| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಮಹಾನಿದ್ದೇಸ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā |
೩. ದುಟ್ಠಟ್ಠಕಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
3. Duṭṭhaṭṭhakasuttaniddesavaṇṇanā
೧೫. ದುಟ್ಠಟ್ಠಕೇ ಪಠಮಗಾಥಾಯಂ ತಾವ ತತ್ಥ ವದನ್ತೀತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚ ಉಪವದನ್ತಿ। ದುಟ್ಠಮನಾಪಿ ಏಕೇ, ಅಥೋಪಿ ವೇ ಸಚ್ಚಮನಾತಿ ಏಕಚ್ಚೇ ದುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ, ಏಕಚ್ಚೇ ತಥಸಞ್ಞಿನೋಪಿ ಹುತ್ವಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ, ಯೇ ತೇಸಂ ಸುತ್ವಾ ಸದ್ದಹಿಂಸು, ತೇ ಸಚ್ಚಮನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ವಾದಞ್ಚ ಜಾತನ್ತಿ ಏತಂ ಅಕ್ಕೋಸವಾದಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ। ಮುನಿ ನೋ ಉಪೇತೀತಿ ಅಕಾರಕತಾಯ ಚ ಅಕುಪ್ಪನತಾಯ ಚ ಬುದ್ಧಮುನಿ ನ ಉಪೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಮುನೀ ನತ್ಥಿ ಖಿಲೋ ಕುಹಿಞ್ಚೀತಿ ತೇನ ಕಾರಣೇನ ಅಯಂ ಮುನಿ, ರಾಗಾದಿಖಿಲೇಹಿ ನತ್ಥಿ ಖಿಲೋ ಕುಹಿಞ್ಚೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
15. Duṭṭhaṭṭhake paṭhamagāthāyaṃ tāva tattha vadantīti bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca upavadanti. Duṭṭhamanāpi eke, athopi ve saccamanāti ekacce duṭṭhacittā, ekacce tathasaññinopi hutvā titthiyā tuṭṭhacittā, ye tesaṃ sutvā saddahiṃsu, te saccamanāti adhippāyo. Vādañca jātanti etaṃ akkosavādaṃ uppannaṃ. Muni no upetīti akārakatāya ca akuppanatāya ca buddhamuni na upeti. Tasmā munī natthi khilo kuhiñcīti tena kāraṇena ayaṃ muni, rāgādikhilehi natthi khilo kuhiñcīti veditabbo.
ದುಟ್ಠಮನಾತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇಹಿ ದೋಸೇಹಿ ದೂಸಿತಚಿತ್ತಾ। ವಿರುದ್ಧಮನಾತಿ ತೇಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಕುಸಲಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ ಅದತ್ವಾ ಆವರಿತಚಿತ್ತಾ। ಪಟಿವಿರುದ್ಧಮನಾತಿ ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ಆಹತಮನಾತಿ ಪಟಿಘೇನ ಆಹತಂ ಚಿತ್ತಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಆಹತಮನಾ। ಪಚ್ಚಾಹತಮನಾತಿ ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನೇವ। ಆಘಾತಿತಮನಾತಿ ವಿಹಿಂಸಾವಸೇನ ಆಘಾತಿತಂ ಮನಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಆಘಾತಿತಮನಾ। ಪಚ್ಚಾಘಾತಿತಮನಾತಿ ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನೇವ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಕೋಧವಸೇನ ದುಟ್ಠಮನಾ, ಉಪನಾಹವಸೇನ ಪದುಟ್ಠಮನಾ, ಮಕ್ಖವಸೇನ ವಿರುದ್ಧಮನಾ, ಪಳಾಸವಸೇನ ಪಟಿವಿರುದ್ಧಮನಾ, ದೋಸವಸೇನ ಆಹತಪಚ್ಚಾಹತಮನಾ, ಬ್ಯಾಪಾದವಸೇನ ಆಘಾತಿತಪಚ್ಚಾಘಾತಿತಮನಾ। ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಅಲಾಭೇನ ದುಟ್ಠಮನಾ ಪದುಟ್ಠಮನಾ, ಅಯಸೇನ ವಿರುದ್ಧಮನಾ ಪಟಿವಿರುದ್ಧಮನಾ, ಗರಹೇನ ಆಹತಪಚ್ಚಾಹತಮನಾ, ದುಕ್ಖವೇದನಾಸಮಙ್ಗೀಭಾವೇನ ಆಘಾತಿತಪಚ್ಚಾಘಾತಿತಮನಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ಏಕೇ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ। ಉಪವದನ್ತೀತಿ ಗರಹಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ। ಅಭೂತೇನಾತಿ ಅಸಂವಿಜ್ಜಮಾನೇನ।
Duṭṭhamanāti uppannehi dosehi dūsitacittā. Viruddhamanāti tehi kilesehi kusalassa dvāraṃ adatvā āvaritacittā. Paṭiviruddhamanāti upasaggavasena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Āhatamanāti paṭighena āhataṃ cittaṃ etesanti āhatamanā. Paccāhatamanāti upasaggavaseneva. Āghātitamanāti vihiṃsāvasena āghātitaṃ manaṃ etesanti āghātitamanā. Paccāghātitamanāti upasaggavaseneva. Atha vā ‘‘kodhavasena duṭṭhamanā, upanāhavasena paduṭṭhamanā, makkhavasena viruddhamanā, paḷāsavasena paṭiviruddhamanā, dosavasena āhatapaccāhatamanā, byāpādavasena āghātitapaccāghātitamanā. Paccayānaṃ alābhena duṭṭhamanā paduṭṭhamanā, ayasena viruddhamanā paṭiviruddhamanā, garahena āhatapaccāhatamanā, dukkhavedanāsamaṅgībhāvena āghātitapaccāghātitamanā’’ti evamādinā nayena eke vaṇṇayanti. Upavadantīti garahaṃ uppādenti. Abhūtenāti asaṃvijjamānena.
ಸದ್ದಹನ್ತಾತಿ ಪಸಾದವಸೇನ ಸದ್ಧಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಾ। ಓಕಪ್ಪೇನ್ತಾತಿ ಗುಣವಸೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ಅವಕಪ್ಪಯನ್ತಾ। ಅಧಿಮುಚ್ಚನ್ತಾತಿ ಸಮ್ಪಸಾದನವಸೇನ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಅಧಿವಾಸೇನ್ತಾ। ಸಚ್ಚಮನಾತಿ ತಚ್ಛಮನಾ। ಸಚ್ಚಸಞ್ಞಿನೋತಿ ತಚ್ಛಸಞ್ಞಿನೋ। ತಥಮನಾತಿ ಅವಿಪರೀತಮನಾ। ಭೂತಮನಾತಿ ಭೂತತ್ಥಮನಾ। ಯಾಥಾವಮನಾತಿ ನಿಚ್ಚಲಮನಾ। ಅವಿಪರೀತಮನಾತಿ ನಿಚ್ಛಯಮನಾ। ತತ್ಥ ‘‘ಸಚ್ಚಮನಾ ಸಚ್ಚಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿ ಸಚ್ಚವಾದಿಗುಣಂ, ‘‘ತಥಮನಾ ತಥಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿ ಸಚ್ಚಸದ್ಧಾಗುಣಂ, ‘‘ಭೂತಮನಾ ಭೂತಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿ ಠಿತಗುಣಂ, ‘‘ಯಾಥಾವಮನಾ ಯಾಥಾವಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿ ಪಚ್ಚಯಿಕಗುಣಂ, ‘‘ಅವಿಪರೀತಮನಾ ಅವಿಪರೀತಸಞ್ಞಿನೋ’’ತಿ ಅವಿಸಂವಾದಗುಣಂ ಕಥಿತನ್ತಿ ಞಾತಬ್ಬಂ।
Saddahantāti pasādavasena saddhaṃ uppādentā. Okappentāti guṇavasena otaritvā avakappayantā. Adhimuccantāti sampasādanavasena sanniṭṭhānaṃ katvā tesaṃ kathaṃ adhivāsentā. Saccamanāti tacchamanā. Saccasaññinoti tacchasaññino. Tathamanāti aviparītamanā. Bhūtamanāti bhūtatthamanā. Yāthāvamanāti niccalamanā. Aviparītamanāti nicchayamanā. Tattha ‘‘saccamanā saccasaññino’’ti saccavādiguṇaṃ, ‘‘tathamanā tathasaññino’’ti saccasaddhāguṇaṃ, ‘‘bhūtamanā bhūtasaññino’’ti ṭhitaguṇaṃ, ‘‘yāthāvamanā yāthāvasaññino’’ti paccayikaguṇaṃ, ‘‘aviparītamanā aviparītasaññino’’ti avisaṃvādaguṇaṃ kathitanti ñātabbaṃ.
ಪರತೋಘೋಸೋತಿ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸದ್ದೋ। ಅಕ್ಕೋಸೋತಿ ಜಾತಿಆದೀಸು ದಸಸು ಅಕ್ಕೋಸೇಸು ಅಞ್ಞತರೋ। ಯೋ ವಾದಂ ಉಪೇತೀತಿ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಪವಾದಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ। ಕಾರಕೋ ವಾತಿ ಕತದೋಸೋ ವಾ। ಕಾರಕತಾಯಾತಿ ದೋಸಸ್ಸ ಕತಭಾವೇನ ವುಚ್ಚಮಾನೋತಿ ಕಥಿಯಮಾನೋ। ಉಪವದಿಯಮಾನೋತಿ ದೋಸಂ ಉಪವಜ್ಜಮಾನೋ। ಕುಪ್ಪತೀತಿ ಕೋಪಂ ಕರೋತಿ।
Paratoghosoti aññesaṃ santikā uppannasaddo. Akkosoti jātiādīsu dasasu akkosesu aññataro. Yo vādaṃ upetīti yo puggalo upavādaṃ upagacchati. Kārako vāti katadoso vā. Kārakatāyāti dosassa katabhāvena vuccamānoti kathiyamāno. Upavadiyamānoti dosaṃ upavajjamāno. Kuppatīti kopaṃ karoti.
ಖೀಲಜಾತತಾಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ಚಿತ್ತಬನ್ಧಭಾವಚಿತ್ತಕಚವರಭಾವಸಙ್ಖಾತಂ ಪಟಿಘಖಿಲಂ ಜಾತಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಖಿಲಜಾತೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಖಿಲಜಾತತಾ, ತಾಪಿ ನತ್ಥಿ ನ ಸನ್ತಿ। ಪಞ್ಚಪಿ ಚೇತೋಖಿಲಾತಿ ಕಾಮೇ ಅವೀತರಾಗೋ, ಕಾಯೇ ಅವೀತರಾಗೋ, ರೂಪೇ ಅವೀತರಾಗೋ, ಯಾವದತ್ಥಂ ಉದರಾವದೇಹಕಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸೇಯ್ಯಸುಖಂ ಪಸ್ಸಸುಖಂ ಮಿದ್ಧಸುಖಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರತಿ, ಅಞ್ಞತರಂ ದೇವನಿಕಾಯಂ ಪಣಿಧಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರತಿ ‘‘ಇಮಿನಾಹಂ ಸೀಲೇನ ವಾ ವತೇನ ವಾ ತಪೇನ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ ವಾ ದೇವೋ ವಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ದೇವಞ್ಞತರೋ ವಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೬) ಏವರೂಪಾ ಪಞ್ಚಪಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಬನ್ಧಭಾವಕಚವರಭಾವಸಙ್ಖಾತಾ ಚೇತೋಖಿಲಾ ನತ್ಥಿ।
Khīlajātatāpinatthīti cittabandhabhāvacittakacavarabhāvasaṅkhātaṃ paṭighakhilaṃ jātaṃ assāti khilajāto, tassa bhāvo khilajātatā, tāpi natthi na santi. Pañcapi cetokhilāti kāme avītarāgo, kāye avītarāgo, rūpe avītarāgo, yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā seyyasukhaṃ passasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharati, aññataraṃ devanikāyaṃ paṇidhāya brahmacariyaṃ carati ‘‘imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi, devaññataro vā’’ti (ma. ni. 1.186) evarūpā pañcapi cittassa bandhabhāvakacavarabhāvasaṅkhātā cetokhilā natthi.
೧೬. ಇಮಞ್ಚ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಭಗವಾ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಏವಂ ಖುಂಸೇತ್ವಾ ವಮ್ಭೇತ್ವಾ ವುಚ್ಚಮಾನಾ ಭಿಕ್ಖೂ, ಆನನ್ದ, ಕಿಂ ವದನ್ತೀ’’ತಿ, ‘‘ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಭಗವಾ’’ತಿ। ‘‘ನ, ಆನನ್ದ, ‘ಅಹಂ ಸೀಲವಾ’ತಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ತುಣ್ಹೀ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಲೋಕೇ ಹಿ ನಾಭಾಸಮಾನಂ ಜಾನನ್ತಿ, ಮಿಸ್ಸಂ ಬಾಲೇಹಿ ಪಣ್ಡಿತ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೨೪೧) ವತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ, ಆನನ್ದ, ತೇ ಮನುಸ್ಸೇ ಏವಂ ಪಟಿಚೋದೇನ್ತೂ’’ತಿ ಧಮ್ಮದೇಸನತ್ಥಾಯ ‘‘ಅಭೂತವಾದೀ ನಿರಯಂ ಉಪೇತೀ’’ತಿ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೦೬; ಉದಾ॰ ೩೮; ಇತಿವು॰ ೪೮; ಸು॰ ನಿ॰ ೬೬೬) ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ। ಥೇರೋ ತಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹ – ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಇಮಾಯ ಗಾಥಾಯ ಪಟಿಚೋದೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ತಥಾ ಅಕಂಸು। ಪಣ್ಡಿತಮನುಸ್ಸಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೇಸುಂ। ರಾಜಾಪಿ ರಾಜಪುರಿಸೇ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಯೇಸಂ ಧುತ್ತಾನಂ ಲಞ್ಜಂ ದತ್ವಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ ತಂ ಮಾರಾಪೇಸುಂ, ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಗ್ಗಯ್ಹ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ತಿತ್ಥಿಯೇ ಪರಿಭಾಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾಪಿ ತಿತ್ಥಿಯೇ ದಿಸ್ವಾ ಲೇಡ್ಡುನಾ ಹನನ್ತಿ, ಪಂಸುನಾ ಓಕಿರನ್ತಿ ‘‘ಭಗವತೋ ಅಯಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸು’’ನ್ತಿ। ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸಿ, ಭಗವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಇಮಂ ಗಾಥಮಭಾಸಿ ‘‘ಸಕಞ್ಹಿ ದಿಟ್ಠಿಂ…ಪೇ॰… ವದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ।
16. Imañca gāthaṃ vatvā bhagavā ānandattheraṃ pucchi – ‘‘evaṃ khuṃsetvā vambhetvā vuccamānā bhikkhū, ānanda, kiṃ vadantī’’ti, ‘‘na kiñci bhagavā’’ti. ‘‘Na, ānanda, ‘ahaṃ sīlavā’ti sabbattha tuṇhī bhavitabbaṃ. Loke hi nābhāsamānaṃ jānanti, missaṃ bālehi paṇḍita’’nti (saṃ. ni. 2.241) vatvā ‘‘bhikkhū, ānanda, te manusse evaṃ paṭicodentū’’ti dhammadesanatthāya ‘‘abhūtavādī nirayaṃ upetī’’ti (dha. pa. 306; udā. 38; itivu. 48; su. ni. 666) imaṃ gāthaṃ abhāsi. Thero taṃ uggahetvā bhikkhū āha – ‘‘manussā tumhehi imāya gāthāya paṭicodetabbā’’ti. Bhikkhū tathā akaṃsu. Paṇḍitamanussā tuṇhī ahesuṃ. Rājāpi rājapurise sabbattha pesetvā yesaṃ dhuttānaṃ lañjaṃ datvā titthiyā taṃ mārāpesuṃ, te gahetvā niggayha taṃ pavattiṃ ñatvā titthiye paribhāsi. Manussāpi titthiye disvā leḍḍunā hananti, paṃsunā okiranti ‘‘bhagavato ayasaṃ uppādesu’’nti. Ānandatthero taṃ disvā bhagavato ārocesi, bhagavā therassa imaṃ gāthamabhāsi ‘‘sakañhi diṭṭhiṃ…pe… vadeyyā’’ti.
ತಸ್ಸ ಅತ್ಥೋ – ಯಾಯಂ ದಿಟ್ಠಿ ತಿತ್ಥಿಯಜನಸ್ಸ ‘‘ಸುನ್ದರಿಂ ಮಾರೇತ್ವಾ ಸಮಣಾನಂ ಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯಾನಂ ಅವಣ್ಣಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಏತೇನುಪಾಯೇನ ಲದ್ಧಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಸಾದಿಯಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಸೋ ತಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಕಥಂ ಅತಿಕ್ಕಮೇಯ್ಯ? ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಅಯಸೋ ತಮೇವ ತಿತ್ಥಿಯಜನಂ ಪಚ್ಚಾಗತೋ ತಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಅಚ್ಚೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಂ। ಯೋ ವಾ ಸಸ್ಸತಾದಿವಾದೀ, ಸೋಪಿ ಸಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಕಥಮಚ್ಚಯೇಯ್ಯ, ತೇನ ದಿಟ್ಠಿಛನ್ದೇನ ಅನುನೀತೋ ತಾಯ ಚ ದಿಟ್ಠಿರುಚಿಯಾ ನಿವಿಟ್ಠೋ, ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಪನ ಸಯಂ ಸಮತ್ತಾನಿ ಪಕುಬ್ಬಮಾನೋ ಅತ್ತನಾವ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ತಾನಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಯಥಾ ಜಾನೇಯ್ಯ, ತಥೇವ ವದೇಯ್ಯಾತಿ।
Tassa attho – yāyaṃ diṭṭhi titthiyajanassa ‘‘sundariṃ māretvā samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ avaṇṇaṃ pakāsetvā etenupāyena laddhaṃ sakkāraṃ sādiyissāmā’’ti so taṃ diṭṭhiṃ kathaṃ atikkameyya? Atha kho so ayaso tameva titthiyajanaṃ paccāgato taṃ diṭṭhiṃ accetuṃ asakkontaṃ. Yo vā sassatādivādī, sopi sakaṃ diṭṭhiṃ kathamaccayeyya, tena diṭṭhichandena anunīto tāya ca diṭṭhiruciyā niviṭṭho, api ca kho pana sayaṃ samattāni pakubbamāno attanāva paripuṇṇāni tāni diṭṭhigatāni karonto yathā jāneyya, tatheva vadeyyāti.
ಅವಣ್ಣಂ ಪಕಾಸಯಿತ್ವಾತಿ ಅಗುಣಂ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ। ಸಕ್ಕಾರನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಕರಣಂ। ಸಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಬಹುಮಾನನಂ। ಪಚ್ಚಾಹರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಏತಂ ಲಾಭಾದಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮ। ಏವಂದಿಟ್ಠಿಕಾತಿ ಏವಂಲದ್ಧಿಕಾ। ಯಥಾ ತಂ ‘‘ಲಾಭಾದಿಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅಯಂ ಲದ್ಧಿ ತೇಸಂ ಅತ್ಥಿ, ತಥಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಏತೇಸಂ ಖಮತಿ ಚೇವ ರುಚ್ಚತಿ ಚ, ಏವಂಸಭಾವಮೇವ ವಾ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಚಿತ್ತ’’ನ್ತಿ। ತದಾ ತೇಸಂ ದಿಟ್ಠಿ ವಾ, ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹ ಖನ್ತಿ ವಾ, ದಿಟ್ಠಿಖನ್ತೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರುಚಿ ವಾ, ದಿಟ್ಠಿಖನ್ತಿರುಚೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಲದ್ಧಿ ವಾ, ದಿಟ್ಠಿಖನ್ತಿರುಚಿಲದ್ಧೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಜ್ಝಾಸಯೋ ವಾ, ದಿಟ್ಠಿಖನ್ತಿರುಚಿಲದ್ಧಿಅಜ್ಝಾಸಯೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ ವಾ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಏವಂದಿಟ್ಠಿಕಾ…ಪೇ॰… ಏವಂಅಧಿಪ್ಪಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಕಂ ದಿಟ್ಠಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ದಸ್ಸನಂ। ಸಕಂ ಖನ್ತಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಹನಂ। ಸಕಂ ರುಚಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಂ। ಸಕಂ ಲದ್ಧಿನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿಂ। ಸಕಂ ಅಜ್ಝಾಸಯನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ। ಸಕಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಭಾವಂ। ಅತಿಕ್ಕಮಿತುನ್ತಿ ಸಮತಿಕ್ಕಮಿತುಂ। ಅಥ ಖೋ ಸ್ವೇವ ಅಯಸೋತಿ ಸೋ ಏವ ಅಯಸೋ ಏಕಂಸೇನ। ತೇ ಪಚ್ಚಾಗತೋತಿ ತೇಸಂ ಪತಿಆಗತೋ। ತೇತಿ ಸಾಮಿಅತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನಂ।
Avaṇṇaṃpakāsayitvāti aguṇaṃ pākaṭaṃ katvā. Sakkāranti catunnaṃ paccayānaṃ sakkaccakaraṇaṃ. Sammānanti cittena bahumānanaṃ. Paccāharissāmāti etaṃ lābhādiṃ nibbattessāma. Evaṃdiṭṭhikāti evaṃladdhikā. Yathā taṃ ‘‘lābhādiṃ nibbattessāmā’’ti evaṃ ayaṃ laddhi tesaṃ atthi, tathā ‘‘atthi me vuttappakāro dhammo’’ti etesaṃ khamati ceva ruccati ca, evaṃsabhāvameva vā tesaṃ cittaṃ ‘‘atthi me citta’’nti. Tadā tesaṃ diṭṭhi vā, diṭṭhiyā saha khanti vā, diṭṭhikhantīhi saddhiṃ ruci vā, diṭṭhikhantirucīhi saddhiṃ laddhi vā, diṭṭhikhantiruciladdhīhi saddhiṃ ajjhāsayo vā, diṭṭhikhantiruciladdhiajjhāsayehi saddhiṃ adhippāyo vā hotīti dassento ‘‘evaṃdiṭṭhikā…pe… evaṃadhippāyā’’ti āha. Sakaṃ diṭṭhinti attano dassanaṃ. Sakaṃ khantinti attano sahanaṃ. Sakaṃ rucinti attano ruciṃ. Sakaṃ laddhinti attano laddhiṃ. Sakaṃ ajjhāsayanti attano ajjhāsayaṃ. Sakaṃ adhippāyanti attano bhāvaṃ. Atikkamitunti samatikkamituṃ. Atha kho sveva ayasoti so eva ayaso ekaṃsena. Te paccāgatoti tesaṃ patiāgato. Teti sāmiatthe upayogavacanaṃ.
