| Library / Tipiṭaka / ཏིཔིཊཀ • Tipiṭaka / ཀངྑཱཝིཏརཎཱི-ཨབྷིནཝ-ཊཱིཀཱ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
༨. དུཊྛདོསསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ
8. Duṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā
དཱུསཱིཡཏཱིཏི དུཊྛོ, དཱུསེཏི པརཾ ཝིནཱསེཏཱིཏི དོསོ། ཏེནཱཧ ‘‘དཱུསིཏོ ཙེཝཱ’’ཏིཨཱདི། ཨིདཱནི ‘‘དཱུསིཏོ ཙེཝ དཱུསཀོ ཙཱ’’ཏི ཨིམིནཱ སངྑེཔེན ཝུཏྟམེཝཏྠཾ ཝིཏྠཱརེཏྭཱ དསྶེཏུཾ ‘‘ཨུཔྤནྣེ ཧི དོསེ’’ཏིཨཱདིམཱཧ། པཀཏིབྷཱཝཾ ཛཧཱཔིཏོཏི (སཱརཏྠ॰ ཊཱི॰ ༢.༣༨༥-༣༨༦) སོམྨབྷཱཝཾ ཛཧཱཔིཏོཏི ཨཏྠོ, ཝིཀཱརམཱཔཱདིཏོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཨཱཀཱརནཱནཱཏྟེནཱཏི དཱུསིཏཱཀཱརསྶ ཙེཝ དཱུསཀཱཀཱརསྶ ཙཱཏི ཨིམེསཾ དྭིནྣཾ ཨཱཀཱརཱནཾ ནཱནཱབྷཱཝེན། ནཔྤཏིཏོཏི པཱིཏིསུཁཱདཱིཧི ན ཨབྷིགཏོ ཨནུཔགཏོ, ན ཨུཔགཏོཏི ཨཏྠོ། ཡོ ཙ པཱིཏིསུཁཱདཱིཧི ཨནུཔགཏོ, སོ ཏེཧི ཝཛྫིཏོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘པཱིཏིསུཁཱདཱིཧི ཝིཝཛྫིཏོ’’ཏི། ཡོ ཙ ཏེཧི ཝཛྫིཏོ, ན སོ ཏེཧི ཨབྷིསཊོ ནཱམ ཧོཏཱིཏི ཨཱཧ ‘‘ན ཨབྷིསཊོ’’ཏི, པཱིཏིསུཁཱདཱིཧི ན པཏྠཊོཏི ཨཏྠོ། ནཱསྶ མཱུལནྟི ཨམཱུལཀཾ། ཏཾ པན ཨམཱུལཀཏྟཾ ཡསྨཱ ཙོདཀཝསེན ཨདྷིཔྤེཏཾ, ན ཙུདིཏཀཝསེན, ཏསྨཱ ཏདཏྠཾ དསྶེཏུཾ ‘‘ཡཾ ཙོདཀེནཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཏྠ ཡནྟི པཱརཱཛིཀཾ། ཨེཏནྟི ཙུདིཏཀསྶ ཨཱཔནྣཱནཱཔནྣཏྟཾ། ཨིདྷཱཏི ཨིམསྨིཾ སིཀྑཱཔདེ།
Dūsīyatīti duṭṭho, dūseti paraṃ vināsetīti doso. Tenāha ‘‘dūsito cevā’’tiādi. Idāni ‘‘dūsito ceva dūsako cā’’ti iminā saṅkhepena vuttamevatthaṃ vitthāretvā dassetuṃ ‘‘uppanne hi dose’’tiādimāha. Pakatibhāvaṃ jahāpitoti (sārattha. ṭī. 2.385-386) sommabhāvaṃ jahāpitoti attho, vikāramāpāditoti vuttaṃ hoti. Ākāranānāttenāti dūsitākārassa ceva dūsakākārassa cāti imesaṃ dvinnaṃ ākārānaṃ nānābhāvena. Nappatitoti pītisukhādīhi na abhigato anupagato, na upagatoti attho. Yo ca pītisukhādīhi anupagato, so tehi vajjito nāma hotīti āha ‘‘pītisukhādīhi vivajjito’’ti. Yo ca tehi vajjito, na so tehi abhisaṭo nāma hotīti āha ‘‘na abhisaṭo’’ti, pītisukhādīhi na patthaṭoti attho. Nāssa mūlanti amūlakaṃ. Taṃ pana amūlakattaṃ yasmā codakavasena adhippetaṃ, na cuditakavasena, tasmā tadatthaṃ dassetuṃ ‘‘yaṃ codakenā’’tiādi vuttaṃ. Tattha yanti pārājikaṃ. Etanti cuditakassa āpannānāpannattaṃ. Idhāti imasmiṃ sikkhāpade.
