Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / ചൂളനിദ്ദേസ-അട്ഠകഥാ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā

    ൨. ദുതിയവഗ്ഗവണ്ണനാ

    2. Dutiyavaggavaṇṇanā

    ൧൩൧-൨. ദുതിയവഗ്ഗസ്സ പഠമദ്വയേ നിപകന്തി പകതിനിപുണം പണ്ഡിതം കസിണപരികമ്മാദീസു കുസലം. സാധുവിഹാരിന്തി അപ്പനാവിഹാരേന വാ ഉപചാരേന വാ സമന്നാഗതം. ധീരന്തി ധിതിസമ്പന്നം. തത്ഥ നിപകത്തേന ധിതിസമ്പദാ വുത്താ. ഇധ പന ധിതിസമ്പന്നമേവാതി അത്ഥോ. ധിതി നാമ അസിഥിലപരക്കമതാ, ‘‘കാമം തചോ ച ന്ഹാരു ചാ’’തി (മ॰ നി॰ ൨.൧൮൪; അ॰ നി॰ ൨.൫; മഹാനി॰ ൧൯൬) ഏവം പവത്തവീരിയസ്സേതം അധിവചനം. അപി ച ധിക്കതപാപോതിപി ധീരോ. രാജാവ രട്ഠം വിജിതം പഹായാതി യഥാ പടിരാജാ ‘‘വിജിതം രട്ഠം അനത്ഥാവഹ’’ന്തി ഞത്വാ രജ്ജം പഹായ ഏകോ ചരതി ഏവം ബാലസഹായം പഹായ ഏകോ ചരേ. അഥ വാ രാജാവ രട്ഠന്തി യഥാ സുതസോമോ രാജാ വിജിതം രട്ഠം പഹായ ഏകോ ചരി, യഥാ ച മഹാജനകോ ഏവം ഏകോവ ചരേതി അയമ്പി ഏതസ്സത്ഥോ. സേസം വുത്താനുസാരേന സക്കാ ജാനിതുന്തി ന വിത്ഥാരിതം (സു॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൪൫-൪൬). നിദ്ദേസേ വത്തബ്ബം നത്ഥി.

    131-2. Dutiyavaggassa paṭhamadvaye nipakanti pakatinipuṇaṃ paṇḍitaṃ kasiṇaparikammādīsu kusalaṃ. Sādhuvihārinti appanāvihārena vā upacārena vā samannāgataṃ. Dhīranti dhitisampannaṃ. Tattha nipakattena dhitisampadā vuttā. Idha pana dhitisampannamevāti attho. Dhiti nāma asithilaparakkamatā, ‘‘kāmaṃ taco ca nhāru cā’’ti (ma. ni. 2.184; a. ni. 2.5; mahāni. 196) evaṃ pavattavīriyassetaṃ adhivacanaṃ. Api ca dhikkatapāpotipi dhīro. Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāyāti yathā paṭirājā ‘‘vijitaṃ raṭṭhaṃ anatthāvaha’’nti ñatvā rajjaṃ pahāya eko carati evaṃ bālasahāyaṃ pahāya eko care. Atha vā rājāva raṭṭhanti yathā sutasomo rājā vijitaṃ raṭṭhaṃ pahāya eko cari, yathā ca mahājanako evaṃ ekova careti ayampi etassattho. Sesaṃ vuttānusārena sakkā jānitunti na vitthāritaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.45-46). Niddese vattabbaṃ natthi.

    പഠമദ്വയം.

    Paṭhamadvayaṃ.

    ൧൩൩. തതിയഗാഥാ പദത്ഥതോ ഉത്താനാ ഏവ. കേവലഞ്ച പന സഹായസമ്പദന്തി ഏത്ഥ അസേക്ഖേഹി സീലാദിക്ഖന്ധേഹി സമ്പന്നാ സഹായാ ഏവ ‘‘സഹായസമ്പദാ’’തി വേദിതബ്ബാ. അയം പനേത്ഥ യോജനാ – യാ അയം വുത്താ സഹായസമ്പദാ, തം സഹായസമ്പദം അദ്ധാ പസംസാമ, ഏകംസേനേവ ഥോമേമാതി വുത്തം ഹോതി. കഥം? സേട്ഠാ സമാസേവിതബ്ബാ സഹായാതി. കസ്മാ? അത്തനോ സീലാദീഹി സേട്ഠേ സേവമാനസ്സ സീലാദയോ ധമ്മാ അനുപ്പന്നാ ഉപ്പജ്ജന്തി, ഉപ്പന്നാ വുദ്ധിം വിരൂള്ഹിം വേപുല്ലം പാപുണന്തി. സമേ സേവമാനസ്സ അഞ്ഞമഞ്ഞസമധാരണേന കുക്കുച്ചവിനോദനേന ച ലദ്ധാ ന പരിഹായന്തി . ഏതേ പന സഹായകേ സേട്ഠേ ച സമേ ച അലദ്ധാ കുഹനാദിമിച്ഛാജീവം വജ്ജേത്വാ ധമ്മേന സമേന ഉപ്പന്നം ഭോജനം ഭുഞ്ജന്തോ തത്ഥ ച പടിഘാനുനയം അനുപ്പാദേന്തോ അനവജ്ജഭോജീ ഹുത്വാ അത്ഥകാമോ കുലപുത്തോ ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ. അഹമ്പി ഹി ഏവം ചരന്തോ ഇമം സമ്പത്തിം അധിഗതോമ്ഹീതി (സു॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൪൭). നിദ്ദേസോ വുത്തനയോ ഏവ.

