Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ఇతివుత్తక-అట్ఠకథా • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
౪. దుతియవేదనాసుత్తవణ్ణనా
4. Dutiyavedanāsuttavaṇṇanā
౫౩. చతుత్థే దుక్ఖతో దట్ఠబ్బాతి సుఖవేదనా విపరిణామదుక్ఖవసేన దుక్ఖాతి ఞాణచక్ఖునా పస్సితబ్బా. సల్లతో దట్ఠబ్బాతి దున్నీహరణట్ఠేన అన్తోతుదనట్ఠేన పీళనట్ఠేన దుక్ఖదుక్ఖభావేన దుక్ఖవేదనా సల్లన్తి పస్సితబ్బా. అనిచ్చతోతి హుత్వా అభావతో ఉదయబ్బయవన్తతో తావకాలికతో నిచ్చపటిపక్ఖతో చ అదుక్ఖమసుఖా వేదనా అనిచ్చాతి పస్సితబ్బా. కామఞ్చేత్థ సబ్బాపి వేదనా అనిచ్చతో పస్సితబ్బా, అనిచ్చదస్సనతో పన సాతిసయం విరాగనిమిత్తం దుక్ఖదస్సనన్తి ఇమమత్థం దస్సేన్తో సత్థా ‘‘సుఖా, భిక్ఖవే, వేదనా దుక్ఖతో దట్ఠబ్బా, దుక్ఖా వేదనా సల్లతో దట్ఠబ్బా’’తి ఆహ. అథ వా యత్థ పుథుజ్జనా సుఖాభినివేసినో, తత్థ నిబ్బేదజననత్థం తథా వుత్తం. తేనస్సా సఙ్ఖారదుక్ఖతాయ దుక్ఖభావో దస్సితో. యదనిచ్చం, తం దుక్ఖన్తి విపరిణామదుక్ఖతాయ ‘‘సుఖా, భిక్ఖవే, వేదనా దుక్ఖతో దట్ఠబ్బా’’తి వత్వా ‘‘సుఖాపి తావ ఏదిసీ, దుక్ఖా ను ఖో కీదిసీ’’తి చిన్తేన్తానం దుక్ఖదుక్ఖతాయ ‘‘దుక్ఖా వేదనా సల్లతో దట్ఠబ్బా’’తి ఆహ, ఇతరా పన సఙ్ఖారదుక్ఖతాయ ఏవ దుక్ఖాతి దస్సేన్తో ‘‘అదుక్ఖమసుఖా వేదనా అనిచ్చతో దట్ఠబ్బా’’తి అవోచ.
53. Catutthe dukkhato daṭṭhabbāti sukhavedanā vipariṇāmadukkhavasena dukkhāti ñāṇacakkhunā passitabbā. Sallato daṭṭhabbāti dunnīharaṇaṭṭhena antotudanaṭṭhena pīḷanaṭṭhena dukkhadukkhabhāvena dukkhavedanā sallanti passitabbā. Aniccatoti hutvā abhāvato udayabbayavantato tāvakālikato niccapaṭipakkhato ca adukkhamasukhā vedanā aniccāti passitabbā. Kāmañcettha sabbāpi vedanā aniccato passitabbā, aniccadassanato pana sātisayaṃ virāganimittaṃ dukkhadassananti imamatthaṃ dassento satthā ‘‘sukhā, bhikkhave, vedanā dukkhato daṭṭhabbā, dukkhā vedanā sallato daṭṭhabbā’’ti āha. Atha vā yattha puthujjanā sukhābhinivesino, tattha nibbedajananatthaṃ tathā vuttaṃ. Tenassā saṅkhāradukkhatāya dukkhabhāvo dassito. Yadaniccaṃ, taṃ dukkhanti vipariṇāmadukkhatāya ‘‘sukhā, bhikkhave, vedanā dukkhato daṭṭhabbā’’ti vatvā ‘‘sukhāpi tāva edisī, dukkhā nu kho kīdisī’’ti cintentānaṃ dukkhadukkhatāya ‘‘dukkhā vedanā sallato daṭṭhabbā’’ti āha, itarā pana saṅkhāradukkhatāya eva dukkhāti dassento ‘‘adukkhamasukhā vedanā aniccato daṭṭhabbā’’ti avoca.