ཨིདཱནི ཨཏྟནཱ ཝུཏྟམེཝ དིཊྛཱདིཾ ཝིཝརིཏུཾ ‘‘ཨེཏྠ ཙཱ’’ཏིཨཱདི ཝུཏྟཾ། ཏཐེཝཱཏི ‘‘པསཱདསོཏེན ཝཱ དིབྦསོཏེན ཝཱ’’ཏི ཨིམམཏྠཾ ཨཏིདིསཏི། པརིསངྐིཏཾ (པཱརཱ॰ ཨཊྛ॰ ༢.༣༨༥-༣༨༦) པན ཏིཝིདྷཾ དིཊྛཔརིསངྐིཏཾ, སུཏཔརིསངྐིཏཾ, མུཏཔརིསངྐིཏནྟི། ཏཏྠ བྷིཀྑུཉྩ མཱཏུགཱམཉྩ ཏཐཱརཱུཔེ ཋཱནེ དིསྭཱ ‘‘ཨདྡྷཱ ཨིམེཧི ཀཏ’’ནྟི ཝཱ ‘‘ཀརིསྶནྟཱི’’ཏི ཝཱ པརིསངྐིཏཾ, ཨིདཾ དིཊྛཔརིསངྐིཏཾ ནཱམ། ཨནྡྷཀཱརེ ཝཱ པཊིཙྪནྣོཀཱསེ ཝཱ བྷིཀྑུསྶ ཙ མཱཏུགཱམསྶ ཙ ཝཙནཾ སུཏྭཱ དུཏིཡསྶ ཨཏྠིབྷཱཝཾ ཨཛཱནཏོ པུབྦེ ཝུཏྟནཡེན པརིསངྐིཏཾ, ཨིདཾ སུཏཔརིསངྐིཏཾ ནཱམ། དྷུཏྟེཧི ཨིཏྠཱིཧི སདྡྷིཾ པཙྩནྟཝིཧཱརེ མཎྜཔེ ཝཱ སཱལཱདཱིསུ ཝཱ པུཔྥགནྡྷམཾསསུརཱདཱིནི ཨནུབྷཝིཏྭཱ གཏཊྛཱནཾ དིསྭཱ ‘‘ཀེན ནུ ཁོ ཨིདཾ ཀཏ’’ནྟི ཝཱིམཾསནྟེན ཏཏྲ ཀེནཙི བྷིཀྑུནཱ གནྡྷཱདཱིཧི པཱུཛཱ ཀཏཱ ཧོཏི, བྷེསཛྫཏྠཱཡ ཨརིཊྛཾ ཝཱ པཱིཏཾ, སོ ཏསྶ གནྡྷཾ གྷཱཡིཏྭཱ ‘‘ཨཡཾ སོ བྷཝིསྶཏཱི’’ཏི པརིསངྐིཏཾ, ཨིདཾ མུཏཔརིསངྐིཏཾ ནཱམ། ཨེཝཾ ཏིཝིདྷསྶ པརིསངྐིཏསྶ ཨབྷཱཝོ ཨཔརིསངྐིཏཾ། ཏེནཱཧ ‘‘དིཊྛསུཏམུཏཝསེན ཙེཏསཱ ཨཔརིསངྐིཏ’’ནྟི། ཏཉྩ པནེཏཾ དིཊྛཱདིཀཾ ན ཀེཝལཾ ཨཏྟནོ ཝཱཏི ཨཱཧ ‘‘ཨཏྟནོ ཝཱ པརསྶ ཝཱ’’ཏི། ཡསྨཱ ‘‘ཏྭཾ པཎྜཀོ’’ཏིཨཱདིཝཙནེནཱཔི ཙོདཡཏོ ཨཱཔཏྟིཡེཝ, ཏསྨཱ ‘‘བྷིཀྑུནོ ཨནུརཱུཔེསུ ཨེཀཱུནཝཱིསཏིཡཱ ཨཉྙཏརེནཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཡདི ཨེཝཾ ཨཐ ཀསྨཱ པདབྷཱཛནེ ‘‘པཱརཱཛིཀེན དྷམྨེནཱཏི ཙཏུནྣཾ ཨཉྙཏརེནཱ’’ཏི (པཱརཱ॰ ༣༨༦) ཝུཏྟནྟི ཨཱཧ ‘‘པདབྷཱཛནེ པནཱ’’ཏིཨཱདི། ཨུཔསགྒནིཔཱཏཱནཾ ཝཱཙཀསདྡསནྣིཊྛཱནེ ཏདཏྠཛོཏནབྷཱཝེན པཝཏྟནཏོ ‘‘དྷཾསེཡྻཱ’’ཏི ཝུཏྟཾ། དྷཾསནཉྩེཏྠ ཨབྷིབྷཝནཾ། ཏེནཱཧ ‘‘ཨབྷིབྷཝེཡྻཱ’’ཏི། ‘‘ཏྭཾ མེཐུནཾ དྷམྨཾ པཊིསེཝཱི’’ཏིཨཱདིནཱ ནཡེན པཝཏྟཱཏི ‘‘ཏྭཾ མེཐུནཾ དྷམྨཾ པཊིསེཝི, ཨདིནྣཾ ཨཱདིཡི, མནུསྶཾ གྷཱཏཡིཏྠ, ཨབྷཱུཏཾ ཨཱརོཙཡིཏྠཱ’’ཏི ཨེཝཾ པཝཏྟཱ། ཨེཏྠ ཙ ‘‘ཨསྶམཎོསཱི’ཏི ཨཝནྡནཀཱརཎསྶ ཨཝུཏྟཏྟཱ ཨནྟིམཝཏྠུཾ ཨཛ྄ཛྷཱཔནྣོ ན ཝནྡིཏབྦོ’’ཏི ཝདནྟི, ཏཾ ན གཧེཏབྦཾ ཨཝནྡིཡེསུ ཨནྟིམཝཏྠུཾ ཨཛ྄ཛྷཱཔནྣསྶ ཨཝུཏྟཏྟཱ, ‘‘པཙྪཱ ཨུཔསམྤནྣེན པུརེ ཨུཔསམྤནྣོ ཝནྡིཡོ’’ཏི (པརི॰ ༤༦༨) ཝུཏྟཏྟཱ ཙ། ཨིདཾ པན ཨཏྟནཱ ཝཏྟབྦཾ དསྶེཏུཾ ཝུཏྟཾ།
