Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Cūḷaniddesapāḷi |
ਦੁਤਿਯવਗ੍ਗੋ
Dutiyavaggo
੧੩੧.
131.
ਸਚੇ ਲਭੇਥ ਨਿਪਕਂ ਸਹਾਯਂ, ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਂ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿ ਧੀਰਂ।
Sacelabhetha nipakaṃ sahāyaṃ,saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīraṃ;
ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਨਿ, ਚਰੇਯ੍ਯ ਤੇਨਤ੍ਤਮਨੋ ਸਤੀਮਾ॥
Abhibhuyya sabbāni parissayāni, careyya tenattamano satīmā.
ਸਚੇ ਲਭੇਥ ਨਿਪਕਂ ਸਹਾਯਨ੍ਤਿ ਸਚੇ ਨਿਪਕਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤਂ ਞਾਣਿਂ વਿਭਾવਿਂ ਮੇਧਾવਿਂ ਸਹਾਯਂ ਲਭੇਯ੍ਯ ਪਟਿਲਭੇਯ੍ਯ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ વਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾਤਿ – ਸਚੇ ਲਭੇਥ ਨਿਪਕਂ ਸਂਹਾਯਂ।
Sace labhetha nipakaṃ sahāyanti sace nipakaṃ paṇḍitaṃ paññavantaṃ buddhimantaṃ ñāṇiṃ vibhāviṃ medhāviṃ sahāyaṃ labheyya paṭilabheyya adhigaccheyya vindeyyāti – sace labhetha nipakaṃ saṃhāyaṃ.
ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਂ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿ ਧੀਰਨ੍ਤਿ। ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਨ੍ਤਿ ਏਕਤੋ ਚਰਂ। ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਨ੍ਤਿ ਪਠਮੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਂ, ਦੁਤਿਯੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ… ਤਤਿਯੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ… ਚਤੁਤ੍ਥੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਂ, ਮੇਤ੍ਤਾਯਪਿ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਂ, ਕਰੁਣਾਯਪਿ…ਪੇ॰… ਮੁਦਿਤਾਯਪਿ… ਉਪੇਕ੍ਖਾਯਪਿ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਂ, ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਂ , વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚ ਆਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ…ਪੇ॰… ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ…ਪੇ॰… ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਂ, ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਂ, ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਂ। ਧੀਰਨ੍ਤਿ ਧੀਰਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤਂ ਞਾਣਿਂ વਿਭਾવਿਂ ਮੇਧਾવਿਨ੍ਤਿ – ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਂ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿ ਧੀਰਂ।
Saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīranti. Saddhiṃ caranti ekato caraṃ. Sādhuvihārinti paṭhamenapi jhānena sādhuvihāriṃ, dutiyenapi jhānena… tatiyenapi jhānena… catutthenapi jhānena sādhuvihāriṃ, mettāyapi cetovimuttiyā sādhuvihāriṃ, karuṇāyapi…pe… muditāyapi… upekkhāyapi cetovimuttiyā sādhuvihāriṃ, ākāsānañcāyatanasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ , viññāṇañca āyatanasamāpattiyāpi…pe… ākiñcaññāyatanasamāpattiyāpi…pe… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ, nirodhasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ, phalasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ. Dhīranti dhīraṃ paṇḍitaṃ paññavantaṃ buddhimantaṃ ñāṇiṃ vibhāviṃ medhāvinti – saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīraṃ.
ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਨੀਤਿ। ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਤਿ ਦ੍વੇ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ – ਪਾਕਟਪਰਿਸ੍ਸਯਾ ਚ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਪਰਿਸ੍ਸਯਾ ਚ…ਪੇ॰… ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਾਕਟਪਰਿਸ੍ਸਯਾ…ਪੇ॰… ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਪਰਿਸ੍ਸਯਾ…ਪੇ॰… ਏવਮ੍ਪਿ, ਤਤ੍ਰਾਸਯਾਤਿ – ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ। ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਨੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇ ਪਰਿਸ੍ਸਯੇ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾਤਿ – ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਨਿ।
Abhibhuyya sabbāni parissayānīti. Parissayāti dve parissayā – pākaṭaparissayā ca paṭicchannaparissayā ca…pe… ime vuccanti pākaṭaparissayā…pe… ime vuccanti paṭicchannaparissayā…pe… evampi, tatrāsayāti – parissayā. Abhibhuyya sabbāni parissayānīti sabbe parissaye abhibhuyya abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā madditvāti – abhibhuyya sabbāni parissayāni.
ਚਰੇਯ੍ਯ ਤੇਨਤ੍ਤਮਨੋ ਸਤੀਮਾਤਿ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਤੇਨ ਨਿਪਕੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੇਨ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤੇਨ ਞਾਣਿਨਾ વਿਭਾવਿਨਾ ਮੇਧਾવਿਨਾ ਸਹਾਯੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਤੁਟ੍ਠਮਨੋ ਹਟ੍ਠਮਨੋ ਪਹਟ੍ਠਮਨੋ ਉਦਗ੍ਗਮਨੋ ਮੁਦਿਤਮਨੋ ਚਰੇਯ੍ਯ વਿਹਰੇਯ੍ਯ ਇਰਿਯੇਯ੍ਯ વਤ੍ਤੇਯ੍ਯ ਪਾਲੇਯ੍ਯ ਯਪੇਯ੍ਯ ਯਾਪੇਯ੍ਯਾਤਿ – ਚਰੇਯ੍ਯ ਤੇਨਤ੍ਤਮਨੋ। ਸਤੀਮਾਤਿ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਤਿਮਾ ਹੋਤਿ ਪਰਮੇਨ ਸਤਿਨੇਪਕ੍ਕੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ, ਚਿਰਕਤਮ੍ਪਿ ਚਿਰਭਾਸਿਤਮ੍ਪਿ ਸਰਿਤਾ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤਾਤਿ – ਚਰੇਯ੍ਯ ਤੇਨਤ੍ਤਮਨੋ ਸਤੀਮਾ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ –
Careyya tenattamano satīmāti so paccekasambuddho tena nipakena paṇḍitena paññavantena buddhimantena ñāṇinā vibhāvinā medhāvinā sahāyena saddhiṃ attamano tuṭṭhamano haṭṭhamano pahaṭṭhamano udaggamano muditamano careyya vihareyya iriyeyya vatteyya pāleyya yapeyya yāpeyyāti – careyya tenattamano. Satīmāti so paccekasambuddho satimā hoti paramena satinepakkena samannāgato, cirakatampi cirabhāsitampi saritā anussaritāti – careyya tenattamano satīmā. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘ਸਚੇ ਲਭੇਥ ਨਿਪਕਂ ਸਹਾਯਂ, ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਂ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿ ਧੀਰਂ।
‘‘Sace labhetha nipakaṃ sahāyaṃ, saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīraṃ;
ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਨਿ, ਚਰੇਯ੍ਯ ਤੇਨਤ੍ਤਮਨੋ ਸਤੀਮਾ’’ਤਿ॥
Abhibhuyya sabbāni parissayāni, careyya tenattamano satīmā’’ti.
੧੩੨.
132.
ਨੋ ਚੇ ਲਭੇਥ ਨਿਪਕਂ ਸਹਾਯਂ, ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਂ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿ ਧੀਰਂ।
No ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ,saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīraṃ;
ਰਾਜਾવ ਰਟ੍ਠਂ વਿਜਿਤਂ ਪਹਾਯ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ॥
Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya, eko care khaggavisāṇakappo.
ਨੋ ਚੇ ਲਭੇਥ ਨਿਪਕਂ ਸਹਾਯਨ੍ਤਿ ਨੋ ਚੇ ਨਿਪਕਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤਂ ਞਾਣਿਂ વਿਭਾવਿਂ ਮੇਧਾવਿਂ ਸਹਾਯਂ ਲਭੇਯ੍ਯ ਪਟਿਲਭੇਯ੍ਯ ਅਧਿਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ વਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾਤਿ – ਨੋ ਚੇ ਲਭੇਥ ਨਿਪਕਂ ਸਹਾਯਂ।
No ce labhetha nipakaṃ sahāyanti no ce nipakaṃ paṇḍitaṃ paññavantaṃ buddhimantaṃ ñāṇiṃ vibhāviṃ medhāviṃ sahāyaṃ labheyya paṭilabheyya adhigaccheyya vindeyyāti – no ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ.
ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਂ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿ ਧੀਰਨ੍ਤਿ। ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਨ੍ਤਿ ਏਕਤੋ ਚਰਂ। ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਨ੍ਤਿ ਪਠਮੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਂ…ਪੇ॰… ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਂ, ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿਂ। ਧੀਰਨ੍ਤਿ ਧੀਰਂ ਪਣ੍ਡਿਤਂ ਪਞ੍ਞવਨ੍ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤਂ ਞਾਣਿਂ વਿਭਾવਿਂ ਮੇਧਾવਿਨ੍ਤਿ – ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਂ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿ ਧੀਰਂ।
Saddhiṃ caraṃsādhuvihāri dhīranti. Saddhiṃ caranti ekato caraṃ. Sādhuvihārinti paṭhamenapi jhānena sādhuvihāriṃ…pe… nirodhasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ, phalasamāpattiyāpi sādhuvihāriṃ. Dhīranti dhīraṃ paṇḍitaṃ paññavantaṃ buddhimantaṃ ñāṇiṃ vibhāviṃ medhāvinti – saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīraṃ.
ਰਾਜਾવ ਰਟ੍ਠਂ વਿਜਿਤਂ ਪਹਾਯਾਤਿ ਰਾਜਾ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਮੁਦ੍ਧਾਭਿਸਿਤ੍ਤੋ વਿਜਿਤਸਙ੍ਗਾਮੋ ਨਿਹਤਪਚ੍ਚਾਮਿਤ੍ਤੋ ਲਦ੍ਧਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕੋਸਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰੋ ਰਟ੍ਠਞ੍ਚ ਜਨਪਦਞ੍ਚ ਕੋਸਞ੍ਚ ਕੋਟ੍ਠਾਗਾਰਞ੍ਚ ਪਹੂਤਹਿਰਞ੍ਞਸੁવਣ੍ਣਂ ਨਗਰਞ੍ਚ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤ੍વਾ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਕਿਞ੍ਚਨਭਾવਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕੋ ਚਰਤਿ વਿਹਰਤਿ ਇਰਿਯਤਿ વਤ੍ਤੇਤਿ ਪਾਲੇਤਿ ਯਪੇਤਿ ਯਾਪੇਤਿ। ਏવਂ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਸਬ੍ਬਂ ਘਰਾવਾਸਪਲਿਬੋਧਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਪਲਿਬੋਧਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਞਾਤਿਪਲਿਬੋਧਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਮਿਤ੍ਤਾਮਚ੍ਚਪਲਿਬੋਧਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਅਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਕਿਞ੍ਚਨਭਾવਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕੋ ਚਰਤਿ વਿਹਰਤਿ ਇਰਿਯਤਿ વਤ੍ਤੇਤਿ ਪਾਲੇਤਿ ਯਪੇਤਿ ਯਾਪੇਤੀਤਿ – ਰਾਜਾવ ਰਟ੍ਠਂ વਿਜਿਤਂ ਪਹਾਯ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ –
Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāyāti rājā khattiyo muddhābhisitto vijitasaṅgāmo nihatapaccāmitto laddhādhippāyo paripuṇṇakosakoṭṭhāgāro raṭṭhañca janapadañca kosañca koṭṭhāgārañca pahūtahiraññasuvaṇṇaṃ nagarañca pariccajitvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti. Evaṃ paccekasambuddhopi sabbaṃ gharāvāsapalibodhaṃ chinditvā puttadārapalibodhaṃ chinditvā ñātipalibodhaṃ chinditvā mittāmaccapalibodhaṃ chinditvā kesamassuṃ ohāretvā kāsāyāni vatthāni acchādetvā agārasmā anagāriyaṃ pabbajitvā akiñcanabhāvaṃ upagantvā eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘ਨੋ ਚੇ ਲਭੇਥ ਨਿਪਕਂ ਸਹਾਯਂ, ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਰਂ ਸਾਧੁવਿਹਾਰਿ ਧੀਰਂ।
‘‘No ce labhetha nipakaṃ sahāyaṃ, saddhiṃ caraṃ sādhuvihāri dhīraṃ;
ਰਾਜਾવ ਰਟ੍ਠਂ વਿਜਿਤਂ ਪਹਾਯ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ॥
Rājāva raṭṭhaṃ vijitaṃ pahāya, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
੧੩੩.