ఏత్థ చ ‘‘సుఖా వేదనా దుక్ఖతో దట్ఠబ్బా’’తి ఏతేన రాగస్స సముగ్ఘాతనూపాయో దస్సితో. సుఖవేదనాయ హి రాగానుసయో అనుసేతి. ‘‘దుక్ఖా వేదనా సల్లతో దట్ఠబ్బా’’తి ఏతేన దోసస్స సముగ్ఘాతనూపాయో దస్సితో. దుక్ఖవేదనాయ హి పటిఘానుసయో అనుసేతి. ‘‘అదుక్ఖమసుఖా వేదనా అనిచ్చతో దట్ఠబ్బా’’తి ఏతేన మోహస్స సముగ్ఘాతనూపాయో దస్సితో. అదుక్ఖమసుఖవేదనాయ హి అవిజ్జానుసయో అనుసేతి.
Ettha ca ‘‘sukhā vedanā dukkhato daṭṭhabbā’’ti etena rāgassa samugghātanūpāyo dassito. Sukhavedanāya hi rāgānusayo anuseti. ‘‘Dukkhā vedanā sallato daṭṭhabbā’’ti etena dosassa samugghātanūpāyo dassito. Dukkhavedanāya hi paṭighānusayo anuseti. ‘‘Adukkhamasukhā vedanā aniccato daṭṭhabbā’’ti etena mohassa samugghātanūpāyo dassito. Adukkhamasukhavedanāya hi avijjānusayo anuseti.
తథా పఠమేన తణ్హాసంకిలేసస్స పహానం దస్సితం తస్స సుఖస్సాదహేతుకత్తా, దుతియేన దుచ్చరితసంకిలేసస్స పహానం. యథాభూతఞ్హి దుక్ఖం అపరిజానన్తా తస్స పరిహరణత్థం దుచ్చరితం చరన్తి. తతియేన దిట్ఠిసంకిలేసస్స పహానం అనిచ్చతో పస్సన్తస్స దిట్ఠిసంకిలేసాభావతో అవిజ్జానిమిత్తత్తా దిట్ఠిసంకిలేసస్స, అవిజ్జానిమిత్తఞ్చ అదుక్ఖమసుఖా వేదనా. పఠమేన వా విపరిణామదుక్ఖపరిఞ్ఞా, దుతియేన దుక్ఖదుక్ఖపరిఞ్ఞా, తతియేన సఙ్ఖారదుక్ఖపరిఞ్ఞా. పఠమేన వా ఇట్ఠారమ్మణపరిఞ్ఞా, దుతియేన అనిట్ఠారమ్మణపరిఞ్ఞా, తతియేన మజ్ఝత్తారమ్మణపరిఞ్ఞా. విరత్తేసు హి తదారమ్మణధమ్మేసు ఆరమ్మణానిపి విరత్తానేవ హోన్తీతి. పఠమేన వా రాగప్పహానపరికిత్తనేన దుక్ఖానుపస్సనాయ అప్పణిహితవిమోక్ఖో దీపితో హోతి, దుతియేన దోసప్పహానపరికిత్తనేన అనిచ్చానుపస్సనాయ అనిమిత్తవిమోక్ఖో, తతియేన మోహప్పహానపరికిత్తనేన అనత్తానుపస్సనాయ సుఞ్ఞతవిమోక్ఖో దీపితో హోతీతి వేదితబ్బం.