ಅಥ ವಾತಿ ಅತ್ಥನ್ತರದಸ್ಸನಂ। ಸಸ್ಸತೋತಿ ನಿಚ್ಚೋ ಧುವೋ। ಲೋಕೋತಿ ಅತ್ತಭಾವೋ। ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ, ಮೋಘಮಞ್ಞನ್ತಿ ಇದಂ ಏವ ತಚ್ಛಂ ತಥಂ, ಅಞ್ಞಂ ತುಚ್ಛಂ। ಸಮತ್ತಾತಿ ಸಮ್ಪುಣ್ಣಾ। ಸಮಾದಿನ್ನಾತಿ ಸಮ್ಮಾ ಆದಿನ್ನಾ। ಗಹಿತಾತಿ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಗಹಿತಾ।
Atha vāti atthantaradassanaṃ. Sassatoti nicco dhuvo. Lokoti attabhāvo. Idameva saccaṃ, moghamaññanti idaṃ eva tacchaṃ tathaṃ, aññaṃ tucchaṃ. Samattāti sampuṇṇā. Samādinnāti sammā ādinnā. Gahitāti upagantvā gahitā.
ಪರಾಮಟ್ಠಾತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಗಹಿತಾ। ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಾತಿ ವಿಸೇಸೇನ ಲದ್ಧಪ್ಪತಿಟ್ಠಾ। ಅಸಸ್ಸತೋತಿ ವುತ್ತವಿಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Parāmaṭṭhāti sabbākārena parāmasitvā gahitā. Abhiniviṭṭhāti visesena laddhappatiṭṭhā. Asassatoti vuttavipariyāyena veditabbo.
ಅನ್ತವಾತಿ ಸಅನ್ತೋ। ಅನನ್ತವಾತಿ ವುದ್ಧಿಅನನ್ತವಾ। ತಂ ಜೀವನ್ತಿ ಸೋ ಜೀವೋ, ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೋ ಕತೋ। ಜೀವೋತಿ ಚ ಅತ್ತಾಯೇವ। ತಥಾಗತೋತಿ ಸತ್ತೋ, ‘‘ಅರಹ’’ನ್ತಿ ಏಕೇ। ಪರಂ ಮರಣಾತಿ ಮರಣತೋ ಉದ್ಧಂ, ಪರಲೋಕೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಹೋತಿ ತಥಾಗತೋ ಪರಂ ಮರಣಾತಿ ಮರಣತೋ ಉದ್ಧಂ ನ ಹೋತಿ। ಹೋತಿ ಚ ನ ಚ ಹೋತಿ ತಥಾಗತೋ ಪರಂ ಮರಣಾತಿ ಮರಣತೋ ಉದ್ಧಂ ಹೋತಿ ಚ ನ ಹೋತಿ ಚ। ನೇವ ಹೋತಿ ನ ನ ಹೋತಿ ತಥಾಗತೋ ಪರಂ ಮರಣಾತಿ ಉಚ್ಛೇದವಸೇನ ನೇವ ಹೋತಿ, ತಕ್ಕಿಕವಸೇನ ನ ನ ಹೋತಿ।
Antavāti saanto. Anantavāti vuddhianantavā. Taṃ jīvanti so jīvo, liṅgavipallāso kato. Jīvoti ca attāyeva. Tathāgatoti satto, ‘‘araha’’nti eke. Paraṃ maraṇāti maraṇato uddhaṃ, paraloketi attho. Na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti maraṇato uddhaṃ na hoti. Hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti maraṇato uddhaṃ hoti ca na hoti ca. Neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti ucchedavasena neva hoti, takkikavasena na na hoti.
ಸಕಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾತಿಆದಯೋ ಕರಣವಚನಂ। ಅಲ್ಲೀನೋತಿ ಏಕೀಭೂತೋ।
Sakāyadiṭṭhiyātiādayo karaṇavacanaṃ. Allīnoti ekībhūto.
ಸಯಂ ಸಮತ್ತಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ತನಾ ಊನಭಾವಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಅತ್ತಂ ಸಮತ್ತಂ ಕರೋತಿ। ಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಅತಿರೇಕದೋಸಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಸಮ್ಪುಣ್ಣಂ। ಅನೋಮನ್ತಿ ಹೀನದೋಸಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಅಲಾಮಕಂ। ಅಗ್ಗನ್ತಿ ಆದಿಂ। ಸೇಟ್ಠನ್ತಿ ಪಧಾನಂ ನಿದ್ದೋಸಂ। ವಿಸೇಸನ್ತಿ ಜೇಟ್ಠಕಂ । ಪಾಮೋಕ್ಖನ್ತಿ ಅಧಿಕಂ। ಉತ್ತಮನ್ತಿ ವಿಸೇಸಂ ನ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ। ಪವರಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತಿರೇಕೇನ ಉತ್ತಮಂ ಕರೋತಿ। ಅಥ ವಾ ‘‘ಆಸಯದೋಸಮೋಚನೇನ ಅಗ್ಗಂ, ಸಂಕಿಲೇಸದೋಸಮೋಚನೇನ ಸೇಟ್ಠಂ, ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸದೋಸಮೋಚನೇನ ವಿಸೇಸಂ, ಪಮತ್ತದೋಸಮೋಚನೇನ ಪಾಮೋಕ್ಖಂ, ಮಜ್ಝಿಮದೋಸಮೋಚನೇನ ಉತ್ತಮಂ, ಉತ್ತಮಮಜ್ಝಿಮದೋಸಮೋಚನೇನ ಪವರಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ ಏವಮೇಕೇ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ। ಅಯಂ ಸತ್ಥಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸತ್ಥಾ ಸಬ್ಬಜಾನನವಸೇನ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ। ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಧಮ್ಮೋ ಸುಟ್ಠು ಅಕ್ಖಾತೋ। ಅಯಂ ಗಣೋ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗಣೋ ಸುಟ್ಠು ಪಟಿಪನ್ನೋ। ಅಯಂ ದಿಟ್ಠಿ ಭದ್ದಿಕಾತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಲದ್ಧಿ ಸುನ್ದರಾ। ಅಯಂ ಪಟಿಪದಾ ಸುಪಞ್ಞತ್ತಾತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾ ಅತ್ತನ್ತ ಪಾದಿಪಟಿಪದಾ ಸುಟ್ಠು ಪಞ್ಞತ್ತಾ। ಅಯಂ ಮಗ್ಗೋ ನಿಯ್ಯಾನಿಕೋತಿ ಅಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಿಯ್ಯಾಮೋಕ್ಕನ್ತಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ನಿಯ್ಯಾನಿಕೋತಿ ಸಯಂ ಸಮತ್ತಂ ಕರೋತಿ।
Sayaṃ samattaṃ karotīti attanā ūnabhāvaṃ mocetvā sammā attaṃ samattaṃ karoti. Paripuṇṇanti atirekadosaṃ mocetvā sampuṇṇaṃ. Anomanti hīnadosaṃ mocetvā alāmakaṃ. Agganti ādiṃ. Seṭṭhanti padhānaṃ niddosaṃ. Visesanti jeṭṭhakaṃ . Pāmokkhanti adhikaṃ. Uttamanti visesaṃ na heṭṭhimaṃ. Pavaraṃ karotīti atirekena uttamaṃ karoti. Atha vā ‘‘āsayadosamocanena aggaṃ, saṃkilesadosamocanena seṭṭhaṃ, upakkilesadosamocanena visesaṃ, pamattadosamocanena pāmokkhaṃ, majjhimadosamocanena uttamaṃ, uttamamajjhimadosamocanena pavaraṃ karotī’’ti evameke vaṇṇayanti. Ayaṃ satthā sabbaññūti ayaṃ amhākaṃ satthā sabbajānanavasena sabbaññū. Ayaṃ dhammo svākkhātoti ayaṃ amhākaṃ dhammo suṭṭhu akkhāto. Ayaṃ gaṇo suppaṭipannoti ayaṃ amhākaṃ gaṇo suṭṭhu paṭipanno. Ayaṃ diṭṭhi bhaddikāti ayaṃ amhākaṃ laddhi sundarā. Ayaṃ paṭipadā supaññattāti ayaṃ amhākaṃ pubbabhāgā attanta pādipaṭipadā suṭṭhu paññattā. Ayaṃ maggo niyyānikoti ayaṃ amhākaṃ niyyāmokkantiko maggo niyyānikoti sayaṃ samattaṃ karoti.
ಕಥೇಯ್ಯ ‘‘ಸಸ್ಸತೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ। ಭಣೇಯ್ಯ ‘‘ಇದಮೇವ ಸಚ್ಚಂ ಮೋಘಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿ। ದೀಪೇಯ್ಯ ‘‘ಅನ್ತವಾ ಲೋಕೋ’’ತಿ। ವೋಹರೇಯ್ಯ ನಾನಾವಿಧೇನ ಗಣ್ಹಾಪೇಯ್ಯ ‘‘ಹೋತಿ ಚ ನ ಚ ಹೋತೀ’’ತಿ।
Katheyya ‘‘sassato loko’’ti. Bhaṇeyya ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Dīpeyya ‘‘antavā loko’’ti. Vohareyya nānāvidhena gaṇhāpeyya ‘‘hoti ca na ca hotī’’ti.
೧೭. ಅಥ ರಾಜಾ ಸತ್ತಾಹಚ್ಚಯೇನ ತಂ ಕುಣಪಂ ಛಡ್ಡಾಪೇತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ನನು, ಭನ್ತೇ, ಈದಿಸೇ ಅಯಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಆರೋಚೇತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ? ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಭಗವಾ ‘‘ನ, ಮಹಾರಾಜ, ‘ಅಹಂ ಸೀಲವಾ ಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೋ’ತಿ ಪರೇಸಂ ಆರೋಚೇತುಂ ಅರಿಯಾನಂ ಪಟಿರೂಪ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸಾ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ‘‘ಯೋ ಅತ್ತನೋ ಸೀಲವತಾನೀತಿ ಅವಸೇಸಗಾಥಾಯೋ ಅಭಾಸಿ।
17. Atha rājā sattāhaccayena taṃ kuṇapaṃ chaḍḍāpetvā sāyanhasamayaṃ vihāraṃ gantvā bhagavantaṃ abhivādetvā āha – ‘‘nanu, bhante, īdise ayase uppanne mayhampi ārocetabbaṃ siyā’’ti? Evaṃ vutte bhagavā ‘‘na, mahārāja, ‘ahaṃ sīlavā guṇasampanno’ti paresaṃ ārocetuṃ ariyānaṃ paṭirūpa’’nti vatvā tassā aṭṭhuppattiyā ‘‘yo attano sīlavatānīti avasesagāthāyo abhāsi.
ತತ್ಥ ಸೀಲವತಾನೀತಿ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಾದೀನಿ ಸೀಲಾನಿ, ಆರಞ್ಞಿಕಾದೀನಿ ಧುತಙ್ಗವತಾನಿ ಚ। ಅನಾನುಪುಟ್ಠೋತಿ ಅಪುಚ್ಛಿತೋ। ಪಾವಾತಿ ವದತಿ। ಅನರಿಯಧಮ್ಮಂ ಕುಸಲಾ ತಮಾಹು, ಯೋ ಆತುಮಾನಂ ಸಯಮೇವ ಪಾವಾತಿ ಯೋ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಸಯಮೇವ ವದತಿ, ತಸ್ಸ ತಂ ವಾದಂ ‘‘ಅನರಿಯಧಮ್ಮೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಕುಸಲಾ ಏವಂ ಕಥೇನ್ತಿ।
Tattha sīlavatānīti pātimokkhādīni sīlāni, āraññikādīni dhutaṅgavatāni ca. Anānupuṭṭhoti apucchito. Pāvāti vadati. Anariyadhammaṃ kusalā tamāhu, yo ātumānaṃ sayameva pāvāti yo evaṃ attānaṃ sayameva vadati, tassa taṃ vādaṃ ‘‘anariyadhammo eso’’ti kusalā evaṃ kathenti.
ಅತ್ಥಿ ಸೀಲಞ್ಚೇವ ವತಞ್ಚಾತಿ ಸೀಲನಟ್ಠೇನ ಸೀಲಞ್ಚೇವ ಅತ್ಥಿ, ಸಮಾದಾನಟ್ಠೇನ ವತಞ್ಚ ಅತ್ಥಿ, ವತಂ ನ ಸೀಲನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ಥೇನ ವತಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ನ ಸೀಲಂ। ಕತಮನ್ತಿ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾಪುಚ್ಛಾ। ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಸೀಲವಾತಿಆದಯೋ ವುತ್ತನಯಾ ಏವ। ಸಂವರಟ್ಠೇನಾತಿ ಸಂವರಣಟ್ಠೇನ, ವೀತಿಕ್ಕಮದ್ವಾರಂ ಪಿದಹನಟ್ಠೇನ। ಸಮಾದಾನಟ್ಠೇನಾತಿ ತಂ ತಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಸಮ್ಮಾ ಆದಾನಟ್ಠೇನ। ಆರಞ್ಞಿಕಙ್ಗನ್ತಿ ಅರಞ್ಞೇ ನಿವಾಸೋ ಸೀಲಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಆರಞ್ಞಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ಆರಞ್ಞಿಕಙ್ಗಂ। ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಙ್ಗನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಪರಆಮಿಸಪಿಣ್ಡಾನಂ ಪಾತೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ, ಪರೇಹಿ ದಿನ್ನಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾನಂ ಪತ್ತೇ ನಿಪತನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಉಞ್ಛತಿ ತಂ ತಂ ಕುಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನ್ತೋ ಗವೇಸತೀತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ, ಪಿಣ್ಡಾಯ ವಾ ಪತಿತುಂ ವತಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೀ। ಪತಿತುನ್ತಿ ಚರಿತುಂ। ಪಿಣ್ಡಪಾತೀ ಏವ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಙ್ಗಂ। ಅಙ್ಗನ್ತಿ ಕಾರಣಂ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯೇನ ಸಮಾದಾನೇನ ಸೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ರಥಿಕಾಸುಸಾನಸಙ್ಕಾರಕೂಟಾದೀನಂ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಪಂಸೂನಂ ಉಪರಿ ಠಿತತ್ತಾ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತಟ್ಠೇನ ತೇಸು ಪಂಸುಕೂಲಮಿವಾತಿ ಪಂಸುಕೂಲಂ। ಅಥ ವಾ ಪಂಸು ವಿಯ ಕುಚ್ಛಿತಭಾವಂ ಉಲತೀತಿ ಪಂಸುಕೂಲಂ, ಕುಚ್ಛಿತಭಾವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಲದ್ಧನಿಬ್ಬಚನಸ್ಸ ಪಂಸುಕೂಲಸ್ಸ ಧಾರಣಂ ಪಂಸುಕೂಲಂ, ಪಂಸುಕೂಲಂ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ, ಪಂಸುಕೂಲಿಕಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ಪಂಸುಕೂಲಿಕಙ್ಗಂ। ಸಙ್ಘಾಟಿಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಅನ್ತರವಾಸಕಸಙ್ಖಾತಂ ತಿಚೀವರಂ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ತೇಚೀವರಿಕೋ, ತೇಚೀವರಿಕಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ತೇಚೀವರಿಕಙ್ಗಂ। ಸಪದಾನಚಾರಿಕಙ್ಗನ್ತಿ ದಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅವಖಣ್ಡನಂ, ಅಪೇತಂ ದಾನತೋ ಅಪದಾನಂ, ಅನವಖಣ್ಡನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಹ ಅಪದಾನೇನ ಸಪದಾನಂ, ಅವಖಣ್ಡನವಿರಹಿತಂ, ಅನುಘರನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಪದಾನಂ ಚರಿತುಂ ಇದಮಸ್ಸ ಸೀಲನ್ತಿ ಸಪದಾನಚಾರೀ, ಸಪದಾನಚಾರೀಯೇವ ಸಪದಾನಚಾರಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ಸಪದಾನಚಾರಿಕಙ್ಗಂ। ಖಲುಪಚ್ಛಾಭತ್ತಿಕಙ್ಗನ್ತಿ ಖಲೂತಿ ಪಟಿಸೇಧನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಪವಾರಿತೇನ ಸತಾ ಪಚ್ಛಾ ಲದ್ಧಂ ಭತ್ತಂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಸ್ಸ ಭೋಜನಂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಭೋಜನಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಭೋಜನೇ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಸಞ್ಞಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಿಕೋ, ನ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಿಕೋ ಖಲುಪಚ್ಛಾಭತ್ತಿಕೋ, ಸಮಾದಾನವಸೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾತಿರಿತ್ತಭೋಜನಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ, ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ಖಲುಪಚ್ಛಾಭತ್ತಿಕಙ್ಗಂ । ನೇಸಜ್ಜಿಕಙ್ಗನ್ತಿ ಸಯನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ವಿಹರಿತುಂ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ನೇಸಜ್ಜಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ನೇಸಜ್ಜಿಕಙ್ಗಂ। ಯಥಾಸನ್ಥತಿಕಙ್ಗನ್ತಿ ಯದೇವ ಸನ್ಥತಂ ಯಥಾಸನ್ಥತಂ, ‘‘ಇದಂ ತುಯ್ಹಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ಏವಂ ಪಠಮಂ ಉದ್ದಿಟ್ಠಸೇನಾಸನಸ್ಸೇತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಯಥಾಸನ್ಥತೇ ವಿಹರಿತುಂ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾಸನ್ಥತಿಕೋ, ತಸ್ಸ ಅಙ್ಗಂ ಯಥಾಸನ್ಥತಿಕಙ್ಗಂ। ಸಬ್ಬಾನೇವ ಪನೇತಾನಿ ತೇನ ತೇನ ಸಮಾದಾನೇನ ಧುತಕಿಲೇಸತ್ತಾ ಧುತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಙ್ಗಾನಿ, ಕಿಲೇಸಧುನನತೋ ವಾ ಧುತನ್ತಿ ಲದ್ಧವೋಹಾರಂ ಞಾಣಂ ಅಙ್ಗಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಧುತಙ್ಗಾನಿ। ಅಥ ವಾ ಧುತಾನಿ ಚ ತಾನಿ ಪಟಿಪಕ್ಖಾನಂ ಧುನನತೋ ಅಙ್ಗಾನಿ ಚ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾತಿಪಿ ಧುತಙ್ಗಾನಿ। ಏವಂ ತಾವೇತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬೋ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ಸಬ್ಬಾನೇವ ಚೇತಾನಿ ಸಮಾದಾನಚೇತನಾಲಕ್ಖಣಾನಿ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ –
Atthi sīlañceva vatañcāti sīlanaṭṭhena sīlañceva atthi, samādānaṭṭhena vatañca atthi, vataṃ na sīlanti vuttatthena vataṃ atthi, taṃ na sīlaṃ. Katamanti kathetukamyatāpucchā. Idha bhikkhu sīlavātiādayo vuttanayā eva. Saṃvaraṭṭhenāti saṃvaraṇaṭṭhena, vītikkamadvāraṃ pidahanaṭṭhena. Samādānaṭṭhenāti taṃ taṃ sikkhāpadaṃ sammā ādānaṭṭhena. Āraññikaṅganti araññe nivāso sīlaṃ assāti āraññiko, tassa aṅgaṃ āraññikaṅgaṃ. Piṇḍapātikaṅganti bhikkhāsaṅkhātānaṃ paraāmisapiṇḍānaṃ pāto piṇḍapāto, parehi dinnānaṃ piṇḍānaṃ patte nipatananti vuttaṃ hoti. Taṃ piṇḍapātaṃ uñchati taṃ taṃ kulaṃ upasaṅkamanto gavesatīti piṇḍapātiko, piṇḍāya vā patituṃ vatametassāti piṇḍapātī. Patitunti carituṃ. Piṇḍapātī eva piṇḍapātiko, tassa aṅgaṃ piṇḍapātikaṅgaṃ. Aṅganti kāraṇaṃ vuccati. Tasmā yena samādānena so piṇḍapātiko hoti, tassetaṃ adhivacananti veditabbaṃ. Eteneva nayena rathikāsusānasaṅkārakūṭādīnaṃ yattha katthaci paṃsūnaṃ upari ṭhitattā abbhuggataṭṭhena tesu paṃsukūlamivāti paṃsukūlaṃ. Atha vā paṃsu viya kucchitabhāvaṃ ulatīti paṃsukūlaṃ, kucchitabhāvaṃ gacchatīti vuttaṃ hoti. Evaṃ laddhanibbacanassa paṃsukūlassa dhāraṇaṃ paṃsukūlaṃ, paṃsukūlaṃ sīlamassāti paṃsukūliko, paṃsukūlikassa aṅgaṃ paṃsukūlikaṅgaṃ. Saṅghāṭiuttarāsaṅgaantaravāsakasaṅkhātaṃ ticīvaraṃ sīlamassāti tecīvariko, tecīvarikassa aṅgaṃ tecīvarikaṅgaṃ. Sapadānacārikaṅganti dānaṃ vuccati avakhaṇḍanaṃ, apetaṃ dānato apadānaṃ, anavakhaṇḍananti attho. Saha apadānena sapadānaṃ, avakhaṇḍanavirahitaṃ, anugharanti vuttaṃ hoti. Sapadānaṃ carituṃ idamassa sīlanti sapadānacārī, sapadānacārīyeva sapadānacāriko, tassa aṅgaṃ sapadānacārikaṅgaṃ. Khalupacchābhattikaṅganti khalūti paṭisedhanatthe nipāto. Pavāritena satā pacchā laddhaṃ bhattaṃ pacchābhattaṃ nāma, tassa pacchābhattassa bhojanaṃ pacchābhattabhojanaṃ, tasmiṃ pacchābhattabhojane pacchābhattasaññaṃ katvā pacchābhattaṃ sīlamassāti pacchābhattiko, na pacchābhattiko khalupacchābhattiko, samādānavasena paṭikkhittātirittabhojanassetaṃ nāmaṃ, tassa aṅgaṃ khalupacchābhattikaṅgaṃ . Nesajjikaṅganti sayanaṃ paṭikkhipitvā nisajjāya viharituṃ sīlamassāti nesajjiko, tassa aṅgaṃ nesajjikaṅgaṃ. Yathāsanthatikaṅganti yadeva santhataṃ yathāsanthataṃ, ‘‘idaṃ tuyhaṃ pāpuṇātī’’ti evaṃ paṭhamaṃ uddiṭṭhasenāsanassetaṃ adhivacanaṃ. Tasmiṃ yathāsanthate viharituṃ sīlamassāti yathāsanthatiko, tassa aṅgaṃ yathāsanthatikaṅgaṃ. Sabbāneva panetāni tena tena samādānena dhutakilesattā dhutassa bhikkhuno aṅgāni, kilesadhunanato vā dhutanti laddhavohāraṃ ñāṇaṃ aṅgaṃ etesanti dhutaṅgāni. Atha vā dhutāni ca tāni paṭipakkhānaṃ dhunanato aṅgāni ca paṭipattiyātipi dhutaṅgāni. Evaṃ tāvettha atthato viññātabbo vinicchayo. Sabbāneva cetāni samādānacetanālakkhaṇāni. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ಯೋ ಸಮಾದಿಯತಿ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ। ಯೇನ ಸಮಾದಿಯತಿ, ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಏತೇ ಧಮ್ಮಾ। ಯಾ ಸಮಾದಾನಚೇತನಾ, ತಂ ಧುತಙ್ಗಂ। ಯಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ತಂ ವತ್ಥು’’ನ್ತಿ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೨೩)।
‘‘Yo samādiyati, so puggalo. Yena samādiyati, cittacetasikā ete dhammā. Yā samādānacetanā, taṃ dhutaṅgaṃ. Yaṃ paṭikkhipati, taṃ vatthu’’nti (visuddhi. 1.23).