    133. Tatiyagāthā padatthato uttānā eva. Kevalañca pana sahāyasampadanti ettha asekkhehi sīlādikkhandhehi sampannā sahāyā eva ‘‘sahāyasampadā’’ti veditabbā. Ayaṃ panettha yojanā – yā ayaṃ vuttā sahāyasampadā, taṃ sahāyasampadaṃ addhā pasaṃsāma, ekaṃseneva thomemāti vuttaṃ hoti. Kathaṃ? Seṭṭhā samāsevitabbā sahāyāti. Kasmā? Attano sīlādīhi seṭṭhe sevamānassa sīlādayo dhammā anuppannā uppajjanti, uppannā vuddhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ pāpuṇanti. Same sevamānassa aññamaññasamadhāraṇena kukkuccavinodanena ca laddhā na parihāyanti . Ete pana sahāyake seṭṭhe ca same ca aladdhā kuhanādimicchājīvaṃ vajjetvā dhammena samena uppannaṃ bhojanaṃ bhuñjanto tattha ca paṭighānunayaṃ anuppādento anavajjabhojī hutvā atthakāmo kulaputto eko care khaggavisāṇakappo. Ahampi hi evaṃ caranto imaṃ sampattiṃ adhigatomhīti (su. ni. aṭṭha. 1.47). Niddeso vuttanayo eva.

    തതിയം.

    Tatiyaṃ.

    ൧൩൪. ചതുത്ഥേ ദിസ്വാതി ഓലോകേത്വാ. സുവണ്ണസ്സാതി കഞ്ചനസ്സ. ‘‘വലയാനീ’’തി പാഠസേസോ. സാവസേസപാഠോ ഹി അയം അത്ഥോ. പഭസ്സരാനീതി പഭാസനസീലാനി, ജുതിമന്താനീതി വുത്തം ഹോതി. സേസം ഉത്താനപദത്ഥമേവ. അയം പന യോജനാ – ദിസ്വാ ഭുജസ്മിം സുവണ്ണസ്സ വലയാനി ‘‘ഗണവാസേ സതി സങ്ഘട്ടനാ, ഏകവാസേ സതി അഘട്ടനാ’’തി ഏവം ചിന്തേന്തോ വിപസ്സനം ആരഭിത്വാ പച്ചേകബോധിം അധിഗതോമ്ഹീതി. സേസം വുത്തനയമേവാതി (സു॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൪൮). നൂപുരാനീതി വലയാനി. ‘‘നിയുരാ’’തി കേചി വദന്തി. ഘട്ടേന്തീതി അഞ്ഞമഞ്ഞം ഹനന്തി.

    134. Catutthe disvāti oloketvā. Suvaṇṇassāti kañcanassa. ‘‘Valayānī’’ti pāṭhaseso. Sāvasesapāṭho hi ayaṃ attho. Pabhassarānīti pabhāsanasīlāni, jutimantānīti vuttaṃ hoti. Sesaṃ uttānapadatthameva. Ayaṃ pana yojanā – disvā bhujasmiṃ suvaṇṇassa valayāni ‘‘gaṇavāse sati saṅghaṭṭanā, ekavāse sati aghaṭṭanā’’ti evaṃ cintento vipassanaṃ ārabhitvā paccekabodhiṃ adhigatomhīti. Sesaṃ vuttanayamevāti (su. ni. aṭṭha. 1.48). Nūpurānīti valayāni. ‘‘Niyurā’’ti keci vadanti. Ghaṭṭentīti aññamaññaṃ hananti.

    ചതുത്ഥം.

    Catutthaṃ.

    ൧൩൫. പഞ്ചമഗാഥാ പദത്ഥതോ ഉത്താനാ ഏവ. അയം പന ഏത്ഥ അധിപ്പായോ – യ്വായം ഏതേന ദുതീയേന കുമാരേന സീതുണ്ഹാദീനി നിവേദേന്തേന സഹവാസേന തം സഞ്ഞാപേന്തസ്സ മമ വാചാഭിലാപോ, തസ്മിം സിനേഹവസേന അഭിസജ്ജനാ വാ ജാതാ. സചേ അഹം ഇമം ന പരിച്ചജാമി, തതോ ആയതിമ്പി തഥേവ ഹേസ്സതി. യഥാ ഇദാനി, ഏവം ദുതീയേന സഹ മമസ്സ, വാചാഭിലാപോ അഭിസജ്ജനാ വാ. ഉഭയമ്പി ചേതം അന്തരായകരം വിസേസാധിഗമസ്സാതി ഏതം ഭയം ആയതിം പേക്ഖമാനോ തം ഛഡ്ഡേത്വാ യോനിസോ പടിപജ്ജിത്വാ പച്ചേകബോധിം അധിഗതോമ്ഹീതി (സു॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൪൯). സേസം വുത്തനയമേവ.

    135. Pañcamagāthā padatthato uttānā eva. Ayaṃ pana ettha adhippāyo – yvāyaṃ etena dutīyena kumārena sītuṇhādīni nivedentena sahavāsena taṃ saññāpentassa mama vācābhilāpo, tasmiṃ sinehavasena abhisajjanā vā jātā. Sace ahaṃ imaṃ na pariccajāmi, tato āyatimpi tatheva hessati. Yathā idāni, evaṃ dutīyena saha mamassa, vācābhilāpo abhisajjanā vā. Ubhayampi cetaṃ antarāyakaraṃ visesādhigamassāti etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno taṃ chaḍḍetvā yoniso paṭipajjitvā paccekabodhiṃ adhigatomhīti (su. ni. aṭṭha. 1.49). Sesaṃ vuttanayameva.

    പഞ്ചമം.

    Pañcamaṃ.

    ൧൩൬. ഛട്ഠേ കാമാതി ദ്വേ കാമാ വത്ഥുകാമാ ച കിലേസകാമാ ച. തത്ഥ വത്ഥുകാമാ മനാപിയാ രൂപാദയോ ധമ്മാ, കിലേസകാമാ ഛന്ദാദയോ സബ്ബേപി രാഗപ്പഭേദാ. ഇധ പന വത്ഥുകാമാ അധിപ്പേതാ . രൂപാദിഅനേകപ്പകാരേന ചിത്രാ. ലോകസ്സാദവസേന മധുരാ. ബാലപുഥുജ്ജനാനം മനം രമേന്തീതി മനോരമാ. വിരൂപരൂപേനാതി വിരൂപേന രൂപേന, അനേകവിധേന സഭാവേനാതി വുത്തം ഹോതി. തേ ഹി രൂപാദിവസേന ചിത്രാ, രൂപാദീസുപി നീലാദിവസേന വിവിധരൂപാ. ഏവം തേന വിരൂപരൂപേന തഥാ തഥാ അസ്സാദം ദസ്സേത്വാ മഥേന്തി ചിത്തം, പബ്ബജ്ജായ അഭിരമിതും ന ദേന്തീതി. സേസമേത്ഥ പാകടമേവ. നിഗമനമ്പി ദ്വീഹി തീഹി വാ പദേഹി യോജേത്വാ പുരിമഗാഥാസു വുത്തനയേന വേദിതബ്ബം (സു॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൫൦).