Tathā paṭhamena taṇhāsaṃkilesassa pahānaṃ dassitaṃ tassa sukhassādahetukattā, dutiyena duccaritasaṃkilesassa pahānaṃ. Yathābhūtañhi dukkhaṃ aparijānantā tassa pariharaṇatthaṃ duccaritaṃ caranti. Tatiyena diṭṭhisaṃkilesassa pahānaṃ aniccato passantassa diṭṭhisaṃkilesābhāvato avijjānimittattā diṭṭhisaṃkilesassa, avijjānimittañca adukkhamasukhā vedanā. Paṭhamena vā vipariṇāmadukkhapariññā, dutiyena dukkhadukkhapariññā, tatiyena saṅkhāradukkhapariññā. Paṭhamena vā iṭṭhārammaṇapariññā, dutiyena aniṭṭhārammaṇapariññā, tatiyena majjhattārammaṇapariññā. Virattesu hi tadārammaṇadhammesu ārammaṇānipi virattāneva hontīti. Paṭhamena vā rāgappahānaparikittanena dukkhānupassanāya appaṇihitavimokkho dīpito hoti, dutiyena dosappahānaparikittanena aniccānupassanāya animittavimokkho, tatiyena mohappahānaparikittanena anattānupassanāya suññatavimokkho dīpito hotīti veditabbaṃ.
యతోతి యదా, యస్మా వా. అరియోతి కిలేసేహి ఆరకా ఠితో పరిసుద్ధో. సమ్మద్దసోతి సబ్బాసం వేదనానం చతున్నమ్పి వా సచ్చానం అవిపరీతదస్సావీ. అచ్ఛేచ్ఛి తణ్హన్తి వేదనామూలకం తణ్హం అగ్గమగ్గేన ఛిన్ది, అనవసేసతో సముచ్ఛిన్ది. వివత్తయి సంయోజనన్తి దసవిధం సంయోజనం పరివత్తయి, నిమ్మూలమకాసి. సమ్మాతి హేతునా కారణేన. మానాభిసమయాతి మానస్స దస్సనాభిసమయా, పహానాభిసమయా వా. అరహత్తమగ్గో హి కిచ్చవసేన మానం పస్సతి, అయమస్స దస్సనాభిసమయో. తేన దిట్ఠో పన సో తావదేవ పహీయతి దిట్ఠవిసేన దిట్ఠసత్తానం జీవితం వియ, అయమస్స పహానాభిసమయో. అన్తమకాసి దుక్ఖస్సాతి ఏవం అరహత్తమగ్గేన మానస్స దిట్ఠత్తా పహీనత్తా చ సబ్బస్సేవ వట్టదుక్ఖస్స కోటిసఙ్ఖాతం అన్తం పరిచ్ఛేదం పరివటుమం అకాసి, అన్తిమసముస్సయమత్తావసేసం దుక్ఖమకాసీతి వుత్తం హోతి.
Yatoti yadā, yasmā vā. Ariyoti kilesehi ārakā ṭhito parisuddho. Sammaddasoti sabbāsaṃ vedanānaṃ catunnampi vā saccānaṃ aviparītadassāvī. Acchecchi taṇhanti vedanāmūlakaṃ taṇhaṃ aggamaggena chindi, anavasesato samucchindi. Vivattayi saṃyojananti dasavidhaṃ saṃyojanaṃ parivattayi, nimmūlamakāsi. Sammāti hetunā kāraṇena. Mānābhisamayāti mānassa dassanābhisamayā, pahānābhisamayā vā. Arahattamaggo hi kiccavasena mānaṃ passati, ayamassa dassanābhisamayo. Tena diṭṭho pana so tāvadeva pahīyati diṭṭhavisena diṭṭhasattānaṃ jīvitaṃ viya, ayamassa pahānābhisamayo. Antamakāsi dukkhassāti evaṃ arahattamaggena mānassa diṭṭhattā pahīnattā ca sabbasseva vaṭṭadukkhassa koṭisaṅkhātaṃ antaṃ paricchedaṃ parivaṭumaṃ akāsi, antimasamussayamattāvasesaṃ dukkhamakāsīti vuttaṃ hoti.
