಅಭಿವಗ್ಗೇನ ಓಮದ್ದನ್ತಿ।
Addāvalepanāupakāriyoti cettha manussā pākārapādaṃ assakhurasaṇṭhānena iṭṭhakāhi cinitvā upari sudhāya limpanti. Evaṃ katapākārapādā ‘‘upakāriyo’’ti vuccanti. Tā tintena kalalena sittā addāvalepanā nāma honti. Pakkhandantīti tāsaṃ heṭṭhā tikhiṇaayasūlarukkhasūlādīhi vijjhiyamānā pākārassa picchillabhāvena ārohituṃ asakkontāpi upadhāvantiyeva. Chakaṇakāyāti kuthitagomayena. Abhivaggenāti satadantena. Taṃ aṭṭhadantākārena katvā ‘‘nagaradvāraṃ bhinditvā pavisissāmā’’ti āgate uparidvāre ṭhitā tassa bandhanayottāni chinditvā tena abhivaggena omaddanti.
ಸನ್ಧಿಮ್ಪಿ ಛಿನ್ದನ್ತೀತಿ ಘರಸನ್ಧಿಮ್ಪಿ। ನಿಲ್ಲೋಪನ್ತಿ ಗಾಮೇ ಪಹರಿತ್ವಾ ಮಹಾವಿಲೋಪಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಏಕಾಗಾರಿಕನ್ತಿ ಪಣ್ಣಾಸಮತ್ತಾಪಿ ಸಟ್ಠಿಮತ್ತಾಪಿ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಜೀವಗ್ಗಾಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಧನಂ ಆಹರಾಪೇನ್ತಿ। ಪರಿಪನ್ಥೇಪಿ ತಿಟ್ಠನ್ತೀತಿ ಪನ್ಥದೂಹನಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಡ್ಢದಣ್ಡಕೇಹೀತಿ ಮುಗ್ಗರೇಹಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೬೯)। ಸೇಸಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ।
Sandhimpi chindantīti gharasandhimpi. Nillopanti gāme paharitvā mahāvilopaṃ karonti. Ekāgārikanti paṇṇāsamattāpi saṭṭhimattāpi parivāretvā jīvaggāhaṃ gahetvā dhanaṃ āharāpenti. Paripanthepi tiṭṭhantīti panthadūhanakammaṃ karonti. Aḍḍhadaṇḍakehīti muggarehi (ma. ni. aṭṭha. 1.169). Sesaṃ vuttatthameva.
ಛಟ್ಠಂ।
Chaṭṭhaṃ.
೧೩೭. ಸತ್ತಮೇ ಏತೀತಿ ಈತಿ, ಆಗನ್ತುಕಾನಂ ಅಕುಸಲಭಾಗಿಯಾನಂ ಬ್ಯಸನಹೇತೂನಂ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತಸ್ಮಾ ಕಾಮಗುಣಾಪಿ ಏತೇ ಅನೇಕಬ್ಯಸನಾವಹಟ್ಠೇನ ದಳ್ಹಸನ್ನಿಪಾತಟ್ಠೇನ ಚ ಈತಿ। ಗಣ್ಡೋಪಿ ಅಸುಚಿಂ ಪಗ್ಘರತಿ, ಉದ್ಧುಮಾತಪರಿಪಕ್ಕಪರಿಭಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏತೇ ಕಿಲೇಸಾ ಅಸುಚಿಪಗ್ಘರಣತೋ ಉಪ್ಪಾದಜರಾಭಙ್ಗೇಹಿ ಉದ್ಧುಮಾತಪರಿಪಕ್ಕಪರಿಭಿನ್ನಭಾವತೋ ಚ ಗಣ್ಡೋ। ಉಪದ್ದವತೀತಿ ಉಪದ್ದವೋ, ಅನತ್ಥಂ ಜನೇನ್ತೋ ಅಭಿಭವತಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ, ರಾಗಗಣ್ಡಾದೀನಮೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತಸ್ಮಾ ಕಾಮಗುಣಾಪೇತೇ ಅವಿದಿತನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾವಹಹೇತುತಾಯ ಸಬ್ಬುಪದ್ದವವತ್ಥುತಾಯ ಚ ಉಪದ್ದವೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತೇ ಕಿಲೇಸಾತುರಭಾವಂ ಜನೇನ್ತಾ ಸೀಲಸಙ್ಖಾತಮಾರೋಗ್ಯಂ ಲೋಲುಪ್ಪಂ ವಾ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಾ ಪಾಕತಿಕಮೇವ ಆರೋಗ್ಯಂ ವಿಲುಮ್ಪನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಮಿನಾ ಆರೋಗ್ಯವಿಲುಮ್ಪನಟ್ಠೇನ ರೋಗೋ। ಅಬ್ಭನ್ತರಮನುಪವಿಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಪನ ಅನ್ತೋತುದನಟ್ಠೇನ ದುನ್ನೀಹರಣೀಯಟ್ಠೇನ ಚ ಸಲ್ಲಂ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಭಯಾವಹನತೋ ಭಯಂ। ಮೇತನ್ತಿ ಏತಂ ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಪಾಕಟಮೇವ। ನಿಗಮನಮ್ಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೧)।
137. Sattame etīti īti, āgantukānaṃ akusalabhāgiyānaṃ byasanahetūnaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Tasmā kāmaguṇāpi ete anekabyasanāvahaṭṭhena daḷhasannipātaṭṭhena ca īti. Gaṇḍopi asuciṃ paggharati, uddhumātaparipakkaparibhinno hoti. Tasmā ete kilesā asucipaggharaṇato uppādajarābhaṅgehi uddhumātaparipakkaparibhinnabhāvato ca gaṇḍo. Upaddavatīti upaddavo, anatthaṃ janento abhibhavati ajjhottharatīti attho, rāgagaṇḍādīnametaṃ adhivacanaṃ. Tasmā kāmaguṇāpete aviditanibbānatthāvahahetutāya sabbupaddavavatthutāya ca upaddavo. Yasmā panete kilesāturabhāvaṃ janentā sīlasaṅkhātamārogyaṃ loluppaṃ vā uppādentā pākatikameva ārogyaṃ vilumpanti, tasmā iminā ārogyavilumpanaṭṭhena rogo. Abbhantaramanupaviṭṭhaṭṭhena pana antotudanaṭṭhena dunnīharaṇīyaṭṭhena ca sallaṃ. Diṭṭhadhammikasamparāyikabhayāvahanato bhayaṃ. Metanti etaṃ sesamettha pākaṭameva. Nigamanampi vuttanayeneva veditabbaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.51).
ಕಾಮರಾಗರತ್ತಾಯನ್ತಿ ಕಾಮರಾಗೇನ ರತ್ತೋ ಅಯಂ। ಛನ್ದರಾಗವಿನಿಬದ್ಧೋತಿ ಛನ್ದರಾಗೇನ ಸ್ನೇಹೇನ ಬದ್ಧೋ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾಪಿ ಗಬ್ಭಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ವತ್ತಮಾನಸಳಾಯತನಗಬ್ಭಾ। ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾಪಿ ಗಬ್ಭಾತಿ ಪರಲೋಕೇಪಿ ಸಳಾಯತನಗಬ್ಭಾ। ನ ಪರಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಪರಿಮುಚ್ಚಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಓತಿಣ್ಣೋ ಸಾತರೂಪೇನಾತಿ ಮಧುರಸಭಾವೇನ ರಾಗೇನ ಓತಿಣ್ಣೋ ಓಗಾಹಿತೋ। ಪಲಿಪಥನ್ತಿ ಕಾಮಕಲಲಮಗ್ಗಂ। ದುಗ್ಗನ್ತಿ ದುಗ್ಗಮಂ।
Kāmarāgarattāyanti kāmarāgena ratto ayaṃ. Chandarāgavinibaddhoti chandarāgena snehena baddho. Diṭṭhadhammikāpi gabbhāti imasmiṃ attabhāve vattamānasaḷāyatanagabbhā. Samparāyikāpi gabbhāti paralokepi saḷāyatanagabbhā. Na parimuccatīti parimuccituṃ na sakkoti. Otiṇṇo sātarūpenāti madhurasabhāvena rāgena otiṇṇo ogāhito. Palipathanti kāmakalalamaggaṃ. Dugganti duggamaṃ.