    136. Chaṭṭhe kāmāti dve kāmā vatthukāmā ca kilesakāmā ca. Tattha vatthukāmā manāpiyā rūpādayo dhammā, kilesakāmā chandādayo sabbepi rāgappabhedā. Idha pana vatthukāmā adhippetā . Rūpādianekappakārena citrā. Lokassādavasena madhurā. Bālaputhujjanānaṃ manaṃ ramentīti manoramā. Virūparūpenāti virūpena rūpena, anekavidhena sabhāvenāti vuttaṃ hoti. Te hi rūpādivasena citrā, rūpādīsupi nīlādivasena vividharūpā. Evaṃ tena virūparūpena tathā tathā assādaṃ dassetvā mathenti cittaṃ, pabbajjāya abhiramituṃ na dentīti. Sesamettha pākaṭameva. Nigamanampi dvīhi tīhi vā padehi yojetvā purimagāthāsu vuttanayena veditabbaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.50).

    കാമഗുണാതി കാമയിതബ്ബട്ഠേന കാമാ. ബന്ധനട്ഠേന ഗുണാ. ‘‘അനുജാനാമി, ഭിക്ഖവേ, അഹതാനം വത്ഥാനം ദിഗുണം സങ്ഘാടി’’ന്തി (മഹാവ॰ ൩൪൮) ഏത്ഥ പടലട്ഠോ ഗുണട്ഠോ. ‘‘അച്ചേന്തി കാലാ തരയന്തി രത്തിയോ, വയോഗുണാ അനുപുബ്ബം ജഹന്തീ’’തി (സം॰ നി॰ ൧.൪) ഏത്ഥ രാസട്ഠോ ഗുണട്ഠോ. ‘‘സതഗുണാ ദക്ഖിണാ പാടികങ്ഖിതബ്ബാ’’തി (മ॰ നി॰ ൩.൩൭൯) ഏത്ഥ ആനിസംസട്ഠോ ഗുണട്ഠോ. ‘‘അന്തം അന്തഗുണം (ദീ॰ നി॰ ൨.൩൭൭; മ॰ നി॰ ൧.൧൧൦; ഖു॰ പാ॰ ൩.ദ്വത്തിംസാകാര), കയിരാ മാലാഗുണേ ബഹൂ’’തി ഏത്ഥ ബന്ധനട്ഠോ ഗുണട്ഠോ. ഇധാപി ഏസേവ അധിപ്പേതോ, തേന വുത്തം – ‘‘ബന്ധനട്ഠേന ഗുണാ’’തി. ചക്ഖുവിഞ്ഞേയ്യാതി ചക്ഖുവിഞ്ഞാണേന പസ്സിതബ്ബാ. ഏതേനുപായേന സോതവിഞ്ഞേയ്യാദീസുപി അത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. ഇട്ഠാതി പരിയിട്ഠാ വാ ഹോന്തു, മാ വാ, ഇട്ഠാരമ്മണഭൂതാതി അത്ഥോ. കന്താതി കാമനീയാ. മനാപാതി മനവഡ്ഢനകാ. പിയരൂപാതി പിയജാതികാ. കാമൂപസംഹിതാതി ആരമ്മണം കത്വാ ഉപ്പജ്ജമാനേന കാമേന ഉപസംഹിതാ. രജനീയാതി രജ്ജനിയാ, രാഗുപ്പത്തികാരണഭൂതാതി അത്ഥോ.

    Kāmaguṇāti kāmayitabbaṭṭhena kāmā. Bandhanaṭṭhena guṇā. ‘‘Anujānāmi, bhikkhave, ahatānaṃ vatthānaṃ diguṇaṃ saṅghāṭi’’nti (mahāva. 348) ettha paṭalaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Accenti kālā tarayanti rattiyo, vayoguṇā anupubbaṃ jahantī’’ti (saṃ. ni. 1.4) ettha rāsaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Sataguṇā dakkhiṇā pāṭikaṅkhitabbā’’ti (ma. ni. 3.379) ettha ānisaṃsaṭṭho guṇaṭṭho. ‘‘Antaṃ antaguṇaṃ (dī. ni. 2.377; ma. ni. 1.110; khu. pā. 3.dvattiṃsākāra), kayirā mālāguṇe bahū’’ti ettha bandhanaṭṭho guṇaṭṭho. Idhāpi eseva adhippeto, tena vuttaṃ – ‘‘bandhanaṭṭhena guṇā’’ti. Cakkhuviññeyyāti cakkhuviññāṇena passitabbā. Etenupāyena sotaviññeyyādīsupi attho veditabbo. Iṭṭhāti pariyiṭṭhā vā hontu, mā vā, iṭṭhārammaṇabhūtāti attho. Kantāti kāmanīyā. Manāpāti manavaḍḍhanakā. Piyarūpāti piyajātikā. Kāmūpasaṃhitāti ārammaṇaṃ katvā uppajjamānena kāmena upasaṃhitā. Rajanīyāti rajjaniyā, rāguppattikāraṇabhūtāti attho.