Idāni attanā vuttameva diṭṭhādiṃ vivarituṃ ‘‘ettha cā’’tiādi vuttaṃ. Tathevāti ‘‘pasādasotena vā dibbasotena vā’’ti imamatthaṃ atidisati. Parisaṅkitaṃ (pārā. aṭṭha. 2.385-386) pana tividhaṃ diṭṭhaparisaṅkitaṃ, sutaparisaṅkitaṃ, mutaparisaṅkitanti. Tattha bhikkhuñca mātugāmañca tathārūpe ṭhāne disvā ‘‘addhā imehi kata’’nti vā ‘‘karissantī’’ti vā parisaṅkitaṃ, idaṃ diṭṭhaparisaṅkitaṃ nāma. Andhakāre vā paṭicchannokāse vā bhikkhussa ca mātugāmassa ca vacanaṃ sutvā dutiyassa atthibhāvaṃ ajānato pubbe vuttanayena parisaṅkitaṃ, idaṃ sutaparisaṅkitaṃ nāma. Dhuttehi itthīhi saddhiṃ paccantavihāre maṇḍape vā sālādīsu vā pupphagandhamaṃsasurādīni anubhavitvā gataṭṭhānaṃ disvā ‘‘kena nu kho idaṃ kata’’nti vīmaṃsantena tatra kenaci bhikkhunā gandhādīhi pūjā katā hoti, bhesajjatthāya ariṭṭhaṃ vā pītaṃ, so tassa gandhaṃ ghāyitvā ‘‘ayaṃ so bhavissatī’’ti parisaṅkitaṃ, idaṃ mutaparisaṅkitaṃ nāma. Evaṃ tividhassa parisaṅkitassa abhāvo aparisaṅkitaṃ. Tenāha ‘‘diṭṭhasutamutavasena cetasā aparisaṅkita’’nti. Tañca panetaṃ diṭṭhādikaṃ na kevalaṃ attano vāti āha ‘‘attano vā parassa vā’’ti. Yasmā ‘‘tvaṃ paṇḍako’’tiādivacanenāpi codayato āpattiyeva, tasmā ‘‘bhikkhuno anurūpesu ekūnavīsatiyā aññatarenā’’ti vuttaṃ. Yadi evaṃ atha kasmā padabhājane ‘‘pārājikena dhammenāti catunnaṃ aññatarenā’’ti (pārā. 386) vuttanti āha ‘‘padabhājanepanā’’tiādi. Upasagganipātānaṃ vācakasaddasanniṭṭhāne tadatthajotanabhāvena pavattanato ‘‘dhaṃseyyā’’ti vuttaṃ. Dhaṃsanañcettha abhibhavanaṃ. Tenāha ‘‘abhibhaveyyā’’ti. ‘‘Tvaṃ methunaṃ dhammaṃ paṭisevī’’tiādinā nayena pavattāti ‘‘tvaṃ methunaṃ dhammaṃ paṭisevi, adinnaṃ ādiyi, manussaṃ ghātayittha, abhūtaṃ ārocayitthā’’ti evaṃ pavattā. Ettha ca ‘‘assamaṇosī’ti avandanakāraṇassa avuttattā antimavatthuṃ ajjhāpanno na vanditabbo’’ti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ avandiyesu antimavatthuṃ ajjhāpannassa avuttattā, ‘‘pacchā upasampannena pure upasampanno vandiyo’’ti (pari. 468) vuttattā ca. Idaṃ pana attanā vattabbaṃ dassetuṃ vuttaṃ.