133.
ਅਦ੍ਧਾ ਪਸਂਸਾਮ ਸਹਾਯਸਮ੍ਪਦਂ, ਸੇਟ੍ਠਾ ਸਮਾ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਾ ਸਹਾਯਾ।
Addhā pasaṃsāma sahāyasampadaṃ,seṭṭhā samā sevitabbā sahāyā;
ਏਤੇ ਅਲਦ੍ਧਾ ਅਨવਜ੍ਜਭੋਜੀ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ॥
Ete aladdhā anavajjabhojī, eko care khaggavisāṇakappo.
ਅਦ੍ਧਾ ਪਸਂਸਾਮ ਸਹਾਯਸਮ੍ਪਦਨ੍ਤਿ। ਅਦ੍ਧਾਤਿ ਏਕਂਸવਚਨਂ ਨਿਸ੍ਸਂਸਯવਚਨਂ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖવਚਨਂ ਅਦ੍વੇਜ੍ਝવਚਨਂ ਅਦ੍વੇਲ਼੍ਹਕવਚਨਂ ਨਿਯੋਗવਚਨਂ ਅਪਣ੍ਣਕવਚਨਂ ਅવਿਰਦ੍ਧવਚਨਂ ਅવਤ੍ਥਾਪਨવਚਨਮੇਤਂ – ਅਦ੍ਧਾਤਿ। ਸਹਾਯਸਮ੍ਪਦਨ੍ਤਿ ਸਹਾਯਸਮ੍ਪਦਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਯੋ ਸੋ ਸਹਾਯੋ ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ, ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ… ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ … ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ… ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਹੋਤਿ। ਅਦ੍ਧਾ ਪਸਂਸਾਮ ਸਹਾਯਸਮ੍ਪਦਨ੍ਤਿ ਸਹਾਯਸਮ੍ਪਦਂ ਪਸਂਸਾਮ ਥੋਮੇਮ ਕਿਤ੍ਤੇਮ વਣ੍ਣੇਮਾਤਿ – ਅਦ੍ਧਾ ਪਸਂਸਾਮ ਸਹਾਯਸਮ੍ਪਦਂ।
Addhā pasaṃsāma sahāyasampadanti. Addhāti ekaṃsavacanaṃ nissaṃsayavacanaṃ nikkaṅkhavacanaṃ advejjhavacanaṃ adveḷhakavacanaṃ niyogavacanaṃ apaṇṇakavacanaṃ aviraddhavacanaṃ avatthāpanavacanametaṃ – addhāti. Sahāyasampadanti sahāyasampadā vuccati yo so sahāyo asekkhena sīlakkhandhena samannāgato hoti, asekkhena samādhikkhandhena… asekkhena paññākkhandhena … asekkhena vimuttikkhandhena… asekkhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena samannāgato hoti. Addhā pasaṃsāma sahāyasampadanti sahāyasampadaṃ pasaṃsāma thomema kittema vaṇṇemāti – addhā pasaṃsāma sahāyasampadaṃ.
ਸੇਟ੍ਠਾ ਸਮਾ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਾ ਸਹਾਯਾਤਿ ਸੇਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਹਾਯਾ ਸੀਲੇਨ ਸਮਾਧਿਨਾ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨੇਨ; ਸਮਾ ਸਦਿਸਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਸਹਾਯਾ ਸੀਲੇਨ ਸਮਾਧਿਨਾ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨੇਨ। ਸੇਟ੍ਠਾ વਾ ਸਹਾਯਾ ਸਦਿਸਾ વਾ ਸਹਾਯਾ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਾ ਭਜਿਤਬ੍ਬਾ ਪਯਿਰੁਪਾਸਿਤਬ੍ਬਾ ਪਰਿਪੁਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਾ ਪਰਿਪਞ੍ਹਿਤਬ੍ਬਾਤਿ – ਸੇਟ੍ਠਾ ਸਮਾ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਾ ਸਹਾਯਾ।
Seṭṭhā samā sevitabbā sahāyāti seṭṭhā honti sahāyā sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena; samā sadisā honti sahāyā sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanena. Seṭṭhā vā sahāyā sadisā vā sahāyā sevitabbā bhajitabbā payirupāsitabbā paripucchitabbā paripañhitabbāti – seṭṭhā samā sevitabbā sahāyā.
ਏਤੇ ਅਲਦ੍ਧਾ ਅਨવਜ੍ਜਭੋਜੀਤਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਾવਜ੍ਜਭੋਜੀ ਅਤ੍ਥਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਨવਜ੍ਜਭੋਜੀਤਿ। ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਾવਜ੍ਜਭੋਜੀ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਕੁਹਨਾਯ ਲਪਨਾਯ ਨੇਮਿਤ੍ਤਿਕਤਾਯ ਨਿਪ੍ਪੇਸਿਕਤਾਯ ਲਾਭੇਨ ਲਾਭਂ ਨਿਜਿਗੀਸਨਤਾਯ 1 ਦਾਰੁਦਾਨੇਨ વੇਲ਼ੁਦਾਨੇਨ ਪਤ੍ਤਦਾਨੇਨ ਪੁਪ੍ਫਦਾਨੇਨ ਫਲਦਾਨੇਨ ਸਿਨਾਨਦਾਨੇਨ ਚੁਣ੍ਣਦਾਨੇਨ ਮਤ੍ਤਿਕਾਦਾਨੇਨ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਦਾਨੇਨ ਮੁਖੋਦਕਦਾਨੇਨ ਚਾਟੁਕਮ੍ਯਤਾਯ 2 ਮੁਗ੍ਗਸੂਪ੍ਯਤਾਯ 3 ਪਾਰਿਭਟ੍ਯਤਾਯ ਪੀਠਮਦ੍ਦਿਕਤਾਯ વਤ੍ਥੁવਿਜ੍ਜਾਯ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨવਿਜ੍ਜਾਯ ਅਙ੍ਗવਿਜ੍ਜਾਯ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤવਿਜ੍ਜਾਯ ਦੂਤਗਮਨੇਨ ਪਹਿਣਗਮਨੇਨ ਜਙ੍ਘਪੇਸਨਿਯੇਨ વੇਜ੍ਜਕਮ੍ਮੇਨ ਨવਕਮ੍ਮੇਨ 4 ਪਿਣ੍ਡਪਟਿਪਿਣ੍ਡਕੇਨ ਦਾਨਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨੇਨ , ਅਧਮ੍ਮੇਨ વਿਸਮੇਨ ਲਦ੍ਧਾ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਧਿਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਕਂ 5 ਕਪ੍ਪੇਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਸਾવਜ੍ਜਭੋਜੀ।
Ete aladdhā anavajjabhojīti atthi puggalo sāvajjabhojī atthi puggalo anavajjabhojīti. Katamo ca puggalo sāvajjabhojī? Idhekacco puggalo kuhanāya lapanāya nemittikatāya nippesikatāya lābhena lābhaṃ nijigīsanatāya 6 dārudānena veḷudānena pattadānena pupphadānena phaladānena sinānadānena cuṇṇadānena mattikādānena dantakaṭṭhadānena mukhodakadānena cāṭukamyatāya 7 muggasūpyatāya 8 pāribhaṭyatāya pīṭhamaddikatāya vatthuvijjāya tiracchānavijjāya aṅgavijjāya nakkhattavijjāya dūtagamanena pahiṇagamanena jaṅghapesaniyena vejjakammena navakammena 9 piṇḍapaṭipiṇḍakena dānānuppadānena , adhammena visamena laddhā labhitvā adhigantvā vinditvā paṭilabhitvā jīvikaṃ 10 kappeti. Ayaṃ vuccati puggalo sāvajjabhojī.
ਕਤਮੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਨવਜ੍ਜਭੋਜੀ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਨ ਕੁਹਨਾਯ ਨ ਲਪਨਾਯ ਨ ਨੇਮਿਤ੍ਤਿਕਤਾਯ ਨ ਨਿਪ੍ਪੇਸਿਕਤਾਯ ਨ ਲਾਭੇਨ ਲਾਭਂ ਨਿਜਿਗੀਸਨਤਾਯ ਨ ਦਾਰੁਦਾਨੇਨ ਨ વੇਲ਼ੁਦਾਨੇਨ ਨ ਪਤ੍ਤਦਾਨੇਨ ਨ ਪੁਪ੍ਫਦਾਨੇਨ ਨ ਫਲਦਾਨੇਨ ਨ ਸਿਨਾਨਦਾਨੇਨ ਨ ਚੁਣ੍ਣਦਾਨੇਨ ਨ ਮਤ੍ਤਿਕਾਦਾਨੇਨ ਨ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਦਾਨੇਨ ਨ ਮੁਖੋਦਕਦਾਨੇਨ ਨ ਚਾਟੁਕਮ੍ਯਤਾਯ ਨ ਮੁਗ੍ਗਸੂਪ੍ਯਤਾਯ ਨ ਪਾਰਿਭਟ੍ਯਤਾਯ ਨ ਪੀਠਮਦ੍ਦਿਕਤਾਯ ਨ વਤ੍ਥੁવਿਜ੍ਜਾਯ ਨ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨવਿਜ੍ਜਾਯ ਨ ਅਙ੍ਗવਿਜ੍ਜਾਯ ਨ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤવਿਜ੍ਜਾਯ ਨ ਦੂਤਗਮਨੇਨ ਨ ਪਹਿਣਗਮਨੇਨ ਨ ਜਙ੍ਘਪੇਸਨਿਯੇਨ ਨ વੇਜ੍ਜਕਮ੍ਮੇਨ ਨ ਨવਕਮ੍ਮੇਨ ਨ ਪਿਣ੍ਡਪਟਿਪਿਣ੍ਡਕੇਨ ਨ ਦਾਨਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨੇਨ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨ ਲਦ੍ਧਾ ਲਭਿਤ੍વਾ ਅਧਿਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਨવਜ੍ਜਭੋਜੀ।
Katamo ca puggalo anavajjabhojī? Idhekacco puggalo na kuhanāya na lapanāya na nemittikatāya na nippesikatāya na lābhena lābhaṃ nijigīsanatāya na dārudānena na veḷudānena na pattadānena na pupphadānena na phaladānena na sinānadānena na cuṇṇadānena na mattikādānena na dantakaṭṭhadānena na mukhodakadānena na cāṭukamyatāya na muggasūpyatāya na pāribhaṭyatāya na pīṭhamaddikatāya na vatthuvijjāya na tiracchānavijjāya na aṅgavijjāya na nakkhattavijjāya na dūtagamanena na pahiṇagamanena na jaṅghapesaniyena na vejjakammena na navakammena na piṇḍapaṭipiṇḍakena na dānānuppadānena, dhammena samena laddhā labhitvā adhigantvā vinditvā paṭilabhitvā jīvikaṃ kappeti. Ayaṃ vuccati puggalo anavajjabhojī.