ಸಬ್ಬಾನೇವ ಚ ಲೋಲುಪ್ಪವಿದ್ಧಂಸನರಸಾನಿ, ನಿಲ್ಲೋಲುಪ್ಪಭಾವಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾನಿ, ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾದಿಅರಿಯಧಮ್ಮಪದಟ್ಠಾನಾನಿ। ಏವಮೇತ್ಥ ಲಕ್ಖಣಾದೀಹಿ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Sabbāneva ca loluppaviddhaṃsanarasāni, nilloluppabhāvapaccupaṭṭhānāni, appicchatādiariyadhammapadaṭṭhānāni. Evamettha lakkhaṇādīhi vinicchayo veditabbo.
ವೀರಿಯಸಮಾದಾನಮ್ಪೀತಿ ವೀರಿಯಗ್ಗಹಣಮ್ಪಿ। ಕಾಮನ್ತಿ ಏಕಂಸತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ತಚೋ ಚ ನ್ಹಾರು ಚಾತಿ ಛವಿ ಚ ನ್ಹಾರುವಲ್ಲಿಯೋ ಚ। ಅಟ್ಠಿ ಚಾತಿ ಸಬ್ಬಾ ಅಟ್ಠಿಯೋ ಚ। ಅವಸಿಸ್ಸತೂತಿ ತಿಟ್ಠತು। ಉಪಸುಸ್ಸತು ಮಂಸಲೋಹಿತನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಮಂಸಞ್ಚ ಲೋಹಿತಞ್ಚ ಸುಕ್ಖತು। ‘‘ತಚೋ’’ತಿ ಏಕಂ ಅಙ್ಗಂ, ‘‘ನ್ಹಾರೂ’’ತಿ ಏಕಂ, ‘‘ಅಟ್ಠೀ’’ತಿ ಏಕಂ, ‘‘ಉಪಸುಸ್ಸತು ಮಂಸಲೋಹಿತ’’ನ್ತಿ ಏಕಂ ಅಙ್ಗಂ। ಯಂ ತನ್ತಿ ಉಪರಿ ವತ್ತಬ್ಬಪದೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಪುರಿಸಥಾಮೇನಾತಿ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಕಾಯಿಕೇನ ಬಲೇನ, ಬಲೇನಾತಿ ಞಾಣಬಲೇನ। ವೀರಿಯೇನಾತಿ ಚೇತಸಿಕಞಾಣವೀರಿಯತೇಜೇನ। ಪರಕ್ಕಮೇನಾತಿ ಪರಂ ಪರಂ ಠಾನಂ ಅಕ್ಕಮನೇನ ಉಸ್ಸಾಹಪ್ಪತ್ತವೀರಿಯೇನ। ಪತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಯಂ ತಂ ಪಾಪುಣಿತಬ್ಬಂ। ನ ತಂ ಅಪಾಪುಣಿತ್ವಾತಿ ತಂ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ। ವೀರಿಯಸ್ಸ ಸಣ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಸ್ಸ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಸಿಥಿಲತ್ತಂ ಓಸೀದನಂ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ‘‘ಪಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಯಮೇವತ್ಥೋ। ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ। ಪದಹತೀತಿ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ।
Vīriyasamādānampīti vīriyaggahaṇampi. Kāmanti ekaṃsatthe nipāto. Taco ca nhāru cāti chavi ca nhāruvalliyo ca. Aṭṭhi cāti sabbā aṭṭhiyo ca. Avasissatūti tiṭṭhatu. Upasussatu maṃsalohitanti sabbaṃ maṃsañca lohitañca sukkhatu. ‘‘Taco’’ti ekaṃ aṅgaṃ, ‘‘nhārū’’ti ekaṃ, ‘‘aṭṭhī’’ti ekaṃ, ‘‘upasussatu maṃsalohita’’nti ekaṃ aṅgaṃ. Yaṃ tanti upari vattabbapadena sambandho. Purisathāmenāti purisassa kāyikena balena, balenāti ñāṇabalena. Vīriyenāti cetasikañāṇavīriyatejena. Parakkamenāti paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanena ussāhappattavīriyena. Pattabbanti yaṃ taṃ pāpuṇitabbaṃ. Na taṃ apāpuṇitvāti taṃ pattabbaṃ appatvā. Vīriyassa saṇṭhānaṃ bhavissatīti vuttappakārassa vīriyassa sithilattaṃ osīdanaṃ na bhavissati. ‘‘Paṭṭhāna’’ntipi pāṭho, ayamevattho. Cittaṃ paggaṇhātīti cittaṃ ussāhaṃ gaṇhāpeti. Padahatīti patiṭṭhāpeti.
ನಾಸಿಸ್ಸನ್ತಿ ನ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಿ ನ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಿ। ನ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಯಾಗುಪಾನಾದೀನಿ ನ ಪಿವಿಸ್ಸಾಮಿ। ವಿಹಾರತೋ ನ ನಿಕ್ಖಮೇತಿ ಸೇನಾಸನತೋ ಬಹಿ ನ ನಿಕ್ಖಮೇಯ್ಯಂ। ನಪಿ ಪಸ್ಸಂ ನಿಪಾತೇಸ್ಸನ್ತಿ ಪಸ್ಸಂ ಮಞ್ಚೇ ವಾ ಪೀಠೇ ವಾ ಭೂಮಿಯಂ ವಾ ಕಟಸನ್ಥರಕೇ ವಾ ಪಾತನಂ ಠಪನಂ ನ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ತಣ್ಹಾಸಲ್ಲೇ ಅನೂಹತೇತಿ ತಣ್ಹಾಸಙ್ಖಾತೇ ಕಣ್ಡೇ ಅನುದ್ಧಟೇ, ಅವಿಗತೇತಿ ಅತ್ಥೋ।
Nāsissanti na khādissāmi na bhuñjissāmi. Na pivissāmīti yāgupānādīni na pivissāmi. Vihārato na nikkhameti senāsanato bahi na nikkhameyyaṃ. Napi passaṃ nipātessanti passaṃ mañce vā pīṭhe vā bhūmiyaṃ vā kaṭasantharake vā pātanaṃ ṭhapanaṃ na karissāmi. Taṇhāsalle anūhateti taṇhāsaṅkhāte kaṇḍe anuddhaṭe, avigateti attho.
ಇಮಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕನ್ತಿ ಸಮನ್ತತೋ ಆಭುಜಿತಂ ಊರುಬದ್ಧಾಸನಂ। ನ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ನ ವಿಜಹಿಸ್ಸಾಮಿ। ಯಾವ ಮೇ ನ ಅನುಪಾದಾಯಾತಿ ಚತೂಹಿ ಉಪಾದಾನೇಹಿ ಗಹಣಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ। ಆಸವೇಹೀತಿ ಕಾಮಾಸವಾದೀಹಿ ಚತೂಹಿ ಆಸವೇಹಿ। ವಿಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮುತ್ತಿಯಾ ನ ಮುಚ್ಚಿಸ್ಸತಿ। ನ ತಾವಾಹಂ ಇಮಮ್ಹಾ ಆಸನಾ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ರುಕ್ಖಮೂಲಾ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಓಕಾಸವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ಅರಿಯಧಮ್ಮಂ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಗಿಮ್ಹೇತಿ ಕಾಲವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ಪುರಿಮೇ ವಯೋಖನ್ಧೇತಿಆದಯೋ ವಯವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಆಸನಾ ನ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ನಿಸಿನ್ನಾಸನಾ ನ ಉಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ। ಅಡ್ಢಯೋಗಾತಿ ನಿಕುಣ್ಡಗೇಹಾ। ಪಾಸಾದಾತಿ ದೀಘಪಾಸಾದಾ। ಹಮ್ಮಿಯಾತಿ ಮುಣ್ಡಚ್ಛದನಗೇಹಾ। ಗುಹಾಯಾತಿ ಪಂಸುಗುಹಾಯ। ಲೇಣಾತಿ ಮರಿಯಾದಛಿನ್ನಚ್ಛಿದ್ದಾ ಪಬ್ಬತಲೇಣಾ। ಕುಟಿಯಾತಿ ಉಲ್ಲಿತ್ತಾದಿಕುಟಿಯಾ। ಕೂಟಾಗಾರಾತಿ ಕಣ್ಣಿಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಕತಗೇಹತೋ। ಅಟ್ಟಾತಿ ದ್ವಾರಟ್ಟಾಲಕಾ। ಮಾಳಾತಿ ವಟ್ಟಗೇಹಾ। ಉದ್ದಣ್ಡೋ ನಾಮ ಏಕೋ ಪತಿಸ್ಸಯವಿಸೇಸೋ। ‘‘ತಿಛದನಗೇಹೋ’’ತಿಪಿ ಏಕೇ। ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾತಿ ಸನ್ನಿಪಾತಸಾಲಾ ಭೋಜನಸಾಲಾ ವಾ। ಮಣ್ಡಪಾದಯೋ ಪಾಕಟಾಯೇವ। ಅರಿಯಧಮ್ಮನ್ತಿ ಅನವಜ್ಜಧಮ್ಮಂ, ಅರಿಯಾನಂ ವಾ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಬುದ್ಧಸಾವಕಾನಂ ಧಮ್ಮಂ। ಆಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಮಮ ಚಿತ್ತಸಮೀಪಂ ಆನಯಿಸ್ಸಾಮಿ ಸೀಲೇನ। ಸಮಾಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವಿಸೇಸೇನ ಆನಯಿಸ್ಸಾಮಿ ಸಮಾಧಿನಾ। ಅಧಿಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಟಿಲಾಭವಸೇನ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಿ ತದಙ್ಗೇನ। ಫಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಫುಸಿಸ್ಸಾಮಿ ಮಗ್ಗೇನ। ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ಫಲೇನ। ಅಥ ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಆಹರಿಸ್ಸಾಮಿ। ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಸಮಾಹರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಅಧಿಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಫಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮಿ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಸಚ್ಛಿಕರಿಸ್ಸಾಮಿ। ದ್ವೀಸುಪಿ ನಯೇಸು ಫಸ್ಸಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ನಾಮಕಾಯೇನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಫುಸಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Imaṃ pallaṅkanti samantato ābhujitaṃ ūrubaddhāsanaṃ. Na bhindissāmīti na vijahissāmi. Yāva me na anupādāyāti catūhi upādānehi gahaṇaṃ aggahetvā. Āsavehīti kāmāsavādīhi catūhi āsavehi. Vimuccissatīti samucchedavimuttiyā na muccissati. Na tāvāhaṃ imamhā āsanā vuṭṭhahissāmīti ādiṃ katvā yāva rukkhamūlā nikkhamissāmīti okāsavasena vuttā. Imasmiññeva pubbaṇhasamayaṃ ariyadhammaṃ āharissāmīti ādiṃ katvā yāva gimheti kālavasena vuttā. Purime vayokhandhetiādayo vayavasena vuttā. Tattha āsanā na vuṭṭhahissāmīti nisinnāsanā na uṭṭhahissāmi. Aḍḍhayogāti nikuṇḍagehā. Pāsādāti dīghapāsādā. Hammiyāti muṇḍacchadanagehā. Guhāyāti paṃsuguhāya. Leṇāti mariyādachinnacchiddā pabbataleṇā. Kuṭiyāti ullittādikuṭiyā. Kūṭāgārāti kaṇṇikaṃ āropetvā katagehato. Aṭṭāti dvāraṭṭālakā. Māḷāti vaṭṭagehā. Uddaṇḍo nāma eko patissayaviseso. ‘‘Tichadanageho’’tipi eke. Upaṭṭhānasālāti sannipātasālā bhojanasālā vā. Maṇḍapādayo pākaṭāyeva. Ariyadhammanti anavajjadhammaṃ, ariyānaṃ vā buddhapaccekabuddhabuddhasāvakānaṃ dhammaṃ. Āharissāmīti mama cittasamīpaṃ ānayissāmi sīlena. Samāharissāmīti visesena ānayissāmi samādhinā. Adhigacchissāmīti paṭilābhavasena gamissāmi tadaṅgena. Phassayissāmīti phusissāmi maggena. Sacchikarissāmīti paccakkhaṃ karissāmi phalena. Atha vā sotāpattimaggena āharissāmi. Sakadāgāmimaggena samāharissāmi, anāgāmimaggena adhigacchissāmi, arahattamaggena phassayissāmi, paccavekkhaṇena sacchikarissāmi. Dvīsupi nayesu phassayissāmīti nāmakāyena nibbānaṃ phusissāmīti attho.
ಅಪುಟ್ಠೋತಿ ಮೂಲಪದಂ, ತಸ್ಸ ಅಪುಚ್ಛಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಪುಚ್ಛಿತೋತಿ ಅಜಾನಾಪಿತೋ। ಅಯಾಚಿತೋತಿ ಅನಾಯಾಚಿತೋ। ಅನಜ್ಝೇಸಿತೋತಿ ಅನಾಣಾಪಿತೋ , ‘‘ನ ಇಚ್ಛಿತೋ’’ತಿ ಏಕೇ। ಅಪಸಾದಿತೋತಿ ನ ಪಸಾದಾಪಿತೋ। ಪಾವದತೀತಿ ಕಥಯತಿ। ಅಹಮಸ್ಮೀತಿ ಅಹಂ ಅಸ್ಮಿ ಭವಾಮಿ। ಜಾತಿಯಾ ವಾತಿ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಜಾತಿಯಾ ವಾ। ಗೋತ್ತೇನ ವಾತಿ ಗೋತಮಾದಿಗೋತ್ತೇನ ವಾ। ಕೋಲಪುತ್ತಿಯೇನ ವಾತಿ ಕುಲಪುತ್ತಭಾವೇನ ವಾ। ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯ ವಾತಿ ಸರೀರಸುನ್ದರತಾಯ ವಾ। ಧನೇನ ವಾತಿ ಧನಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಾ। ಅಜ್ಝೇನೇನ ವಾತಿ ಅಜ್ಝಾಯಕರಣೇನ ವಾ। ಕಮ್ಮಾಯತನೇನ ವಾತಿ ಕಮ್ಮಮೇವ ಕಮ್ಮಾಯತನಂ, ತೇನ ಕಮ್ಮಾಯತನೇನ, ಕಸಿಗೋರಕ್ಖಕಮ್ಮಾದಿನಾ ವಾ। ಸಿಪ್ಪಾಯತನೇನ ವಾತಿ ಧನುಸಿಪ್ಪಾದಿನಾ ವಾ। ವಿಜ್ಜಾಟ್ಠಾನೇನ ವಾತಿ ಅಟ್ಠಾರಸವಿಜ್ಜಾಟ್ಠಾನೇನ ವಾ। ಸುತೇನ ವಾತಿ ಬಹುಸ್ಸುತಗುಣೇನ ವಾ। ಪಟಿಭಾನೇನ ವಾತಿ ಕಾರಣಾಕಾರಣಪಟಿಭಾನಸಙ್ಖಾತಞಾಣೇನ ವಾ। ಅಞ್ಞತರಞ್ಞತರೇನ ವಾ ವತ್ಥುನಾತಿ ಜಾತಿಆದೀನಂ ಏಕೇಕೇನ ವತ್ಥುನಾ ವಾ।
Apuṭṭhoti mūlapadaṃ, tassa apucchitoti attho. Apucchitoti ajānāpito. Ayācitoti anāyācito. Anajjhesitoti anāṇāpito , ‘‘na icchito’’ti eke. Apasāditoti na pasādāpito. Pāvadatīti kathayati. Ahamasmīti ahaṃ asmi bhavāmi. Jātiyā vāti khattiyabrāhmaṇajātiyā vā. Gottena vāti gotamādigottena vā. Kolaputtiyena vāti kulaputtabhāvena vā. Vaṇṇapokkharatāya vāti sarīrasundaratāya vā. Dhanena vāti dhanasampattiyā vā. Ajjhenena vāti ajjhāyakaraṇena vā. Kammāyatanena vāti kammameva kammāyatanaṃ, tena kammāyatanena, kasigorakkhakammādinā vā. Sippāyatanena vāti dhanusippādinā vā. Vijjāṭṭhānena vāti aṭṭhārasavijjāṭṭhānena vā. Sutena vāti bahussutaguṇena vā. Paṭibhānena vāti kāraṇākāraṇapaṭibhānasaṅkhātañāṇena vā. Aññataraññatarena vā vatthunāti jātiādīnaṃ ekekena vatthunā vā.