    യദി മുദ്ദായാതിആദീസു മുദ്ദാതി അങ്ഗുലിപബ്ബേസു സഞ്ഞം ഠപേത്വാ ഹത്ഥമുദ്ദാ. ഗണനാതി അച്ഛിദ്ദഗണനാ. സങ്ഖാനന്തി പിണ്ഡഗണനാ. യായ ഖേത്തം ഓലോകേത്വാ ‘‘ഇധ ഏത്തകാ വീഹീ ഭവിസ്സന്തി’’, രുക്ഖം ഓലോകേത്വാ ‘‘ഇധ ഏത്തകാനി ഫലാനി ഭവിസ്സന്തി’’, ആകാസം ഓലോകേത്വാ ‘‘ഇമേ ആകാസേ സകുണാ ഏത്തകാ നാമ ഭവിസ്സന്തീ’’തി ജാനന്തി. കസീതി കസികമ്മം. വണിജ്ജാതി ജങ്ഘവണിജ്ജഥലവണിജ്ജാദിവണിപ്പഥോ. ഗോരക്ഖന്തി അത്തനോ വാ പരേസം വാ ഗാവോ രക്ഖിത്വാ പഞ്ചഗോരസവിക്കയേന ജീവനകമ്മം. ഇസ്സത്ഥോ വുച്ചതി ആവുധം ഗഹേത്വാ ഉപട്ഠാനകമ്മം. രാജപോരിസന്തി വിനാ ആവുധേന രാജകമ്മം കത്വാ രാജുപട്ഠാനം. സിപ്പഞ്ഞതരന്തി ഗഹിതാവസേസഹത്ഥിഅസ്സസിപ്പാദി.

    Yadi muddāyātiādīsu muddāti aṅgulipabbesu saññaṃ ṭhapetvā hatthamuddā. Gaṇanāti acchiddagaṇanā. Saṅkhānanti piṇḍagaṇanā. Yāya khettaṃ oloketvā ‘‘idha ettakā vīhī bhavissanti’’, rukkhaṃ oloketvā ‘‘idha ettakāni phalāni bhavissanti’’, ākāsaṃ oloketvā ‘‘ime ākāse sakuṇā ettakā nāma bhavissantī’’ti jānanti. Kasīti kasikammaṃ. Vaṇijjāti jaṅghavaṇijjathalavaṇijjādivaṇippatho. Gorakkhanti attano vā paresaṃ vā gāvo rakkhitvā pañcagorasavikkayena jīvanakammaṃ. Issattho vuccati āvudhaṃ gahetvā upaṭṭhānakammaṃ. Rājaporisanti vinā āvudhena rājakammaṃ katvā rājupaṭṭhānaṃ. Sippaññataranti gahitāvasesahatthiassasippādi.

    സീതസ്സ പുരക്ഖതോതി ലക്ഖം വിയ സരസ്സ സീതസ്സ പുരതോ ഠിതോ, സീതേന ബാധിയമാനോതി അത്ഥോ. ഉണ്ഹേപി ഏസേവ നയോ. ഡംസാദീസു ഡംസാതി പിങ്ഗലമക്ഖികാ. മകസാതി സബ്ബമക്ഖികാ. സരീസപാതി യേ കേചി സരിത്വാ ഗച്ഛന്തി. രിസ്സമാനോതി പീളിയമാനോ രുപ്പമാനോ ഘട്ടിയമാനോ. മീയമാനോതി മരമാനോ. അയം, ഭിക്ഖവേതി ഭിക്ഖവേ, അയം മുദ്ദാദീഹി ജീവികകപ്പനം ആഗമ്മ സീതാദിപച്ചയോ ആബാധോ. കാമാനം ആദീനവോതി കാമേസു ഉപദ്ദവോ, ഉപസഗ്ഗോതി അത്ഥോ. സന്ദിട്ഠികോതി പച്ചക്ഖോ സാമം പസ്സിതബ്ബോ. ദുക്ഖക്ഖന്ധോതി ദുക്ഖരാസി. കാമഹേതൂതിആദീസു പച്ചയട്ഠേന കാമാ അസ്സ ഹേതൂതി കാമഹേതു. മൂലട്ഠേന കാമാ നിദാനമസ്സാതി കാമനിദാനോ. ലിങ്ഗവിപല്ലാസേന പന ‘‘കാമനിദാന’’ന്തി വുത്തോ. കാരണട്ഠേന കാമാ അധികരണം അസ്സാതി കാമാധികരണോ. ലിങ്ഗവിപല്ലാസേനേവ പന ‘‘കാമാധികരണ’’ന്തി വുത്തോ. കാമാനമേവ ഹേതൂതി ഇദം നിയമവചനം കാമപച്ചയാ ഉപ്പജ്ജതിയേവാതി അത്ഥോ.

    Sītassa purakkhatoti lakkhaṃ viya sarassa sītassa purato ṭhito, sītena bādhiyamānoti attho. Uṇhepi eseva nayo. Ḍaṃsādīsu ḍaṃsāti piṅgalamakkhikā. Makasāti sabbamakkhikā. Sarīsapāti ye keci saritvā gacchanti. Rissamānoti pīḷiyamāno ruppamāno ghaṭṭiyamāno. Mīyamānoti maramāno. Ayaṃ, bhikkhaveti bhikkhave, ayaṃ muddādīhi jīvikakappanaṃ āgamma sītādipaccayo ābādho. Kāmānaṃ ādīnavoti kāmesu upaddavo, upasaggoti attho. Sandiṭṭhikoti paccakkho sāmaṃ passitabbo. Dukkhakkhandhoti dukkharāsi. Kāmahetūtiādīsu paccayaṭṭhena kāmā assa hetūti kāmahetu. Mūlaṭṭhena kāmā nidānamassāti kāmanidāno. Liṅgavipallāsena pana ‘‘kāmanidāna’’nti vutto. Kāraṇaṭṭhena kāmā adhikaraṇaṃ assāti kāmādhikaraṇo. Liṅgavipallāseneva pana ‘‘kāmādhikaraṇa’’nti vutto. Kāmānameva hetūti idaṃ niyamavacanaṃ kāmapaccayā uppajjatiyevāti attho.

    ഉട്ഠഹതോതി ആജീവസമുട്ഠാപകവീരിയേന ഉട്ഠഹന്തസ്സ. ഘടതോതി തം വീരിയം പുബ്ബേനാപരം ഘടേന്തസ്സ. വായമതോതി വായാമം പരക്കമം പയോഗം കരോന്തസ്സ. നാഭിനിപ്ഫജ്ജന്തീതി ന നിപ്ഫജ്ജന്തി, ഹത്ഥം നാഭിരുഹന്തി. സോചതീതി ചിത്തേ ഉപ്പന്നബലവസോകേന സോചതി. കിലമതീതി കായേ ഉപ്പന്നദുക്ഖേന കിലമതി. പരിദേവതീതി വാചായ പരിദേവതി. ഉരത്താളിന്തി ഉരം താളേത്വാ. കന്ദതീതി രോദതി. സമ്മോഹം ആപജ്ജതീതി വിസഞ്ഞീ വിയ സമ്മൂള്ഹോ ഹോതി. മോഘന്തി തുച്ഛം. അഫലോതി നിപ്ഫലോ.