ಸತ್ತಮಂ।
Sattamaṃ.
೧೩೮. ಅಟ್ಠಮೇ ಸೀತಂ ದುಬ್ಬಿಧಂ ಅಬ್ಭನ್ತರಧಾತುಕ್ಖೋಭಪಚ್ಚಯಞ್ಚ ಬಾಹಿರಧಾತುಕ್ಖೋಭಪಚ್ಚಯಞ್ಚ। ತಥಾ ಉಣ್ಹಂ। ತತ್ಥ ಡಂಸಾತಿ ಪಿಙ್ಗಲಮಕ್ಖಿಕಾ। ಸರೀಸಪೇತಿ ಯೇ ಕೇಚಿ ದೀಘಜಾತಿಕಾ ಸರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೇಸಂ ಪಾಕಟಮೇವ। ನಿಗಮನಮ್ಪಿ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
138. Aṭṭhame sītaṃ dubbidhaṃ abbhantaradhātukkhobhapaccayañca bāhiradhātukkhobhapaccayañca. Tathā uṇhaṃ. Tattha ḍaṃsāti piṅgalamakkhikā. Sarīsapeti ye keci dīghajātikā saritvā gacchanti. Sesaṃ pākaṭameva. Nigamanampi vuttanayeneva veditabbaṃ.
ಅಟ್ಠಮಂ।
Aṭṭhamaṃ.
೧೩೯. ನವಮಗಾಥಾ ಪದತ್ಥತೋ ಪಾಕಟಾ ಏವ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಯೋಜನಾ – ಸಾ ಚ ಖೋ ಯುತ್ತಿವಸೇನ, ನ ಅನುಸ್ಸವವಸೇನ। ಯಥಾ ಅಯಂ ಹತ್ಥೀ ಮನುಸ್ಸಕನ್ತೇಸು ಸೀಲೇಸು ದನ್ತತ್ತಾ ಅದನ್ತಭೂಮಿಂ ನಾಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ, ಸರೀರಮಹನ್ತತಾಯ ವಾ ನಾಗೋ। ಏವಂ ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ಅರಿಯಕನ್ತೇಸು ಸೀಲೇಸು ದನ್ತತ್ತಾ ಅದನ್ತಭೂಮಿಂ ನಾಗಮನೇನ, ಆಗುಂ ಅಕರಣೇನ, ಪುನ ಇತ್ಥತ್ತಂ ಅನಾಗಮನೇನ ಚ ಗುಣಸರೀರಮಹನ್ತತಾಯ ವಾ ನಾಗೋ ಭವೇಯ್ಯಂ। ಯಥಾ ಚೇಸ ಯೂಥಾನಿ ವಿವಜ್ಜಯಿತ್ವಾ ಏಕಚರಿಯಸುಖೇನ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರೇ ಅರಞ್ಞೇ, ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ, ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ಗಣಂ ವಿವಜ್ಜಯಿತ್ವಾ ಏಕತ್ತಾಭಿರತಿಸುಖೇನ ಝಾನಸುಖೇನ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ಅರಞ್ಞೇ ಅತ್ತನೋ ಯಥಾ ಯಥಾ ಸುಖಂ, ತಥಾ ತಥಾ ಯತ್ತಕಂ ವಾ ಇಚ್ಛಾಮಿ, ತತ್ತಕಂ ಅರಞ್ಞೇ ನಿವಾಸಂ ಏಕೋ ಚರೇ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಕಪ್ಪೋ ಏಕೋ ಚರೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾ ಚೇಸ ಸುಸಣ್ಠಿತಕ್ಖನ್ಧಮಹನ್ತತಾಯ ಸಞ್ಜಾತಕ್ಖನ್ಧೋ, ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ಅಸೇಕ್ಖಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಮಹನ್ತತಾಯ ಸಞ್ಜಾತಕ್ಖನ್ಧೋ ಭವೇಯ್ಯಂ। ಯಥಾ ಚೇಸ ಪದುಮಸದಿಸಗತ್ತತಾಯ ವಾ, ಪದುಮಕುಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನತಾಯ ವಾ ಪದುಮೀ, ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ಪದುಮಸದಿಸಬೋಜ್ಝಙ್ಗಮಹನ್ತತಾಯ ವಾ, ಅರಿಯಜಾತಿಪದುಮೇ ಉಪ್ಪನ್ನತಾಯ ವಾ ಪದುಮೀ ಭವೇಯ್ಯಂ। ಯಥಾ ಚೇಸ ಥಾಮಬಲಜವಾದೀಹಿ ಉಳಾರೋ, ಕುದಾಸ್ಸು ನಾಮಾಹಮ್ಪಿ ಏವಂ ಪರಿಸುದ್ಧಕಾಯಸಮಾಚಾರತಾದೀಹಿ ಸೀಲಸಮಾಧಿನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪಞ್ಞಾದೀಹಿ ವಾ ಉಳಾರೋ ಭವೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಆರಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಂ ಅಧಿಗತೋಮ್ಹೀತಿ।
139. Navamagāthā padatthato pākaṭā eva. Ayaṃ panettha adhippāyayojanā – sā ca kho yuttivasena, na anussavavasena. Yathā ayaṃ hatthī manussakantesu sīlesu dantattā adantabhūmiṃ nāgacchatīti vā, sarīramahantatāya vā nāgo. Evaṃ kudāssu nāmāhampi ariyakantesu sīlesu dantattā adantabhūmiṃ nāgamanena, āguṃ akaraṇena, puna itthattaṃ anāgamanena ca guṇasarīramahantatāya vā nāgo bhaveyyaṃ. Yathā cesa yūthāni vivajjayitvā ekacariyasukhena yathābhirantaṃ vihare araññe, eko care khaggavisāṇakappo, kudāssu nāmāhampi evaṃ gaṇaṃ vivajjayitvā ekattābhiratisukhena jhānasukhena yathābhirantaṃ araññe attano yathā yathā sukhaṃ, tathā tathā yattakaṃ vā icchāmi, tattakaṃ araññe nivāsaṃ eko care khaggavisāṇakappo eko careyyanti attho. Yathā cesa susaṇṭhitakkhandhamahantatāya sañjātakkhandho, kudāssu nāmāhampi evaṃ asekkhasīlakkhandhamahantatāya sañjātakkhandho bhaveyyaṃ. Yathā cesa padumasadisagattatāya vā, padumakule uppannatāya vā padumī, kudāssu nāmāhampi evaṃ padumasadisabojjhaṅgamahantatāya vā, ariyajātipadume uppannatāya vā padumī bhaveyyaṃ. Yathā cesa thāmabalajavādīhi uḷāro, kudāssu nāmāhampi evaṃ parisuddhakāyasamācāratādīhi sīlasamādhinibbedhikapaññādīhi vā uḷāro bhaveyyanti evaṃ cintento vipassanaṃ ārabhitvā paccekabodhiṃ adhigatomhīti.
ನವಮಂ।
Navamaṃ.