ಉಚ್ಚಾ ಕುಲಾತಿ ಖತ್ತಿಯಬ್ರಾಹ್ಮಣಕುಲಾ, ಏತೇನ ಜಾತಿಗೋತ್ತಮಹತ್ತಂ ದೀಪೇತಿ। ಮಹಾಭೋಗಕುಲಾತಿ ಗಹಪತಿಮಹಾಸಾಲಕುಲಾ, ಏತೇನ ಅಡ್ಢಮಹತ್ತಂ ದೀಪೇತಿ। ಉಳಾರಭೋಗಕುಲಾತಿ ಅವಸೇಸವೇಸ್ಸಾದಿಕುಲಾ, ಏತೇನ ಪಹೂತಜಾತರೂಪರಜತಾದಿಂ ದೀಪೇತಿ। ಚಣ್ಡಾಲಾಪಿ ಹಿ ಉಳಾರಭೋಗಾ ಹೋನ್ತಿ। ಞಾತೋತಿ ಪಾಕಟೋ। ಯಸ್ಸಸ್ಸೀತಿ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪನ್ನೋ। ಸುತ್ತನ್ತಿಕೋತಿ ಸುತ್ತನ್ತೇ ನಿಯುತ್ತೋ। ವಿನಯಧರೋತಿ ವಿನಯಪಿಟಕಧರೋ। ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋತಿ ಆಭಿಧಮ್ಮಿಕೋ। ಆರಞ್ಞಿಕೋತಿಆದಯೋ ಧುತಙ್ಗಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಪಟಿಪತ್ತಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಾ। ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಲಾಭೀತಿಆದಯೋ ರೂಪಾರೂಪಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಪಟಿವೇಧದಸ್ಸನವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ಪಾವದತೀತಿ ಮೂಲಪದಂ। ಕಥೇತೀತಿ ‘‘ಪಿಟಕಾಚರಿಯೋಸ್ಮೀ’’ತಿ ಕಥಯತಿ। ಭಣತೀತಿ ‘‘ಧುತಙ್ಗಿಕೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ಪಾಕಟಂ ಕರೋತಿ। ದೀಪಯತೀತಿ ‘‘ರೂಪಜ್ಝಾನಂ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ಪರಿದೀಪಯತಿ। ವೋಹರತೀತಿ ‘‘ಅರೂಪಜ್ಝಾನಂ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ವಾಕ್ಯಭೇದಂ ಕರೋತಿ।
Uccā kulāti khattiyabrāhmaṇakulā, etena jātigottamahattaṃ dīpeti. Mahābhogakulāti gahapatimahāsālakulā, etena aḍḍhamahattaṃ dīpeti. Uḷārabhogakulāti avasesavessādikulā, etena pahūtajātarūparajatādiṃ dīpeti. Caṇḍālāpi hi uḷārabhogā honti. Ñātoti pākaṭo. Yassassīti parivārasampanno. Suttantikoti suttante niyutto. Vinayadharoti vinayapiṭakadharo. Dhammakathikoti ābhidhammiko. Āraññikotiādayo dhutaṅgapubbaṅgamapaṭipattidassanatthaṃ vuttā. Paṭhamassa jhānassa lābhītiādayo rūpārūpaaṭṭhasamāpattiyo dassetvā paṭivedhadassanavasena vuttā. Pāvadatīti mūlapadaṃ. Kathetīti ‘‘piṭakācariyosmī’’ti kathayati. Bhaṇatīti ‘‘dhutaṅgikomhī’’ti pākaṭaṃ karoti. Dīpayatīti ‘‘rūpajjhānaṃ lābhīmhī’’ti paridīpayati. Voharatīti ‘‘arūpajjhānaṃ lābhīmhī’’ti vākyabhedaṃ karoti.
ಖನ್ಧಕುಸಲಾತಿ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ಸಲಕ್ಖಣಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣೇಸು ಛೇಕಾ, ಞಾತತೀರಣಪಹಾನವಸೇನ ಕುಸಲಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಾತುಆಯತನಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ನಿಬ್ಬಾನಕುಸಲಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಛೇಕಾ। ಅನರಿಯಾನನ್ತಿ ನ ಅರಿಯಾನಂ। ಏಸೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಏಸೋ ಸಭಾವೋ। ಬಾಲಾನನ್ತಿ ಅಪಣ್ಡಿತಾನಂ। ಅಸಪ್ಪುರಿಸಾನನ್ತಿ ನ ಸೋಭನಪುರಿಸಾನಂ। ಅತ್ತಾತಿ ಅತ್ತಾನಂ।
Khandhakusalāti pañcasu khandhesu salakkhaṇasāmaññalakkhaṇesu chekā, ñātatīraṇapahānavasena kusalāti attho. Dhātuāyatanapaṭiccasamuppādādīsupi eseva nayo. Nibbānakusalāti nibbāne chekā. Anariyānanti na ariyānaṃ. Eso dhammoti eso sabhāvo. Bālānanti apaṇḍitānaṃ. Asappurisānanti na sobhanapurisānaṃ. Attāti attānaṃ.
೧೮. ಸನ್ತೋತಿ ರಾಗಾದಿಕಿಲೇಸೂಪಸಮೇನ ಸನ್ತೋ। ತಥಾ ಅಭಿನಿಬ್ಬುತತ್ತೋ। ಇತಿ’ಹನ್ತಿ ಸೀಲೇಸು ಅಕತ್ಥಮಾನೋತಿ ‘‘ಅಹಮಸ್ಮಿ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಇತಿ ಸೀಲೇಸು ಅಕತ್ಥಮಾನೋ, ಸೀಲನಿಮಿತ್ತಂ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕಂ ವಾಚಂ ಅಭಾಸಮಾನೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತಮರಿಯಧಮ್ಮಂ ಕುಸಲಾ ವದನ್ತೀತಿ ತಸ್ಸ ತಂ ಅಕತ್ಥನಂ ‘‘ಅರಿಯಧಮ್ಮೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಖನ್ಧಾದಿಕುಸಲಾ ವದನ್ತಿ। ಯಸ್ಸುಸ್ಸದಾ ನತ್ಥಿ ಕುಹಿಞ್ಚಿ ಲೋಕೇತಿ ಯಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ರಾಗಾದಯೋ ಸತ್ತುಸ್ಸದಾ ಕುಹಿಞ್ಚಿ ಲೋಕೇ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಸ ತಂ ಅಕತ್ಥನಂ ‘‘ಅರಿಯಧಮ್ಮೋ ಏಸೋ’’ತಿ ಏವಂ ಕುಸಲಾ ವದನ್ತೀತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
18.Santoti rāgādikilesūpasamena santo. Tathā abhinibbutatto. Iti’hanti sīlesu akatthamānoti ‘‘ahamasmi sīlasampanno’’tiādinā nayena iti sīlesu akatthamāno, sīlanimittaṃ attupanāyikaṃ vācaṃ abhāsamānoti vuttaṃ hoti. Tamariyadhammaṃ kusalā vadantīti tassa taṃ akatthanaṃ ‘‘ariyadhammo eso’’ti buddhādayo khandhādikusalā vadanti. Yassussadā natthi kuhiñci loketi yassa khīṇāsavassa rāgādayo sattussadā kuhiñci loke natthi. Tassa taṃ akatthanaṃ ‘‘ariyadhammo eso’’ti evaṃ kusalā vadantīti sambandho.
ಸನ್ತೋತಿ ಮೂಲಪದಂ। ರಾಗಸ್ಸ ಸಮಿತತ್ತಾತಿ ರಞ್ಜನಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ರಾಗಸ್ಸ ಸಮಿತಭಾವೇನ। ದೋಸಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ವಿಜ್ಝಾತತ್ತಾತಿ ಸಬ್ಬಪರಿಳಾಹಾನಂ ಝಾಪಿತತ್ತಾ। ನಿಬ್ಬುತತ್ತಾತಿ ಸಬ್ಬಸನ್ತಾಪಾನಂ ನಿಬ್ಬಾಪಿತಭಾವೇನ। ವಿಗತತ್ತಾತಿ ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾನಂ ವಿಗತಭಾವೇನ ದೂರಭಾವೇನ। ಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧತ್ತಾತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಅಭಬ್ಬುಪ್ಪತ್ತಿಕಭಾವೇನ। ಸತ್ತನ್ನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಭಿನ್ನತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ಉಪರಿ ವತ್ತಬ್ಬಾನಂ ಸತ್ತಧಮ್ಮಾನಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಠಿತಭಾವೇನ ಭಿಕ್ಖು। ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸೋತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಕಿಲೇಸಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇನ ಭಿನ್ನಾ, ರಾಗೋ ದೋಸೋತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಕಿಲೇಸಾ ಓಳಾರಿಕಾ ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಭಿನ್ನಾ, ತೇ ಏವ ಅಣುಸಹಗತಾ ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇನ ಭಿನ್ನಾ, ಮೋಹೋ ಮಾನೋತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಕಿಲೇಸಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇನ ಭಿನ್ನಾ। ಅವಸೇಸೇ ಕಿಲೇಸೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಭಿನ್ನಾಸ್ಸ ಹೋನ್ತಿ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾತಿ ಕಿಲೇಸಪಚ್ಚಯಾ। ಪೋನೋಭವಿಕಾತಿ ಪುನಬ್ಭವದಾಯಿಕಾ। ಸದರಾತಿ ಕಿಲೇಸದರಥಾ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಸದರಾ। ‘‘ಸದ್ದರಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸಹದರಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದುಕ್ಖವಿಪಾಕಾತಿ ಫಲಕಾಲೇ ದುಕ್ಖದಾಯಿಕಾ। ಆಯತಿಂ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಿಯಾತಿ ಅನಾಗತೇ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಾ।
Santoti mūlapadaṃ. Rāgassa samitattāti rañjanalakkhaṇassa rāgassa samitabhāvena. Dosādīsupi eseva nayo. Vijjhātattāti sabbapariḷāhānaṃ jhāpitattā. Nibbutattāti sabbasantāpānaṃ nibbāpitabhāvena. Vigatattāti sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ vigatabhāvena dūrabhāvena. Paṭipassaddhattāti sabbākārena abhabbuppattikabhāvena. Sattannaṃdhammānaṃ bhinnattā bhikkhūti upari vattabbānaṃ sattadhammānaṃ bhinditvā ṭhitabhāvena bhikkhu. Sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsoti ime tayo kilesā sotāpattimaggena bhinnā, rāgo dosoti ime dve kilesā oḷārikā sakadāgāmimaggena bhinnā, te eva aṇusahagatā anāgāmimaggena bhinnā, moho mānoti ime dve kilesā arahattamaggena bhinnā. Avasese kilese dassetuṃ ‘‘bhinnāssa honti pāpakā akusalā dhammā’’ti āha. Saṃkilesikāti kilesapaccayā. Ponobhavikāti punabbhavadāyikā. Sadarāti kilesadarathā ettha santīti sadarā. ‘‘Saddarā’’tipi pāṭho, sahadarathāti attho. Dukkhavipākāti phalakāle dukkhadāyikā. Āyatiṃ jātijarāmaraṇiyāti anāgate jātijarāmaraṇassa paccayā.
ಪಜ್ಜೇನ ಕತೇನ ಅತ್ತನಾತಿ ಗಾಥಾಯ ಅಯಂ ಪಿಣ್ಡತ್ಥೋ – ಯೋ ಅತ್ತನಾ ಭಾವಿತೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಗತೋ, ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಪತ್ತೋ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಗತತ್ತಾ ಏವ ಚ ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖೋ, ವಿಪತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಹಾನಿವುದ್ಧಿಉಚ್ಛೇದಸಸ್ಸತಅಪುಞ್ಞಪುಞ್ಞಪ್ಪಭೇದಂ ಭವಞ್ಚ ವಿಭವಞ್ಚ ವಿಪ್ಪಹಾಯ ಮಗ್ಗವಾಸಂ ವುಸಿತವಾ ಖೀಣಪುನಬ್ಭವೋತಿ ಏತೇಸಂ ಥುತಿವಚನಾನಂ ಅರಹೋ ಸೋ ಭಿಕ್ಖೂತಿ।
Pajjenakatena attanāti gāthāya ayaṃ piṇḍattho – yo attanā bhāvitena maggena parinibbānaṃ gato, kilesaparinibbānaṃ patto, parinibbānagatattā eva ca vitiṇṇakaṅkho, vipattisampattihānivuddhiucchedasassataapuññapuññappabhedaṃ bhavañca vibhavañca vippahāya maggavāsaṃ vusitavā khīṇapunabbhavoti etesaṃ thutivacanānaṃ araho so bhikkhūti.
ಇತಿಹನ್ತಿ , ಇದಹನ್ತೀತಿ ದುವಿಧೋ ಪಾಠೋ। ಇತೀತಿ ಪದಸನ್ಧಿಆದಯೋ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಇದಹ’’ನ್ತಿ ಪಾಠಂ ನ ರೋಚೇನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಇತೀತಿ ಯಂ ವುತ್ತಂ। ಪದಸನ್ಧೀತಿ ಪದಾನಂ ಸನ್ಧಿ ಪದಸನ್ಧಿ, ಪದಘಟನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪದಸಂಸಗ್ಗೋತಿ ಪದಾನಂ ಏಕೀಭಾವೋ। ಪದಪಾರಿಪೂರೀತಿ ಪದಾನಂ ಪರಿಪೂರಣಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪದಾನಂ ಏಕೀಭಾವೋ। ಅಕ್ಖರಸಮವಾಯೋತಿ ಏಕೀಭೂತೋಪಿ ಅಪರಿಪುಣ್ಣೋಪಿ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ನ ಏವಂ। ಅಕ್ಖರಾನಂ ಸಮವಾಯೋ ಸನ್ನಿಪಾತೋ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ‘‘ಅಕ್ಖರಸಮವಾಯೋ’’ತಿ ಆಹ। ಬ್ಯಞ್ಜನಸಿಲಿಟ್ಠತಾತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಸಮುಚ್ಚಯೋ ಪದಮೀತಿ ವುತ್ತಾನಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಾನಂ ಅತ್ಥಬ್ಯಞ್ಜನಾನಂ ಅತ್ಥಬ್ಯತ್ತಿಕಾರಣಾನಂ ವಾ ಮಧುರಭಾವತ್ತಾ ಪಾಠಸ್ಸ ಮುದುಭಾವೋ। ಪದಾನುಪುಬ್ಬತಾ ಮೇತನ್ತಿ ಪದಾನಂ ಅನುಪುಬ್ಬಭಾವೋ ಪದಾನುಪುಬ್ಬತಾ, ಪದಪಟಿಪಾಟಿಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮೇತನ್ತಿ ಏತಂ। ಕತಮನ್ತಿ ಚೇ? ಇತೀತಿ ಇದಂ। ಮೇತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಮ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ಕತ್ಥೀ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಅಹಮಸ್ಮಿ ಸೀಲಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉಕ್ಕಂಸೇತ್ವಾ ಕಥನಸೀಲೋ ಹೋತಿ। ಕತ್ಥತೀತಿ ವುತ್ತನಯೇನ ಕಥಯತಿ। ವಿಕತ್ಥತೀತಿ ವಿವಿಧಾ ಕಥಯತಿ। ಕತ್ಥನಾತಿ ಕಥನಾ। ಆರತೋತಿ ದೂರತೋ ರತೋ। ವಿರತೋತಿ ಠಾನಸಙ್ಕನ್ತಿವಸೇನ ವಿಗತಭಾವೇನ ರತೋ। ಪಟಿವಿರತೋತಿ ತತೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ವಿಯುತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ರತೋ। ತತ್ಥ ಪಿಸಾಚಂ ವಿಯ ದಿಸ್ವಾ ಪಲಾತೋ ಆರತೋ। ಹತ್ಥಿಮ್ಹಿ ಮದ್ದನ್ತೇ ವಿಯ ಪರಿಧಾವಿತ್ವಾ ಗತೋ ವಿರತೋ। ಯೋಧಸಮ್ಪಹಾರಂ ವಿಯ ಪೋಥೇತ್ವಾ ಮದ್ದೇತ್ವಾ ಗತೋ ಪಟಿವಿರತೋ।
Itihanti, idahantīti duvidho pāṭho. Itīti padasandhiādayo sandhāya ‘‘idaha’’nti pāṭhaṃ na rocenti. Tattha itīti yaṃ vuttaṃ. Padasandhīti padānaṃ sandhi padasandhi, padaghaṭananti attho. Padasaṃsaggoti padānaṃ ekībhāvo. Padapāripūrīti padānaṃ paripūraṇaṃ dvinnaṃ padānaṃ ekībhāvo. Akkharasamavāyoti ekībhūtopi aparipuṇṇopi hoti, ayaṃ na evaṃ. Akkharānaṃ samavāyo sannipāto hotīti dassanatthaṃ ‘‘akkharasamavāyo’’ti āha. Byañjanasiliṭṭhatāti byañjanasamuccayo padamīti vuttānaṃ byañjanānaṃ atthabyañjanānaṃ atthabyattikāraṇānaṃ vā madhurabhāvattā pāṭhassa mudubhāvo. Padānupubbatāmetanti padānaṃ anupubbabhāvo padānupubbatā, padapaṭipāṭibhāvoti attho. Metanti etaṃ. Katamanti ce? Itīti idaṃ. Metanti ettha ma-kāro padasandhivasena vutto. Katthī hotīti ‘‘ahamasmi sīlasampanno’’ti attānaṃ ukkaṃsetvā kathanasīlo hoti. Katthatīti vuttanayena kathayati. Vikatthatīti vividhā kathayati. Katthanāti kathanā. Āratoti dūrato rato. Viratoti ṭhānasaṅkantivasena vigatabhāvena rato. Paṭiviratoti tato nivattitvā sabbākārena viyutto hutvā rato. Tattha pisācaṃ viya disvā palāto ārato. Hatthimhi maddante viya paridhāvitvā gato virato. Yodhasampahāraṃ viya pothetvā maddetvā gato paṭivirato.
ಖೀಣಾಸವಸ್ಸಾತಿ ಖೀಣಕಿಲೇಸಾಸವಸ್ಸ। ಕಮ್ಮುಸ್ಸದೋತಿ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಅಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಆನೇಞ್ಜಾಭಿಸಙ್ಖಾರಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ಉಸ್ಸದೋ ಉಸ್ಸನ್ನತಾ। ಯಸ್ಸಿಮೇತಿ ಯಸ್ಸ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಇಮೇ ಉಸ್ಸದಾ।
Khīṇāsavassāti khīṇakilesāsavassa. Kammussadoti puññābhisaṅkhāraapuññābhisaṅkhāraāneñjābhisaṅkhārasaṅkhātānaṃ kammānaṃ ussado ussannatā. Yassimeti yassa khīṇāsavassa ime ussadā.
