| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
៤. ទុតិយវេទនាសុត្តវណ្ណនា
4. Dutiyavedanāsuttavaṇṇanā
៥៣. ចតុត្ថេ ទុក្ខតោ ទដ្ឋព្ពាតិ សុខវេទនា វិបរិណាមទុក្ខវសេន ទុក្ខាតិ ញាណចក្ខុនា បស្សិតព្ពា។ សល្លតោ ទដ្ឋព្ពាតិ ទុន្នីហរណដ្ឋេន អន្តោតុទនដ្ឋេន បីឡនដ្ឋេន ទុក្ខទុក្ខភាវេន ទុក្ខវេទនា សល្លន្តិ បស្សិតព្ពា។ អនិច្ចតោតិ ហុត្វា អភាវតោ ឧទយព្ពយវន្តតោ តាវកាលិកតោ និច្ចបដិបក្ខតោ ច អទុក្ខមសុខា វេទនា អនិច្ចាតិ បស្សិតព្ពា។ កាមញ្ចេត្ថ សព្ពាបិ វេទនា អនិច្ចតោ បស្សិតព្ពា, អនិច្ចទស្សនតោ បន សាតិសយំ វិរាគនិមិត្តំ ទុក្ខទស្សនន្តិ ឥមមត្ថំ ទស្សេន្តោ សត្ថា ‘‘សុខា, ភិក្ខវេ, វេទនា ទុក្ខតោ ទដ្ឋព្ពា, ទុក្ខា វេទនា សល្លតោ ទដ្ឋព្ពា’’តិ អាហ។ អថ វា យត្ថ បុថុជ្ជនា សុខាភិនិវេសិនោ, តត្ថ និព្ពេទជននត្ថំ តថា វុត្តំ។ តេនស្សា សង្ខារទុក្ខតាយ ទុក្ខភាវោ ទស្សិតោ។ យទនិច្ចំ, តំ ទុក្ខន្តិ វិបរិណាមទុក្ខតាយ ‘‘សុខា, ភិក្ខវេ, វេទនា ទុក្ខតោ ទដ្ឋព្ពា’’តិ វត្វា ‘‘សុខាបិ តាវ ឯទិសី, ទុក្ខា នុ ខោ កីទិសី’’តិ ចិន្តេន្តានំ ទុក្ខទុក្ខតាយ ‘‘ទុក្ខា វេទនា សល្លតោ ទដ្ឋព្ពា’’តិ អាហ, ឥតរា បន សង្ខារទុក្ខតាយ ឯវ ទុក្ខាតិ ទស្សេន្តោ ‘‘អទុក្ខមសុខា វេទនា អនិច្ចតោ ទដ្ឋព្ពា’’តិ អវោច។
53. Catutthe dukkhato daṭṭhabbāti sukhavedanā vipariṇāmadukkhavasena dukkhāti ñāṇacakkhunā passitabbā. Sallato daṭṭhabbāti dunnīharaṇaṭṭhena antotudanaṭṭhena pīḷanaṭṭhena dukkhadukkhabhāvena dukkhavedanā sallanti passitabbā. Aniccatoti hutvā abhāvato udayabbayavantato tāvakālikato niccapaṭipakkhato ca adukkhamasukhā vedanā aniccāti passitabbā. Kāmañcettha sabbāpi vedanā aniccato passitabbā, aniccadassanato pana sātisayaṃ virāganimittaṃ dukkhadassananti imamatthaṃ dassento satthā ‘‘sukhā, bhikkhave, vedanā dukkhato daṭṭhabbā, dukkhā vedanā sallato daṭṭhabbā’’ti āha. Atha vā yattha puthujjanā sukhābhinivesino, tattha nibbedajananatthaṃ tathā vuttaṃ. Tenassā saṅkhāradukkhatāya dukkhabhāvo dassito. Yadaniccaṃ, taṃ dukkhanti vipariṇāmadukkhatāya ‘‘sukhā, bhikkhave, vedanā dukkhato daṭṭhabbā’’ti vatvā ‘‘sukhāpi tāva edisī, dukkhā nu kho kīdisī’’ti cintentānaṃ dukkhadukkhatāya ‘‘dukkhā vedanā sallato daṭṭhabbā’’ti āha, itarā pana saṅkhāradukkhatāya eva dukkhāti dassento ‘‘adukkhamasukhā vedanā aniccato daṭṭhabbā’’ti avoca.