    Uṭṭhahatoti ājīvasamuṭṭhāpakavīriyena uṭṭhahantassa. Ghaṭatoti taṃ vīriyaṃ pubbenāparaṃ ghaṭentassa. Vāyamatoti vāyāmaṃ parakkamaṃ payogaṃ karontassa. Nābhinipphajjantīti na nipphajjanti, hatthaṃ nābhiruhanti. Socatīti citte uppannabalavasokena socati. Kilamatīti kāye uppannadukkhena kilamati. Paridevatīti vācāya paridevati. Urattāḷinti uraṃ tāḷetvā. Kandatīti rodati. Sammohaṃ āpajjatīti visaññī viya sammūḷho hoti. Moghanti tucchaṃ. Aphaloti nipphalo.

    ആരക്ഖാധികരണന്തി ആരക്ഖകാരണാ. കിന്തി മേതി കേന നു ഖോ മേ ഉപായേന. യമ്പി മേതി യമ്പി മയ്ഹം കസികമ്മാദീനി കത്വാ ഉപ്പാദിതം ധനം അഹോസി. തമ്പി നോ നത്ഥീതി തമ്പി അമ്ഹാകം ഇദാനി നത്ഥി.

    Ārakkhādhikaraṇanti ārakkhakāraṇā. Kinti meti kena nu kho me upāyena. Yampi meti yampi mayhaṃ kasikammādīni katvā uppāditaṃ dhanaṃ ahosi. Tampi no natthīti tampi amhākaṃ idāni natthi.

    പുന ചപരം, ഭിക്ഖവേ, കാമഹേതൂതിആദിനാപി കാരണം ദസ്സേത്വാവ ആദീനവം ദീപേതി. തത്ഥ കാമഹേതൂതി കാമപച്ചയാ രാജാനോപി രാജൂഹി വിവദന്തീതി അത്ഥോ. കാമനിദാനന്തി ഭാവനപുംസകം, കാമേ നിദാനം കത്വാ വിവദന്തീതി അത്ഥോ. കാമാധികരണന്തിപി ഭാവനപുംസകമേവ, കാമേ അധികരണം കത്വാ വിവദന്തീതി അത്ഥോ. കാമാനമേവ ഹേതൂതി ഗാമനിഗമസേനാപതിപുരോഹിതട്ഠാനന്തരാദീനം കാമാനംയേവ ഹേതു വിവദന്തീതി അത്ഥോ. ഉപക്കമന്തീതി പഹരന്തി.

    Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetūtiādināpi kāraṇaṃ dassetvāva ādīnavaṃ dīpeti. Tattha kāmahetūti kāmapaccayā rājānopi rājūhi vivadantīti attho. Kāmanidānanti bhāvanapuṃsakaṃ, kāme nidānaṃ katvā vivadantīti attho. Kāmādhikaraṇantipi bhāvanapuṃsakameva, kāme adhikaraṇaṃ katvā vivadantīti attho. Kāmānameva hetūti gāmanigamasenāpatipurohitaṭṭhānantarādīnaṃ kāmānaṃyeva hetu vivadantīti attho. Upakkamantīti paharanti.

    അസിചമ്മന്തി അസിഞ്ചേവ ഖേടകഫലകാദീനി ച.

    Asicammanti asiñceva kheṭakaphalakādīni ca.

    ധനുകലാപം സന്നയ്ഹിത്വാതി ധനും ഗഹേത്വാ സരകലാപം സന്നയ്ഹിത്വാ. ഉഭതോബ്യൂള്ഹന്തി ഉഭതോരാസിഭൂതം. പക്ഖന്ദന്തീതി പവിസന്തി. ഉസൂസൂതി കണ്ഡേസു. വിജ്ജോതലന്തേസൂതി പരിവത്തമാനേസു. തേ തത്ഥാതി തേ തസ്മിം സങ്ഗാമേ.

    Dhanukalāpaṃ sannayhitvāti dhanuṃ gahetvā sarakalāpaṃ sannayhitvā. Ubhatobyūḷhanti ubhatorāsibhūtaṃ. Pakkhandantīti pavisanti. Usūsūti kaṇḍesu. Vijjotalantesūti parivattamānesu. Te tatthāti te tasmiṃ saṅgāme.

    അദ്ദാവലേപനാ ഉപകാരിയോതി ചേത്ഥ മനുസ്സാ പാകാരപാദം അസ്സഖുരസണ്ഠാനേന ഇട്ഠകാഹി ചിനിത്വാ ഉപരി സുധായ ലിമ്പന്തി. ഏവം കതപാകാരപാദാ ‘‘ഉപകാരിയോ’’തി വുച്ചന്തി. താ തിന്തേന കലലേന സിത്താ അദ്ദാവലേപനാ നാമ ഹോന്തി. പക്ഖന്ദന്തീതി താസം ഹേട്ഠാ തിഖിണഅയസൂലരുക്ഖസൂലാദീഹി വിജ്ഝിയമാനാ പാകാരസ്സ പിച്ഛില്ലഭാവേന ആരോഹിതും അസക്കോന്താപി ഉപധാവന്തിയേവ. ഛകണകായാതി കുഥിതഗോമയേന. അഭിവഗ്ഗേനാതി സതദന്തേന. തം അട്ഠദന്താകാരേന കത്വാ ‘‘നഗരദ്വാരം ഭിന്ദിത്വാ പവിസിസ്സാമാ’’തി ആഗതേ ഉപരിദ്വാരേ ഠിതാ തസ്സ ബന്ധനയോത്താനി ഛിന്ദിത്വാ തേന അഭിവഗ്ഗേന ഓമദ്ദന്തി.