ਏਤੇ ਅਲਦ੍ਧਾ ਅਨવਜ੍ਜਭੋਜੀਤਿ ਏਤੇ ਅਨવਜ੍ਜਭੋਜੀ ਅਲਦ੍ਧਾ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਅਨਧਿਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅવਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾਤਿ – ਏਤੇ ਅਲਦ੍ਧਾ ਅਨવਜ੍ਜਭੋਜੀ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ –
Ete aladdhā anavajjabhojīti ete anavajjabhojī aladdhā alabhitvā anadhigantvā avinditvā appaṭilabhitvāti – ete aladdhā anavajjabhojī, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਪਸਂਸਾਮ ਸਹਾਯਸਮ੍ਪਦਂ, ਸੇਟ੍ਠਾ ਸਮਾ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਾ ਸਹਾਯਾ।
‘‘Addhā pasaṃsāma sahāyasampadaṃ, seṭṭhā samā sevitabbā sahāyā;
ਏਤੇ ਅਲਦ੍ਧਾ ਅਨવਜ੍ਜਭੋਜੀ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ॥
Ete aladdhā anavajjabhojī, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
੧੩੪.
134.
ਦਿਸ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪਭਸ੍ਸਰਾਨਿ, ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸੁਨਿਟ੍ਠਿਤਾਨਿ।
Disvā suvaṇṇassa pabhassarāni,kammāraputtena suniṭṭhitāni;
ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਯਨ੍ਤਾਨਿ 11 ਦੁવੇ ਭੁਜਸ੍ਮਿਂ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ॥
Saṅghaṭṭayantāni12duve bhujasmiṃ, eko care khaggavisāṇakappo.
ਦਿਸ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪਭਸ੍ਸਰਾਨੀਤਿ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾ। ਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸਾਤਿ ਜਾਤਰੂਪਸ੍ਸ। ਪਭਸ੍ਸਰਾਨੀਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਨਿ ਪਰਿਯੋਦਾਤਾਨੀਤਿ – ਦਿਸ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪਭਸ੍ਸਰਾਨਿ।
Disvā suvaṇṇassa pabhassarānīti disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvā. Suvaṇṇassāti jātarūpassa. Pabhassarānīti parisuddhāni pariyodātānīti – disvā suvaṇṇassa pabhassarāni.
ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸੁਨਿਟ੍ਠਿਤਾਨੀਤਿ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸੁવਣ੍ਣਕਾਰੋ। ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸੁਨਿਟ੍ਠਿਤਾਨੀਤਿ ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸੁਨਿਟ੍ਠਿਤਾਨਿ ਸੁਕਤਾਨਿ ਸੁਪਰਿਕਮ੍ਮਕਤਾਨੀਤਿ – ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸੁਨਿਟ੍ਠਿਤਾਨਿ।
Kammāraputtena suniṭṭhitānīti kammāraputto vuccati suvaṇṇakāro. Kammāraputtena suniṭṭhitānīti kammāraputtena suniṭṭhitāni sukatāni suparikammakatānīti – kammāraputtena suniṭṭhitāni.
ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਯਨ੍ਤਾਨਿ ਦੁવੇ ਭੁਜਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਭੁਜੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਹਤ੍ਥੋ। ਯਥਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਹਤ੍ਥੇ ਦ੍વੇ ਨੂਪੁਰਾਨਿ 13 ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਿ 14; ਏવਮੇવ ਸਤ੍ਤਾ ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਨਿਰਯੇ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਿ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਂ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਿ, ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੇ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਲੋਕੇ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਿ, ਦੇવਲੋਕੇ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਿ, ਗਤਿਯਾ ਗਤਿਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਪਤ੍ਤਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਯਾ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਭવੇਨ ਭવਂ ਸਂਸਾਰੇਨ ਸਂਸਾਰਂ વਟ੍ਟੇਨ વਟ੍ਟਂ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਾ ਚਰਨ੍ਤਿ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਇਰਿਯਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤੇਨ੍ਤਿ ਪਾਲੇਨ੍ਤਿ ਯਪੇਨ੍ਤਿ ਯਾਪੇਨ੍ਤੀਤਿ – ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਯਨ੍ਤਾਨਿ ਦੁવੇ ਭੁਜਸ੍ਮਿਂ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ –
Saṅghaṭṭayantāni duve bhujasminti bhujo vuccati hattho. Yathā ekasmiṃ hatthe dve nūpurāni 15 ghaṭṭenti 16; evameva sattā taṇhāvasena diṭṭhivasena niraye ghaṭṭenti, tiracchānayoniyaṃ ghaṭṭenti, pettivisaye ghaṭṭenti, manussaloke ghaṭṭenti, devaloke ghaṭṭenti, gatiyā gatiṃ upapattiyā upapattiṃ paṭisandhiyā paṭisandhiṃ bhavena bhavaṃ saṃsārena saṃsāraṃ vaṭṭena vaṭṭaṃ ghaṭṭenti saṅghaṭṭenti saṅghaṭṭentā caranti viharanti iriyanti vattenti pālenti yapenti yāpentīti – saṅghaṭṭayantāni duve bhujasmiṃ, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘ਦਿਸ੍વਾ ਸੁવਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪਭਸ੍ਸਰਾਨਿ, ਕਮ੍ਮਾਰਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸੁਨਿਟ੍ਠਿਤਾਨਿ।
‘‘Disvā suvaṇṇassa pabhassarāni, kammāraputtena suniṭṭhitāni;
ਸਙ੍ਘਟ੍ਟਯਨ੍ਤਾਨਿ ਦੁવੇ ਭੁਜਸ੍ਮਿਂ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ’’॥
Saṅghaṭṭayantāni duve bhujasmiṃ, eko care khaggavisāṇakappo’’.
੧੩੫.
135.
ਏવਂ ਦੁਤੀਯੇਨ ਸਹਾ ਮਮਸ੍ਸ, વਾਚਾਭਿਲਾਪੋ ਅਭਿਸਜ੍ਜਨਾ વਾ।
Evaṃ dutīyena sahā mamassa,vācābhilāpo abhisajjanā vā;
ਏਤਂ ਭਯਂ ਆਯਤਿਂ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ॥
Etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo.
ਏવਂ ਦੁਤੀਯੇਨ ਸਹਾ ਮਮਸ੍ਸਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦੁਤਿਯੋ વਾ ਹੋਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲਦੁਤਿਯੋ વਾ। ਕਥਂ ਤਣ੍ਹਾਦੁਤਿਯੋ ਹੋਤਿ? ਤਣ੍ਹਾਤਿ ਰੂਪਤਣ੍ਹਾ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਤਣ੍ਹਾ। ਯਸ੍ਸੇਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾ, ਸੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦੁਤਿਯੋ।
Evaṃ dutīyena sahā mamassāti taṇhādutiyo vā hoti puggaladutiyo vā. Kathaṃ taṇhādutiyo hoti? Taṇhāti rūpataṇhā…pe… dhammataṇhā. Yassesā taṇhā appahīnā, so vuccati taṇhādutiyo.
ਤਣ੍ਹਾਦੁਤਿਯੋ ਪੁਰਿਸੋ, ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨ ਸਂਸਰਂ।
Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;
ਇਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਞਥਾਭਾવਂ, ਸਂਸਾਰਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤੀਤਿ॥
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattatīti.
ਏવਂ ਤਣ੍ਹਾਦੁਤਿਯੋ વਾ ਹੋਤਿ।
Evaṃ taṇhādutiyo vā hoti.
ਕਥਂ ਪੁਗ੍ਗਲਦੁਤਿਯੋ ਹੋਤਿ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਨ ਅਤ੍ਥਹੇਤੁ 17 ਨ ਕਾਰਣਹੇਤੁ ਉਦ੍ਧਤੋ ਅવੂਪਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ ਏਕਸ੍ਸ વਾ ਦੁਤਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ વਾ ਤਤਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਤਿਣ੍ਣਂ વਾ ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਬਹੁਂ ਸਮ੍ਫਪ੍ਪਲਾਪਂ ਪਲਪਤਿ; ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਰਾਜਕਥਂ ਚੋਰਕਥਂ ਮਹਾਮਤ੍ਤਕਥਂ ਸੇਨਾਕਥਂ ਭਯਕਥਂ ਯੁਦ੍ਧਕਥਂ ਅਨ੍ਨਕਥਂ ਪਾਨਕਥਂ વਤ੍ਥਕਥਂ ਸਯਨਕਥਂ ਮਾਲਾਕਥਂ ਗਨ੍ਧਕਥਂ ਞਾਤਿਕਥਂ ਯਾਨਕਥਂ ਗਾਮਕਥਂ ਨਿਗਮਕਥਂ ਨਗਰਕਥਂ ਜਨਪਦਕਥਂ ਇਤ੍ਥਿਕਥਂ 18 ਸੂਰਕਥਂ વਿਸਿਖਾਕਥਂ ਕੁਮ੍ਭਟ੍ਠਾਨਕਥਂ ਪੁਬ੍ਬਪੇਤਕਥਂ ਨਾਨਤ੍ਤਕਥਂ ਲੋਕਕ੍ਖਾਯਿਕਂ ਸਮੁਦ੍ਦਕ੍ਖਾਯਿਕਂ ਇਤਿਭવਾਭવਕਥਂ ਕਥੇਤਿ। ਏવਂ ਪੁਗ੍ਗਲਦੁਤਿਯੋ ਹੋਤੀਤਿ – ਏવਂ ਦੁਤੀਯੇਨ ਸਹਾ ਮਮਸ੍ਸ।
Kathaṃ puggaladutiyo hoti? Idhekacco na atthahetu 19 na kāraṇahetu uddhato avūpasantacitto ekassa vā dutiyo hoti, dvinnaṃ vā tatiyo hoti, tiṇṇaṃ vā catuttho hoti. Tattha bahuṃ samphappalāpaṃ palapati; seyyathidaṃ – rājakathaṃ corakathaṃ mahāmattakathaṃ senākathaṃ bhayakathaṃ yuddhakathaṃ annakathaṃ pānakathaṃ vatthakathaṃ sayanakathaṃ mālākathaṃ gandhakathaṃ ñātikathaṃ yānakathaṃ gāmakathaṃ nigamakathaṃ nagarakathaṃ janapadakathaṃ itthikathaṃ 20 sūrakathaṃ visikhākathaṃ kumbhaṭṭhānakathaṃ pubbapetakathaṃ nānattakathaṃ lokakkhāyikaṃ samuddakkhāyikaṃ itibhavābhavakathaṃ katheti. Evaṃ puggaladutiyo hotīti – evaṃ dutīyena sahā mamassa.