೧೯. ಏವಂ ಖೀಣಾಸವಪಟಿಪತ್ತಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾನಂ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಪಕಪ್ಪಿತಾ ಸಙ್ಖತಾ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಪಕಪ್ಪಿತಾತಿ ಪರಿಕಪ್ಪಿತಾ। ಸಙ್ಖತಾತಿ ಪಚ್ಚಯಾಭಿಸಙ್ಖತಾ। ಯಸ್ಸಾತಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಸ್ಸ। ಧಮ್ಮಾತಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋ। ಪುರಕ್ಖತಾತಿ ಪುರತೋ ಕತಾ। ಸನ್ತೀತಿ ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತಿ। ಅವೀವದಾತಾತಿ ಅವೋದಾತಾ। ಯದತ್ತನಿ ಪಸ್ಸತಿ ಆನಿಸಂಸಂ, ತಂ ನಿಸ್ಸಿತೋ ಕುಪ್ಪಪಟಿಚ್ಚಸನ್ತಿನ್ತಿ ಯಸ್ಸೇತೇ ದಿಟ್ಠಿಧಮ್ಮಾ ‘ಪುರಕ್ಖತಾ ಅವೋದಾತಾ ಸನ್ತಿ, ಸೋ ಏವಂವಿಧೋ ಯಸ್ಮಾ ಅತ್ತನಿ ತಸ್ಸಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಞ್ಚ ಸಕ್ಕಾರಾದಿಂ, ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಞ್ಚ ಗತಿವಿಸೇಸಾದಿಂ ಆನಿಸಂಸಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಞ್ಚ ಆನಿಸಂಸಂ, ತಞ್ಚ ಕುಪ್ಪತಾಯ ಚ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನತಾಯ ಚ ಸಮ್ಮುತಿಸನ್ತಿತಾಯ ಚ ಕುಪ್ಪಪಟಿಚ್ಚಸನ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಿತೋ ಚ ಹೋತಿ। ಸೋ ತಂ ನಿಸ್ಸಿತತ್ತಾ ಅತ್ತಾನಂ ವಾ ಉಕ್ಕಂಸೇಯ್ಯ, ಪರೇ ವಾ ವಮ್ಭೇಯ್ಯ ಅಭೂತೇಹಿಪಿ ಗುಣದೋಸೇಹಿ।
19. Evaṃ khīṇāsavapaṭipattiṃ dassetvā idāni diṭṭhigatikānaṃ titthiyānaṃ paṭipattiñca dassento āha ‘‘pakappitā saṅkhatā’’ti. Tattha pakappitāti parikappitā. Saṅkhatāti paccayābhisaṅkhatā. Yassāti yassa kassaci diṭṭhigatikassa. Dhammāti diṭṭhiyo. Purakkhatāti purato katā. Santīti saṃvijjanti. Avīvadātāti avodātā. Yadattani passati ānisaṃsaṃ, taṃ nissito kuppapaṭiccasantinti yassete diṭṭhidhammā ‘purakkhatā avodātā santi, so evaṃvidho yasmā attani tassā diṭṭhiyā diṭṭhadhammikañca sakkārādiṃ, samparāyikañca gativisesādiṃ ānisaṃsaṃ sampassati, tasmā tañca ānisaṃsaṃ, tañca kuppatāya ca paṭiccasamuppannatāya ca sammutisantitāya ca kuppapaṭiccasantisaṅkhātaṃ diṭṭhiṃ nissito ca hoti. So taṃ nissitattā attānaṃ vā ukkaṃseyya, pare vā vambheyya abhūtehipi guṇadosehi.
ಸಙ್ಖತಾತಿ ಮೂಲಪದಂ। ಸಙ್ಖತಾತಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ಕತಾ। ಉಪಸಗ್ಗವಸೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ಅಭಿಸಙ್ಖತಾತಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅಭಿಕತಾ। ಸಣ್ಠಪಿತಾತಿ ಪಚ್ಚಯವಸೇನೇವ ಸಮ್ಮಾ ಠಪಿತಾ। ಅನಿಚ್ಚಾತಿ ಹುತ್ವಾ ಅಭಾವೇನ। ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾತಿ ವತ್ಥಾರಮ್ಮಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಾ। ಖಯಧಮ್ಮಾತಿ ಕಮೇನ ಖಯಸಭಾವಾ। ವಯಧಮ್ಮಾತಿ ಪವತ್ತಿವಸೇನ ಪರಿಹಾಯನಸಭಾವಾ। ವಿರಾಗಧಮ್ಮಾತಿ ಅನಿವತ್ತೀ ಹುತ್ವಾ ವಿಗಚ್ಛನಸಭಾವಾ। ನಿರೋಧಧಮ್ಮಾತಿ ನಿರುಜ್ಝನಸಭಾವಾ, ಅನುಪ್ಪತ್ತಿಧಮ್ಮಾ ಹುತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝನಸಭಾವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಸ್ಸಾತಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಯೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಠಿತಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ।
Saṅkhatāti mūlapadaṃ. Saṅkhatāti paccayehi samāgantvā katā. Upasaggavasena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Abhisaṅkhatāti paccayehi abhikatā. Saṇṭhapitāti paccayavaseneva sammā ṭhapitā. Aniccāti hutvā abhāvena. Paṭiccasamuppannāti vatthārammaṇaṃ paṭicca uppannā. Khayadhammāti kamena khayasabhāvā. Vayadhammāti pavattivasena parihāyanasabhāvā. Virāgadhammāti anivattī hutvā vigacchanasabhāvā. Nirodhadhammāti nirujjhanasabhāvā, anuppattidhammā hutvā nirujjhanasabhāvāti attho. Diṭṭhigatikassāti dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo gahetvā ṭhitapuggalassa.
ಪುರೇಕ್ಖಾರಾತಿ ಪುರೇ ಕತಾ। ತಣ್ಹಾಧಜೋತಿ ಉಸ್ಸಾಪಿತಟ್ಠೇನ ತಣ್ಹಾಧಜೋ, ತಣ್ಹಾಪಟಾಕಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ತಣ್ಹಾಧಜೋ। ಪುರೇಚಾರಿಕಟ್ಠೇನ ತಣ್ಹಾ ಏವ ಕೇತು ಅಸ್ಸಾತಿ ತಣ್ಹಾಕೇತು। ತಣ್ಹಾಧಿಪತೇಯ್ಯೋತಿ ಛನ್ದಾಧಿಪತಿವಸೇನ, ತಣ್ಹಾ ಅಧಿಪತಿತೋ ಆಗತಾತಿ ವಾ ತಣ್ಹಾಧಿಪತೇಯ್ಯೋ, ತಣ್ಹಾಧಿಪತಿ ವಾ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ತಣ್ಹಾಧಿಪತೇಯ್ಯೋ। ದಿಟ್ಠಿಧಜಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅವೋದಾತಾತಿ ಅಪರಿಸುದ್ಧಾ। ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಾತಿ ಸಯಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಾ। ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾತಿ ತಪನೀಯಾ।
Purekkhārāti pure katā. Taṇhādhajoti ussāpitaṭṭhena taṇhādhajo, taṇhāpaṭākā assa atthīti taṇhādhajo. Purecārikaṭṭhena taṇhā eva ketu assāti taṇhāketu. Taṇhādhipateyyoti chandādhipativasena, taṇhā adhipatito āgatāti vā taṇhādhipateyyo, taṇhādhipati vā etassa atthīti taṇhādhipateyyo. Diṭṭhidhajādīsupi eseva nayo. Avodātāti aparisuddhā. Saṃkiliṭṭhāti sayaṃ kiliṭṭhā. Saṃkilesikāti tapanīyā.
ದ್ವೇ ಆನಿಸಂಸೇ ಪಸ್ಸತೀತಿ ದ್ವೇ ಗುಣೇ ದಕ್ಖತಿ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಞ್ಚ ಆನಿಸಂಸನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪಚ್ಚಕ್ಖಧಮ್ಮಾನಿಸಂಸಞ್ಚ। ಸಮ್ಪರಾಯಿಕನ್ತಿ ಪರಲೋಕೇ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ಆನಿಸಂಸಞ್ಚ। ಯಂದಿಟ್ಠಿಕೋ ಸತ್ಥಾ ಹೋತೀತಿ ಸತ್ಥಾ ಯಥಾಲದ್ಧಿಕೋ ಭವತಿ। ತಂದಿಟ್ಠಿಕಾ ಸಾವಕಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುಣನ್ತಾ ಸಾವಕಾಪಿ ತಥಾಲದ್ಧಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸಕ್ಕರೋನ್ತೀತಿ ಸಕ್ಕಾರಪ್ಪತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಗರುಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಗರುಕಾರಪ್ಪತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಮಾನೇನ್ತೀತಿ ಮನಸಾ ಪಿಯಾಯನ್ತಿ। ಪೂಜೇನ್ತೀತಿ ಚತುಪಚ್ಚಯಾಭಿಹಾರಪೂಜಾಯ ಪೂಜೇನ್ತಿ। ಅಪಚಿತಿಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅಪಚಿತಿಪ್ಪತ್ತಂ ಕರೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಚತ್ತಾರೋ ಪಚ್ಚಯೇ ಸಕ್ಕರಿತ್ವಾ ಸುಅಭಿಸಙ್ಖತೇ ಪಣೀತೇ ಕತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಸೋ ಸಕ್ಕತೋ। ಯಸ್ಮಿಂ ಗರುಭಾವಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ದೇನ್ತಿ, ಸೋ ಗರುಕತೋ। ಯಂ ಮನಸಾ ಪಿಯಾಯನ್ತಿ, ಸೋ ಮಾನಿತೋ। ಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ಪೂಜಿತೋ। ಯಸ್ಸ ಅಭಿವಾದನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಾದಿವಸೇನ ಪರಮನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಸೋ ಅಪಚಿತೋ। ಕೇಚಿ ‘‘ಸಕ್ಕರೋನ್ತಿ ಕಾಯೇನ, ಗರುಂ ಕರೋನ್ತಿ ವಾಚಾಯ, ಮಾನೇನ್ತಿ ಚಿತ್ತೇನ, ಪೂಜೇನ್ತಿ ಲಾಭೇನಾ’’ತಿ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ। ಅಲಂ ನಾಗತ್ತಾಯ ವಾತಿ ನಾಗಭಾವಾಯ ನಾಗರಾಜಭಾವಾಯ ವಾ ಅಲಂ ಪರಿಯತ್ತಂ। ಸುಪಣ್ಣತ್ತಾಯ ವಾತಿ ಸುಪಣ್ಣರಾಜಭಾವಾಯ। ಯಕ್ಖತ್ತಾಯ ವಾತಿ ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತಿಭಾವಾಯ। ಅಸುರತ್ತಾಯ ವಾತಿ ಅಸುರಭಾವಾಯ। ಗನ್ಧಬ್ಬತ್ತಾಯ ವಾತಿ ಗನ್ಧಬ್ಬದೇವಘಟೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಭಾವಾಯ। ಮಹಾರಾಜತ್ತಾಯ ವಾತಿ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ ಅಞ್ಞತರಭಾವಾಯ। ಇನ್ದತ್ತಾಯ ವಾತಿ ಸಕ್ಕಭಾವಾಯ। ಬ್ರಹ್ಮತ್ತಾಯ ವಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯಿಕಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಭಾವಾಯ। ದೇವತ್ತಾಯ ವಾತಿ ಸಮ್ಮುತಿದೇವಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಭಾವಾಯ। ಸುದ್ಧಿಯಾತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಭಾವಾಯ ಅಲಂ ಪರಿಯತ್ತಂ। ವಿಸುದ್ಧಿಯಾತಿ ಸಬ್ಬಮಲರಹಿತಅಚ್ಚನ್ತಪರಿಸುದ್ಧಭಾವಾಯ। ಪರಿಸುದ್ಧಿಯಾತಿ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪರಿಸುದ್ಧಭಾವಾಯ।
Dve ānisaṃse passatīti dve guṇe dakkhati. Diṭṭhadhammikañca ānisaṃsanti imasmiṃyeva attabhāve paccakkhadhammānisaṃsañca. Samparāyikanti paraloke pattabbaṃ ānisaṃsañca. Yaṃdiṭṭhiko satthā hotīti satthā yathāladdhiko bhavati. Taṃdiṭṭhikā sāvakā hontīti tassa vacanaṃ suṇantā sāvakāpi tathāladdhikā honti. Sakkarontīti sakkārappattaṃ karonti. Garuṃ karontīti garukārappattaṃ karonti. Mānentīti manasā piyāyanti. Pūjentīti catupaccayābhihārapūjāya pūjenti. Apacitiṃ karontīti apacitippattaṃ karonti. Tattha yassa cattāro paccaye sakkaritvā suabhisaṅkhate paṇīte katvā denti, so sakkato. Yasmiṃ garubhāvaṃ paṭṭhapetvā denti, so garukato. Yaṃ manasā piyāyanti, so mānito. Yassa sabbampetaṃ karonti, so pūjito. Yassa abhivādanapaccupaṭṭhānaañjalikammādivasena paramanipaccakāraṃ karonti, so apacito. Keci ‘‘sakkaronti kāyena, garuṃ karonti vācāya, mānenti cittena, pūjenti lābhenā’’ti vaṇṇayanti. Alaṃ nāgattāya vāti nāgabhāvāya nāgarājabhāvāya vā alaṃ pariyattaṃ. Supaṇṇattāya vāti supaṇṇarājabhāvāya. Yakkhattāya vāti yakkhasenāpatibhāvāya. Asurattāyavāti asurabhāvāya. Gandhabbattāya vāti gandhabbadevaghaṭe nibbattabhāvāya. Mahārājattāya vāti catunnaṃ mahārājānaṃ aññatarabhāvāya. Indattāya vāti sakkabhāvāya. Brahmattāya vāti brahmakāyikādīnaṃ aññatarabhāvāya. Devattāya vāti sammutidevādīnaṃ aññatarabhāvāya. Suddhiyāti parisuddhabhāvāya alaṃ pariyattaṃ. Visuddhiyāti sabbamalarahitaaccantaparisuddhabhāvāya. Parisuddhiyāti sabbākārena parisuddhabhāvāya.
ತತ್ಥ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಯಂ ಅಧಿಪಚ್ಚತ್ತಂ ಸುದ್ಧಿಯಾ। ದೇವಲೋಕೇ ಅಧಿಪಚ್ಚತ್ತಂ ವಿಸುದ್ಧಿಯಾ। ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಅಧಿಪಚ್ಚತ್ತಂ ಪರಿಸುದ್ಧಿಯಾ। ಚತುರಾಸೀತಿಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮುಚ್ಚನತ್ಥಂ ಮುತ್ತಿಯಾ। ಅನ್ತರಾಯಾಭಾವೇನ ಮುಚ್ಚನತ್ಥಂ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ। ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಮುತ್ತಿಯಾ ಪರಿಮುತ್ತಿಯಾ। ಸುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಪಬ್ಬಜಿತಭಾವೇನ ಸುದ್ಧಿಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ। ವಿಸುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಯುತ್ತಭಾವೇನ ವಿವಿಧೇನ ಸುಜ್ಝನ್ತಿ। ಪರಿಸುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಸುಜ್ಝನ್ತಿ। ಮುಚ್ಚನ್ತಿ ತೇಸಂ ಸಮಯನ್ತರಧಮ್ಮೇನ। ವಿಮುಚ್ಚನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಓವಾದೇನ। ಪರಿಮುಚ್ಚನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಅನುಸಾಸನೇನ। ಸುಜ್ಝಿಸ್ಸಾಮೀತಿಆದಯೋ ಅನಾಗತವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ಆಯತಿಂ ಫಲಪಾಟಿಕಙ್ಖೀತಿ ಅನಾಗತೇ ವಿಪಾಕಫಲಮಾಕಙ್ಖಮಾನೋ। ಇದಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾನಂ ಇಚ್ಛಾಮತ್ತಂ। ದಿಟ್ಠಿಗತಞ್ಹಿ ಇಜ್ಝಮಾನಂ ನಿರಯಂ ವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಂ ವಾ ನಿಪ್ಫಾದೇತಿ।
Tattha tiracchānayoniyaṃ adhipaccattaṃ suddhiyā. Devaloke adhipaccattaṃ visuddhiyā. Brahmaloke adhipaccattaṃ parisuddhiyā. Caturāsītikappasahassāni atikkamitvā muccanatthaṃ muttiyā. Antarāyābhāvena muccanatthaṃ vimuttiyā. Sabbākārena muttiyā parimuttiyā. Sujjhantīti tasmiṃ samaye pabbajitabhāvena suddhiṃ pāpuṇanti. Visujjhantīti pabbajjaṃ gahetvā paṭipattiyā yuttabhāvena vividhena sujjhanti. Parisujjhantīti nipphattiṃ pāpetvā sabbākārena sujjhanti. Muccanti tesaṃ samayantaradhammena. Vimuccanti etassa satthuno ovādena. Parimuccanti etassa satthuno anusāsanena. Sujjhissāmītiādayo anāgatavasena vuttā. Āyatiṃ phalapāṭikaṅkhīti anāgate vipākaphalamākaṅkhamāno. Idaṃ diṭṭhigatikānaṃ icchāmattaṃ. Diṭṭhigatañhi ijjhamānaṃ nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā nipphādeti.
ಅಚ್ಚನ್ತಸನ್ತೀತಿ ಅತಿಅನ್ತನಿಸ್ಸರಣಸನ್ತಿ। ತದಙ್ಗಸನ್ತೀತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದಿಗುಣಙ್ಗೇನ ನೀವರಣಾದಿಅಗುಣಙ್ಗಂ ಸಮೇತೀತಿ ಝಾನಂ ತದಙ್ಗಸನ್ತಿ। ಸಮ್ಮುತಿಸನ್ತೀತಿ ಸಮಾಹಾರವಸೇನ ದಿಟ್ಠಿಸನ್ತಿ। ತಾ ವಿಭಾಗತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕತಮಾ ಅಚ್ಚನ್ತಸನ್ತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಮತಂ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ಏವಮಾದಯೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥಾಯೇವ। ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ನೀವರಣಾ ಸನ್ತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಏವಮಾದಯೋ ಅನ್ತೋ ಅಪ್ಪನಾಯಂ ಅತಿಸಯವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ಅಪಿ ಚ ಸಮ್ಮುತಿಸನ್ತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ, ಸನ್ತೀತಿ ಇತರೇ ದ್ವೇ ಸನ್ತಿಯೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮುತಿಸನ್ತಿಮೇವ ದೀಪೇತಿ। ಕುಪ್ಪಸನ್ತಿನ್ತಿ ವಿಪಾಕಜನಕವಸೇನ ಪರಿವತ್ತನವಸೇನ ಚಲಸನ್ತಿಂ । ಪಕುಪ್ಪಸನ್ತಿನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇನ ಚಲಸನ್ತಿಂ। ಏರಿತಸನ್ತಿನ್ತಿ ಕಮ್ಪನಸನ್ತಿಂ। ಸಮೇರಿತಸನ್ತಿನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇನ ಕಮ್ಪಿತಸನ್ತಿಂ। ಚಲಿತಸನ್ತಿನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಘಟ್ಟಿತಸನ್ತಿನ್ತಿ ಪೀಳಿತಸನ್ತಿಂ। ಸನ್ತಿಂ ನಿಸ್ಸಿತೋತಿ ದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಖಾತಂ ಸನ್ತಿಂ ನಿಸ್ಸಿತೋ। ಅಸ್ಸಿತೋತಿ ಆಸಿತೋ ವಿಸೇಸೇನ ನಿಸ್ಸಿತೋ। ಅಲ್ಲೀನೋತಿ ಏಕೀಭೂತೋ।
Accantasantīti atiantanissaraṇasanti. Tadaṅgasantīti paṭhamajjhānādiguṇaṅgena nīvaraṇādiaguṇaṅgaṃ sametīti jhānaṃ tadaṅgasanti. Sammutisantīti samāhāravasena diṭṭhisanti. Tā vibhāgato dassetuṃ ‘‘katamā accantasantī’’tiādimāha. Amataṃnibbānanti evamādayo heṭṭhā vuttatthāyeva. Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa nīvaraṇā santā hontīti evamādayo anto appanāyaṃ atisayavasena vuttā. Api ca sammutisanti imasmiṃ atthe adhippetā, santīti itare dve santiyo paṭikkhipitvā sammutisantimeva dīpeti. Kuppasantinti vipākajanakavasena parivattanavasena calasantiṃ . Pakuppasantinti visesena calasantiṃ. Eritasantinti kampanasantiṃ. Sameritasantinti visesena kampitasantiṃ. Calitasantinti tasseva vevacanaṃ. Ghaṭṭitasantinti pīḷitasantiṃ. Santiṃ nissitoti diṭṭhisaṅkhātaṃ santiṃ nissito. Assitoti āsito visesena nissito. Allīnoti ekībhūto.
೨೦. ಏವಂ ನಿಸ್ಸಿತೇ ತಾವ ‘‘ದಿಟ್ಠೀನಿವೇಸಾ…ಪೇ॰… ಆದಿಯತೀ ಚ ಧಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ತತ್ಥ ದಿಟ್ಠೀನಿವೇಸಾತಿ ಇದಂಸಚ್ಚಾಭಿನಿವೇಸಸಙ್ಖಾತಾನಿ ದಿಟ್ಠಿನಿವೇಸನಾನಿ। ನ ಹಿ ಸ್ವಾತಿವತ್ತಾತಿ ಸುಖೇನ ಅತಿವತ್ತಿತಬ್ಬಾ ನ ಹೋನ್ತಿ। ಧಮ್ಮೇಸು ನಿಚ್ಛೇಯ್ಯ ಸಮುಗ್ಗಹೀತನ್ತಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿದಿಟ್ಠಿಗತೇಸು ತಂ ತಂ ಸಮುಗ್ಗಹಿತಂ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಧಮ್ಮಂ ನಿಚ್ಛಿನಿತ್ವಾ ಪವತ್ತಾ ದಿಟ್ಠಿನಿವೇಸಾ ನ ಹಿ ಸ್ವಾತಿವತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ನರೋ ತೇಸು ನಿವೇಸನೇಸು, ನಿರಸ್ಸತೀ ಆದಿಯತೀ ಚ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಯಸ್ಮಾ ನ ಹಿ ಸ್ವಾತಿವತ್ತಾ, ತಸ್ಮಾ ನರೋ ತೇಸುಯೇವ ದಿಟ್ಠಿನಿವೇಸನೇಸು ಅಜಸೀಲಗೋಸೀಲಕುಕ್ಕುರಸೀಲಪಞ್ಚಾತಪಮರುಪ್ಪಪಾತಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನಕಣ್ಟಕಾಪಸ್ಸಯಾದಿಭೇದಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಧಮ್ಮಕ್ಖಾನಂ ಗಣಾದಿಭೇದಞ್ಚ ತಂ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ನಿರಸ್ಸತಿ ಚ ಆದಿಯತಿ ಚ ಜಹತಿ ಚ ಗಣ್ಹಾತಿ ಚ ವನಮಕ್ಕಟೋ ವಿಯ ತಂ ತಂ ಸಾಖನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
20. Evaṃ nissite tāva ‘‘diṭṭhīnivesā…pe… ādiyatī ca dhamma’’nti tattha diṭṭhīnivesāti idaṃsaccābhinivesasaṅkhātāni diṭṭhinivesanāni. Na hi svātivattāti sukhena ativattitabbā na honti. Dhammesu niccheyya samuggahītanti dvāsaṭṭhidiṭṭhigatesu taṃ taṃ samuggahitaṃ abhiniviṭṭhadhammaṃ nicchinitvā pavattā diṭṭhinivesā na hi svātivattāti vuttaṃ hoti. Tasmā naro tesu nivesanesu, nirassatī ādiyatī ca dhammanti yasmā na hi svātivattā, tasmā naro tesuyeva diṭṭhinivesanesu ajasīlagosīlakukkurasīlapañcātapamaruppapātaukkuṭikappadhānakaṇṭakāpassayādibhedaṃ satthāraṃ dhammakkhānaṃ gaṇādibhedañca taṃ taṃ dhammaṃ nirassati ca ādiyati ca jahati ca gaṇhāti ca vanamakkaṭo viya taṃ taṃ sākhanti vuttaṃ hoti.
ಏವಂ ನಿರಸ್ಸನ್ತೋ ಚ ಆದಿಯನ್ತೋ ಚ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತತ್ತಾ ಅಸನ್ತೇಹಿಪಿ ಗುಣದೋಸೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ವಾ ಪರಸ್ಸ ವಾ ಯಸಾಯಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇಯ್ಯ। ದುರತಿವತ್ತಾತಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ದುಕ್ಖಾ। ದುತ್ತರಾತಿ ದುಉತ್ತರಾ। ದುಪ್ಪತರಾ ದುಸ್ಸಮತಿಕ್ಕಮಾ ದುಬ್ಬಿನಿವತ್ತಾತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ವಡ್ಢಿತಾ।
Evaṃ nirassanto ca ādiyanto ca anavaṭṭhitacittattā asantehipi guṇadosehi attano vā parassa vā yasāyasaṃ uppādeyya. Durativattāti atikkamituṃ dukkhā. Duttarāti duuttarā. Duppatarā dussamatikkamā dubbinivattāti upasaggena vaḍḍhitā.
ನಿಚ್ಛಿನಿತ್ವಾತಿ ಸಸ್ಸತವಸೇನ ನಿಚ್ಛಯಂ ಕತ್ವಾ। ವಿನಿಚ್ಛಿನಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ತವಸೇನ ನಾನಾವಿಧೇನ ವಿನಿಚ್ಛಯಂ ಕತ್ವಾ। ವಿಚಿನಿತ್ವಾತಿ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ। ಪವಿಚಿನಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನಿಯವಸೇನ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ। ‘‘ನಿಚಿನಿತ್ವಾ ವಿಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ಓಧಿಗ್ಗಾಹೋತಿ ಅವಧಿಯಿತ್ವಾ ಗಾಹೋ। ಬಿಲಗ್ಗಾಹೋತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ಗಾಹೋ ‘‘ಬಿಲಸೋ ವಿಭಜಿತ್ವಾ’’ತಿಆದೀಸು (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೭೮; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೧೧) ವಿಯ। ವರಗ್ಗಾಹೋತಿ ಉತ್ತಮಗಾಹೋ। ಕೋಟ್ಠಾಸಗ್ಗಾಹೋತಿ ಅವಯವವಸೇನ ಗಾಹೋ। ಉಚ್ಚಯಗ್ಗಾಹೋತಿ ರಾಸಿವಸೇನ ಗಾಹೋ। ಸಮುಚ್ಚಯಗ್ಗಾಹೋತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ ರಾಸಿವಸೇನ ಚ ಗಾಹೋ। ಇದಂ ಸಚ್ಚನ್ತಿ ಇದಮೇವ ಸಭಾವಂ। ತಚ್ಛನ್ತಿ ತಥಭಾವಂ ಅವಿಪರೀತಸಭಾವಂ। ತಥನ್ತಿ ವಿಪರಿಣಾಮರಹಿತಂ। ಭೂತನ್ತಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ। ಯಾಥಾವನ್ತಿ ಯಥಾಸಭಾವಂ। ಅವಿಪರೀತನ್ತಿ ನ ವಿಪರೀತಂ।
Nicchinitvāti sassatavasena nicchayaṃ katvā. Vinicchinitvāti attavasena nānāvidhena vinicchayaṃ katvā. Vicinitvāti pariyesitvā. Pavicinitvāti attaniyavasena sabbākārena pariyesitvā. ‘‘Nicinitvā viccinitvā’’tipi pāṭho. Odhiggāhoti avadhiyitvā gāho. Bilaggāhoti koṭṭhāsavasena gāho ‘‘bilaso vibhajitvā’’tiādīsu (dī. ni. 2.378; ma. ni. 1.111) viya. Varaggāhoti uttamagāho. Koṭṭhāsaggāhoti avayavavasena gāho. Uccayaggāhoti rāsivasena gāho. Samuccayaggāhoti koṭṭhāsavasena rāsivasena ca gāho. Idaṃ saccanti idameva sabhāvaṃ. Tacchanti tathabhāvaṃ aviparītasabhāvaṃ. Tathanti vipariṇāmarahitaṃ. Bhūtanti vijjamānaṃ. Yāthāvanti yathāsabhāvaṃ. Aviparītanti na viparītaṃ.
ನಿರಸ್ಸತೀತಿ ನಿಅಸ್ಸತಿ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಪರವಿಚ್ಛಿನ್ದನಾಯ ವಾತಿ ಪರೇಹಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪನೇನ। ಅನಭಿಸಮ್ಭುಣನ್ತೋ ವಾತಿ ಅಸಮ್ಪಾಪುಣನ್ತೋ ವಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ವಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ। ಪರೋ ವಿಚ್ಛಿನ್ದೇತೀತಿ ಅಞ್ಞೋ ವಿಯೋಗಂ ಕರೋತಿ। ನತ್ಥೇತ್ಥಾತಿ ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ। ಸೀಲಂ ಅನಭಿಸಮ್ಭುಣನ್ತೋತಿ ಸೀಲಂ ಅಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೋ। ಸೀಲಂ ನಿರಸ್ಸತೀತಿ ಸೀಲಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ। ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
Nirassatīti niassati vikkhipati. Paravicchindanāya vāti parehi vissajjāpanena. Anabhisambhuṇanto vāti asampāpuṇanto vā asakkonto vā vissajjeti. Paro vicchindetīti añño viyogaṃ karoti. Natthetthāti natthi ettha. Sīlaṃ anabhisambhuṇantoti sīlaṃ asampādento. Sīlaṃ nirassatīti sīlaṃ vissajjeti. Ito paresupi eseva nayo.
೨೧. ಯೋ ಪನಾಯಂ ಸಬ್ಬದಿಟ್ಠಿಗತಾದಿದೋಸಧುನನಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಧೋನೋ, ತಸ್ಸ ಧೋನಸ್ಸ ಹಿ…ಪೇ॰… ಅನೂಪಯೋ ಸೋ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ? ಧೋನಧಮ್ಮಸಮನ್ನಾಗಮಾ ಧೋನಸ್ಸ ಧುತಸಬ್ಬಪಾಪಸ್ಸ ಅರಹತೋ ಕತ್ಥಚಿ ಲೋಕೇ ತೇಸು ತೇಸು ಭವೇಸು ಸಂಕಪ್ಪನಾ ದಿಟ್ಠಿ ನತ್ಥಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅಭಾವಾ, ಯಾಯ ಚ ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇನ್ತಾ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಮಾಯಾಯ ವಾ ಮಾನೇನ ವಾ ಏವಂ ಅಗತಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಮ್ಪಿ ಮಾಯಞ್ಚ ಮಾನಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಧೋನೋ ರಾಗಾದೀನಂ ದೋಸಾನಂ ಕೇನ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ವಾ ನಿರಯಾದೀಸು ಗತಿವಿಸೇಸೇಸು ಕೇನ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಅನೂಪಯೋ ಸೋ, ಸೋ ಹಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಉಪಯಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಭಾವೇನ ಅನೂಪಯೋತಿ।
21. Yo panāyaṃ sabbadiṭṭhigatādidosadhunanāya paññāya samannāgatattā dhono, tassa dhonassa hi…pe… anūpayo so. Kiṃ vuttaṃ hoti? Dhonadhammasamannāgamā dhonassa dhutasabbapāpassa arahato katthaci loke tesu tesu bhavesu saṃkappanā diṭṭhi natthi. So tassā diṭṭhiyā abhāvā, yāya ca attanā kataṃ pāpakammaṃ paṭicchādentā titthiyā māyāya vā mānena vā evaṃ agatiṃ gacchanti, tampi māyañca mānañca pahāya dhono rāgādīnaṃ dosānaṃ kenagaccheyya, diṭṭhadhamme samparāye vā nirayādīsu gativisesesu kena saṅkhaṃ gaccheyya, anūpayo so, so hi taṇhādiṭṭhiupayānaṃ dvinnaṃ abhāvena anūpayoti.
ಕಿಂ ಕಾರಣಾತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ। ಧೋನಾ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾತಿ ಧೋನಾ ಇತಿ ಕಿಂಕಾರಣಾ ಪಞ್ಞಾ ಕಥೀಯತಿ। ತಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತನ್ತಿ ತಾಯ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಕಾಯತೋ ಪವತ್ತಂ ದುಟ್ಠು ಕಿಲೇಸಪೂತಿಕತ್ತಾ ವಾ ಚರಿತನ್ತಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ। ಧೂತಞ್ಚ ಧೋತಞ್ಚಾತಿ ಕಮ್ಪಿತಞ್ಚ ಧೋವಿತಞ್ಚ। ಸನ್ಧೋತಞ್ಚಾತಿ ಸಮ್ಮಾ ಧೋವಿತಞ್ಚ। ನಿದ್ಧೋತಞ್ಚಾತಿ ವಿಸೇಸೇನ ಸುಟ್ಠು ನಿದ್ಧೋತಞ್ಚ। ರಾಗೋ ಧುತೋ ಚಾತಿಆದಯೋ ಚತುನ್ನಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ।
Kiṃ kāraṇāti kena kāraṇena. Dhonā vuccati paññāti dhonā iti kiṃkāraṇā paññā kathīyati. Tāya paññāya kāyaduccaritanti tāya vuttappakārāya paññāya kāyato pavattaṃ duṭṭhu kilesapūtikattā vā caritanti kāyaduccaritaṃ. Dhūtañca dhotañcāti kampitañca dhovitañca. Sandhotañcāti sammā dhovitañca. Niddhotañcāti visesena suṭṭhu niddhotañca. Rāgo dhuto cātiādayo catunnaṃ maggānaṃ vasena yojetabbā.
ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಧುತಾ ಚಾತಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಯ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಕಮ್ಪಿತಾ ಚಲಿತಾ ಧೋವಿತಾ। ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣಾ ಹೋತೀ’’ತಿ ಸುತ್ತಂ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೧೦೬; ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೬೦) ವಿತ್ಥಾರೇತಬ್ಬಂ। ಸಮ್ಮಾಞಾಣೇನಾತಿ ಮಗ್ಗಸಮ್ಪಯುತ್ತಞಾಣೇನ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣೇನ ವಾ। ಮಿಚ್ಛಾಞಾಣನ್ತಿ ವಿಪರೀತಞಾಣಂ ಅಯಾಥಾವಞಾಣಂ, ಪಾಪಕಿರಿಯಾಸು ಉಪಚಿನ್ತಾವಸೇನ ಪಾಪಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಸುಕತಂ ಮಯಾ’’ತಿ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾಕಾರೇನ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮೋಹೋ। ಸಮ್ಮಾವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಮಿಚ್ಛಾವಿಮುತ್ತೀತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಪರೀತಾ ಅಯಾಥಾವವಿಮುತ್ತಿಯೇವ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಸಞ್ಞಿತಾ।
Sammādiṭṭhiyā micchādiṭṭhi dhutā cāti maggasampayuttāya sammādiṭṭhiyā micchādiṭṭhi kampitā calitā dhovitā. Sammāsaṅkappādīsupi eseva nayo. Vuttañhetaṃ ‘‘sammādiṭṭhikassa, bhikkhave, micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotī’’ti suttaṃ (a. ni. 10.106; dī. ni. 3.360) vitthāretabbaṃ. Sammāñāṇenāti maggasampayuttañāṇena, paccavekkhaṇañāṇena vā. Micchāñāṇanti viparītañāṇaṃ ayāthāvañāṇaṃ, pāpakiriyāsu upacintāvasena pāpaṃ katvā ‘‘sukataṃ mayā’’ti paccavekkhaṇākārena ca uppanno moho. Sammāvimuttiyā micchāvimuttīti samucchedavimuttiyā viparītā ayāthāvavimuttiyeva cetovimuttisaññitā.
ಅರಹಾ ಇಮೇಹಿ ಧೋನೇಯ್ಯೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹೀತಿ ರಾಗಾದೀಹಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ದೂರೇ ಠಿತೋ ಅರಹಾ ಇಮೇಹಿ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇಹಿ ಕಿಲೇಸಧೋವನೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಉಪೇತೋ ಹೋತಿ। ಧೋನೋತಿ ಧೋನೋ ಪುಗ್ಗಲೋ, ತೇನೇವ ‘‘ಸೋ ಧುತರಾಗೋ’’ತಿಆದಯೋ ಆಹ।
Arahā imehi dhoneyyehi dhammehīti rāgādīhi kilesehi dūre ṭhito arahā imehi vuttappakārehi kilesadhovanehi dhammehi upeto hoti. Dhonoti dhono puggalo, teneva ‘‘so dhutarāgo’’tiādayo āha.
ಮಾಯಾ ವುಚ್ಚತಿ ವಞ್ಚನಿಕಾಚರಿಯಾತಿ ವಞ್ಚನಕಿರಿಯಂ ವಞ್ಚನಕರಣಂ ಅಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ವಞ್ಚನಿಕಾಚರಿಯಾ। ತಸ್ಸ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಹೇತೂತಿ ತೇಸಂ ದುಚ್ಚರಿತಾನಂ ಅಪ್ಪಕಾಸನಕಾರಣಾ। ಪಾಪಿಕಂ ಇಚ್ಛಂ ಪಣಿದಹತೀತಿ ಲಾಮಕಂ ಪತ್ಥನಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ। ‘‘ಮಾ ಮಂ ಜಞ್ಞಾ’’ತಿ ಇಚ್ಛತೀತಿ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಕತಂ ಪಾಪಂ ಪರೇ ಮಾ ಜಾನಿಂಸೂ’’ತಿ ಪಚ್ಚಾಸೀಸತಿ। ಸಙ್ಕಪ್ಪೇತೀತಿ ವಿತಕ್ಕಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ। ವಾಚಂ ಭಾಸತೀತಿ ಜಾನಂಯೇವ ಪಣ್ಣತ್ತಿಂ ವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಾರಿಯಂ ಕರೋತಿ। ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಉಪಸನ್ತೋ ವಿಯ ಭಾಸತಿ। ಕಾಯೇನ ಪರಕ್ಕಮತೀತಿ ‘‘ಮಯಾ ಕತಂ ಇದಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ಮಾ ಕೇಚಿ ಜಾನಿಂಸೂ’’ತಿ ಕಾಯೇನ ವತ್ತಂ ಕರೋತಿ। ವಿಜ್ಜಮಾನದೋಸಪಟಿಚ್ಛಾದನತೋ ಚಕ್ಖುಮೋಹನಮಾಯಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಮಾಯಾವೀ, ಮಾಯಾವಿನೋ ಭಾವೋ ಮಾಯಾವಿತಾ। ಕತ್ವಾ ಪಾಪಂ ಪುನ ಪಟಿಚ್ಛಾದನತೋ ಅತಿಚ್ಚ ಅಸ್ಸರತಿ ಏತಾಯ ಸತ್ತೋತಿ ಅಚ್ಚಸರಾ। ಕಾಯವಾಚಾಕಿರಿಯಾಹಿ ಅಞ್ಞಥಾ ದಸ್ಸನತೋ ವಞ್ಚೇತೀತಿ ವಞ್ಚನಾ । ಏತಾಯ ಸತ್ತಾ ನಿಕರೋನ್ತೀತಿ ನಿಕತಿ, ಮಿಚ್ಛಾ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ನಾಹಂ ಏವಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಪಾಪಾನಂ ವಿಕ್ಖಿಪನತೋ ನಿಕಿರಣಾ। ‘‘ನಾಹಂ ಏವಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಪರಿವಜ್ಜನತೋ ಪರಿಹರಣಾ। ಕಾಯಾದೀಹಿ ಸಂಹರಣತೋ ಗೂಹನಾ। ಸಮಭಾಗೇನ ಗೂಹನಾ ಪರಿಗೂಹನಾ। ತಿಣಪಣ್ಣೇಹಿ ವಿಯ ಗೂಥಂ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮೇಹಿ ಪಾಪಂ ಛಾದೇತೀತಿ ಛಾದನಾ। ಸಬ್ಬತೋ ಭಾಗೇನ ಛಾದನಾ ಪರಿಚ್ಛಾದನಾ। ನ ಉತ್ತಾನಿಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಅನುತ್ತಾನಿಕಮ್ಮಂ। ನ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಅನಾವಿಕಮ್ಮಂ। ಸುಟ್ಠು ಛಾದನಾ ವೋಚ್ಛಾದನಾ। ಕತಪಟಿಚ್ಛಾದನವಸೇನ ಪುನಪಿ ಪಾಪಸ್ಸ ಕರಣತೋ ಪಾಪಕಿರಿಯಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಕತಪಟಿಚ್ಛಾದನಲಕ್ಖಣಾ ಮಾಯಾ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಭಸ್ಮಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ವಿಯ ಅಙ್ಗಾರೋ, ಉದಕಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋ ವಿಯ ಖಾಣು, ಪಿಲೋತಿಕಪಲಿವೇಠಿತಂ ವಿಯ ಚ ಸತ್ಥಂ ಹೋತಿ।
Māyā vuccati vañcanikācariyāti vañcanakiriyaṃ vañcanakaraṇaṃ assā atthīti vañcanikācariyā. Tassa paṭicchādanahetūti tesaṃ duccaritānaṃ appakāsanakāraṇā. Pāpikaṃ icchaṃ paṇidahatīti lāmakaṃ patthanaṃ patiṭṭhāpeti. ‘‘Mā maṃ jaññā’’ti icchatīti ‘‘mayhaṃ kataṃ pāpaṃ pare mā jāniṃsū’’ti paccāsīsati. Saṅkappetīti vitakkaṃ uppādeti. Vācaṃ bhāsatīti jānaṃyeva paṇṇattiṃ vītikkamanto bhikkhu bhāriyaṃ karoti. ‘‘Amhākaṃ vītikkamaṭṭhānaṃ nāma natthī’’ti upasanto viya bhāsati. Kāyena parakkamatīti ‘‘mayā kataṃ idaṃ pāpakammaṃ mā keci jāniṃsū’’ti kāyena vattaṃ karoti. Vijjamānadosapaṭicchādanato cakkhumohanamāyā assāti māyāvī, māyāvino bhāvo māyāvitā. Katvā pāpaṃ puna paṭicchādanato aticca assarati etāya sattoti accasarā. Kāyavācākiriyāhi aññathā dassanato vañcetīti vañcanā. Etāya sattā nikarontīti nikati, micchā karontīti attho. ‘‘Nāhaṃ evaṃ karomī’’ti pāpānaṃ vikkhipanato nikiraṇā. ‘‘Nāhaṃ evaṃ karomī’’ti parivajjanato pariharaṇā. Kāyādīhi saṃharaṇato gūhanā. Samabhāgena gūhanā parigūhanā. Tiṇapaṇṇehi viya gūthaṃ kāyavacīkammehi pāpaṃ chādetīti chādanā. Sabbato bhāgena chādanā paricchādanā. Na uttāniṃ katvā dassetīti anuttānikammaṃ. Na pākaṭaṃ katvā dassetīti anāvikammaṃ. Suṭṭhu chādanā vocchādanā. Katapaṭicchādanavasena punapi pāpassa karaṇato pāpakiriyā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ katapaṭicchādanalakkhaṇā māyā nāma vuccati, yāya samannāgato puggalo bhasmapaṭicchanno viya aṅgāro, udakapaṭicchanno viya khāṇu, pilotikapaliveṭhitaṃ viya ca satthaṃ hoti.