    Addāvalepanāupakāriyoti cettha manussā pākārapādaṃ assakhurasaṇṭhānena iṭṭhakāhi cinitvā upari sudhāya limpanti. Evaṃ katapākārapādā ‘‘upakāriyo’’ti vuccanti. Tā tintena kalalena sittā addāvalepanā nāma honti. Pakkhandantīti tāsaṃ heṭṭhā tikhiṇaayasūlarukkhasūlādīhi vijjhiyamānā pākārassa picchillabhāvena ārohituṃ asakkontāpi upadhāvantiyeva. Chakaṇakāyāti kuthitagomayena. Abhivaggenāti satadantena. Taṃ aṭṭhadantākārena katvā ‘‘nagaradvāraṃ bhinditvā pavisissāmā’’ti āgate uparidvāre ṭhitā tassa bandhanayottāni chinditvā tena abhivaggena omaddanti.

    സന്ധിമ്പി ഛിന്ദന്തീതി ഘരസന്ധിമ്പി. നില്ലോപന്തി ഗാമേ പഹരിത്വാ മഹാവിലോപം കരോന്തി. ഏകാഗാരികന്തി പണ്ണാസമത്താപി സട്ഠിമത്താപി പരിവാരേത്വാ ജീവഗ്ഗാഹം ഗഹേത്വാ ധനം ആഹരാപേന്തി. പരിപന്ഥേപി തിട്ഠന്തീതി പന്ഥദൂഹനകമ്മം കരോന്തി. അഡ്ഢദണ്ഡകേഹീതി മുഗ്ഗരേഹി (മ॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൧൬൯). സേസം വുത്തത്ഥമേവ.

    Sandhimpi chindantīti gharasandhimpi. Nillopanti gāme paharitvā mahāvilopaṃ karonti. Ekāgārikanti paṇṇāsamattāpi saṭṭhimattāpi parivāretvā jīvaggāhaṃ gahetvā dhanaṃ āharāpenti. Paripanthepi tiṭṭhantīti panthadūhanakammaṃ karonti. Aḍḍhadaṇḍakehīti muggarehi (ma. ni. aṭṭha. 1.169). Sesaṃ vuttatthameva.

    ഛട്ഠം.

    Chaṭṭhaṃ.

    ൧൩൭. സത്തമേ ഏതീതി ഈതി, ആഗന്തുകാനം അകുസലഭാഗിയാനം ബ്യസനഹേതൂനം ഏതം അധിവചനം. തസ്മാ കാമഗുണാപി ഏതേ അനേകബ്യസനാവഹട്ഠേന ദള്ഹസന്നിപാതട്ഠേന ച ഈതി. ഗണ്ഡോപി അസുചിം പഗ്ഘരതി, ഉദ്ധുമാതപരിപക്കപരിഭിന്നോ ഹോതി. തസ്മാ ഏതേ കിലേസാ അസുചിപഗ്ഘരണതോ ഉപ്പാദജരാഭങ്ഗേഹി ഉദ്ധുമാതപരിപക്കപരിഭിന്നഭാവതോ ച ഗണ്ഡോ. ഉപദ്ദവതീതി ഉപദ്ദവോ, അനത്ഥം ജനേന്തോ അഭിഭവതി അജ്ഝോത്ഥരതീതി അത്ഥോ, രാഗഗണ്ഡാദീനമേതം അധിവചനം. തസ്മാ കാമഗുണാപേതേ അവിദിതനിബ്ബാനത്ഥാവഹഹേതുതായ സബ്ബുപദ്ദവവത്ഥുതായ ച ഉപദ്ദവോ. യസ്മാ പനേതേ കിലേസാതുരഭാവം ജനേന്താ സീലസങ്ഖാതമാരോഗ്യം ലോലുപ്പം വാ ഉപ്പാദേന്താ പാകതികമേവ ആരോഗ്യം വിലുമ്പന്തി, തസ്മാ ഇമിനാ ആരോഗ്യവിലുമ്പനട്ഠേന രോഗോ. അബ്ഭന്തരമനുപവിട്ഠട്ഠേന പന അന്തോതുദനട്ഠേന ദുന്നീഹരണീയട്ഠേന ച സല്ലം. ദിട്ഠധമ്മികസമ്പരായികഭയാവഹനതോ ഭയം. മേതന്തി ഏതം സേസമേത്ഥ പാകടമേവ. നിഗമനമ്പി വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബം (സു॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൫൧).

    137. Sattame etīti īti, āgantukānaṃ akusalabhāgiyānaṃ byasanahetūnaṃ etaṃ adhivacanaṃ. Tasmā kāmaguṇāpi ete anekabyasanāvahaṭṭhena daḷhasannipātaṭṭhena ca īti. Gaṇḍopi asuciṃ paggharati, uddhumātaparipakkaparibhinno hoti. Tasmā ete kilesā asucipaggharaṇato uppādajarābhaṅgehi uddhumātaparipakkaparibhinnabhāvato ca gaṇḍo. Upaddavatīti upaddavo, anatthaṃ janento abhibhavati ajjhottharatīti attho, rāgagaṇḍādīnametaṃ adhivacanaṃ. Tasmā kāmaguṇāpete aviditanibbānatthāvahahetutāya sabbupaddavavatthutāya ca upaddavo. Yasmā panete kilesāturabhāvaṃ janentā sīlasaṅkhātamārogyaṃ loluppaṃ vā uppādentā pākatikameva ārogyaṃ vilumpanti, tasmā iminā ārogyavilumpanaṭṭhena rogo. Abbhantaramanupaviṭṭhaṭṭhena pana antotudanaṭṭhena dunnīharaṇīyaṭṭhena ca sallaṃ. Diṭṭhadhammikasamparāyikabhayāvahanato bhayaṃ. Metanti etaṃ sesamettha pākaṭameva. Nigamanampi vuttanayeneva veditabbaṃ (su. ni. aṭṭha. 1.51).