೧೪೦. ದಸಮೇ ಅಟ್ಠಾನತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಾನಂ ತಂ, ಅಕಾರಣಂ ತನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅನುನಾಸಿಕಸ್ಸ ಲೋಪೋ ಕತೋ ‘‘ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನ ದಸ್ಸನ’’ನ್ತಿಆದೀಸು (ಖು॰ ಪಾ॰ ೫.೧೧; ಸು॰ ನಿ॰ ೨೭೦) ವಿಯ। ಸಙ್ಗಣಿಕಾರತಸ್ಸಾತಿ ಗಣಾಭಿರತಸ್ಸ। ಯನ್ತಿ ಕಾರಣವಚನಮೇತಂ ‘‘ಯಂ ಹಿರೀಯತಿ ಹಿರೀಯಿತಬ್ಬೇನಾ’’ತಿಆದೀಸು (ಧ॰ ಸ॰ ೩೦) ವಿಯ। ಫಸ್ಸಯೇತಿ ಅಧಿಗಚ್ಛೇ। ಸಾಮಯಿಕಂ ವಿಮುತ್ತಿನ್ತಿ ಲೋಕಿಯಸಮಾಪತ್ತಿಂ। ಸಾ ಹಿ ಅಪ್ಪಿತಪ್ಪಿತಸಮಯೇ ಏವ ಪಚ್ಚನೀಕೇಹಿ ವಿಮುಚ್ಚನತೋ ‘‘ಸಾಮಯಿಕಾ ವಿಮುತ್ತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಂ ಸಾಮಯಿಕಂ ವಿಮುತ್ತಿಂ। ‘‘ಅಟ್ಠಾನಂ ತಂ, ನ ತಂ ಕಾರಣಂ ವಿಜ್ಜತಿ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರತಸ್ಸ, ಯೇನ ಕಾರಣೇನ ಫಸ್ಸಯೇ ಇತಿ ಏತಂ ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧುಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಚೋ ನಿಸಮ್ಮ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರತಿಂ ಪಹಾಯ ಯೋನಿಸೋ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅಧಿಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ (ಸು॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೫೪; ಅಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧.೧೧೦)।
140. Dasame aṭṭhānatanti aṭṭhānaṃ taṃ, akāraṇaṃ tanti vuttaṃ hoti. Anunāsikassa lopo kato ‘‘ariyasaccāna dassana’’ntiādīsu (khu. pā. 5.11; su. ni. 270) viya. Saṅgaṇikāratassāti gaṇābhiratassa. Yanti kāraṇavacanametaṃ ‘‘yaṃ hirīyati hirīyitabbenā’’tiādīsu (dha. sa. 30) viya. Phassayeti adhigacche. Sāmayikaṃ vimuttinti lokiyasamāpattiṃ. Sā hi appitappitasamaye eva paccanīkehi vimuccanato ‘‘sāmayikā vimuttī’’ti vuccati. Taṃ sāmayikaṃ vimuttiṃ. ‘‘Aṭṭhānaṃ taṃ, na taṃ kāraṇaṃ vijjati saṅgaṇikāratassa, yena kāraṇena phassaye iti etaṃ ādiccabandhussa paccekabuddhassa vaco nisamma saṅgaṇikāratiṃ pahāya yoniso paṭipajjanto adhigatomhī’’ti āha. Sesaṃ vuttanayameva (su. ni. aṭṭha. 1.54; apa. aṭṭha. 1.1.110).
ನಿದ್ದೇಸೇ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಸುಖನ್ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಸುಖಂ। ಪವಿವೇಕಸುಖನ್ತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತಉಪಧಿವಿವೇಕೇ ಸುಖಂ। ಉಪಸಮಸುಖನ್ತಿ ಕಿಲೇಸುಪಸಮಂ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸುಖಂ। ಸಮ್ಬೋಧಿಸುಖನ್ತಿ ಮಗ್ಗಸುಖಂ। ನಿಕಾಮಲಾಭೀತಿ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿವಸೇನ ಯಥಾಕಾಮಲಾಭೀ। ಅಕಿಚ್ಛಲಾಭೀತಿ ಅದುಕ್ಖಲಾಭೀ। ಅಕಸಿರಲಾಭೀತಿ ವಿಪುಲಲಾಭೀ। ಅಸಾಮಯಿಕನ್ತಿ ಲೋಕುತ್ತರಂ। ಅಕುಪ್ಪನ್ತಿ ಕುಪ್ಪವಿರಹಿತಂ ಅಚಲಿತಂ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಂ।
Niddese nekkhammasukhanti pabbajjāsukhaṃ. Pavivekasukhanti kāyacittaupadhiviveke sukhaṃ. Upasamasukhanti kilesupasamaṃ phalasamāpattisukhaṃ. Sambodhisukhanti maggasukhaṃ. Nikāmalābhīti attano rucivasena yathākāmalābhī. Akicchalābhīti adukkhalābhī. Akasiralābhīti vipulalābhī. Asāmayikanti lokuttaraṃ. Akuppanti kuppavirahitaṃ acalitaṃ lokuttaramaggaṃ.
ದಸಮಂ।
Dasamaṃ.
ದುತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಚೂಳನಿದ್ದೇಸಪಾಳಿ • Cūḷaniddesapāḷi / ದುತಿಯವಗ್ಗೋ • Dutiyavaggo