વਾਚਾਭਿਲਾਪੋ ਅਭਿਸਜ੍ਜਨਾ વਾਤਿ વਾਚਾਭਿਲਾਪੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਬਾਤ੍ਤਿਂਸ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਕਥਾ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਰਾਜਕਥਂ…ਪੇ॰… ਇਤਿਭવਾਭવਕਥਂ। ਅਭਿਸਜ੍ਜਨਾ વਾਤਿ ਦ੍વੇ ਸਜ੍ਜਨਾ – ਤਣ੍ਹਾਸਜ੍ਜਨਾ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਸਜ੍ਜਨਾ ਚ…ਪੇ॰… ਅਯਂ ਤਣ੍ਹਾਸਜ੍ਜਨਾ…ਪੇ॰… ਅਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸਜ੍ਜਨਾਤਿ – વਾਚਾਭਿਲਾਪੋ ਅਭਿਸਜ੍ਜਨਾ વਾ।
Vācābhilāpo abhisajjanā vāti vācābhilāpo vuccati bāttiṃsa tiracchānakathā, seyyathidaṃ – rājakathaṃ…pe… itibhavābhavakathaṃ. Abhisajjanā vāti dve sajjanā – taṇhāsajjanā ca diṭṭhisajjanā ca…pe… ayaṃ taṇhāsajjanā…pe… ayaṃ diṭṭhisajjanāti – vācābhilāpo abhisajjanā vā.
ਏਤਂ ਭਯਂ ਆਯਤਿਂ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋਤਿ। ਭਯਨ੍ਤਿ ਜਾਤਿਭਯਂ ਜਰਾਭਯਂ ਬ੍ਯਾਧਿਭਯਂ ਮਰਣਭਯਂ ਰਾਜਭਯਂ ਚੋਰਭਯਂ ਅਗ੍ਗਿਭਯਂ ਉਦਕਭਯਂ ਅਤ੍ਤਾਨੁવਾਦਭਯਂ ਪਰਾਨੁવਾਦਭਯਂ ਦਣ੍ਡਭਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਭਯਂ ਊਮਿਭਯਂ ਕੁਮ੍ਭਿਲਭਯਂ ਆવਟ੍ਟਭਯਂ ਸੁਸੁਮਾਰਭਯਂ ਆਜੀવਕਭਯਂ ਅਸਿਲੋਕਭਯਂ ਪਰਿਸਸਾਰਜ੍ਜਭਯਂ ਮਦਨਭਯਂ ਭਯਾਨਕਂ ਛਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ ਲੋਮਹਂਸੋ ਚੇਤਸੋ ਉਬ੍ਬੇਗੋ ਉਤ੍ਰਾਸੋ। ਏਤਂ ਭਯਂ ਆਯਤਿਂ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋਤਿ ਏਤਂ ਭਯਂ ਆਯਤਿਂ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ ਦਕ੍ਖਮਾਨੋ ਓਲੋਕਯਮਾਨੋ ਨਿਜ੍ਝਾਯਮਾਨੋ ਉਪਪਰਿਕ੍ਖਮਾਨੋਤਿ – ਏਤਂ ਭਯਂ ਆਯਤਿਂ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ –
Etaṃbhayaṃ āyatiṃ pekkhamānoti. Bhayanti jātibhayaṃ jarābhayaṃ byādhibhayaṃ maraṇabhayaṃ rājabhayaṃ corabhayaṃ aggibhayaṃ udakabhayaṃ attānuvādabhayaṃ parānuvādabhayaṃ daṇḍabhayaṃ duggatibhayaṃ ūmibhayaṃ kumbhilabhayaṃ āvaṭṭabhayaṃ susumārabhayaṃ ājīvakabhayaṃ asilokabhayaṃ parisasārajjabhayaṃ madanabhayaṃ bhayānakaṃ chambhitattaṃ lomahaṃso cetaso ubbego utrāso. Etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamānoti etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno dakkhamāno olokayamāno nijjhāyamāno upaparikkhamānoti – etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘ਏવਂ ਦੁਤੀਯੇਨ ਸਹਾ ਮਮਸ੍ਸ, વਾਚਾਭਿਲਾਪੋ ਅਭਿਸਜ੍ਜਨਾ વਾ।
‘‘Evaṃ dutīyena sahā mamassa, vācābhilāpo abhisajjanā vā;
ਏਤਂ ਭਯਂ ਆਯਤਿਂ ਪੇਕ੍ਖਮਾਨੋ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ’’॥
Etaṃ bhayaṃ āyatiṃ pekkhamāno, eko care khaggavisāṇakappo’’.
੧੩੬.
136.
ਕਾਮਾ ਹਿ ਚਿਤ੍ਰਾ ਮਧੁਰਾ ਮਨੋਰਮਾ, વਿਰੂਪਰੂਪੇਨ ਮਥੇਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ।
Kāmā hi citrā madhurā manoramā,virūparūpena mathenti cittaṃ;
ਆਦੀਨવਂ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ॥
Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā, eko care khaggavisāṇakappo.
ਕਾਮਾ ਹਿ ਚਿਤ੍ਰਾ ਮਧੁਰਾ ਮਨੋਰਮਾਤਿ। ਕਾਮਾਤਿ ਉਦ੍ਦਾਨਤੋ ਦ੍વੇ ਕਾਮਾ – વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ ਚ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ ਚ…ਪੇ॰… ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮਾ…ਪੇ॰… ਇਮੇ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮਾ। ਚਿਤ੍ਰਾਤਿ ਨਾਨਾવਣ੍ਣਾ ਰੂਪਾ ਨਾਨਾવਣ੍ਣਾ ਸਦ੍ਦਾ ਨਾਨਾવਣ੍ਣਾ ਗਨ੍ਧਾ ਨਾਨਾવਣ੍ਣਾ ਰਸਾ ਨਾਨਾવਣ੍ਣਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ। ਮਧੁਰਾਤਿ વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ 21 – ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮੇ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਗੁਣਾ। ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ? ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰੂਪਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ, ਸੋਤવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਸਦ੍ਦਾ…ਪੇ॰… ਘਾਨવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਗਨ੍ਧਾ… ਜਿવ੍ਹਾવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਰਸਾ… ਕਾਯવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬਾ ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਪਿਯਰੂਪਾ ਕਾਮੂਪਸਂਹਿਤਾ ਰਜਨੀਯਾ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣਾ। ਯਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮੇ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣੇ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਸੁਖਂ ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ, ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕਾਮਸੁਖਂ ਮਿਲ਼੍ਹਸੁਖਂ 22 ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸੁਖਂ ਅਨਰਿਯਸੁਖਂ, ਨ ਸੇવਿਤਬ੍ਬਂ ਨ ਭਾવੇਤਬ੍ਬਂ ਨ ਬਹੁਲੀਕਾਤਬ੍ਬਂ, ‘ਭਾਯਿਤਬ੍ਬਂ ਏਤਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸਾ’ਤਿ વਦਾਮੀ’’ਤਿ – ਕਾਮਾ ਹਿ ਚਿਤ੍ਰਾ ਮਧੁਰਾ ਮਨੋਰਮਾਤਿ। ਮਨੋਤਿ ਯਂ ਚਿਤ੍ਤਂ…ਪੇ॰… ਤਜ੍ਜਾ ਮਨੋવਿਞ੍ਞਾਣਧਾਤੁ। ਮਨੋ ਰਮੇਨ੍ਤਿ ਥੋਮੇਨ੍ਤਿ ਤੋਸੇਨ੍ਤਿ ਪਹਾਸੇਨ੍ਤੀਤਿ – ਕਾਮਾ ਹਿ ਚਿਤ੍ਰਾ ਮਧੁਰਾ ਮਨੋਰਮਾ।
Kāmā hi citrā madhurā manoramāti. Kāmāti uddānato dve kāmā – vatthukāmā ca kilesakāmā ca…pe… ime vuccanti vatthukāmā…pe… ime vuccanti kilesakāmā. Citrāti nānāvaṇṇā rūpā nānāvaṇṇā saddā nānāvaṇṇā gandhā nānāvaṇṇā rasā nānāvaṇṇā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Madhurāti vuttañhetaṃ bhagavatā 23 – ‘‘pañcime , bhikkhave, kāmaguṇā. Katame pañca? Cakkhuviññeyyā rūpā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā, sotaviññeyyā saddā…pe… ghānaviññeyyā gandhā… jivhāviññeyyā rasā… kāyaviññeyyā phoṭṭhabbā iṭṭhā kantā manāpā piyarūpā kāmūpasaṃhitā rajanīyā. Ime kho, bhikkhave, pañca kāmaguṇā. Yaṃ kho, bhikkhave, ime pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, idaṃ vuccati kāmasukhaṃ miḷhasukhaṃ 24 puthujjanasukhaṃ anariyasukhaṃ, na sevitabbaṃ na bhāvetabbaṃ na bahulīkātabbaṃ, ‘bhāyitabbaṃ etassa sukhassā’ti vadāmī’’ti – kāmā hi citrā madhurā manoramāti. Manoti yaṃ cittaṃ…pe… tajjā manoviññāṇadhātu. Mano ramenti thomenti tosenti pahāsentīti – kāmā hi citrā madhurā manoramā.
વਿਰੂਪਰੂਪੇਨ ਮਥੇਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾવਣ੍ਣੇਹਿ ਰੂਪੇਹਿ…ਪੇ॰… ਨਾਨਾવਣ੍ਣੇਹਿ ਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਮਥੇਨ੍ਤਿ ਤੋਸੇਨ੍ਤਿ ਪਹਾਸੇਨ੍ਤੀਤਿ – વਿਰੂਪਰੂਪੇਨ ਮਥੇਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ।
Virūparūpena mathenti cittanti nānāvaṇṇehi rūpehi…pe… nānāvaṇṇehi phoṭṭhabbehi cittaṃ mathenti tosenti pahāsentīti – virūparūpena mathenti cittaṃ.