    കാമരാഗരത്തായന്തി കാമരാഗേന രത്തോ അയം. ഛന്ദരാഗവിനിബദ്ധോതി ഛന്ദരാഗേന സ്നേഹേന ബദ്ധോ. ദിട്ഠധമ്മികാപി ഗബ്ഭാതി ഇമസ്മിം അത്തഭാവേ വത്തമാനസളായതനഗബ്ഭാ. സമ്പരായികാപി ഗബ്ഭാതി പരലോകേപി സളായതനഗബ്ഭാ. ന പരിമുച്ചതീതി പരിമുച്ചിതും ന സക്കോതി. ഓതിണ്ണോ സാതരൂപേനാതി മധുരസഭാവേന രാഗേന ഓതിണ്ണോ ഓഗാഹിതോ. പലിപഥന്തി കാമകലലമഗ്ഗം. ദുഗ്ഗന്തി ദുഗ്ഗമം.

    Kāmarāgarattāyanti kāmarāgena ratto ayaṃ. Chandarāgavinibaddhoti chandarāgena snehena baddho. Diṭṭhadhammikāpi gabbhāti imasmiṃ attabhāve vattamānasaḷāyatanagabbhā. Samparāyikāpi gabbhāti paralokepi saḷāyatanagabbhā. Na parimuccatīti parimuccituṃ na sakkoti. Otiṇṇo sātarūpenāti madhurasabhāvena rāgena otiṇṇo ogāhito. Palipathanti kāmakalalamaggaṃ. Dugganti duggamaṃ.

    സത്തമം.

    Sattamaṃ.

    ൧൩൮. അട്ഠമേ സീതം ദുബ്ബിധം അബ്ഭന്തരധാതുക്ഖോഭപച്ചയഞ്ച ബാഹിരധാതുക്ഖോഭപച്ചയഞ്ച. തഥാ ഉണ്ഹം. തത്ഥ ഡംസാതി പിങ്ഗലമക്ഖികാ. സരീസപേതി യേ കേചി ദീഘജാതികാ സരിത്വാ ഗച്ഛന്തി. സേസം പാകടമേവ. നിഗമനമ്പി വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബം.

    138. Aṭṭhame sītaṃ dubbidhaṃ abbhantaradhātukkhobhapaccayañca bāhiradhātukkhobhapaccayañca. Tathā uṇhaṃ. Tattha ḍaṃsāti piṅgalamakkhikā. Sarīsapeti ye keci dīghajātikā saritvā gacchanti. Sesaṃ pākaṭameva. Nigamanampi vuttanayeneva veditabbaṃ.

    അട്ഠമം.

    Aṭṭhamaṃ.

    ൧൩൯. നവമഗാഥാ പദത്ഥതോ പാകടാ ഏവ. അയം പനേത്ഥ അധിപ്പായയോജനാ – സാ ച ഖോ യുത്തിവസേന, ന അനുസ്സവവസേന. യഥാ അയം ഹത്ഥീ മനുസ്സകന്തേസു സീലേസു ദന്തത്താ അദന്തഭൂമിം നാഗച്ഛതീതി വാ, സരീരമഹന്തതായ വാ നാഗോ. ഏവം കുദാസ്സു നാമാഹമ്പി അരിയകന്തേസു സീലേസു ദന്തത്താ അദന്തഭൂമിം നാഗമനേന, ആഗും അകരണേന, പുന ഇത്ഥത്തം അനാഗമനേന ച ഗുണസരീരമഹന്തതായ വാ നാഗോ ഭവേയ്യം. യഥാ ചേസ യൂഥാനി വിവജ്ജയിത്വാ ഏകചരിയസുഖേന യഥാഭിരന്തം വിഹരേ അരഞ്ഞേ, ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ, കുദാസ്സു നാമാഹമ്പി ഏവം ഗണം വിവജ്ജയിത്വാ ഏകത്താഭിരതിസുഖേന ഝാനസുഖേന യഥാഭിരന്തം അരഞ്ഞേ അത്തനോ യഥാ യഥാ സുഖം, തഥാ തഥാ യത്തകം വാ ഇച്ഛാമി, തത്തകം അരഞ്ഞേ നിവാസം ഏകോ ചരേ ഖഗ്ഗവിസാണകപ്പോ ഏകോ ചരേയ്യന്തി അത്ഥോ. യഥാ ചേസ സുസണ്ഠിതക്ഖന്ധമഹന്തതായ സഞ്ജാതക്ഖന്ധോ, കുദാസ്സു നാമാഹമ്പി ഏവം അസേക്ഖസീലക്ഖന്ധമഹന്തതായ സഞ്ജാതക്ഖന്ധോ ഭവേയ്യം. യഥാ ചേസ പദുമസദിസഗത്തതായ വാ, പദുമകുലേ ഉപ്പന്നതായ വാ പദുമീ, കുദാസ്സു നാമാഹമ്പി ഏവം പദുമസദിസബോജ്ഝങ്ഗമഹന്തതായ വാ, അരിയജാതിപദുമേ ഉപ്പന്നതായ വാ പദുമീ ഭവേയ്യം. യഥാ ചേസ ഥാമബലജവാദീഹി ഉളാരോ, കുദാസ്സു നാമാഹമ്പി ഏവം പരിസുദ്ധകായസമാചാരതാദീഹി സീലസമാധിനിബ്ബേധികപഞ്ഞാദീഹി വാ ഉളാരോ ഭവേയ്യന്തി ഏവം ചിന്തേന്തോ വിപസ്സനം ആരഭിത്വാ പച്ചേകബോധിം അധിഗതോമ്ഹീതി.