སམཱིཔེཏི དྭཱདསཧཏྠཔམཱཎེ པདེསེ། སིཀྑཱཔཙྩཀྑཱནམེཝ ཧི ཧཏྠམུདྡཱཡ སཱིསཾ ན ཨེཏི, ཨིདཾ པན ཨནུདྡྷཾསནཾ, ཨབྷཱུཏརོཙནཉྩ ཨེཏིཡེཝ། ཏེནཱཧ ‘‘ཧཏྠམུདྡཱཡ ཨེཝ ཝཱ’’ཏི། བྲཧྨཙརིཡཱཏི བྲཧྨཾ སེཊྛཾ པསཏྠཾ ཙརིཡནྟི བྲཧྨཙརིཡཾ, བྲཧྨཱུནཾ ཝཱ སེཊྛཱནཾ བུདྡྷཔཙྩེཀབུདྡྷཨརིཡསཱཝཀཱནཾ, བྲཧྨཱནཉྩ ཙརིཡནྟི བྲཧྨཙརིཡཾ, ཏམྷཱ བྲཧྨཙརིཡཱ། ཏེནཱཧ ‘‘སེཊྛཙརིཡཱ’’ཏི། སཱདྷུ ཝཏསྶ ཨེཀནྟེན བྷདྡཀཾ བྷཝེཡྻ། ‘‘ཏཛྫནཱིཡཀམྨཱདིསཏྟཝིདྷམྤི ཀམྨཾ ཀརིསྶཱམཱ’’ཏི ཨཱཔཏྟིཡཱ ཙོདེནྟསྶ ཨདྷིཔྤཱཡོ ཀམྨཱདྷིཔྤཱཡོ། ‘‘ཨཱཔཏྟིཏོ ཝུཊྛཱཔེསྶཱམཱ’’ཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ ཝུཊྛཱནཱདྷིཔྤཱཡོ། ཨནུཝིཛྫནཱདྷིཔྤཱཡོཏི ཝཱིམཾསནཱདྷིཔྤཱཡོ, ཨུཔཔརིཀྑཱདྷིཔྤཱཡོ། ཨནུཝིཛྫཀེནཱཏི སངྒྷམཛ྄ཛྷེ ཨོཏིཎྞཾ ཨདྷིཀརཎཾ ཝིནིཙྪིནིཏུཾ ནིསིནྣེན ཝིནཡདྷརེན། ཀིཾ ཏེ དིཊྛནྟི ཏཡཱ ཀིཾ དིཊྛཾ, པཋམཾ པཱརཱཛིཀཾ ཨཛ྄ཛྷཱཔཛྫནྟོ དིཊྛོ, དུཏིཡཾ ཏཏིཡཾ ཙཏུཏྠཾ པཱརཱཛིཀཾ ཨཱཔཛྫནྟོ དིཊྛོཏི ཝུཏྟཾ ཧོཏི། ཨཱདིསདྡེན ‘‘ཀིནྟི ཏེ དིཊྛཾ, ཀདཱ ཏེ དིཊྛཾ, ཀཏྠ ཏེ དིཊྛ’’ནྟི ཨིམཾ ནཡཾ སངྒཎྷཱཏི།
Samīpeti dvādasahatthapamāṇe padese. Sikkhāpaccakkhānameva hi hatthamuddāya sīsaṃ na eti, idaṃ pana anuddhaṃsanaṃ, abhūtarocanañca etiyeva. Tenāha ‘‘hatthamuddāya eva vā’’ti. Brahmacariyāti brahmaṃ seṭṭhaṃ pasatthaṃ cariyanti brahmacariyaṃ, brahmūnaṃ vā seṭṭhānaṃ buddhapaccekabuddhaariyasāvakānaṃ, brahmānañca cariyanti brahmacariyaṃ, tamhā brahmacariyā. Tenāha ‘‘seṭṭhacariyā’’ti. Sādhu vatassa ekantena bhaddakaṃ bhaveyya. ‘‘Tajjanīyakammādisattavidhampi kammaṃ karissāmā’’ti āpattiyā codentassa adhippāyo kammādhippāyo. ‘‘Āpattito vuṭṭhāpessāmā’’ti adhippāyo vuṭṭhānādhippāyo. Anuvijjanādhippāyoti vīmaṃsanādhippāyo, upaparikkhādhippāyo. Anuvijjakenāti saṅghamajjhe otiṇṇaṃ adhikaraṇaṃ vinicchinituṃ nisinnena vinayadharena. Kiṃ te diṭṭhanti tayā kiṃ diṭṭhaṃ, paṭhamaṃ pārājikaṃ ajjhāpajjanto diṭṭho, dutiyaṃ tatiyaṃ catutthaṃ pārājikaṃ āpajjanto diṭṭhoti vuttaṃ hoti. Ādisaddena ‘‘kinti te diṭṭhaṃ, kadā te diṭṭhaṃ, kattha te diṭṭha’’nti imaṃ nayaṃ saṅgaṇhāti.