ਆਦੀਨવਂ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾਤਿ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ – ‘‘ਕੋ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવੋ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਯੇਨ ਸਿਪ੍ਪਟ੍ਠਾਨੇਨ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਯਦਿ ਮੁਦ੍ਦਾਯ ਯਦਿ ਗਣਨਾਯ ਯਦਿ ਸਙ੍ਖਾਨੇਨ ਯਦਿ ਕਸਿਯਾ ਯਦਿ વਣਿਜ੍ਜਾਯ ਯਦਿ ਗੋਰਕ੍ਖੇਨ ਯਦਿ ਇਸ੍ਸਤ੍ਥੇਨ 25 ਯਦਿ ਰਾਜਪੋਰਿਸੇਨ ਯਦਿ ਸਿਪ੍ਪਞ੍ਞਤਰੇਨ, ਸੀਤਸ੍ਸ ਪੁਰਕ੍ਖਤੋ ਉਣ੍ਹਸ੍ਸ ਪੁਰਕ੍ਖਤੋ ਡਂਸਮਕਸવਾਤਾਤਪਸਰੀਸਪਸਮ੍ਫਸ੍ਸੇਹਿ ਸਮ੍ਫਸ੍ਸਮਾਨੋ 26 ਖੁਪ੍ਪਿਪਾਸਾਯ ਮੀਯਮਾਨੋ; ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ।
Ādīnavaṃkāmaguṇesu disvāti. Vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘ko ca, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo? Idha, bhikkhave, kulaputto yena sippaṭṭhānena jīvikaṃ kappeti, yadi muddāya yadi gaṇanāya yadi saṅkhānena yadi kasiyā yadi vaṇijjāya yadi gorakkhena yadi issatthena 27 yadi rājaporisena yadi sippaññatarena, sītassa purakkhato uṇhassa purakkhato ḍaṃsamakasavātātapasarīsapasamphassehi samphassamāno 28 khuppipāsāya mīyamāno; ayaṃ, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਉਟ੍ਠਹਤੋ ਘਟਤੋ વਾਯਮਤੋ ਤੇ ਭੋਗਾ ਨਾਭਿਨਿਪ੍ਫਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਸੋਚਤਿ ਕਿਲਮਤਿ ਪਰਿਦੇવਤਿ ਉਰਤ੍ਤਾਲ਼ਿਂ ਕਨ੍ਦਤਿ, ਸਮ੍ਮੋਹਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ – ‘ਮੋਘਂ વਤ ਮੇ ਉਟ੍ਠਾਨਂ, ਅਫਲੋ વਤ ਮੇ વਾਯਾਮੋ’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ।
‘‘Tassa ce, bhikkhave, kulaputtassa evaṃ uṭṭhahato ghaṭato vāyamato te bhogā nābhinipphajjanti, so socati kilamati paridevati urattāḷiṃ kandati, sammohaṃ āpajjati – ‘moghaṃ vata me uṭṭhānaṃ, aphalo vata me vāyāmo’ti. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘ਤਸ੍ਸ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਉਟ੍ਠਹਤੋ ਘਟਤੋ વਾਯਮਤੋ ਤੇ ਭੋਗਾ ਅਭਿਨਿਪ੍ਫਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਤੇਸਂ ਭੋਗਾਨਂ ਆਰਕ੍ਖਾਧਿਕਰਣਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਂ 29 ਪਟਿਸਂવੇਦੇਤਿ – ‘ਕਿਨ੍ਤਿ ਮੇ ਭੋਗੇ ਨੇવ ਰਾਜਾਨੋ ਹਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਨ ਚੋਰਾ ਹਰੇਯ੍ਯੁਂ, ਨ ਅਗ੍ਗਿ ਡਹੇਯ੍ਯ, ਨ ਉਦਕਂ વਹੇਯ੍ਯ, ਨ ਅਪ੍ਪਿਯਾ ਦਾਯਾਦਾ ਹਰੇਯ੍ਯੁ’ਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਆਰਕ੍ਖਤੋ ਗੋਪਯਤੋ ਤੇ ਭੋਗੇ ਰਾਜਾਨੋ વਾ ਹਰਨ੍ਤਿ ਚੋਰਾ વਾ ਹਰਨ੍ਤਿ ਅਗ੍ਗਿ વਾ ਡਹਤਿ ਉਦਕਂ વਾ વਹਤਿ ਅਪ੍ਪਿਯਾ વਾ ਦਾਯਾਦਾ ਹਰਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਸੋਚਤਿ…ਪੇ॰… ਸਮ੍ਮੋਹਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ – ‘ਯਮ੍ਪਿ ਮੇ ਅਹੋਸਿ ਤਮ੍ਪਿ ਨੋ ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ।
‘‘Tassa ce, bhikkhave, kulaputtassa evaṃ uṭṭhahato ghaṭato vāyamato te bhogā abhinipphajjanti, so tesaṃ bhogānaṃ ārakkhādhikaraṇaṃ dukkhaṃ domanassaṃ 30 paṭisaṃvedeti – ‘kinti me bhoge neva rājāno hareyyuṃ, na corā hareyyuṃ, na aggi ḍaheyya, na udakaṃ vaheyya, na appiyā dāyādā hareyyu’nti. Tassa evaṃ ārakkhato gopayato te bhoge rājāno vā haranti corā vā haranti aggi vā ḍahati udakaṃ vā vahati appiyā vā dāyādā haranti. So socati…pe… sammohaṃ āpajjati – ‘yampi me ahosi tampi no natthī’ti. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ ਰਾਜਾਨੋਪਿ ਰਾਜੂਹਿ વਿવਦਨ੍ਤਿ, ਖਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯੇਹਿ વਿવਦਨ੍ਤਿ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ વਿવਦਨ੍ਤਿ, ਗਹਪਤੀਪਿ ਗਹਪਤੀਹਿ વਿવਦਨ੍ਤਿ, ਮਾਤਾਪਿ ਪੁਤ੍ਤੇਨ વਿવਦਤਿ, ਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਮਾਤਰਾ વਿવਦਤਿ, ਪਿਤਾਪਿ ਪੁਤ੍ਤੇਨ વਿવਦਤਿ, ਪੁਤ੍ਤੋਪਿ ਪਿਤਰਾ વਿવਦਤਿ, ਭਾਤਾਪਿ ਭਗਿਨਿਯਾ વਿવਦਤਿ, ਭਗਿਨੀਪਿ ਭਾਤਰਾ વਿવਦਤਿ, ਸਹਾਯੋਪਿ ਸਹਾਯੇਨ વਿવਦਤਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਕਲਹવਿਗ੍ਗਹવਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਾਣੀਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਲੇਡ੍ਡੂਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਦਣ੍ਡੇਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਥੇਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਨਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਮਰਣਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਅਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu rājānopi rājūhi vivadanti, khattiyāpi khattiyehi vivadanti, brāhmaṇāpi brāhmaṇehi vivadanti, gahapatīpi gahapatīhi vivadanti, mātāpi puttena vivadati, puttopi mātarā vivadati, pitāpi puttena vivadati, puttopi pitarā vivadati, bhātāpi bhaginiyā vivadati, bhaginīpi bhātarā vivadati, sahāyopi sahāyena vivadati. Te tattha kalahaviggahavivādāpannā aññamaññaṃ pāṇīhipi upakkamanti leḍḍūhipi upakkamanti daṇḍehipi upakkamanti satthehipi upakkamanti. Te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhaṃ. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ ਅਸਿਚਮ੍ਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਧਨੁਕਲਾਪਂ ਸਨ੍ਨਯ੍ਹਿਤ੍વਾ ਉਭਤੋਬ੍ਯੂਲ਼੍ਹਂ 31 ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਉਸੂਸੁਪਿ ਖਿਪ੍ਪਮਾਨੇਸੁ ਸਤ੍ਤੀਸੁਪਿ ਖਿਪ੍ਪਮਾਨਾਸੁ ਅਸੀਸੁਪਿ વਿਜ੍ਜੋਤਲਨ੍ਤੇਸੁ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਉਸੂਹਿਪਿ વਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤੀਹਿਪਿ 32 વਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਅਸਿਨਾਪਿ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਨਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਮਰਣਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਅਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ sannayhitvā ubhatobyūḷhaṃ 33 saṅgāmaṃ pakkhandanti, usūsupi khippamānesu sattīsupi khippamānāsu asīsupi vijjotalantesu. Te tattha usūhipi vijjhanti sattīhipi 34 vijjhanti asināpi sīsaṃ chindanti. Te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhaṃ. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ ਅਸਿਚਮ੍ਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਧਨੁਕਲਾਪਂ ਸਨ੍ਨਯ੍ਹਿਤ੍વਾ ਅਦ੍ਦਾવਲੇਪਨਾ 35 ਉਪਕਾਰਿਯੋ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਉਸੂਸੁਪਿ ਖਿਪ੍ਪਮਾਨੇਸੁ ਸਤ੍ਤੀਸੁਪਿ ਖਿਪ੍ਪਮਾਨਾਸੁ, ਅਸੀਸੁਪਿ વਿਜ੍ਜੋਤਲਨ੍ਤੇਸੁ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਉਸੂਹਿਪਿ વਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤੀਹਿਪਿ વਿਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਛਕਣਕਾਯਪਿ 36 ਓਸਿਞ੍ਚਨ੍ਤਿ ਅਭਿવਗ੍ਗੇਨਪਿ ਓਮਦ੍ਦਨ੍ਤਿ ਅਸਿਨਾਪਿ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਨਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਮਰਣਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਅਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu asicammaṃ gahetvā dhanukalāpaṃ sannayhitvā addāvalepanā 37 upakāriyo pakkhandanti, usūsupi khippamānesu sattīsupi khippamānāsu, asīsupi vijjotalantesu. Te tattha usūhipi vijjhanti sattīhipi vijjhanti chakaṇakāyapi 38 osiñcanti abhivaggenapi omaddanti asināpi sīsaṃ chindanti. Te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhaṃ. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ ਸਨ੍ਧਿਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਨਿਲ੍ਲੋਪਮ੍ਪਿ ਹਰਨ੍ਤਿ ਏਕਾਗਾਰਿਕਮ੍ਪਿ ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਪਰਿਪਨ੍ਥੇਪਿ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਪਰਦਾਰਮ੍ਪਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਰਾਜਾਨੋ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿવਿਧਾ ਕਮ੍ਮਕਾਰਣਾ ਕਾਰੇਨ੍ਤਿ – ਕਸਾਹਿਪਿ ਤਾਲ਼ੇਨ੍ਤਿ, વੇਤ੍ਤੇਹਿਪਿ ਤਾਲ਼ੇਨ੍ਤਿ, ਅਡ੍ਢਦਣ੍ਡਕੇਹਿਪਿ ਤਾਲ਼ੇਨ੍ਤਿ, ਹਤ੍ਥਮ੍ਪਿ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਅਸਿਨਾਪਿ ਸੀਸਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਨਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਮਰਣਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਅਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu sandhimpi chindanti nillopampi haranti ekāgārikampi karonti paripanthepi tiṭṭhanti paradārampi gacchanti. Tamenaṃ rājāno gahetvā vividhā kammakāraṇā kārenti – kasāhipi tāḷenti, vettehipi tāḷenti, aḍḍhadaṇḍakehipi tāḷenti, hatthampi chindanti…pe… asināpi sīsaṃ chindanti. Te tattha maraṇampi nigacchanti maraṇamattampi dukkhaṃ. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo sandiṭṭhiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu.
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਕਾਯੇਨ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ વਾਚਾਯ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਮਨਸਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਕਾਯਸ੍ਸ ਭੇਦਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਪਾਯਂ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ વਿਨਿਪਾਤਂ ਨਿਰਯਂ ਉਪਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવੋ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕੋ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਕਾਮਹੇਤੁ ਕਾਮਨਿਦਾਨਂ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ ਕਾਮਾਨਮੇવ ਹੇਤੁ’’।
‘‘Puna caparaṃ, bhikkhave, kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu kāyena duccaritaṃ caranti vācāya duccaritaṃ caranti manasā duccaritaṃ caranti. Te kāyena duccaritaṃ caritvā vācāya duccaritaṃ caritvā manasā duccaritaṃ caritvā kāyassa bhedā paraṃ maraṇā apāyaṃ duggatiṃ vinipātaṃ nirayaṃ upapajjanti. Ayampi, bhikkhave, kāmānaṃ ādīnavo samparāyiko dukkhakkhandho kāmahetu kāmanidānaṃ kāmādhikaraṇaṃ kāmānameva hetu’’.
ਆਦੀਨવਂ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਆਦੀਨવਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾਤਿ – ਆਦੀਨવਂ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ –
Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvāti kāmaguṇesu ādīnavaṃ disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘ਕਾਮਾ ਹਿ ਚਿਤ੍ਰਾ ਮਧੁਰਾ ਮਨੋਰਮਾ, વਿਰੂਪਰੂਪੇਨ ਮਥੇਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ।
‘‘Kāmā hi citrā madhurā manoramā, virūparūpena mathenti cittaṃ;
ਆਦੀਨવਂ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ॥
Ādīnavaṃ kāmaguṇesu disvā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
੧੩੭.
137.
ਈਤੀ ਚ ਗਣ੍ਡੋ ਚ ਉਪਦ੍ਦવੋ ਚ, ਰੋਗੋ ਚ ਸਲ੍ਲਞ੍ਚ ਭਯਞ੍ਚ ਮੇਤਂ।
Ītīca gaṇḍo ca upaddavo ca, rogo ca sallañca bhayañca metaṃ;
ਏਤਂ ਭਯਂ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ॥
Etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvā, eko care khaggavisāṇakappo.
ਈਤੀ ਚ ਗਣ੍ਡੋ ਚ ਉਪਦ੍ਦવੋ ਚ, ਰੋਗੋ ਚ ਸਲ੍ਲਞ੍ਚ ਭਯਞ੍ਚ ਮੇਤਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ – ‘‘ਭਯਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਰੋਗੋਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਗਣ੍ਡੋਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਸਲ੍ਲਨ੍ਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਸਙ੍ਗੋਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਪਙ੍ਕੋਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਗਬ੍ਭੋਤਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਕਸ੍ਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਯਨ੍ਤਿ ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ? ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਕਾਮਰਾਗਰਤ੍ਤਾਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛਨ੍ਦਰਾਗવਿਨਿਬਦ੍ਧੋ 39 ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਪਿ ਭਯਾ ਨ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਾਪਿ ਭਯਾ ਨ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਭਯਨ੍ਤਿ ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਕਸ੍ਮਾ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਰੋਗੋਤਿ… ਗਣ੍ਡੋਤਿ… ਸਲ੍ਲਨ੍ਤਿ… ਸਙ੍ਗੋਤਿ… ਪਙ੍ਕੋਤਿ… ਗਬ੍ਭੋਤਿ ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ? ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਕਾਮਰਾਗਰਤ੍ਤਾਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਛਨ੍ਦਰਾਗવਿਨਿਬਦ੍ਧੋ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਾਪਿ ਗਬ੍ਭਾ ਨ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਾਪਿ ਗਬ੍ਭਾ ਨ ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਗਬ੍ਭੋਤਿ ਕਾਮਾਨਮੇਤਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ।
Ītī ca gaṇḍo ca upaddavo ca, rogo ca sallañca bhayañcametanti vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘bhayanti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Dukkhanti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Rogoti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Gaṇḍoti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Sallanti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Saṅgoti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Paṅkoti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Gabbhoti, bhikkhave, kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Kasmā ca, bhikkhave, bhayanti kāmānametaṃ adhivacanaṃ? Yasmā ca kāmarāgarattāyaṃ, bhikkhave, chandarāgavinibaddho 40 diṭṭhadhammikāpi bhayā na parimuccati, samparāyikāpi bhayā na parimuccati, tasmā bhayanti kāmānametaṃ adhivacanaṃ. Kasmā ca, bhikkhave, dukkhanti…pe… rogoti… gaṇḍoti… sallanti… saṅgoti… paṅkoti… gabbhoti kāmānametaṃ adhivacanaṃ? Yasmā ca kāmarāgarattāyaṃ, bhikkhave, chandarāgavinibaddho diṭṭhadhammikāpi gabbhā na parimuccati, samparāyikāpi gabbhā na parimuccati, tasmā gabbhoti kāmānametaṃ adhivacana’’nti.
ਭਯਂ ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਚ ਰੋਗੋ ਚ, ਗਣ੍ਡੋ ਸਲ੍ਲਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗੋ ਚ।
Bhayaṃ dukkhañca rogo ca, gaṇḍo sallañca saṅgo ca;
ਪਙ੍ਕੋ ਗਬ੍ਭੋ ਚ ਉਭਯਂ, ਏਤੇ ਕਾਮਾ ਪવੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ।
Paṅko gabbho ca ubhayaṃ, ete kāmā pavuccanti;
ਯਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨੋ॥
Yattha satto puthujjano.
ਓਤਿਣ੍ਣੋ ਸਾਤਰੂਪੇਨ, ਪੁਨ ਗਬ੍ਭਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ।
Otiṇṇo sātarūpena, puna gabbhāya gacchati;
ਸੋ ਇਮਂ ਪਲਿਪਥਂ ਦੁਗ੍ਗਂ, ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਤਥਾવਿਧੋ।
So imaṃ palipathaṃ duggaṃ, atikkamma tathāvidho;
ਪਜਂ ਜਾਤਿਜਰੂਪੇਤਂ, ਫਨ੍ਦਮਾਨਂ ਅવੇਕ੍ਖਤੀਤਿ॥
Pajaṃ jātijarūpetaṃ, phandamānaṃ avekkhatīti.
ਈਤੀ ਚ ਗਣ੍ਡੋ ਚ ਉਪਦ੍ਦવੋ ਚ, ਰੋਗੋ ਚ ਸਲ੍ਲਞ੍ਚ ਭਯਞ੍ਚ ਮੇਤਂ॥
Ītī ca gaṇḍo ca upaddavo ca, rogo ca sallañca bhayañca metaṃ.
ਏਤਂ ਭਯਂ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਏਤਂ ਭਯਂ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾ ਪਸ੍ਸਿਤ੍વਾ ਤੁਲਯਿਤ੍વਾ ਤੀਰਯਿਤ੍વਾ વਿਭਾવਯਿਤ੍વਾ વਿਭੂਤਂ ਕਤ੍વਾਤਿ – ਏਤਂ ਭਯਂ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ –
Etaṃbhayaṃ kāmaguṇesu disvāti etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvā passitvā tulayitvā tīrayitvā vibhāvayitvā vibhūtaṃ katvāti – etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘ਈਤੀ ਚ ਗਣ੍ਡੋ ਚ ਉਪਦ੍ਦવੋ ਚ, ਰੋਗੋ ਚ ਸਲ੍ਲਞ੍ਚ ਭਯਞ੍ਚ ਮੇਤਂ।
‘‘Ītī ca gaṇḍo ca upaddavo ca, rogo ca sallañca bhayañca metaṃ;
ਏਤਂ ਭਯਂ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ॥
Etaṃ bhayaṃ kāmaguṇesu disvā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
੧੩੮.
138.
ਸੀਤਞ੍ਚ ਉਣ੍ਹਞ੍ਚ ਖੁਦਂ ਪਿਪਾਸਂ, વਾਤਾਤਪੇ ਡਂਸਸਰੀਸਪੇ 43 ਚ।
Sītañca uṇhañca khudaṃ pipāsaṃ, vātātape ḍaṃsasarīsape44ca;
ਸਬ੍ਬਾਨਿਪੇਤਾਨਿ ਅਭਿਸਮ੍ਭવਿਤ੍વਾ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ॥
Sabbānipetāni abhisambhavitvā, eko care khaggavisāṇakappo.
ਸੀਤਞ੍ਚ ਉਣ੍ਹਞ੍ਚ ਖੁਦਂ ਪਿਪਾਸਨ੍ਤਿ। ਸੀਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਸੀਤਂ ਹੋਤਿ – ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਧਾਤੁਪ੍ਪਕੋਪવਸੇਨ વਾ ਸੀਤਂ ਹੋਤਿ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਉਤੁવਸੇਨ વਾ ਸੀਤਂ ਹੋਤਿ। ਉਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਦ੍વੀਹਿ ਕਾਰਣੇਹਿ ਉਣ੍ਹਂ ਹੋਤਿ – ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਧਾਤੁਪ੍ਪਕੋਪવਸੇਨ વਾ ਉਣ੍ਹਂ ਹੋਤਿ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਉਤੁવਸੇਨ વਾ ਉਣ੍ਹਂ ਹੋਤਿ। ਖੁਦਾ 45 વੁਚ੍ਚਤਿ ਛਾਤਕੋ। ਪਿਪਾਸਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਉਦਕਪਿਪਾਸਾਤਿ – ਸੀਤਞ੍ਚ ਉਣ੍ਹਞ੍ਚ ਖੁਦਂ ਪਿਪਾਸਂ।
Sītañca uṇhañca khudaṃ pipāsanti. Sītanti dvīhi kāraṇehi sītaṃ hoti – abbhantaradhātuppakopavasena vā sītaṃ hoti bahiddhā utuvasena vā sītaṃ hoti. Uṇhanti dvīhi kāraṇehi uṇhaṃ hoti – abbhantaradhātuppakopavasena vā uṇhaṃ hoti bahiddhā utuvasena vā uṇhaṃ hoti. Khudā 46 vuccati chātako. Pipāsā vuccati udakapipāsāti – sītañca uṇhañca khudaṃ pipāsaṃ.
વਾਤਾਤਪੇ ਡਂਸਸਰੀਸਪੇ ਚਾਤਿ। વਾਤਾਤਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾ વਾਤਾ ਪਚ੍ਛਿਮਾ વਾਤਾ ਉਤ੍ਤਰਾ વਾਤਾ ਦਕ੍ਖਿਣਾ વਾਤਾ ਸਰਜਾ વਾਤਾ ਅਰਜਾ વਾਤਾ ਸੀਤਾ વਾਤਾ ਉਣ੍ਹਾ વਾਤਾ ਪਰਿਤ੍ਤਾ વਾਤਾ ਅਧਿਮਤ੍ਤਾ વਾਤਾ વੇਰਮ੍ਭવਾਤਾ ਪਕ੍ਖવਾਤਾ ਸੁਪਣ੍ਣવਾਤਾ ਤਾਲਪਣ੍ਣવਾਤਾ 47 વਿਧੂਪਨવਾਤਾ। ਆਤਪੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸੂਰਿਯਸਨ੍ਤਾਪੋ। ਡਂਸਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਪਿਙ੍ਗਲਮਕ੍ਖਿਕਾ। ਸਰੀਸਪਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਅਹੀਤਿ – વਾਤਾਤਪੇ ਡਂਸਸਰੀਸਪੇ ਚ।
Vātātape ḍaṃsasarīsape cāti. Vātāti puratthimā vātā pacchimā vātā uttarā vātā dakkhiṇā vātā sarajā vātā arajā vātā sītā vātā uṇhā vātā parittā vātā adhimattā vātā verambhavātā pakkhavātā supaṇṇavātā tālapaṇṇavātā 48 vidhūpanavātā. Ātapo vuccati sūriyasantāpo. Ḍaṃsā vuccanti piṅgalamakkhikā. Sarīsapā vuccanti ahīti – vātātape ḍaṃsasarīsape ca.