    139. Navamagāthā padatthato pākaṭā eva. Ayaṃ panettha adhippāyayojanā – sā ca kho yuttivasena, na anussavavasena. Yathā ayaṃ hatthī manussakantesu sīlesu dantattā adantabhūmiṃ nāgacchatīti vā, sarīramahantatāya vā nāgo. Evaṃ kudāssu nāmāhampi ariyakantesu sīlesu dantattā adantabhūmiṃ nāgamanena, āguṃ akaraṇena, puna itthattaṃ anāgamanena ca guṇasarīramahantatāya vā nāgo bhaveyyaṃ. Yathā cesa yūthāni vivajjayitvā ekacariyasukhena yathābhirantaṃ vihare araññe, eko care khaggavisāṇakappo, kudāssu nāmāhampi evaṃ gaṇaṃ vivajjayitvā ekattābhiratisukhena jhānasukhena yathābhirantaṃ araññe attano yathā yathā sukhaṃ, tathā tathā yattakaṃ vā icchāmi, tattakaṃ araññe nivāsaṃ eko care khaggavisāṇakappo eko careyyanti attho. Yathā cesa susaṇṭhitakkhandhamahantatāya sañjātakkhandho, kudāssu nāmāhampi evaṃ asekkhasīlakkhandhamahantatāya sañjātakkhandho bhaveyyaṃ. Yathā cesa padumasadisagattatāya vā, padumakule uppannatāya vā padumī, kudāssu nāmāhampi evaṃ padumasadisabojjhaṅgamahantatāya vā, ariyajātipadume uppannatāya vā padumī bhaveyyaṃ. Yathā cesa thāmabalajavādīhi uḷāro, kudāssu nāmāhampi evaṃ parisuddhakāyasamācāratādīhi sīlasamādhinibbedhikapaññādīhi vā uḷāro bhaveyyanti evaṃ cintento vipassanaṃ ārabhitvā paccekabodhiṃ adhigatomhīti.

    നവമം.

    Navamaṃ.

    ൧൪൦. ദസമേ അട്ഠാനതന്തി അട്ഠാനം തം, അകാരണം തന്തി വുത്തം ഹോതി. അനുനാസികസ്സ ലോപോ കതോ ‘‘അരിയസച്ചാന ദസ്സന’’ന്തിആദീസു (ഖു॰ പാ॰ ൫.൧൧; സു॰ നി॰ ൨൭൦) വിയ. സങ്ഗണികാരതസ്സാതി ഗണാഭിരതസ്സ. ന്തി കാരണവചനമേതം ‘‘യം ഹിരീയതി ഹിരീയിതബ്ബേനാ’’തിആദീസു (ധ॰ സ॰ ൩൦) വിയ. ഫസ്സയേതി അധിഗച്ഛേ. സാമയികം വിമുത്തിന്തി ലോകിയസമാപത്തിം. സാ ഹി അപ്പിതപ്പിതസമയേ ഏവ പച്ചനീകേഹി വിമുച്ചനതോ ‘‘സാമയികാ വിമുത്തീ’’തി വുച്ചതി. തം സാമയികം വിമുത്തിം. ‘‘അട്ഠാനം തം, ന തം കാരണം വിജ്ജതി സങ്ഗണികാരതസ്സ, യേന കാരണേന ഫസ്സയേ ഇതി ഏതം ആദിച്ചബന്ധുസ്സ പച്ചേകബുദ്ധസ്സ വചോ നിസമ്മ സങ്ഗണികാരതിം പഹായ യോനിസോ പടിപജ്ജന്തോ അധിഗതോമ്ഹീ’’തി ആഹ. സേസം വുത്തനയമേവ (സു॰ നി॰ അട്ഠ॰ ൧.൫൪; അപ॰ അട്ഠ॰ ൧.൧.൧൧൦).

    140. Dasame aṭṭhānatanti aṭṭhānaṃ taṃ, akāraṇaṃ tanti vuttaṃ hoti. Anunāsikassa lopo kato ‘‘ariyasaccāna dassana’’ntiādīsu (khu. pā. 5.11; su. ni. 270) viya. Saṅgaṇikāratassāti gaṇābhiratassa. Yanti kāraṇavacanametaṃ ‘‘yaṃ hirīyati hirīyitabbenā’’tiādīsu (dha. sa. 30) viya. Phassayeti adhigacche. Sāmayikaṃ vimuttinti lokiyasamāpattiṃ. Sā hi appitappitasamaye eva paccanīkehi vimuccanato ‘‘sāmayikā vimuttī’’ti vuccati. Taṃ sāmayikaṃ vimuttiṃ. ‘‘Aṭṭhānaṃ taṃ, na taṃ kāraṇaṃ vijjati saṅgaṇikāratassa, yena kāraṇena phassaye iti etaṃ ādiccabandhussa paccekabuddhassa vaco nisamma saṅgaṇikāratiṃ pahāya yoniso paṭipajjanto adhigatomhī’’ti āha. Sesaṃ vuttanayameva (su. ni. aṭṭha. 1.54; apa. aṭṭha. 1.1.110).

    നിദ്ദേസേ നേക്ഖമ്മസുഖന്തി പബ്ബജ്ജാസുഖം. പവിവേകസുഖന്തി കായചിത്തഉപധിവിവേകേ സുഖം. ഉപസമസുഖന്തി കിലേസുപസമം ഫലസമാപത്തിസുഖം. സമ്ബോധിസുഖന്തി മഗ്ഗസുഖം. നികാമലാഭീതി അത്തനോ രുചിവസേന യഥാകാമലാഭീ. അകിച്ഛലാഭീതി അദുക്ഖലാഭീ. അകസിരലാഭീതി വിപുലലാഭീ. അസാമയികന്തി ലോകുത്തരം. അകുപ്പന്തി കുപ്പവിരഹിതം അചലിതം ലോകുത്തരമഗ്ഗം.

    Niddese nekkhammasukhanti pabbajjāsukhaṃ. Pavivekasukhanti kāyacittaupadhiviveke sukhaṃ. Upasamasukhanti kilesupasamaṃ phalasamāpattisukhaṃ. Sambodhisukhanti maggasukhaṃ. Nikāmalābhīti attano rucivasena yathākāmalābhī. Akicchalābhīti adukkhalābhī. Akasiralābhīti vipulalābhī. Asāmayikanti lokuttaraṃ. Akuppanti kuppavirahitaṃ acalitaṃ lokuttaramaggaṃ.

    ദസമം.

    Dasamaṃ.

    ദുതിയവഗ്ഗവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.

    Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / ഖുദ്ദകനികായ • Khuddakanikāya / ചൂളനിദ്ദേസപാളി • Cūḷaniddesapāḷi / ദുതിയവഗ്ഗോ • Dutiyavaggo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact