| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāniddesa-aṭṭhakathā |
੩. ਦੁਟ੍ਠਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ
3. Duṭṭhaṭṭhakasuttaniddesavaṇṇanā
੧੫. ਦੁਟ੍ਠਟ੍ਠਕੇ ਪਠਮਗਾਥਾਯਂ ਤਾવ ਤਤ੍ਥ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ ਉਪવਦਨ੍ਤਿ। ਦੁਟ੍ਠਮਨਾਪਿ ਏਕੇ, ਅਥੋਪਿ વੇ ਸਚ੍ਚਮਨਾਤਿ ਏਕਚ੍ਚੇ ਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਾ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਤਥਸਞ੍ਞਿਨੋਪਿ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਤੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਾ, ਯੇ ਤੇਸਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਦ੍ਦਹਿਂਸੁ, ਤੇ ਸਚ੍ਚਮਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। વਾਦਞ੍ਚ ਜਾਤਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਅਕ੍ਕੋਸવਾਦਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ। ਮੁਨਿ ਨੋ ਉਪੇਤੀਤਿ ਅਕਾਰਕਤਾਯ ਚ ਅਕੁਪ੍ਪਨਤਾਯ ਚ ਬੁਦ੍ਧਮੁਨਿ ਨ ਉਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਮੁਨੀ ਨਤ੍ਥਿ ਖਿਲੋ ਕੁਹਿਞ੍ਚੀਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਅਯਂ ਮੁਨਿ, ਰਾਗਾਦਿਖਿਲੇਹਿ ਨਤ੍ਥਿ ਖਿਲੋ ਕੁਹਿਞ੍ਚੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
15. Duṭṭhaṭṭhake paṭhamagāthāyaṃ tāva tattha vadantīti bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca upavadanti. Duṭṭhamanāpi eke, athopi ve saccamanāti ekacce duṭṭhacittā, ekacce tathasaññinopi hutvā titthiyā tuṭṭhacittā, ye tesaṃ sutvā saddahiṃsu, te saccamanāti adhippāyo. Vādañca jātanti etaṃ akkosavādaṃ uppannaṃ. Muni no upetīti akārakatāya ca akuppanatāya ca buddhamuni na upeti. Tasmā munī natthi khilo kuhiñcīti tena kāraṇena ayaṃ muni, rāgādikhilehi natthi khilo kuhiñcīti veditabbo.
ਦੁਟ੍ਠਮਨਾਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਹਿ ਦੋਸੇਹਿ ਦੂਸਿਤਚਿਤ੍ਤਾ। વਿਰੁਦ੍ਧਮਨਾਤਿ ਤੇਹਿ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਕੁਸਲਸ੍ਸ ਦ੍વਾਰਂ ਅਦਤ੍વਾ ਆવਰਿਤਚਿਤ੍ਤਾ। ਪਟਿવਿਰੁਦ੍ਧਮਨਾਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗવਸੇਨ ਪਦਂ વਡ੍ਢਿਤਂ। ਆਹਤਮਨਾਤਿ ਪਟਿਘੇਨ ਆਹਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਆਹਤਮਨਾ। ਪਚ੍ਚਾਹਤਮਨਾਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗવਸੇਨੇવ। ਆਘਾਤਿਤਮਨਾਤਿ વਿਹਿਂਸਾવਸੇਨ ਆਘਾਤਿਤਂ ਮਨਂ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਆਘਾਤਿਤਮਨਾ। ਪਚ੍ਚਾਘਾਤਿਤਮਨਾਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗવਸੇਨੇવ। ਅਥ વਾ ‘‘ਕੋਧવਸੇਨ ਦੁਟ੍ਠਮਨਾ, ਉਪਨਾਹવਸੇਨ ਪਦੁਟ੍ਠਮਨਾ, ਮਕ੍ਖવਸੇਨ વਿਰੁਦ੍ਧਮਨਾ, ਪਲ਼ਾਸવਸੇਨ ਪਟਿવਿਰੁਦ੍ਧਮਨਾ, ਦੋਸવਸੇਨ ਆਹਤਪਚ੍ਚਾਹਤਮਨਾ, ਬ੍ਯਾਪਾਦવਸੇਨ ਆਘਾਤਿਤਪਚ੍ਚਾਘਾਤਿਤਮਨਾ। ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਅਲਾਭੇਨ ਦੁਟ੍ਠਮਨਾ ਪਦੁਟ੍ਠਮਨਾ, ਅਯਸੇਨ વਿਰੁਦ੍ਧਮਨਾ ਪਟਿવਿਰੁਦ੍ਧਮਨਾ, ਗਰਹੇਨ ਆਹਤਪਚ੍ਚਾਹਤਮਨਾ, ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾਸਮਙ੍ਗੀਭਾવੇਨ ਆਘਾਤਿਤਪਚ੍ਚਾਘਾਤਿਤਮਨਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਏਕੇ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ। ਉਪવਦਨ੍ਤੀਤਿ ਗਰਹਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਿ। ਅਭੂਤੇਨਾਤਿ ਅਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨੇਨ।