སམནཏྠཱཡ པཝཏྟམཱནེཧི སམཐེཧི ཨདྷིཀཱཏབྦནྟི ཨདྷིཀརཎཾ། ཡཐཱ ཧི སམནཝསེན སམཐཱནཾ ཝིཝཱདཱདཱིསུ ཨདྷིཀཏབྷཱཝོ, ཨེཝཾ ཝིཝཱདཱདཱིནཾ ཏེཧི ཨདྷིཀཏྟབྦཏཱཏི། ཏེནཱཧ ‘‘སམཐེཧི ཨདྷིཀརཎཱིཡབྷཱཝེནཱ’’ཏིཨཱདི། ཨིམིནཱ ཧི ཨདྷིཀརཎསདྡསྶ ཀམྨསཱདྷནཏཱ ཝུཏྟཱ། ཨདྷིཀརཎནྟི ཝིཝཱདཱདྷིཀརཎཾ ཨནུཝཱདཱདྷིཀརཎཾ ཨཱཔཏྟཱདྷིཀརཎཾ ཀིཙྩཱདྷིཀརཎནྟི ཙཏུབྦིདྷཾ ཨདྷིཀརཎཾ། ཝིཝཱདཱདཱིནི ཨདྷིཀརཎཱནི སམེནྟི ཝཱུཔསམེནྟཱིཏི སམཐཱ, སམྨུཁཱཝིནཡཱདཡོ། ཨཐ ཝཱ ཨདྷིཀརཱིཡནྟི ཨེཏྠཱཏི ཨདྷིཀརཎཾ། ཀེ ཨདྷིཀརཱིཡནྟི? སམཐཱ། ཀཐཾ ཨདྷིཀརཱིཡནྟི? སམནཝསེན། ཨདྷིཀརཎཾ སམེནྟི ཝཱུཔསམེནྟཱིཏིཔི སམཐཱཏི ཨེཝམྤེཏྠ ཨཏྠོ དཊྛབྦོ། ཨཱཔཏྟཱདྷིཀརཎཾ ཋཔེཏྭཱ སེསཱདྷིཀརཎེཧི ཙོདནཱཡ ཨབྷཱཝཏོ ‘‘ཨིདཾ པན པཱརཱཛིཀསངྑཱཏཾ ཨཱཔཏྟཱདྷིཀརཎམེཝ ཨདྷིཔྤེཏ’’ནྟི ཝུཏྟཾ། ཨཱཔཏྟིཡེཝ ཨདྷིཀརཎཾ ཨཱཔཏྟཱདྷིཀརཎཾ། ཨནུདྡྷཾསིཏཀྑཎེཡེཝ སངྒྷཱདིསེསོ, སོ ཙེ ཏངྑཎེཡེཝ ཛཱནཱཏཱིཏི ཨདྷིཔྤཱཡོ།
Samanatthāya pavattamānehi samathehi adhikātabbanti adhikaraṇaṃ. Yathā hi samanavasena samathānaṃ vivādādīsu adhikatabhāvo, evaṃ vivādādīnaṃ tehi adhikattabbatāti. Tenāha ‘‘samathehi adhikaraṇīyabhāvenā’’tiādi. Iminā hi adhikaraṇasaddassa kammasādhanatā vuttā. Adhikaraṇanti vivādādhikaraṇaṃ anuvādādhikaraṇaṃ āpattādhikaraṇaṃ kiccādhikaraṇanti catubbidhaṃ adhikaraṇaṃ. Vivādādīni adhikaraṇāni samenti vūpasamentīti samathā, sammukhāvinayādayo. Atha vā adhikarīyanti etthāti adhikaraṇaṃ. Ke adhikarīyanti? Samathā. Kathaṃ adhikarīyanti? Samanavasena. Adhikaraṇaṃ samenti vūpasamentītipi samathāti evampettha attho daṭṭhabbo. Āpattādhikaraṇaṃ ṭhapetvā sesādhikaraṇehi codanāya abhāvato ‘‘idaṃ pana pārājikasaṅkhātaṃāpattādhikaraṇameva adhippeta’’nti vuttaṃ. Āpattiyeva adhikaraṇaṃ āpattādhikaraṇaṃ. Anuddhaṃsitakkhaṇeyeva saṅghādiseso, so ce taṅkhaṇeyeva jānātīti adhippāyo.
མེཏྟིཡབྷཱུམཛཀེཏི མེཏྟིཡཉྩ བྷཱུམཛཀཉྩ། ཚབྦགྒིཡཱནཾ ཨགྒཔུརིསཱ ཨེཏེ། སུདྡྷཾ ཝཱཏི པཱརཱཛིཀམནཱཔནྣཾ ཝཱ། ‘‘སཙེ སོ ཏངྑཎེཡེཝ ཛཱནཱཏཱི’’ཏི ཨིམིནཱ ཨཱཝཛྫནསམཡམཱཧ། ཏངྑཎེཡེཝ ཛཱནནཾ ནཱམ དུཀྐརཾ, སམཡེན ཨཱཝཛྫིཏྭཱ ཉཱཏེ པན ཉཱཏམེཝ ཧོཏི། པཙྪཱ ཙེ ཛཱནཱཏི, སཱིསཾ ན ཨེཏི། སིཀྑཱཔཙྩཀྑཱནཨབྷཱུཏཱརོཙནདུཊྛུལླཝཱཙཱཨཏྟཀཱམདུཊྛདོསབྷཱུཏཱརོཙནསིཀྑཱཔདཱནཱིཏི སབྦཱནེཝ ཧི ཨིམཱནི ཨེཀཔརིཙྪེདཱནི། ཡསྨཱ པན པརམྨུཁཱ སཏྟཧིཔི ཨཱཔཏྟིཀྑནྡྷེཧི ཝདཏོ དུཀྐཊམེཝ, ཏསྨཱ ‘‘པརམྨུཁཱ ཙོདེནྟསྶ པན སཱིསཾ ན ཨེཏཱི’’ཏི ཝུཏྟཾ། ཝུཏྟནཡཱཔཏྟིཡོཏི ‘‘ཝཱཙཱཡ ཝཱཙཱཡཱ’’ཏིཨཱདིནཱ ཝུཏྟནཡཱ སངྒྷཱདིསེསདུཀྐཊཱཔཏྟིཡོ། ཏཐེཝཱཏི ཝཱཙཱཡ ཝཱཙཱཡེཝ། ཝདནྟསྶཱཏི སཏྟཧིཔི ཨཱཔཏྟིཀྑནྡྷེཧི ཨུཔསམྤནྣཾ སམྨུཁཱ ཝདནྟསྶ། ཝུཏྟནཡེནེཝཱཏི ཝཱཙཱཡ ཝཱཙཱཡེཝ། ཨོཀཱསཾ ཀཱརེཏྭཱ ཨུཔསམྤནྣཾ སམྨུཁཱ ཝདནྟསྶ ཝཱཙཱཡ ཝཱཙཱཡ པཱཙིཏྟིཡནྟི ཨཱཧ ‘‘ཨོཀཱསཾ ཀཱརེཏྭཱ ཝདནྟསྶ པཱཙིཏྟིཡམེཝཱ’’ཏི། ཨེཝསདྡེན དུཀྐཊཾ ནིཝཏྟཱིཡཏི། ཨསམྨུཁཱ སཏྟཧིཔི ཨཱཔཏྟིཀྑནྡྷེཧི ཝདནྟསྶ དུཀྐཊཾ། སཏྟཝིདྷམྤི ཀམྨནྟི ཏཛྫནཱིཡཾ, ནིཡསཾ, པབྦཱཛནཱིཡཾ, པཊིསཱརཎཱིཡཾ, ཏིཝིདྷཉྩ ཨུཀྑེཔནཱིཡནྟི སཏྟཝིདྷམྤི ཀམྨཾ།
Mettiyabhūmajaketi mettiyañca bhūmajakañca. Chabbaggiyānaṃ aggapurisā ete. Suddhaṃ vāti pārājikamanāpannaṃ vā. ‘‘Sace so taṅkhaṇeyeva jānātī’’ti iminā āvajjanasamayamāha. Taṅkhaṇeyeva jānanaṃ nāma dukkaraṃ, samayena āvajjitvā ñāte pana ñātameva hoti. Pacchā ce jānāti, sīsaṃ na eti. Sikkhāpaccakkhānaabhūtārocanaduṭṭhullavācāattakāmaduṭṭhadosabhūtārocanasikkhāpadānīti sabbāneva hi imāni ekaparicchedāni. Yasmā pana parammukhā sattahipi āpattikkhandhehi vadato dukkaṭameva, tasmā ‘‘parammukhā codentassa pana sīsaṃ na etī’’ti vuttaṃ. Vuttanayāpattiyoti ‘‘vācāya vācāyā’’tiādinā vuttanayā saṅghādisesadukkaṭāpattiyo. Tathevāti vācāya vācāyeva. Vadantassāti sattahipi āpattikkhandhehi upasampannaṃ sammukhā vadantassa. Vuttanayenevāti vācāya vācāyeva. Okāsaṃ kāretvā upasampannaṃ sammukhā vadantassa vācāya vācāya pācittiyanti āha ‘‘okāsaṃ kāretvā vadantassa pācittiyamevā’’ti. Evasaddena dukkaṭaṃ nivattīyati. Asammukhā sattahipi āpattikkhandhehi vadantassa dukkaṭaṃ. Sattavidhampi kammanti tajjanīyaṃ, niyasaṃ, pabbājanīyaṃ, paṭisāraṇīyaṃ, tividhañca ukkhepanīyanti sattavidhampi kammaṃ.
ཨུཔོསཐཾ ཝཱ པཝཱརཎཾ ཝཱ ཋཔེནྟསྶ ཙ ཨོཀཱསཀམྨཾ ནཏྠཱིཏི ཨེཏྠ ཨུཔོསཐཏོ པུརེ ཝཱ པཙྪཱ ཝཱ ཋཔིཏོཔི ཨཊྛཔིཏོ ཧོཏི། ཁེཏྟེ ཋཔིཏོ པན ཋཔིཏོ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘སུཎཱཏུ མེ, བྷནྟེ, སངྒྷོ, ཨཛྫུཔོསཐོ པནྣརསོ, ཡདི སངྒྷསྶ པཏྟཀལླཾ, སངྒྷོ ཨུཔོསཐཾ ཀརེཡྻཱ’’ཏི ཨེཏྠ ཡཱཝ རེ-ཀཱརཾ བྷཎཏི, ཏཱཝ ཋཔེཏབྦོ, ཨིདཾ ཁེཏྟཾ། ཡྻ-ཀཱརེ པན ཝུཏྟེ ཋཔེནྟེན པཙྪཱ ཋཔིཏོ ནཱམ ཧོཏི ། ‘‘སུཎཱཏུ མེ’’ཏི ཨནཱརདྡྷེ ཋཔེནྟེན པུརེ ཋཔིཏོ ཧོཏི། པཝཱརཎཱཊྛཔནཾ པན སབྦསངྒཱཧིཀཾ, པུགྒལིཀཉྩཱཏི དུཝིདྷཾ། ཏཏྠ སབྦསངྒཱཧིཀེ ‘‘སུཎཱཏུ མེ, བྷནྟེ, སངྒྷོ…པེ॰… སངྒྷོ ཏེཝཱཙིཀཾ པཝཱརེཡྻཱ’’ཏི སུ-ཀཱརཏོ ཡཱཝ རེ-ཀཱརོ, ཏཱཝ ཨཔརིཡོསིཏཱཝ ཧོཏི པཝཱརཎཱ, ཨེཏྠནྟརེ ཨེཀཔདེཔི ཋཔེནྟེན ཋཔིཏཱ ཧོཏི པཝཱརཎཱ། ཡྻ-ཀཱརེ པན པཏྟེ པརིཡོསིཏཱཝ ཧོཏི, ཏསྨཱ ཏཏོ པཊྛཱཡ ཋཔེནྟེན ཨཊྛཔིཏཱ ཧོཏི། པུགྒལིཀཊྛཔནེ པན ‘‘སངྒྷཾ, བྷནྟེ, པཝཱརེམི…པེ॰… ཏཏིཡམྤི བྷནྟེ སངྒྷཾ པཝཱརེམི དིཊྛེན ཝཱ…པེ॰… པསྶནྟོ པཊཱི’’ཏི (མཧཱཝ॰ ༢༡༠) སཾ-ཀཱརཏོ ཡཱཝ ཨཡཾ སབྦཔཙྪིམོ ཊི-ཀཱརོ, ཏཱཝ ཨཔརིཡོསིཏཱཝ ཧོཏི པཝཱརཎཱ, ཨེཏྠནྟརེ ཨེཀཔདེཔི ཋཔེནྟེན ཋཔིཏཱ ཧོཏི པཝཱརཎཱ། ‘‘ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཝུཏྟེ པན པརིཡོསིཏཱ ཧོཏི, ཏསྨཱ ‘‘ཀརིསྶཱམཱི’’ཏི ཨེཏསྨིཾ པདེ སམྤཏྟེ ཋཔིཏཱཔི ཨཊྛཔིཏཱ ཧོཏི། ཨེསེཝ ནཡོ དྭེཝཱཙིཀཨེཀཝཱཙིཀསམཱནཝསྶིཀཱསུ། ཨེཏཱསུཔི ཧི ཊི-ཀཱརཱཝསཱནཾཡེཝ ཋཔནཀྑེཏྟནྟི། ཏེནཱཧ ‘‘ཋཔནཀྑེཏྟཾ པན ཛཱནིཏབྦ’’ནྟི། ཨོསཊེ ཝཏྠུསྨིནྟི ཙོདཀེན ཨཏྟནཱ ཝཏྟབྦེ སངྒྷམཛ྄ཛྷེ ཨུདཱཧཊེ། ཨིདཉྩ ཨིདཉྩ ཀརོཏཱིཏི པཱཎཱཏིཔཱཏཾ, ཨདིནྣཱདཱནཉྩ ཀརོཏི, ཛཱཏརཱུཔརཛཏཉྩ པཊིགྒཎྷཱཏི། ཨསུཀོ ཙ ཨསུཀོ ཙ ཨསྶམཎོ, ཨནུཔཱསཀོཏི ཨཀྐོསཱདྷིཔྤཱཡེན པརམྨུཁཱ ཝདནྟསྶ དུཀྐཊཾ, སམྨུཁཱ ཝདནྟསྶ པན པཱཙིཏྟིཡམེཝ། ཏེནཱཧ ‘‘སཙེ པན ཨོདིསྶ ནིཡམེཏྭཱ’’ཏིཨཱདི། སངྑྱུཔགམནནྟི ཝོཧཱརཱུཔགམནཾ།