ឯត្ថ ច ‘‘សុខា វេទនា ទុក្ខតោ ទដ្ឋព្ពា’’តិ ឯតេន រាគស្ស សមុគ្ឃាតនូបាយោ ទស្សិតោ។ សុខវេទនាយ ហិ រាគានុសយោ អនុសេតិ។ ‘‘ទុក្ខា វេទនា សល្លតោ ទដ្ឋព្ពា’’តិ ឯតេន ទោសស្ស សមុគ្ឃាតនូបាយោ ទស្សិតោ។ ទុក្ខវេទនាយ ហិ បដិឃានុសយោ អនុសេតិ។ ‘‘អទុក្ខមសុខា វេទនា អនិច្ចតោ ទដ្ឋព្ពា’’តិ ឯតេន មោហស្ស សមុគ្ឃាតនូបាយោ ទស្សិតោ។ អទុក្ខមសុខវេទនាយ ហិ អវិជ្ជានុសយោ អនុសេតិ។
Ettha ca ‘‘sukhā vedanā dukkhato daṭṭhabbā’’ti etena rāgassa samugghātanūpāyo dassito. Sukhavedanāya hi rāgānusayo anuseti. ‘‘Dukkhā vedanā sallato daṭṭhabbā’’ti etena dosassa samugghātanūpāyo dassito. Dukkhavedanāya hi paṭighānusayo anuseti. ‘‘Adukkhamasukhā vedanā aniccato daṭṭhabbā’’ti etena mohassa samugghātanūpāyo dassito. Adukkhamasukhavedanāya hi avijjānusayo anuseti.
តថា បឋមេន តណ្ហាសំកិលេសស្ស បហានំ ទស្សិតំ តស្ស សុខស្សាទហេតុកត្តា, ទុតិយេន ទុច្ចរិតសំកិលេសស្ស បហានំ។ យថាភូតញ្ហិ ទុក្ខំ អបរិជានន្តា តស្ស បរិហរណត្ថំ ទុច្ចរិតំ ចរន្តិ។ តតិយេន ទិដ្ឋិសំកិលេសស្ស បហានំ អនិច្ចតោ បស្សន្តស្ស ទិដ្ឋិសំកិលេសាភាវតោ អវិជ្ជានិមិត្តត្តា ទិដ្ឋិសំកិលេសស្ស, អវិជ្ជានិមិត្តញ្ច អទុក្ខមសុខា វេទនា។ បឋមេន វា វិបរិណាមទុក្ខបរិញ្ញា, ទុតិយេន ទុក្ខទុក្ខបរិញ្ញា, តតិយេន សង្ខារទុក្ខបរិញ្ញា។ បឋមេន វា ឥដ្ឋារម្មណបរិញ្ញា, ទុតិយេន អនិដ្ឋារម្មណបរិញ្ញា, តតិយេន មជ្ឈត្តារម្មណបរិញ្ញា។ វិរត្តេសុ ហិ តទារម្មណធម្មេសុ អារម្មណានិបិ វិរត្តានេវ ហោន្តីតិ។ បឋមេន វា រាគប្បហានបរិកិត្តនេន ទុក្ខានុបស្សនាយ អប្បណិហិតវិមោក្ខោ ទីបិតោ ហោតិ, ទុតិយេន ទោសប្បហានបរិកិត្តនេន អនិច្ចានុបស្សនាយ អនិមិត្តវិមោក្ខោ, តតិយេន មោហប្បហានបរិកិត្តនេន អនត្តានុបស្សនាយ សុញ្ញតវិមោក្ខោ ទីបិតោ ហោតីតិ វេទិតព្ពំ។
Tathā paṭhamena taṇhāsaṃkilesassa pahānaṃ dassitaṃ tassa sukhassādahetukattā, dutiyena duccaritasaṃkilesassa pahānaṃ. Yathābhūtañhi dukkhaṃ aparijānantā tassa pariharaṇatthaṃ duccaritaṃ caranti. Tatiyena diṭṭhisaṃkilesassa pahānaṃ aniccato passantassa diṭṭhisaṃkilesābhāvato avijjānimittattā diṭṭhisaṃkilesassa, avijjānimittañca adukkhamasukhā vedanā. Paṭhamena vā vipariṇāmadukkhapariññā, dutiyena dukkhadukkhapariññā, tatiyena saṅkhāradukkhapariññā. Paṭhamena vā iṭṭhārammaṇapariññā, dutiyena aniṭṭhārammaṇapariññā, tatiyena majjhattārammaṇapariññā. Virattesu hi tadārammaṇadhammesu ārammaṇānipi virattāneva hontīti. Paṭhamena vā rāgappahānaparikittanena dukkhānupassanāya appaṇihitavimokkho dīpito hoti, dutiyena dosappahānaparikittanena aniccānupassanāya animittavimokkho, tatiyena mohappahānaparikittanena anattānupassanāya suññatavimokkho dīpito hotīti veditabbaṃ.
យតោតិ យទា, យស្មា វា។ អរិយោតិ កិលេសេហិ អារកា ឋិតោ បរិសុទ្ធោ។ សម្មទ្ទសោតិ សព្ពាសំ វេទនានំ ចតុន្នម្បិ វា សច្ចានំ អវិបរីតទស្សាវី។ អច្ឆេច្ឆិ តណ្ហន្តិ វេទនាមូលកំ តណ្ហំ អគ្គមគ្គេន ឆិន្ទិ, អនវសេសតោ សមុច្ឆិន្ទិ។ វិវត្តយិ សំយោជនន្តិ ទសវិធំ សំយោជនំ បរិវត្តយិ, និម្មូលមកាសិ។ សម្មាតិ ហេតុនា ការណេន។ មានាភិសមយាតិ មានស្ស ទស្សនាភិសមយា, បហានាភិសមយា វា។ អរហត្តមគ្គោ ហិ កិច្ចវសេន មានំ បស្សតិ, អយមស្ស ទស្សនាភិសមយោ។ តេន ទិដ្ឋោ បន សោ តាវទេវ បហីយតិ ទិដ្ឋវិសេន ទិដ្ឋសត្តានំ ជីវិតំ វិយ, អយមស្ស បហានាភិសមយោ។ អន្តមកាសិ ទុក្ខស្សាតិ ឯវំ អរហត្តមគ្គេន មានស្ស ទិដ្ឋត្តា បហីនត្តា ច សព្ពស្សេវ វដ្ដទុក្ខស្ស កោដិសង្ខាតំ អន្តំ បរិច្ឆេទំ បរិវដុមំ អកាសិ, អន្តិមសមុស្សយមត្តាវសេសំ ទុក្ខមកាសីតិ វុត្តំ ហោតិ។
Yatoti yadā, yasmā vā. Ariyoti kilesehi ārakā ṭhito parisuddho. Sammaddasoti sabbāsaṃ vedanānaṃ catunnampi vā saccānaṃ aviparītadassāvī. Acchecchi taṇhanti vedanāmūlakaṃ taṇhaṃ aggamaggena chindi, anavasesato samucchindi. Vivattayi saṃyojananti dasavidhaṃ saṃyojanaṃ parivattayi, nimmūlamakāsi. Sammāti hetunā kāraṇena. Mānābhisamayāti mānassa dassanābhisamayā, pahānābhisamayā vā. Arahattamaggo hi kiccavasena mānaṃ passati, ayamassa dassanābhisamayo. Tena diṭṭho pana so tāvadeva pahīyati diṭṭhavisena diṭṭhasattānaṃ jīvitaṃ viya, ayamassa pahānābhisamayo. Antamakāsi dukkhassāti evaṃ arahattamaggena mānassa diṭṭhattā pahīnattā ca sabbasseva vaṭṭadukkhassa koṭisaṅkhātaṃ antaṃ paricchedaṃ parivaṭumaṃ akāsi, antimasamussayamattāvasesaṃ dukkhamakāsīti vuttaṃ hoti.