Duṭṭhamanāti uppannehi dosehi dūsitacittā. Viruddhamanāti tehi kilesehi kusalassa dvāraṃ adatvā āvaritacittā. Paṭiviruddhamanāti upasaggavasena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Āhatamanāti paṭighena āhataṃ cittaṃ etesanti āhatamanā. Paccāhatamanāti upasaggavaseneva. Āghātitamanāti vihiṃsāvasena āghātitaṃ manaṃ etesanti āghātitamanā. Paccāghātitamanāti upasaggavaseneva. Atha vā ‘‘kodhavasena duṭṭhamanā, upanāhavasena paduṭṭhamanā, makkhavasena viruddhamanā, paḷāsavasena paṭiviruddhamanā, dosavasena āhatapaccāhatamanā, byāpādavasena āghātitapaccāghātitamanā. Paccayānaṃ alābhena duṭṭhamanā paduṭṭhamanā, ayasena viruddhamanā paṭiviruddhamanā, garahena āhatapaccāhatamanā, dukkhavedanāsamaṅgībhāvena āghātitapaccāghātitamanā’’ti evamādinā nayena eke vaṇṇayanti. Upavadantīti garahaṃ uppādenti. Abhūtenāti asaṃvijjamānena.
ਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤਾਤਿ ਪਸਾਦવਸੇਨ ਸਦ੍ਧਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤਾ। ਓਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤਾਤਿ ਗੁਣવਸੇਨ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਅવਕਪ੍ਪਯਨ੍ਤਾ। ਅਧਿਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਾਤਿ ਸਮ੍ਪਸਾਦਨવਸੇਨ ਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਕਥਂ ਅਧਿવਾਸੇਨ੍ਤਾ। ਸਚ੍ਚਮਨਾਤਿ ਤਚ੍ਛਮਨਾ। ਸਚ੍ਚਸਞ੍ਞਿਨੋਤਿ ਤਚ੍ਛਸਞ੍ਞਿਨੋ। ਤਥਮਨਾਤਿ ਅવਿਪਰੀਤਮਨਾ। ਭੂਤਮਨਾਤਿ ਭੂਤਤ੍ਥਮਨਾ। ਯਾਥਾવਮਨਾਤਿ ਨਿਚ੍ਚਲਮਨਾ। ਅવਿਪਰੀਤਮਨਾਤਿ ਨਿਚ੍ਛਯਮਨਾ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਸਚ੍ਚਮਨਾ ਸਚ੍ਚਸਞ੍ਞਿਨੋ’’ਤਿ ਸਚ੍ਚવਾਦਿਗੁਣਂ, ‘‘ਤਥਮਨਾ ਤਥਸਞ੍ਞਿਨੋ’’ਤਿ ਸਚ੍ਚਸਦ੍ਧਾਗੁਣਂ, ‘‘ਭੂਤਮਨਾ ਭੂਤਸਞ੍ਞਿਨੋ’’ਤਿ ਠਿਤਗੁਣਂ, ‘‘ਯਾਥਾવਮਨਾ ਯਾਥਾવਸਞ੍ਞਿਨੋ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚਯਿਕਗੁਣਂ, ‘‘ਅવਿਪਰੀਤਮਨਾ ਅવਿਪਰੀਤਸਞ੍ਞਿਨੋ’’ਤਿ ਅવਿਸਂવਾਦਗੁਣਂ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ ਞਾਤਬ੍ਬਂ।
Saddahantāti pasādavasena saddhaṃ uppādentā. Okappentāti guṇavasena otaritvā avakappayantā. Adhimuccantāti sampasādanavasena sanniṭṭhānaṃ katvā tesaṃ kathaṃ adhivāsentā. Saccamanāti tacchamanā. Saccasaññinoti tacchasaññino. Tathamanāti aviparītamanā. Bhūtamanāti bhūtatthamanā. Yāthāvamanāti niccalamanā. Aviparītamanāti nicchayamanā. Tattha ‘‘saccamanā saccasaññino’’ti saccavādiguṇaṃ, ‘‘tathamanā tathasaññino’’ti saccasaddhāguṇaṃ, ‘‘bhūtamanā bhūtasaññino’’ti ṭhitaguṇaṃ, ‘‘yāthāvamanā yāthāvasaññino’’ti paccayikaguṇaṃ, ‘‘aviparītamanā aviparītasaññino’’ti avisaṃvādaguṇaṃ kathitanti ñātabbaṃ.
ਪਰਤੋਘੋਸੋਤਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਸਦ੍ਦੋ। ਅਕ੍ਕੋਸੋਤਿ ਜਾਤਿਆਦੀਸੁ ਦਸਸੁ ਅਕ੍ਕੋਸੇਸੁ ਅਞ੍ਞਤਰੋ। ਯੋ વਾਦਂ ਉਪੇਤੀਤਿ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਪવਾਦਂ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ। ਕਾਰਕੋ વਾਤਿ ਕਤਦੋਸੋ વਾ। ਕਾਰਕਤਾਯਾਤਿ ਦੋਸਸ੍ਸ ਕਤਭਾવੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋਤਿ ਕਥਿਯਮਾਨੋ। ਉਪવਦਿਯਮਾਨੋਤਿ ਦੋਸਂ ਉਪવਜ੍ਜਮਾਨੋ। ਕੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਕੋਪਂ ਕਰੋਤਿ।
Paratoghosoti aññesaṃ santikā uppannasaddo. Akkosoti jātiādīsu dasasu akkosesu aññataro. Yo vādaṃ upetīti yo puggalo upavādaṃ upagacchati. Kārako vāti katadoso vā. Kārakatāyāti dosassa katabhāvena vuccamānoti kathiyamāno. Upavadiyamānoti dosaṃ upavajjamāno. Kuppatīti kopaṃ karoti.
ਖੀਲਜਾਤਤਾਪਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਬਨ੍ਧਭਾવਚਿਤ੍ਤਕਚવਰਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਂ ਪਟਿਘਖਿਲਂ ਜਾਤਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਖਿਲਜਾਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਖਿਲਜਾਤਤਾ, ਤਾਪਿ ਨਤ੍ਥਿ ਨ ਸਨ੍ਤਿ। ਪਞ੍ਚਪਿ ਚੇਤੋਖਿਲਾਤਿ ਕਾਮੇ ਅવੀਤਰਾਗੋ, ਕਾਯੇ ਅવੀਤਰਾਗੋ, ਰੂਪੇ ਅવੀਤਰਾਗੋ, ਯਾવਦਤ੍ਥਂ ਉਦਰਾવਦੇਹਕਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਸੇਯ੍ਯਸੁਖਂ ਪਸ੍ਸਸੁਖਂ ਮਿਦ੍ਧਸੁਖਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ વਿਹਰਤਿ, ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਦੇવਨਿਕਾਯਂ ਪਣਿਧਾਯ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਤਿ ‘‘ਇਮਿਨਾਹਂ ਸੀਲੇਨ વਾ વਤੇਨ વਾ ਤਪੇਨ વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯੇਨ વਾ ਦੇવੋ વਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਦੇવਞ੍ਞਤਰੋ વਾ’’ਤਿ (ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੬) ਏવਰੂਪਾ ਪਞ੍ਚਪਿ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬਨ੍ਧਭਾવਕਚવਰਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਾ ਚੇਤੋਖਿਲਾ ਨਤ੍ਥਿ।
Khīlajātatāpinatthīti cittabandhabhāvacittakacavarabhāvasaṅkhātaṃ paṭighakhilaṃ jātaṃ assāti khilajāto, tassa bhāvo khilajātatā, tāpi natthi na santi. Pañcapi cetokhilāti kāme avītarāgo, kāye avītarāgo, rūpe avītarāgo, yāvadatthaṃ udarāvadehakaṃ bhuñjitvā seyyasukhaṃ passasukhaṃ middhasukhaṃ anuyutto viharati, aññataraṃ devanikāyaṃ paṇidhāya brahmacariyaṃ carati ‘‘imināhaṃ sīlena vā vatena vā tapena vā brahmacariyena vā devo vā bhavissāmi, devaññataro vā’’ti (ma. ni. 1.186) evarūpā pañcapi cittassa bandhabhāvakacavarabhāvasaṅkhātā cetokhilā natthi.