Uposathaṃ vā pavāraṇaṃ vā ṭhapentassa ca okāsakammaṃ natthīti ettha uposathato pure vā pacchā vā ṭhapitopi aṭṭhapito hoti. Khette ṭhapito pana ṭhapito hoti, tasmā ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho, ajjuposatho pannaraso, yadi saṅghassa pattakallaṃ, saṅgho uposathaṃ kareyyā’’ti ettha yāva re-kāraṃ bhaṇati, tāva ṭhapetabbo, idaṃ khettaṃ. Yya-kāre pana vutte ṭhapentena pacchā ṭhapito nāma hoti . ‘‘Suṇātu me’’ti anāraddhe ṭhapentena pure ṭhapito hoti. Pavāraṇāṭṭhapanaṃ pana sabbasaṅgāhikaṃ, puggalikañcāti duvidhaṃ. Tattha sabbasaṅgāhike ‘‘suṇātu me, bhante, saṅgho…pe… saṅgho tevācikaṃ pavāreyyā’’ti su-kārato yāva re-kāro, tāva apariyositāva hoti pavāraṇā, etthantare ekapadepi ṭhapentena ṭhapitā hoti pavāraṇā. Yya-kāre pana patte pariyositāva hoti, tasmā tato paṭṭhāya ṭhapentena aṭṭhapitā hoti. Puggalikaṭṭhapane pana ‘‘saṅghaṃ, bhante, pavāremi…pe… tatiyampi bhante saṅghaṃ pavāremi diṭṭhena vā…pe… passanto paṭī’’ti (mahāva. 210) saṃ-kārato yāva ayaṃ sabbapacchimo ṭi-kāro, tāva apariyositāva hoti pavāraṇā, etthantare ekapadepi ṭhapentena ṭhapitā hoti pavāraṇā. ‘‘Karissāmī’’ti vutte pana pariyositā hoti, tasmā ‘‘karissāmī’’ti etasmiṃ pade sampatte ṭhapitāpi aṭṭhapitā hoti. Eseva nayo dvevācikaekavācikasamānavassikāsu. Etāsupi hi ṭi-kārāvasānaṃyeva ṭhapanakkhettanti. Tenāha ‘‘ṭhapanakkhettaṃ pana jānitabba’’nti. Osaṭe vatthusminti codakena attanā vattabbe saṅghamajjhe udāhaṭe. Idañca idañca karotīti pāṇātipātaṃ, adinnādānañca karoti, jātarūparajatañca paṭiggaṇhāti. Asuko ca asuko ca assamaṇo, anupāsakoti akkosādhippāyena parammukhā vadantassa dukkaṭaṃ, sammukhā vadantassa pana pācittiyameva. Tenāha ‘‘sace pana odissa niyametvā’’tiādi. Saṅkhyupagamananti vohārūpagamanaṃ.
དུཊྛདོསསིཀྑཱཔདཝཎྞནཱ ནིཊྛིཏཱ།
Duṭṭhadosasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