គាថាសុ យោតិ យោ អរិយសាវកោ។ អទ្ទាតិ អទ្ទស, សុខវេទនំ ទុក្ខតោ បស្សីតិ អត្ថោ។ សុខវេទនា ហិ វិសមិស្សំ វិយ ភោជនំ បរិភោគកាលេ អស្សាទំ ទទមានា វិបរិណាមកាលេ ទុក្ខាយេវាតិ។ ទុក្ខមទ្ទក្ខិ សល្លតោតិ យថា សល្លំ សរីរំ អនុបវិសន្តម្បិ បវិដ្ឋម្បិ ឧទ្ធរិយមានម្បិ បីឡមេវ ជនេតិ, ឯវំ ទុក្ខវេទនា ឧប្បជ្ជមានាបិ ឋិតិប្បត្តាបិ ភិជ្ជមានាបិ វិពាធតិយេវាតិ តំ សល្លតោ វិបស្សីតិ វុត្តំ។ អទ្ទក្ខិ នំ អនិច្ចតោតិ សុខទុក្ខតោ សន្តសភាវតាយ សន្តតរជាតិកម្បិ នំ អទុក្ខមសុខំ អនិច្ចន្តិកតាយ អនិច្ចតោ បស្សិ។
Gāthāsu yoti yo ariyasāvako. Addāti addasa, sukhavedanaṃ dukkhato passīti attho. Sukhavedanā hi visamissaṃ viya bhojanaṃ paribhogakāle assādaṃ dadamānā vipariṇāmakāle dukkhāyevāti. Dukkhamaddakkhi sallatoti yathā sallaṃ sarīraṃ anupavisantampi paviṭṭhampi uddhariyamānampi pīḷameva janeti, evaṃ dukkhavedanā uppajjamānāpi ṭhitippattāpi bhijjamānāpi vibādhatiyevāti taṃ sallato vipassīti vuttaṃ. Addakkhinaṃ aniccatoti sukhadukkhato santasabhāvatāya santatarajātikampi naṃ adukkhamasukhaṃ aniccantikatāya aniccato passi.
ស វេ សម្មទ្ទសោតិ សោ ឯវំ តិស្សន្នំ វេទនានំ សម្មទេវ ទុក្ខាទិតោ ទស្សាវី។ យតោតិ យស្មា។ តត្ថាតិ វេទនាយំ។ វិមុច្ចតីតិ សមុច្ឆេទវិមុត្តិវសេន វិមុច្ចតិ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យស្មា សុខាទីនិ ទុក្ខាទិតោ អទ្ទស, តស្មា តត្ថ វេទនាយ តប្បដិពទ្ធឆន្ទរាគប្បហានេន សមុច្ឆេទវសេន វិមុច្ចតិ។ យំសទ្ទេ ហិ វុត្តេ តំសទ្ទោ អាហរិត្វា វត្តព្ពោ។ អថ វា យតោតិ កាយវាចាចិត្តេហិ សំយតោ យតត្តោ, យតតិ បទហតីតិ វា យតោ, អាយតតីតិ អត្ថោ។ អភិញ្ញាវោសិតោតិ វេទនាមុខេន ចតុសច្ចកម្មដ្ឋានំ ភាវេត្វា ឆដ្ឋាភិញ្ញាយ បរិយោសិតោ កតកិច្ចោ។ សន្តោតិ រាគាទិកិលេសវូបសមេន សន្តោ។ យោគាតិគោតិ កាមយោគាទិំ ចតុព្ពិធម្បិ យោគំ អតិក្កន្តោ។ ឧភយហិតមុននតោ មុនីតិ។
Sa ve sammaddasoti so evaṃ tissannaṃ vedanānaṃ sammadeva dukkhādito dassāvī. Yatoti yasmā. Tatthāti vedanāyaṃ. Vimuccatīti samucchedavimuttivasena vimuccati. Idaṃ vuttaṃ hoti – yasmā sukhādīni dukkhādito addasa, tasmā tattha vedanāya tappaṭibaddhachandarāgappahānena samucchedavasena vimuccati. Yaṃsadde hi vutte taṃsaddo āharitvā vattabbo. Atha vā yatoti kāyavācācittehi saṃyato yatatto, yatati padahatīti vā yato, āyatatīti attho. Abhiññāvositoti vedanāmukhena catusaccakammaṭṭhānaṃ bhāvetvā chaṭṭhābhiññāya pariyosito katakicco. Santoti rāgādikilesavūpasamena santo. Yogātigoti kāmayogādiṃ catubbidhampi yogaṃ atikkanto. Ubhayahitamunanato munīti.
ចតុត្ថសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Catutthasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ៤. ទុតិយវេទនាសុត្តំ • 4. Dutiyavedanāsuttaṃ