ಏಕವಿಧೇನ ಮಾನೋತಿ ಏಕಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸೇನ ಮಾನೋ। ಯಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉನ್ನತೀತಿ ಯಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಬ್ಭುಸ್ಸಾಪನಾ, ಅಯಂ ಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಮಾನೋವ ವುತ್ತೋ।
Ekavidhenamānoti ekaparicchedena ekakoṭṭhāsena māno. Yā cittassa unnatīti yā cittassa abbhussāpanā, ayaṃ mānoti attho. Ettha puggalaṃ anāmasitvā nibbattitamānova vutto.
ಅತ್ತುಕ್ಕಂಸನಮಾನೋತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉಪರಿ ಠಪನಮಾನೋ। ಪರವಮ್ಭನಮಾನೋತಿ ಪರೇ ಲಾಮಕಕರಣಮಾನೋ। ಇಮೇ ದ್ವೇ ಮಾನಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ತಥಾ ಪವತ್ತಾಕಾರವಸೇನ ವುತ್ತಾ।
Attukkaṃsanamānoti attānaṃ upari ṭhapanamāno. Paravambhanamānoti pare lāmakakaraṇamāno. Ime dve mānā yebhuyyena tathā pavattākāravasena vuttā.
‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋತಿ ಜಾತಿಆದೀನಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ‘‘ಅಹಮಸ್ಮಿ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ। ಸದಿಸಮಾನಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏವಮಿಮೇಪಿ ತಯೋ ಮಾನಾ ಪುಗ್ಗಲವಿಸೇಸಂ ಅನಿಸ್ಸಾಯ ತಥಾ ಪವತ್ತಾಕಾರವಸೇನ ವುತ್ತಾ। ತೇಸು ಏಕೇಕೋ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಸೇಯ್ಯಸದಿಸಹೀನಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸೇವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ, ಸೇಸಾನಂ ಅಯಾಥಾವಮಾನೋ। ‘‘ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ ಸದಿಸಸ್ಸೇವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ, ಸೇಸಾನಂ ಅಯಾಥಾವಮಾನೋ। ‘‘ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ ಹೀನಸ್ಸೇವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ, ಸೇಸಾನಂ ಅಯಾಥಾವಮಾನೋ।
‘‘Seyyohamasmī’’ti mānoti jātiādīni nissāya ‘‘ahamasmi seyyo’’ti uppanno māno. Sadisamānādīsupi eseva nayo. Evamimepi tayo mānā puggalavisesaṃ anissāya tathā pavattākāravasena vuttā. Tesu ekeko tiṇṇampi seyyasadisahīnānaṃ uppajjati. Tattha ‘‘seyyohamasmī’’ti māno seyyasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno. ‘‘Sadisohamasmī’’ti māno sadisasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno. ‘‘Hīnohamasmī’’ti māno hīnasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno.
ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ಮಾನೋ ಲೋಕಧಮ್ಮವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಮಾನೋ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ಛಬ್ಬಿಧೇನ ಮಾನೋ ಚಕ್ಖಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿವಸೇನ ವುತ್ತೋ। ತತ್ಥ ಮಾನಂ ಜನೇತೀತಿ ಮಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ।
Catubbidhena māno lokadhammavasena vutto. Pañcavidhena māno pañcakāmaguṇavasena vutto. Chabbidhena māno cakkhādisampattivasena vutto. Tattha mānaṃ janetīti mānaṃ uppādeti.
ಸತ್ತವಿಧೇನ ಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಮಾನೋತಿ ಉನ್ನಮೋ। ಅತಿಮಾನೋತಿ ‘‘ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಞ್ಞನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ। ಮಾನಾತಿಮಾನೋತಿ ‘‘ಅಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ, ಇದಾನಿ ಅಹಂ ಸೇಟ್ಠೋ, ಅಯಂ ಹೀನತರೋ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ। ಅಯಂ ಭಾರಾತಿಭಾರೋ ವಿಯ ಪುರಿಮಂ ಸದಿಸಮಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ಮಾನಾತಿಮಾನೋ ನಾಮಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಾನಾತಿಮಾನೋ’’ತಿ ಆಹ। ಓಮಾನೋತಿ ಹೀನಮಾನೋ। ಯೋ ‘‘ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ ನಾಮ ವುತ್ತೋ, ಅಯಂ ಓಮಾನೋ ನಾಮ। ಅಪಿ ಚೇತ್ಥ ‘‘ತ್ವಂ ಜಾತಿಮಾ, ಕಾಕಜಾತಿ ವಿಯ ತೇ ಜಾತಿ। ತ್ವಂ ಗೋತ್ತವಾ, ಚಣ್ಡಾಲಗೋತ್ತಂ ವಿಯ ತೇ ಗೋತ್ತಂ। ತುಯ್ಹಂ ಸರೋ ಅತ್ಥಿ, ಕಾಕಸರೋ ವಿಯ ತೇ ಸರೋ’’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತನವಸೇನ ಅಯಂ ‘‘ಓಮಾನೋ’’ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Sattavidhena mānaniddese mānoti unnamo. Atimānoti ‘‘jātiādīhi mayā sadiso natthī’’ti atikkamitvā maññanavasena uppanno māno. Mānātimānoti ‘‘ayaṃ pubbe mayā sadiso, idāni ahaṃ seṭṭho, ayaṃ hīnataro’’ti uppanno māno. Ayaṃ bhārātibhāro viya purimaṃ sadisamānaṃ upādāya mānātimāno nāmāti dassetuṃ ‘‘mānātimāno’’ti āha. Omānoti hīnamāno. Yo ‘‘hīnohamasmī’’ti māno nāma vutto, ayaṃ omāno nāma. Api cettha ‘‘tvaṃ jātimā, kākajāti viya te jāti. Tvaṃ gottavā, caṇḍālagottaṃ viya te gottaṃ. Tuyhaṃ saro atthi, kākasaro viya te saro’’ti evaṃ attānaṃ heṭṭhā katvā pavattanavasena ayaṃ ‘‘omāno’’ti veditabbo.
ಅಧಿಮಾನೋತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಪತ್ತಸಞ್ಞಿಸ್ಸ, ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬೇ ಕಿಚ್ಚೇ ಅಕತೇಯೇವ ಕತಸಞ್ಞಿಸ್ಸ, ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇ ಅನಧಿಗತೇ ಅಧಿಗತಸಞ್ಞಿಸ್ಸ , ಅರಹತ್ತೇ ಅಸಚ್ಛಿಕತೇ ಸಚ್ಛಿಕತಸಞ್ಞಿಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಅಧಿಗತಮಾನೋ ಅಧಿಮಾನೋ ನಾಮ। ಅಯಂ ಪನ ಕಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಕಸ್ಸ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ? ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ತಾವ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸೋ ಹಿ ಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಪಹೀನಕಿಲೇಸಾವಸಿಟ್ಠಕಿಲೇಸಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಸಞ್ಜಾತಸೋಮನಸ್ಸೋ ಅರಿಯಗುಣಪಟಿವೇಧೇ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ, ತಸ್ಮಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾದೀನಂ ‘‘ಅಹಂ ಸಕದಾಗಾಮೀ’’ತಿಆದಿವಸೇನ ಮಾನೋ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ ಚ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸೋ ಹಿ ಅರಿಯಗುಣಾಧಿಗಮೇ ನಿರಾಸೋವ। ಸೀಲವತೋಪಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ನಿದ್ದಾರಾಮತಾದಿಮನುಯುತ್ತಸ್ಸ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ , ಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲಸ್ಸ ಪನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ನಾಮರೂಪಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೇನ ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖಸ್ಸ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಚ ಸುದ್ಧಸಮಥಲಾಭೀ ಸುದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾಲಾಭೀ ವಾ ಅನ್ತರಾ ಠಪೇತಿ। ಸೋ ಹಿ ದಸಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ವೀಸಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ತಿಂಸಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಸೀತಿಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಕಿಲೇಸಸಮುದಾಚಾರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘‘ಅಹಂ ಸೋತಾಪನ್ನೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಸಕದಾಗಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಅನಾಗಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಮಞ್ಞತಿ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಲಾಭೀ ಪನ ಅರಹತ್ತೇಯೇವ ಠಪೇತಿ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಮಾಧಿಬಲೇನ ಕಿಲೇಸಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಾ, ವಿಪಸ್ಸನಾಬಲೇನ ಸಙ್ಖಾರಾ ಸುಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಟ್ಠಿಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಸೀತಿಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ವಸ್ಸಸತಮ್ಪಿ ಕಿಲೇಸಾ ನ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇವ ಚಿತ್ತಾಚಾರೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಏವಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಕಿಲೇಸಸಮುದಾಚಾರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅನ್ತರಾ ಅಟ್ಠತ್ವಾವ ‘‘ಅರಹಾ ಅಹ’’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞತಿ।
Adhimānoti cattāri saccāni appatvā pattasaññissa, catūhi maggehi kattabbe kicce akateyeva katasaññissa, catusaccadhamme anadhigate adhigatasaññissa , arahatte asacchikate sacchikatasaññissa uppanno adhigatamāno adhimāno nāma. Ayaṃ pana kassa uppajjati, kassa na uppajjatīti? Ariyasāvakassa tāva na uppajjati. So hi maggaphalanibbānapahīnakilesāvasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇena sañjātasomanasso ariyaguṇapaṭivedhe nikkaṅkho, tasmā sotāpannādīnaṃ ‘‘ahaṃ sakadāgāmī’’tiādivasena māno na uppajjati, dussīlassa ca na uppajjati. So hi ariyaguṇādhigame nirāsova. Sīlavatopi pariccattakammaṭṭhānassa niddārāmatādimanuyuttassa na uppajjati , parisuddhasīlassa pana kammaṭṭhāne appamattassa nāmarūpaṃ vavatthapetvā paccayapariggahena vitiṇṇakaṅkhassa tilakkhaṇaṃ āropetvā saṅkhāre sammasantassa āraddhavipassakassa uppajjati, uppanne ca suddhasamathalābhī suddhavipassanālābhī vā antarā ṭhapeti. So hi dasapi vassāni vīsampi vassāni tiṃsampi vassāni asītipi vassāni kilesasamudācāraṃ apassanto ‘‘ahaṃ sotāpanno’’ti vā ‘‘sakadāgāmī’’ti vā ‘‘anāgāmī’’ti vā maññati, samathavipassanālābhī pana arahatteyeva ṭhapeti. Tassa hi samādhibalena kilesā vikkhambhitā, vipassanābalena saṅkhārā supariggahitā, tasmā saṭṭhipi vassāni asītipi vassāni vassasatampi kilesā na samudācaranti, khīṇāsavasseva cittācāro hoti. So evaṃ dīgharattaṃ kilesasamudācāraṃ apassanto antarā aṭṭhatvāva ‘‘arahā aha’’nti maññati.
ಅಸ್ಮಿಮಾನೋತಿ ರೂಪೇ ಅಸ್ಮೀತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಪಞ್ಚಸು ಖನ್ಧೇಸು ‘‘ಅಹಂ ರೂಪಾದಯೋ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ। ಮಿಚ್ಛಾಮಾನೋತಿ ಪಾಪಕೇಹಿ ಕಮ್ಮಾಯತನಸಿಪ್ಪಾಯತನವಿಜ್ಜಾಟ್ಠಾನಸುತಪಟಿಭಾನಸೀಲಬ್ಬತೇಹಿ, ಪಾಪಿಕಾಯ ಚ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ। ತತ್ಥ ಪಾಪಕಂ ಕಮ್ಮಾಯತನಂ ನಾಮ ಕೇವಟ್ಟಮಚ್ಛಬನ್ಧನೇಸಾದಾನಂ ಕಮ್ಮಂ। ಪಾಪಕಂ ಸಿಪ್ಪಾಯತನಂ ನಾಮ ಮಚ್ಛಜಾಲಖಿಪಕುಮೀನಕರಣೇಸು ಚೇವ ಪಾಸಓಡ್ಡನಸೂಲಾರೋಪನಾದೀಸು ಚ ಛೇಕತಾ। ಪಾಪಕಂ ವಿಜ್ಜಾಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಯಾ ಕಾಚಿ ಪರೂಪಘಾತವಿಜ್ಜಾ। ಪಾಪಕಂ ಸುತಂ ನಾಮ ಭಾರತಯುದ್ಧಸೀತಾಹರಣಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ। ಪಾಪಕಂ ಪಟಿಭಾನಂ ನಾಮ ದುಬ್ಭಾಸಿತಯುತ್ತಂ ಕಪ್ಪನಾಟಕವಿಲಪ್ಪನಾದಿಪಟಿಭಾನಂ । ಪಾಪಕಂ ಸೀಲಂ ನಾಮ ಅಜಸೀಲಂ ಗೋಸೀಲಂ। ವತಮ್ಪಿ ಅಜವತಗೋವತಮೇವ। ಪಾಪಿಕಾ ದಿಟ್ಠಿ ಪನ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠಿಗತೇಸು ಯಾಕಾಚಿ ದಿಟ್ಠಿ। ಅಟ್ಠವಿಧಮಾನೋ ಉತ್ತಾನತ್ಥೋಯೇವ।
Asmimānoti rūpe asmītiādinā nayena pañcasu khandhesu ‘‘ahaṃ rūpādayo’’ti uppanno māno. Micchāmānoti pāpakehi kammāyatanasippāyatanavijjāṭṭhānasutapaṭibhānasīlabbatehi, pāpikāya ca diṭṭhiyā uppanno māno. Tattha pāpakaṃ kammāyatanaṃ nāma kevaṭṭamacchabandhanesādānaṃ kammaṃ. Pāpakaṃ sippāyatanaṃ nāma macchajālakhipakumīnakaraṇesu ceva pāsaoḍḍanasūlāropanādīsu ca chekatā. Pāpakaṃ vijjāṭṭhānaṃ nāma yā kāci parūpaghātavijjā. Pāpakaṃ sutaṃ nāma bhāratayuddhasītāharaṇādipaṭisaṃyuttaṃ. Pāpakaṃ paṭibhānaṃ nāma dubbhāsitayuttaṃ kappanāṭakavilappanādipaṭibhānaṃ . Pāpakaṃ sīlaṃ nāma ajasīlaṃ gosīlaṃ. Vatampi ajavatagovatameva. Pāpikā diṭṭhi pana dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatesu yākāci diṭṭhi. Aṭṭhavidhamāno uttānatthoyeva.
ನವವಿಧೇನ ಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿಆದಯೋ ನವ ಮಾನಾ ಪುಗ್ಗಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವುತ್ತಾ। ಏತ್ಥ ಪನ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ ರಾಜಾನಞ್ಚೇವ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಞ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ರಾಜಾ ಹಿ ‘‘ರಟ್ಠೇನ ವಾ ಧನವಾಹನೇಹಿ ವಾ ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ‘‘ಸೀಲಧುತಙ್ಗಾದೀಹಿ ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ।
Navavidhena mānaniddese seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’tiādayo nava mānā puggalaṃ nissāya vuttā. Ettha pana seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’ti māno rājānañceva pabbajitānañca uppajjati. Rājā hi ‘‘raṭṭhena vā dhanavāhanehi vā ko mayā sadiso atthī’’ti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi ‘‘sīladhutaṅgādīhi ko mayā sadiso atthī’’ti etaṃ mānaṃ karoti.
ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ‘‘ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋಪಿ ಏತೇಸಂಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ರಾಜಾ ಹಿ ‘‘ರಟ್ಠೇನ ವಾ ಧನವಾಹನೇಹಿ ವಾ ಅಞ್ಞರಾಜೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ‘‘ಸೀಲಧುತಙ್ಗಾದೀಹಿ ಅಞ್ಞೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಮಯ್ಹಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ।
Seyyassa ‘‘sadisohamasmī’’ti mānopi etesaṃyeva uppajjati. Rājā hi ‘‘raṭṭhena vā dhanavāhanehi vā aññarājūhi saddhiṃ mayhaṃ kiṃ nānākaraṇa’’nti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi ‘‘sīladhutaṅgādīhi aññena bhikkhunā mayhaṃ kiṃ nānākaraṇa’’nti etaṃ mānaṃ karoti.
ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ‘‘ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋಪಿ ಏತೇಸಂಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ರಞ್ಞೋ ರಟ್ಠಂ ವಾ ಧನವಾಹನಾದೀನಿ ವಾ ನಾತಿಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ರಾಜಾತಿ ವೋಹಾರಸುಖಮತ್ತಕಮೇವ, ಕಿಂ ರಾಜಾ ನಾಮ ಅಹ’’ನ್ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ಅಪ್ಪಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ‘‘ಅಹಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ, ಬಹುಸ್ಸುತೋ, ಮಹಾಥೇರೋತಿ ಕಥಾಮತ್ತಮೇವ, ಕಿಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ನಾಮಾಹಂ, ಕಿಂ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ನಾಮಾಹಂ, ಕಿಂ ಮಹಾಥೇರೋ ನಾಮಾಹಂ, ಯಸ್ಸ ಮೇ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ।
Seyyassa ‘‘hīnohamasmī’’ti mānopi etesaṃyeva uppajjati. Yassa hi rañño raṭṭhaṃ vā dhanavāhanādīni vā nātisampannāni honti, so ‘‘mayhaṃ rājāti vohārasukhamattakameva, kiṃ rājā nāma aha’’nti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi appalābhasakkāro ‘‘ahaṃ dhammakathiko, bahussuto, mahātheroti kathāmattameva, kiṃ dhammakathiko nāmāhaṃ, kiṃ bahussuto nāmāhaṃ, kiṃ mahāthero nāmāhaṃ, yassa me lābhasakkāro natthī’’ti etaṃ mānaṃ karoti.
ಸದಿಸಸ್ಸ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನಾದಯೋ ಅಮಚ್ಚಾದೀನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಮಚ್ಚೋ ವಾ ಹಿ ರಟ್ಠಿಯೋ ವಾ ‘‘ಭೋಗಯಾನವಾಹನಾದೀಹಿ ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ರಾಜಪುರಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ವಾ, ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ ವಾ, ‘‘ಅಮಚ್ಚೋತಿ ನಾಮಮೇವ ಮಯ್ಹಂ, ಘಾಸಚ್ಛಾದನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮೇ ನತ್ಥಿ, ಕಿಂ ಅಮಚ್ಚೋ ನಾಮಾಹ’’ನ್ತಿ ವಾ ಏತೇ ಮಾನೇ ಕರೋತಿ।
Sadisassa ‘‘seyyohamasmī’’ti mānādayo amaccādīnaṃ uppajjanti. Amacco vā hi raṭṭhiyo vā ‘‘bhogayānavāhanādīhi ko mayā sadiso añño rājapuriso atthī’’ti vā, ‘‘mayhaṃ aññehi saddhiṃ kiṃ nānākaraṇa’’nti vā, ‘‘amaccoti nāmameva mayhaṃ, ghāsacchādanamattampi me natthi, kiṃ amacco nāmāha’’nti vā ete māne karoti.