ਸਬ੍ਬਾਨਿਪੇਤਾਨਿ ਅਭਿਸਮ੍ਭવਿਤ੍વਾਤਿ ਅਭਿਭવਿਤ੍વਾ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾਤਿ – ਸਬ੍ਬਾਨਿਪੇਤਾਨਿ ਅਭਿਸਮ੍ਭવਿਤ੍વਾ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ –
Sabbānipetāni abhisambhavitvāti abhibhavitvā ajjhottharitvā pariyādiyitvā madditvāti – sabbānipetāni abhisambhavitvā, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘ਸੀਤਞ੍ਚ ਉਣ੍ਹਞ੍ਚ ਖੁਦਂ ਪਿਪਾਸਂ, વਾਤਾਤਪੇ ਡਂਸਸਰੀਸਪੇ ਚ।
‘‘Sītañca uṇhañca khudaṃ pipāsaṃ, vātātape ḍaṃsasarīsape ca;
ਸਬ੍ਬਾਨਿਪੇਤਾਨਿ ਅਭਿਸਮ੍ਭવਿਤ੍વਾ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ॥
Sabbānipetāni abhisambhavitvā, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
੧੩੯.
139.
ਨਾਗੋવ ਯੂਥਾਨਿ વਿવਜ੍ਜਯਿਤ੍વਾ, ਸਞ੍ਜਾਤਖਨ੍ਧੋ ਪਦੁਮੀ ਉਲ਼ਾਰੋ।
Nāgova yūthāni vivajjayitvā,sañjātakhandho padumī uḷāro;
ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰੇ 49 ਅਰਞ੍ਞੇ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ॥
Yathābhirantaṃ vihare50araññe, eko care khaggavisāṇakappo.
ਨਾਗੋવ ਯੂਥਾਨਿ વਿવਜ੍ਜਯਿਤ੍વਾਤਿ ਨਾਗੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗੋ। ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਨਾਗੋ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਨਾਗੋ? ਆਗੁਂ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ ਨਾਗੋ; ਨ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਨਾਗੋ; ਨ ਆਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਨਾਗੋ। ਕਥਂ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਆਗੁਂ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ ਨਾਗੋ? ਆਗੁ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਂਕਿਲੇਸਿਕਾ ਪੋਨੋਭવਿਕਾ ਸਦਰਾ ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾ ਆਯਤਿਂ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਿਯਾ।
Nāgovayūthāni vivajjayitvāti nāgo vuccati hatthināgo. Paccekasambuddhopi nāgo. Kiṃkāraṇā paccekasambuddho nāgo? Āguṃ na karotīti nāgo; na gacchatīti nāgo; na āgacchatīti nāgo. Kathaṃ so paccekasambuddho āguṃ na karotīti nāgo? Āgu vuccati pāpakā akusalā dhammā saṃkilesikā ponobhavikā sadarā dukkhavipākā āyatiṃ jātijarāmaraṇiyā.
ਆਗੁਂ ਨ ਕਰੋਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ, ਸਬ੍ਬਸਂਯੋਗੇ વਿਸਜ੍ਜ ਬਨ੍ਧਨਾਨਿ।
Āguṃ na karoti kiñci loke, sabbasaṃyoge visajja bandhanāni;
ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਨ ਸਜ੍ਜਤਿ વਿਮੁਤ੍ਤੋ, ਨਾਗੋ ਤਾਦਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੇ ਤਥਤ੍ਤਾ॥
Sabbattha na sajjati vimutto, nāgo tādi pavuccate tathattā.
ਏવਂ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਆਗੁਂ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ ਨਾਗੋ।
Evaṃ so paccekasambuddho āguṃ na karotīti nāgo.
ਕਥਂ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਨ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਨਾਗੋ? ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਨ ਛਨ੍ਦਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਦੋਸਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਮੋਹਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਭਯਾਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਰਾਗવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਦੋਸવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਮੋਹવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਮਾਨવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ વਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ ਅਨੁਸਯવਸੇਨ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਨ વਗ੍ਗੇਹਿ ਕਪ੍ਪੇਹਿ ਯਾਯਤਿ ਨੀਯਤਿ 51 વੁਯ੍ਹਤਿ ਸਂਹਰੀਯਤਿ। ਏવਂ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਨ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਨਾਗੋ।
Kathaṃ so paccekasambuddho na gacchatīti nāgo? So paccekasambuddho na chandāgatiṃ gacchati, na dosāgatiṃ gacchati, na mohāgatiṃ gacchati, na bhayāgatiṃ gacchati, na rāgavasena gacchati, na dosavasena gacchati, na mohavasena gacchati, na mānavasena gacchati, na diṭṭhivasena gacchati, na uddhaccavasena gacchati, na vicikicchāvasena gacchati, na anusayavasena gacchati, na vaggehi kappehi yāyati nīyati 52 vuyhati saṃharīyati. Evaṃ so paccekasambuddho na gacchatīti nāgo.
ਕਥਂ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਨ ਆਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਨਾਗੋ? ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇਨ ਯੇ ਕਿਲੇਸਾ ਪਹੀਨਾ ਤੇ ਕਿਲੇਸੇ ਨ ਪੁਨੇਤਿ ਨ ਪਚ੍ਚੇਤਿ ਨ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛਤਿ, ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ…ਪੇ॰… ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ…ਪੇ॰… ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਯੇ ਕਿਲੇਸਾ ਪਹੀਨਾ ਤੇ ਕਿਲੇਸੇ ਨ ਪੁਨੇਤਿ ਨ ਪਚ੍ਚੇਤਿ ਨ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਂ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਨ ਆਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਨਾਗੋ।
Kathaṃ so paccekasambuddho na āgacchatīti nāgo? Sotāpattimaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati, sakadāgāmimaggena…pe… anāgāmimaggena…pe… arahattamaggena ye kilesā pahīnā te kilese na puneti na pacceti na paccāgacchati. Evaṃ so paccekasambuddho na āgacchatīti nāgo.
ਨਾਗੋવ ਯੂਥਾਨਿ વਿવਜ੍ਜਯਿਤ੍વਾਤਿ ਯਥਾ ਸੋ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗੋ ਯੂਥਾਨਿ વਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਭਿਨਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਏਕੋવ ਅਰਞ੍ਞવਨਮਜ੍ਝੋਗਾਹੇਤ੍વਾ 53 ਚਰਤਿ વਿਹਰਤਿ ਇਰਿਯਤਿ વਤ੍ਤੇਤਿ ਪਾਲੇਤਿ ਯਪੇਤਿ ਯਾਪੇਤਿ, ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਗਣਂ વਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਭਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਏਕੋ 54 ਅਰਞ੍ਞવਨਪਤ੍ਥਾਨਿ ਪਨ੍ਤਾਨਿ ਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਪਟਿਸੇવਤਿ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਾਨਿ ਅਪ੍ਪਨਿਗ੍ਘੋਸਾਨਿ વਿਜਨવਾਤਾਨਿ ਮਨੁਸ੍ਸਰਾਹਸ੍ਸੇਯ੍ਯਕਾਨਿ ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਸਾਰੁਪ੍ਪਾਨਿ। ਸੋ ਏਕੋ ਗਚ੍ਛਤਿ ਏਕੋ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਏਕੋ ਨਿਸੀਦਤਿ ਏਕੋ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ ਏਕੋ ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਤਿ ਏਕੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਤਿ ਏਕੋ ਰਹੋ ਨਿਸੀਦਤਿ ਏਕੋ ਚਙ੍ਕਮਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਤਿ ਏਕੋ ਚਰਤਿ વਿਹਰਤਿ ਇਰਿਯਤਿ વਤ੍ਤੇਤਿ ਪਾਲੇਤਿ ਯਪੇਤਿ ਯਾਪੇਤੀਤਿ – ਨਾਗੋવ ਯੂਥਾਨਿ વਿવਜ੍ਜਯਿਤ੍વਾ।
Nāgova yūthāni vivajjayitvāti yathā so hatthināgo yūthāni vivajjetvā parivajjetvā abhinivajjetvā ekova araññavanamajjhogāhetvā 55 carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpeti, paccekasambuddhopi gaṇaṃ vivajjetvā parivajjetvā abhivajjetvā eko 56 araññavanapatthāni pantāni senāsanāni paṭisevati appasaddāni appanigghosāni vijanavātāni manussarāhasseyyakāni paṭisallānasāruppāni. So eko gacchati eko tiṭṭhati eko nisīdati eko seyyaṃ kappeti eko gāmaṃ piṇḍāya pavisati eko paṭikkamati eko raho nisīdati eko caṅkamaṃ adhiṭṭhāti eko carati viharati iriyati vatteti pāleti yapeti yāpetīti – nāgova yūthāni vivajjayitvā.
ਸਞ੍ਜਾਤਖਨ੍ਧੋ ਪਦੁਮੀ ਉਲ਼ਾਰੋਤਿ ਯਥਾ ਸੋ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗੋ ਸਞ੍ਜਾਤਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਸਤ੍ਤਰਤਨੋ વਾ ਹੋਤਿ ਅਟ੍ਠਰਤਨੋ વਾ, ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਸਞ੍ਜਾਤਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ ਸੀਲਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ ਸਮਾਧਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ ਪਞ੍ਞਾਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ ਅਸੇਕ੍ਖੇਨ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨਕ੍ਖਨ੍ਧੇਨ। ਯਥਾ ਸੋ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗੋ ਪਦੁਮੀ, ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਸਤ੍ਤਹਿ ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਪਦੁਮੀ, ਸਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪੁਪ੍ਫੇਨ ਧਮ੍ਮવਿਚਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪੁਪ੍ਫੇਨ વੀਰਿਯਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪੁਪ੍ਫੇਨ ਪੀਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪੁਪ੍ਫੇਨ, ਪੀਤਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪੁਪ੍ਫੇਨ ਪਸ੍ਸਦ੍ਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪੁਪ੍ਫੇਨ ਸਮਾਧਿਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪੁਪ੍ਫੇਨ ਉਪੇਕ੍ਖਾਸਮ੍ਬੋਜ੍ਝਙ੍ਗਪੁਪ੍ਫੇਨ। ਯਥਾ ਸੋ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗੋ ਉਲ਼ਾਰੋ ਥਾਮੇਨ ਬਲੇਨ ਜવੇਨ ਸੂਰੇਨ, ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਉਲ਼ਾਰੋ ਸੀਲੇਨ ਸਮਾਧਿਨਾ ਪਞ੍ਞਾਯ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਮੁਤ੍ਤਿਞਾਣਦਸ੍ਸਨੇਨਾਤਿ – ਸਞ੍ਜਾਤਖਨ੍ਧੋ ਪਦੁਮੀ ਉਲ਼ਾਰੋ।
Sañjātakhandho padumī uḷāroti yathā so hatthināgo sañjātakkhandho sattaratano vā hoti aṭṭharatano vā, paccekasambuddhopi sañjātakkhandho asekkhena sīlakkhandhena asekkhena samādhikkhandhena asekkhena paññākkhandhena asekkhena vimuttikkhandhena asekkhena vimuttiñāṇadassanakkhandhena. Yathā so hatthināgo padumī, paccekasambuddhopi sattahi bojjhaṅgapupphehi padumī, satisambojjhaṅgapupphena dhammavicayasambojjhaṅgapupphena vīriyasambojjhaṅgapupphena pītisambojjhaṅgapupphena, pītisambojjhaṅgapupphena passaddhisambojjhaṅgapupphena samādhisambojjhaṅgapupphena upekkhāsambojjhaṅgapupphena. Yathā so hatthināgo uḷāro thāmena balena javena sūrena, paccekasambuddhopi uḷāro sīlena samādhinā paññāya vimuttiyā vimuttiñāṇadassanenāti – sañjātakhandho padumī uḷāro.
ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰੇ ਅਰਞ੍ਞੇਤਿ ਯਥਾ ਸੋ ਹਤ੍ਥਿਨਾਗੋ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਤਿ, ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਤਿ। ਪਠਮੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਤਿ, ਦੁਤਿਯੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ… ਚਤੁਤ੍ਥੇਨਪਿ ਝਾਨੇਨ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਤਿ; ਮੇਤ੍ਤਾਯਪਿ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਤਿ, ਕਰੁਣਾਯਪਿ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ… ਮੁਦਿਤਾਯਪਿ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ… ਉਪੇਕ੍ਖਾਯਪਿ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਤਿ; ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਤਿ, વਿਞ੍ਞਾਣਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ… ਆਕਿਞ੍ਚਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ… ਨੇવਸਞ੍ਞਾਨਾਸਞ੍ਞਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ… ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ… ਫਲਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾਪਿ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ ਅਰਞ੍ਞੇ વਿਹਰਤੀਤਿ – ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰੇ ਅਰਞ੍ਞੇ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ –
Yathābhirantaṃ vihare araññeti yathā so hatthināgo yathābhirantaṃ araññe viharati, paccekasambuddhopi yathābhirantaṃ araññe viharati. Paṭhamenapi jhānena yathābhirantaṃ araññe viharati, dutiyenapi jhānena…pe… tatiyenapi jhānena… catutthenapi jhānena yathābhirantaṃ araññe viharati; mettāyapi cetovimuttiyā yathābhirantaṃ araññe viharati, karuṇāyapi cetovimuttiyā… muditāyapi cetovimuttiyā… upekkhāyapi cetovimuttiyā yathābhirantaṃ araññe viharati; ākāsānañcāyatanasamāpattiyāpi yathābhirantaṃ araññe viharati, viññāṇañcāyatanasamāpattiyāpi… ākiñcaññāyatanasamāpattiyāpi… nevasaññānāsaññāyatanasamāpattiyāpi… nirodhasamāpattiyāpi… phalasamāpattiyāpi yathābhirantaṃ araññe viharatīti – yathābhirantaṃ vihare araññe, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘ਨਾਗੋવ ਯੂਥਾਨਿ વਿવਜ੍ਜਯਿਤ੍વਾ, ਸਞ੍ਜਾਤਖਨ੍ਧੋ ਪਦੁਮੀ ਉਲ਼ਾਰੋ।
‘‘Nāgova yūthāni vivajjayitvā, sañjātakhandho padumī uḷāro;
ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰੇ ਅਰਞ੍ਞੇ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ॥
Yathābhirantaṃ vihare araññe, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
੧੪੦.
140.
ਆਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁਸ੍ਸ વਚੋ ਨਿਸਮ੍ਮ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ॥
Ādiccabandhussa vaco nisamma, eko care khaggavisāṇakappo.
ਅਟ੍ਠਾਨਤਂ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਤਸ੍ਸ, ਯਂ ਫਸ੍ਸਯੇ ਸਾਮਯਿਕਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ਭਗવਤਾ – ‘‘ਯਾવਤਾਨਨ੍ਦ 61, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮੋ ਸਙ੍ਗਣਿਕਰਤੋ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮਤਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ, ਗਣਾਰਾਮੋ ਗਣਰਤੋ ਗਣਸਮ੍ਮੁਦਿਤੋ (ਗਣਾਰਾਮਤਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ) 62, ਯਂ ਤਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸੁਖਂ ਪવਿવੇਕਸੁਖਂ ਉਪਸਮਸੁਖਂ ਸਮ੍ਬੋਧਿਸੁਖਂ, ਤਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ ਨਿਕਾਮਲਾਭੀ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਅਕਿਚ੍ਛਲਾਭੀ ਅਕਸਿਰਲਾਭੀਤਿ – ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਯੋ ਚ ਖੋ ਸੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏਕੋ ਗਣਸ੍ਮਾ વੂਪਕਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ, ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ। ਯਂ ਤਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸੁਖਂ ਪવਿવੇਕਸੁਖਂ ਉਪਸਮਸੁਖਂ ਸਮ੍ਬੋਧਿਸੁਖਂ, ਤਸ੍ਸ ਸੁਖਸ੍ਸ ਨਿਕਾਮਲਾਭੀ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਅਕਿਚ੍ਛਲਾਭੀ ਅਕਸਿਰਲਾਭੀਤਿ – ਠਾਨਮੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਯਾવਤਾਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮੋ ਸਙ੍ਗਣਿਕਰਤੋ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮਤਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ, ਗਣਾਰਾਮੋ ਗਣਰਤੋ ਗਣਸਮ੍ਮੁਦਿਤੋ (ਗਣਾਰਾਮਤਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ,) ਸਾਮਾਯਿਕਂ 63 વਾ ਕਨ੍ਤਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਸਾਮਾਯਿਕਂ વਾ ਅਕੁਪ੍ਪਨ੍ਤਿ – ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਯੋ ਚ ਖੋ ਸੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਏਕੋ ਗਣਸ੍ਮਾ વੂਪਕਟ੍ਠੋ વਿਹਰਤਿ, ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ ਸਾਮਾਯਿਕਂ વਾ ਕਨ੍ਤਂ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਂ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਸਾਮਾਯਿਕਂ વਾ ਅਕੁਪ੍ਪਨ੍ਤਿ, ਠਾਨਮੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ – ਅਟ੍ਠਾਨਤਂ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਤਸ੍ਸ, ਯਂ ਫਸ੍ਸਯੇ ਸਾਮਯਿਕਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਂ।
Aṭṭhānataṃsaṅgaṇikāratassa, yaṃ phassaye sāmayikaṃ vimuttinti vuttañhetaṃ bhagavatā – ‘‘yāvatānanda 64, bhikkhu saṅgaṇikārāmo saṅgaṇikarato saṅgaṇikārāmataṃ anuyutto, gaṇārāmo gaṇarato gaṇasammudito (gaṇārāmataṃ anuyutto) 65, yaṃ taṃ nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhisukhaṃ, tassa sukhassa nikāmalābhī bhavissati akicchalābhī akasiralābhīti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Yo ca kho so, ānanda, bhikkhu eko gaṇasmā vūpakaṭṭho viharati, tassetaṃ bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ. Yaṃ taṃ nekkhammasukhaṃ pavivekasukhaṃ upasamasukhaṃ sambodhisukhaṃ, tassa sukhassa nikāmalābhī bhavissati akicchalābhī akasiralābhīti – ṭhānametaṃ vijjati. Yāvatānanda, bhikkhu saṅgaṇikārāmo saṅgaṇikarato saṅgaṇikārāmataṃ anuyutto, gaṇārāmo gaṇarato gaṇasammudito (gaṇārāmataṃ anuyutto,) sāmāyikaṃ 66 vā kantaṃ cetovimuttiṃ upasampajja viharissati, asāmāyikaṃ vā akuppanti – netaṃ ṭhānaṃ vijjati. Yo ca kho so, ānanda, bhikkhu eko gaṇasmā vūpakaṭṭho viharati, tassetaṃ bhikkhuno pāṭikaṅkhaṃ sāmāyikaṃ vā kantaṃ cetovimuttiṃ upasampajja viharissati, asāmāyikaṃ vā akuppanti, ṭhānametaṃ vijjatī’’ti – aṭṭhānataṃ saṅgaṇikāratassa, yaṃ phassaye sāmayikaṃ vimuttiṃ.
ਆਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁਸ੍ਸ વਚੋ ਨਿਸਮ੍ਮਾਤਿ ਆਦਿਚ੍ਚੋ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸੂਰਿਯੋ। ਸੋ ਗੋਤਮੋ ਗੋਤ੍ਤੇਨ। ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋਪਿ ਗੋਤਮੋ ਗੋਤ੍ਤੇਨ। ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਸੂਰਿਯਸ੍ਸ ਗੋਤ੍ਤਞਾਤਕੋ ਗੋਤ੍ਤਬਨ੍ਧੁ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਆਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁ। ਆਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁਸ੍ਸ વਚੋ ਨਿਸਮ੍ਮਾਤਿ ਆਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁਸ੍ਸ વਚਨਂ ਬ੍ਯਪ੍ਪਥਂ ਦੇਸਨਂ ਅਨੁਸਾਸਨਂ ਅਨੁਸਿਟ੍ਠਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਪਧਾਰਯਿਤ੍વਾ ਉਪਲਕ੍ਖਯਿਤ੍વਾਤਿ – ਆਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁਸ੍ਸ વਚੋ ਨਿਸਮ੍ਮ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ। ਤੇਨਾਹ ਸੋ ਪਚ੍ਚੇਕਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ –
Ādiccabandhussa vaco nisammāti ādicco vuccati sūriyo. So gotamo gottena. Paccekasambuddhopi gotamo gottena. So paccekasambuddho sūriyassa gottañātako gottabandhu, tasmā paccekasambuddho ādiccabandhu. Ādiccabandhussa vaco nisammāti ādiccabandhussa vacanaṃ byappathaṃ desanaṃ anusāsanaṃ anusiṭṭhaṃ sutvā suṇitvā uggahetvā upadhārayitvā upalakkhayitvāti – ādiccabandhussa vaco nisamma, eko care khaggavisāṇakappo. Tenāha so paccekasambuddho –
‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਤਂ ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਤਸ੍ਸ, ਯਂ ਫਸ੍ਸਯੇ ਸਾਮਯਿਕਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਂ।
‘‘Aṭṭhānataṃ saṅgaṇikāratassa, yaṃ phassaye sāmayikaṃ vimuttiṃ;
ਆਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁਸ੍ਸ વਚੋ ਨਿਸਮ੍ਮ, ਏਕੋ ਚਰੇ ਖਗ੍ਗવਿਸਾਣਕਪ੍ਪੋ’’ਤਿ॥
Ādiccabandhussa vaco nisamma, eko care khaggavisāṇakappo’’ti.
ਦੁਤਿਯੋ વਗ੍ਗੋ।
Dutiyo vaggo.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਚੂਲ਼ਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Cūḷaniddesa-aṭṭhakathā / ੨. ਦੁਤਿਯવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 2. Dutiyavaggavaṇṇanā