గాథాసు యోతి యో అరియసావకో. అద్దాతి అద్దస, సుఖవేదనం దుక్ఖతో పస్సీతి అత్థో. సుఖవేదనా హి విసమిస్సం వియ భోజనం పరిభోగకాలే అస్సాదం దదమానా విపరిణామకాలే దుక్ఖాయేవాతి. దుక్ఖమద్దక్ఖి సల్లతోతి యథా సల్లం సరీరం అనుపవిసన్తమ్పి పవిట్ఠమ్పి ఉద్ధరియమానమ్పి పీళమేవ జనేతి, ఏవం దుక్ఖవేదనా ఉప్పజ్జమానాపి ఠితిప్పత్తాపి భిజ్జమానాపి విబాధతియేవాతి తం సల్లతో విపస్సీతి వుత్తం. అద్దక్ఖి నం అనిచ్చతోతి సుఖదుక్ఖతో సన్తసభావతాయ సన్తతరజాతికమ్పి నం అదుక్ఖమసుఖం అనిచ్చన్తికతాయ అనిచ్చతో పస్సి.
Gāthāsu yoti yo ariyasāvako. Addāti addasa, sukhavedanaṃ dukkhato passīti attho. Sukhavedanā hi visamissaṃ viya bhojanaṃ paribhogakāle assādaṃ dadamānā vipariṇāmakāle dukkhāyevāti. Dukkhamaddakkhi sallatoti yathā sallaṃ sarīraṃ anupavisantampi paviṭṭhampi uddhariyamānampi pīḷameva janeti, evaṃ dukkhavedanā uppajjamānāpi ṭhitippattāpi bhijjamānāpi vibādhatiyevāti taṃ sallato vipassīti vuttaṃ. Addakkhinaṃ aniccatoti sukhadukkhato santasabhāvatāya santatarajātikampi naṃ adukkhamasukhaṃ aniccantikatāya aniccato passi.
స వే సమ్మద్దసోతి సో ఏవం తిస్సన్నం వేదనానం సమ్మదేవ దుక్ఖాదితో దస్సావీ. యతోతి యస్మా. తత్థాతి వేదనాయం. విముచ్చతీతి సముచ్ఛేదవిముత్తివసేన విముచ్చతి. ఇదం వుత్తం హోతి – యస్మా సుఖాదీని దుక్ఖాదితో అద్దస, తస్మా తత్థ వేదనాయ తప్పటిబద్ధఛన్దరాగప్పహానేన సముచ్ఛేదవసేన విముచ్చతి. యంసద్దే హి వుత్తే తంసద్దో ఆహరిత్వా వత్తబ్బో. అథ వా యతోతి కాయవాచాచిత్తేహి సంయతో యతత్తో, యతతి పదహతీతి వా యతో, ఆయతతీతి అత్థో. అభిఞ్ఞావోసితోతి వేదనాముఖేన చతుసచ్చకమ్మట్ఠానం భావేత్వా ఛట్ఠాభిఞ్ఞాయ పరియోసితో కతకిచ్చో. సన్తోతి రాగాదికిలేసవూపసమేన సన్తో. యోగాతిగోతి కామయోగాదిం చతుబ్బిధమ్పి యోగం అతిక్కన్తో. ఉభయహితముననతో మునీతి.
Sa ve sammaddasoti so evaṃ tissannaṃ vedanānaṃ sammadeva dukkhādito dassāvī. Yatoti yasmā. Tatthāti vedanāyaṃ. Vimuccatīti samucchedavimuttivasena vimuccati. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā sukhādīni dukkhādito addasa, tasmā tattha vedanāya tappaṭibaddhachandarāgappahānena samucchedavasena vimuccati. Yaṃsadde hi vutte taṃsaddo āharitvā vattabbo. Atha vā yatoti kāyavācācittehi saṃyato yatatto, yatati padahatīti vā yato, āyatatīti attho. Abhiññāvositoti vedanāmukhena catusaccakammaṭṭhānaṃ bhāvetvā chaṭṭhābhiññāya pariyosito katakicco. Santoti rāgādikilesavūpasamena santo. Yogātigoti kāmayogādiṃ catubbidhampi yogaṃ atikkanto. Ubhayahitamunanato munīti.
చతుత్థసుత్తవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / ఇతివుత్తకపాళి • Itivuttakapāḷi / ౪. దుతియవేదనాసుత్తం • 4. Dutiyavedanāsuttaṃ