ಹೀನಸ್ಸ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನಾದಯೋ ದಾಸಾದೀನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ದಾಸೋ ಹಿ ‘‘ಮಾತಿತೋ ವಾ ಪಿತಿತೋ ವಾ ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ದಾಸೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಅಞ್ಞೇ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಕುಚ್ಛಿಹೇತು ದಾಸಾ ನಾಮ ಜಾತಾ, ಅಹಂ ಪನ ಪವೇಣೀಆಗತತ್ತಾ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ವಾ, ‘‘ಪವೇಣೀಆಗತಭಾವೇನ ಉಭತೋಸುದ್ಧಿಕದಾಸತ್ತೇನ ಅಸುಕದಾಸೇನ ನಾಮ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿ ಮಯ್ಹಂ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ ವಾ, ‘‘ಕುಚ್ಛಿವಸೇನಾಹಂ ದಾಸಬ್ಯಂ ಉಪಗತೋ, ಮಾತಾಪಿತುಕೋಟಿಯಾ ಪನ ಮೇ ದಾಸಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ , ಕಿಂ ದಾಸೋ ನಾಮ ಅಹ’’ನ್ತಿ ವಾ ಏತೇ ಮಾನೇ ಕರೋತಿ। ಯಥಾ ಚ ದಾಸೋ, ಏವಂ ಪುಕ್ಕುಸಚಣ್ಡಾಲಾದಯೋಪಿ ಏತೇ ಮಾನೇ ಕರೋನ್ತಿಯೇವ।
Hīnassa ‘‘seyyohamasmī’’ti mānādayo dāsādīnaṃ uppajjanti. Dāso hi ‘‘mātito vā pitito vā ko mayā sadiso añño dāso nāma atthi, aññe jīvituṃ asakkontā kucchihetu dāsā nāma jātā, ahaṃ pana paveṇīāgatattā seyyo’’ti vā, ‘‘paveṇīāgatabhāvena ubhatosuddhikadāsattena asukadāsena nāma saddhiṃ ki mayhaṃ nānākaraṇa’’nti vā, ‘‘kucchivasenāhaṃ dāsabyaṃ upagato, mātāpitukoṭiyā pana me dāsaṭṭhānaṃ natthi , kiṃ dāso nāma aha’’nti vā ete māne karoti. Yathā ca dāso, evaṃ pukkusacaṇḍālādayopi ete māne karontiyeva.
ಏತ್ಥ ಚ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನೋವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ, ಇತರೇ ದ್ವೇ ಅಯಾಥಾವಮಾನಾ। ತಥಾ ಸದಿಸಸ್ಸ ‘‘ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ, ಹೀನಸ್ಸ ‘‘ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನೋವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ, ಇತರೇ ದ್ವೇ ಅಯಾಥಾವಮಾನಾ। ತತ್ಥ ಯಾಥಾವಮಾನಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ, ಅಯಾಥಾವಮಾನಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ।
Ettha ca seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’ti uppannamānova yāthāvamāno, itare dve ayāthāvamānā. Tathā sadisassa ‘‘sadisohamasmī’’ti, hīnassa ‘‘hīnohamasmī’’ti uppannamānova yāthāvamāno, itare dve ayāthāvamānā. Tattha yāthāvamānā arahattamaggavajjhā, ayāthāvamānā sotāpattimaggavajjhā.
ಏತ್ಥ ಚ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ‘‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ ಉತ್ತಮಸ್ಸ ಉತ್ತಮಟ್ಠೇನ ‘‘ಅಹಂ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನೋ, ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ‘‘ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ ಉತ್ತಮಸ್ಸ ಸಮಟ್ಠೇನ ‘‘ಅಹಂ ಸದಿಸೋ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನೋ। ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ‘‘ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’’ತಿ ಮಾನೋ ಉತ್ತಮಸ್ಸ ಲಾಮಕಟ್ಠೇನ ‘‘ಅಹಂ ಹೀನೋ’’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನೋ। ಏವಂ ಸೇಯ್ಯಮಾನೋ ಸದಿಸಮಾನೋ ಹೀನಮಾನೋತಿ ಇಮೇ ತಯೋ ಮಾನಾ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಸದಿಸಸ್ಸಾಪಿ ಅಹಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ಸದಿಸೋ, ಹೀನೋತಿ ತಯೋ ಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಹೀನಸ್ಸಾಪಿ ಅಹಂ ಹೀನೋ, ಸದಿಸೋ, ಸೇಯ್ಯೋತಿ ತಯೋ ಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ।
Ettha ca seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’ti māno uttamassa uttamaṭṭhena ‘‘ahaṃ seyyo’’ti evaṃ uppannamāno, seyyassa ‘‘sadisohamasmī’’ti māno uttamassa samaṭṭhena ‘‘ahaṃ sadiso’’ti evaṃ uppannamāno. Seyyassa ‘‘hīnohamasmī’’ti māno uttamassa lāmakaṭṭhena ‘‘ahaṃ hīno’’ti evaṃ uppannamāno. Evaṃ seyyamāno sadisamāno hīnamānoti ime tayo mānā seyyassa uppajjanti. Sadisassāpi ahaṃ seyyo, sadiso, hīnoti tayo mānā uppajjanti. Hīnassāpi ahaṃ hīno, sadiso, seyyoti tayo mānā uppajjanti.
ದಸವಿಧಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಮಾನಂ ಜನೇತೀತಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಮಾನಂ ಜನಯತಿ। ಜಾತಿಯಾ ವಾತಿ ಖತ್ತಿಯಭಾವಾದಿಜಾತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಾ। ಗೋತ್ತೇನ ವಾತಿ ಗೋತಮಗೋತ್ತಾದಿನಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠಗೋತ್ತೇನ ವಾ। ಕೋಲಪುತ್ತಿಯೇನ ವಾತಿ ಮಹಾಕುಲಭಾವೇನ ವಾ। ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯ ವಾತಿ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಸರೀರತಾಯ ವಾ। ಸರೀರಞ್ಹಿ ‘‘ಪೋಕ್ಖರ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಿರೂಪಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧನೇನ ವಾತಿ ಧನಸಮ್ಪನ್ನಭಾವೇನ ವಾ, ಮಯ್ಹಂ ನಿಧಾನಗತಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಜ್ಝೇನೇನ ವಾತಿ ಅಜ್ಝಾಯನವಸೇನ ವಾ। ಕಮ್ಮಾಯತನೇನ ವಾತಿ ‘‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ಛಿನ್ನಪಕ್ಖಕಾಕಸದಿಸಾ, ಅಹಂ ಪನ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ’’ತಿ ವಾ, ‘‘ಅಹಂ ಯಂ ಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಮಿ, ತಂ ತಂ ಸಮಿಜ್ಝತೀ’’ತಿ ವಾ ಏವಮಾದಿನಯಪ್ಪವತ್ತೇನ ಕಮ್ಮಾಯತನೇನ ವಾ। ಸಿಪ್ಪಾಯತನೇನ ವಾತಿ ‘‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ನಿಸಿಪ್ಪಾ, ಅಹಂ ಸಿಪ್ಪವಾ’’ತಿ ಏವಮಾದಿನಯಪ್ಪವತ್ತೇನ ಸಿಪ್ಪಾಯತನೇನ ವಾ। ವಿಜ್ಜಾಟ್ಠಾನೇನ ವಾತಿ ಇದಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಸುತೇನ ವಾತಿ ‘‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಾ, ಅಹಂ ಪನ ಬಹುಸ್ಸುತೋ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಸುತೇನ ವಾ। ಪಟಿಭಾನೇನ ವಾತಿ ‘‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ಅಪ್ಪಟಿಭಾನಾ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಪಟಿಭಾನಪ್ಪಮಾಣಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಪಟಿಭಾನೇನ ವಾ। ಅಞ್ಞತರಞ್ಞತರೇನ ವಾ ವತ್ಥುನಾತಿ ಅವುತ್ತೇನ ಅಞ್ಞೇನ ವತ್ಥುನಾ ವಾ। ಯೋ ಏವರೂಪೋ ಮಾನೋತಿ ಮಾನಕರಣವಸೇನ ಮಾನೋ। ಮಞ್ಞನಾ ಮಞ್ಞಿತತ್ತನ್ತಿ ಆಕಾರಭಾವನಿದ್ದೇಸೋ। ಉಸ್ಸಿತಟ್ಠೇನ ಉನ್ನತಿ। ಯಸ್ಸುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಉನ್ನಾಮೇತಿ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಪೇತೀತಿ ಉನ್ನಾಮೋ। ಸಮುಸ್ಸಿತಟ್ಠೇನ ಧಜೋ। ಉಕ್ಖಿಪನಟ್ಠೇನ ಚಿತ್ತಂ ಸಮ್ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸಮ್ಪಗ್ಗಾಹೋ। ಕೇತು ವುಚ್ಚತಿ ಬಹೂಸು ಧಜೇಸು ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಧಜೋ । ಮಾನೋಪಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋ ಅಪರಾಪರೇ ಉಪಾದಾಯ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಟ್ಠೇನ ಕೇತು ವಿಯಾತಿ ಕೇತು, ತಂ ಕೇತುಂ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಕೇತುಕಮ್ಯಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕೇತುಕಮ್ಯತಾ। ಸಾ ಪನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ, ನ ಅತ್ತನೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕೇತುಕಮ್ಯತಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಮಾನಸಮ್ಪಯುತ್ತಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಕೇತುಂ ಇಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ, ಕೇತುಸಙ್ಖಾತೋ ಮಾನೋತಿ। ಧೋನೋ ಮಾಯಞ್ಚ ಮಾನಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಪಜಹಿತ್ವಾ ಯೋ ಸೋ ಧೋನೋ ಅರಹಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ವಿನೋದನಬ್ಯನ್ತಿಕರಣಾದಿವಸೇನ ಕಿಲೇಸೇ ಪಜಹಿತ್ವಾ ಠಿತೋ, ಸೋ ತೇನ ರಾಗಾದಿನಾ ಕಿಲೇಸೇನ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ।
Dasavidhamānaniddese idhekacco mānaṃ janetīti ekacco puggalo mānaṃ janayati. Jātiyā vāti khattiyabhāvādijātisampattiyā vā. Gottena vāti gotamagottādinā ukkaṭṭhagottena vā. Kolaputtiyena vāti mahākulabhāvena vā. Vaṇṇapokkharatāya vāti vaṇṇasampannasarīratāya vā. Sarīrañhi ‘‘pokkhara’’nti vuccati, tassa vaṇṇasampattiyā abhirūpabhāvenāti attho. Dhanena vāti dhanasampannabhāvena vā, mayhaṃ nidhānagatassa dhanassa pamāṇaṃ natthīti attho. Ajjhenena vāti ajjhāyanavasena vā. Kammāyatanena vāti ‘‘avasesā sattā chinnapakkhakākasadisā, ahaṃ pana mahiddhiko mahānubhāvo’’ti vā, ‘‘ahaṃ yaṃ yaṃ kammaṃ karomi, taṃ taṃ samijjhatī’’ti vā evamādinayappavattena kammāyatanena vā. Sippāyatanena vāti ‘‘avasesā sattā nisippā, ahaṃ sippavā’’ti evamādinayappavattena sippāyatanena vā. Vijjāṭṭhānena vāti idaṃ heṭṭhā vuttanayameva. Sutena vāti ‘‘avasesā sattā appassutā, ahaṃ pana bahussuto’’ti evamādisutena vā. Paṭibhānena vāti ‘‘avasesā sattā appaṭibhānā, mayhaṃ pana paṭibhānappamāṇaṃ natthī’’ti evamādipaṭibhānena vā. Aññataraññatarena vā vatthunāti avuttena aññena vatthunā vā. Yo evarūpo mānoti mānakaraṇavasena māno. Maññanā maññitattanti ākārabhāvaniddeso. Ussitaṭṭhena unnati. Yassuppajjati, taṃ puggalaṃ unnāmeti ukkhipitvā ṭhapetīti unnāmo. Samussitaṭṭhena dhajo. Ukkhipanaṭṭhena cittaṃ sampaggaṇhātīti sampaggāho. Ketu vuccati bahūsu dhajesu accuggatadhajo . Mānopi punappunaṃ uppajjamāno aparāpare upādāya accuggataṭṭhena ketu viyāti ketu, taṃ ketuṃ icchatīti ketukamyaṃ, tassa bhāvo ketukamyatā. Sā pana cittassa, na attano. Tena vuttaṃ ‘‘ketukamyatā cittassā’’ti. Mānasampayuttañhi cittaṃ ketuṃ icchati, tassa bhāvo, ketusaṅkhāto mānoti. Dhono māyañca mānañca pahāya pajahitvā yo so dhono arahā heṭṭhā vuttanayena vinodanabyantikaraṇādivasena kilese pajahitvā ṭhito, so tena rāgādinā kilesena gaccheyya.
ನೇರಯಿಕೋತಿ ವಾತಿ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಕಸತ್ತೋತಿ ವಾ। ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಕಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಸೋ ಹೇತು ನತ್ಥೀತಿ ಯೇನ ಜನಕಹೇತುನಾ ಗತಿಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ಸೋ ಹೇತು ನತ್ಥಿ। ಪಚ್ಚಯೋತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಕಾರಣನ್ತಿ ಠಾನಂ। ಕಾರಣಞ್ಹಿ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ಅತ್ತನೋ ಫಲಸ್ಸ ಠಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯೇನ ಹೇತುನಾ ಯೇನ ಪಚ್ಚಯೇನ ಗತಿಯಾದೀಸು ನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತಂ ಕಾರಣಂ ನತ್ಥಿ।
Nerayikoti vāti niraye nibbattakasattoti vā. Tiracchānayonikādīsupi eseva nayo. So hetu natthīti yena janakahetunā gatiyādīsu nibbatteyya, so hetu natthi. Paccayoti tasseva vevacanaṃ. Kāraṇanti ṭhānaṃ. Kāraṇañhi tadāyattavuttitāya attano phalassa ṭhānanti vuccati. Tasmā yena hetunā yena paccayena gatiyādīsu nibbatteyya, taṃ kāraṇaṃ natthi.
೨೨. ಯೋ ಪನ ನೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಉಪಯಾನಂ ಭಾವೇನ ಉಪಯೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಉಪಯೋ ಹಿ…ಪೇ॰… ದಿಟ್ಠಿಮಿಧೇವ ಸಬ್ಬನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಉಪಯೋತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿನಿಸ್ಸಿತೋ। ಧಮ್ಮೇಸು ಉಪೇತಿ ವಾದನ್ತಿ ‘‘ರತ್ತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದುಟ್ಠೋ’’ತಿ ವಾ ಏವಂ ತೇಸು ತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಉಪೇತಿ ವಾದಂ। ಅನೂಪಯಂ ಕೇನ ಕಥಂ ವದೇಯ್ಯಾತಿ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠಿಪ್ಪಹಾನೇನ ಪನ ಅನೂಪಯಂ ಖೀಣಾಸವಂ ಕೇನ ರಾಗೇನ ವಾ ದೋಸೇನ ವಾ ಕಥಂ ‘‘ರತ್ತೋ’’ತಿ ವಾ ‘‘ದುಟ್ಠೋ’’ತಿ ವಾ ವದೇಯ್ಯ। ಏವಂ ಅನುಪವಜ್ಜೋ ಚ ಸೋ ಕಿಂ ತಿತ್ಥಿಯಾ ವಿಯ ಕತಪಟಿಚ್ಛಾದಕೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅತ್ತಾ ನಿರತ್ತಾ ನ ಹಿ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ತಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ತದಿಟ್ಠಿ ವಾ ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಗಹಣಮುಞ್ಚನಂ ವಾಪಿ ಅತ್ತನಿರತ್ತಸಞ್ಞಿತಂ ನತ್ಥಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ನತ್ಥೀತಿ ಚೇ? ಅಧೋಸಿ ಸೋ ದಿಟ್ಠಿಮಿಧೇವ ಸಬ್ಬನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಸೋ ಇಧೇವ ಅತ್ತಭಾವೇ ಞಾಣಮ್ಬುನಾ ಸಬ್ಬದಿಟ್ಠಿಗತಂ ಅಧೋಸಿ ಪಜಹಿ ವಿನೋದೇಸೀತಿ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ರಾಜಾ ಅತ್ತಮನೋ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮೀತಿ।
22. Yo pana nesaṃ dvinnaṃ upayānaṃ bhāvena upayo hoti, so upayo hi…pe… diṭṭhimidheva sabbanti. Tattha upayoti taṇhādiṭṭhinissito. Dhammesu upeti vādanti ‘‘ratto’’ti vā ‘‘duṭṭho’’ti vā evaṃ tesu tesu dhammesu upeti vādaṃ. Anūpayaṃ kena kathaṃ vadeyyāti taṇhādiṭṭhippahānena pana anūpayaṃ khīṇāsavaṃ kena rāgena vā dosena vā kathaṃ ‘‘ratto’’ti vā ‘‘duṭṭho’’ti vā vadeyya. Evaṃ anupavajjo ca so kiṃ titthiyā viya katapaṭicchādako bhavissatīti adhippāyo. Attā nirattā na hi tassa atthīti tassa hi attadiṭṭhi vā ucchedadiṭṭhi vā natthi, gahaṇamuñcanaṃ vāpi attanirattasaññitaṃ natthi. Kiṃ kāraṇā natthīti ce? Adhosi so diṭṭhimidheva sabbanti. Yasmā so idheva attabhāve ñāṇambunā sabbadiṭṭhigataṃ adhosi pajahi vinodesīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi. Taṃ sutvā rājā attamano bhagavantaṃ abhivādetvā pakkāmīti.
ರತ್ತೋತಿ ವಾತಿ ರಾಗೇನ ರತ್ತೋತಿ ವಾ। ದುಟ್ಠೋತಿ ವಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತೇ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾತಿ ಯೇ ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಆನೇಞ್ಜಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾ, ತೇ ಅಪ್ಪಹೀನಾ। ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಅಪ್ಪಹೀನತ್ತಾತಿ ತೇಸಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾನಂ ಕಮ್ಮಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾನಂ ನ ಪಹೀನಭಾವೇನ। ಗತಿಯಾ ವಾದಂ ಉಪೇತೀತಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಗತೀನಂ ಅಞ್ಞತರಾಯ ಕಥನಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ। ತೇನೇವಾಹ – ‘‘ನೇರಯಿಕೋತಿ ವಾ…ಪೇ॰… ವಾದಂ ಉಪೇತಿ ಉಪಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ। ವದೇಯ್ಯಾತಿ ಕಥೇಯ್ಯ। ಗಹಿತಂ ನತ್ಥೀತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ। ಮುಞ್ಚಿತಬ್ಬಂ ನತ್ಥೀತಿ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ಠಿತತ್ತಾ ಮೋಚೇತಬ್ಬಂ ನತ್ಥಿ।
Rattoti vāti rāgena rattoti vā. Duṭṭhoti vātiādīsupi eseva nayo. Te abhisaṅkhārā appahīnāti ye puññāpuññaāneñjābhisaṅkhārā, te appahīnā. Abhisaṅkhārānaṃ appahīnattāti tesaṃ vuttappakārānaṃ kammābhisaṅkhārānaṃ na pahīnabhāvena. Gatiyā vādaṃ upetīti pañcannaṃ gatīnaṃ aññatarāya kathanaṃ upagacchati. Tenevāha – ‘‘nerayikoti vā…pe… vādaṃ upeti upagacchatī’’ti. Vadeyyāti katheyya. Gahitaṃ natthīti gahetabbaṃ natthi. Muñcitabbaṃ natthīti muñcitvā ṭhitattā mocetabbaṃ natthi.
ಯಸ್ಸತ್ಥಿ ಗಹಿತನ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ‘‘ಅಹಂ ಮಮಾ’’ತಿ ಗಹಿತಂ ಅತ್ಥಿ। ತಸ್ಸತ್ಥಿ ಮುಞ್ಚಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಮೋಚೇತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ। ಉಪರಿ ಪದಾನಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ। ಗಹಣಂ ಮುಞ್ಚನಾ ಸಮತಿಕ್ಕನ್ತೋತಿ ಗಹಣಮೋಚನಾ ಅರಹಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ। ಬುದ್ಧಿಪರಿಹಾನಿವೀತಿವತ್ತೋತಿ ವಡ್ಢಿಞ್ಚ ಪರಿಹಾನಿಞ್ಚ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪವತ್ತೋ। ಸೋ ವುಟ್ಠವಾಸೋತಿಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಞಾಣಗ್ಗಿನಾ ದಡ್ಢಾನೀತಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ಅಧೋಸೀತಿ ಕನ್ತೇಸಿ। ಧುನಿ ಸನ್ಧುನಿ ನಿದ್ಧುನೀತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ।
Yassatthigahitanti yassa puggalassa ‘‘ahaṃ mamā’’ti gahitaṃ atthi. Tassatthi muñcitabbanti tassa puggalassa mocetabbaṃ atthi. Upari padāni parivattetvā yojetabbāni. Gahaṇaṃ muñcanā samatikkantoti gahaṇamocanā arahā atikkanto. Buddhiparihānivītivattoti vaḍḍhiñca parihāniñca atikkamitvā pavatto. So vuṭṭhavāsotiādiṃ katvā ñāṇagginā daḍḍhānīti pariyosānaṃ heṭṭhā vuttanayameva. Adhosīti kantesi. Dhuni sandhuni niddhunīti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ.
ಸದ್ಧಮ್ಮಪ್ಪಜ್ಜೋತಿಕಾಯ ಮಹಾನಿದ್ದೇಸಟ್ಠಕಥಾಯ
Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya
ದುಟ್ಠಟ್ಠಕಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Duṭṭhaṭṭhakasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ಮಹಾನಿದ್ದೇಸಪಾಳಿ • Mahāniddesapāḷi / ೩. ದುಟ್ಠಟ್ಠಕಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸೋ • 3. Duṭṭhaṭṭhakasuttaniddeso