੧੬. ਇਮਞ੍ਚ ਗਾਥਂ વਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਏવਂ ਖੁਂਸੇਤ੍વਾ વਮ੍ਭੇਤ੍વਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਭਿਕ੍ਖੂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਂ વਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿ, ‘‘ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਭਗવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ, ਆਨਨ੍ਦ, ‘ਅਹਂ ਸੀਲવਾ’ਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ। ਲੋਕੇ ਹਿ ਨਾਭਾਸਮਾਨਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਮਿਸ੍ਸਂ ਬਾਲੇਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤ’’ਨ੍ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੪੧) વਤ੍વਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਏવਂ ਪਟਿਚੋਦੇਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਤ੍ਥਾਯ ‘‘ਅਭੂਤવਾਦੀ ਨਿਰਯਂ ਉਪੇਤੀ’’ਤਿ (ਧ॰ ਪ॰ ੩੦੬; ਉਦਾ॰ ੩੮; ਇਤਿવੁ॰ ੪੮; ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੬੬੬) ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ। ਥੇਰੋ ਤਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਹ – ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਪਟਿਚੋਦੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਥਾ ਅਕਂਸੁ। ਪਣ੍ਡਿਤਮਨੁਸ੍ਸਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਰਾਜਾਪਿ ਰਾਜਪੁਰਿਸੇ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਯੇਸਂ ਧੁਤ੍ਤਾਨਂ ਲਞ੍ਜਂ ਦਤ੍વਾ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਤਂ ਮਾਰਾਪੇਸੁਂ, ਤੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਞਤ੍વਾ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਪਰਿਭਾਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਪਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਦਿਸ੍વਾ ਲੇਡ੍ਡੁਨਾ ਹਨਨ੍ਤਿ, ਪਂਸੁਨਾ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ ‘‘ਭਗવਤੋ ਅਯਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸਿ, ਭਗવਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਇਮਂ ਗਾਥਮਭਾਸਿ ‘‘ਸਕਞ੍ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ…ਪੇ॰… વਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।
16. Imañca gāthaṃ vatvā bhagavā ānandattheraṃ pucchi – ‘‘evaṃ khuṃsetvā vambhetvā vuccamānā bhikkhū, ānanda, kiṃ vadantī’’ti, ‘‘na kiñci bhagavā’’ti. ‘‘Na, ānanda, ‘ahaṃ sīlavā’ti sabbattha tuṇhī bhavitabbaṃ. Loke hi nābhāsamānaṃ jānanti, missaṃ bālehi paṇḍita’’nti (saṃ. ni. 2.241) vatvā ‘‘bhikkhū, ānanda, te manusse evaṃ paṭicodentū’’ti dhammadesanatthāya ‘‘abhūtavādī nirayaṃ upetī’’ti (dha. pa. 306; udā. 38; itivu. 48; su. ni. 666) imaṃ gāthaṃ abhāsi. Thero taṃ uggahetvā bhikkhū āha – ‘‘manussā tumhehi imāya gāthāya paṭicodetabbā’’ti. Bhikkhū tathā akaṃsu. Paṇḍitamanussā tuṇhī ahesuṃ. Rājāpi rājapurise sabbattha pesetvā yesaṃ dhuttānaṃ lañjaṃ datvā titthiyā taṃ mārāpesuṃ, te gahetvā niggayha taṃ pavattiṃ ñatvā titthiye paribhāsi. Manussāpi titthiye disvā leḍḍunā hananti, paṃsunā okiranti ‘‘bhagavato ayasaṃ uppādesu’’nti. Ānandatthero taṃ disvā bhagavato ārocesi, bhagavā therassa imaṃ gāthamabhāsi ‘‘sakañhi diṭṭhiṃ…pe… vadeyyā’’ti.
ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ – ਯਾਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਜਨਸ੍ਸ ‘‘ਸੁਨ੍ਦਰਿਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਸਮਣਾਨਂ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਅવਣ੍ਣਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨ ਲਦ੍ਧਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਸਾਦਿਯਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸੋ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਕਥਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯ? ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਅਯਸੋ ਤਮੇવ ਤਿਤ੍ਥਿਯਜਨਂ ਪਚ੍ਚਾਗਤੋ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਚ੍ਚੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਂ। ਯੋ વਾ ਸਸ੍ਸਤਾਦਿવਾਦੀ, ਸੋਪਿ ਸਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਕਥਮਚ੍ਚਯੇਯ੍ਯ, ਤੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਛਨ੍ਦੇਨ ਅਨੁਨੀਤੋ ਤਾਯ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਰੁਚਿਯਾ ਨਿવਿਟ੍ਠੋ, ਅਪਿ ਚ ਖੋ ਪਨ ਸਯਂ ਸਮਤ੍ਤਾਨਿ ਪਕੁਬ੍ਬਮਾਨੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਨਿ ਤਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਯਥਾ ਜਾਨੇਯ੍ਯ, ਤਥੇવ વਦੇਯ੍ਯਾਤਿ।
Tassa attho – yāyaṃ diṭṭhi titthiyajanassa ‘‘sundariṃ māretvā samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ avaṇṇaṃ pakāsetvā etenupāyena laddhaṃ sakkāraṃ sādiyissāmā’’ti so taṃ diṭṭhiṃ kathaṃ atikkameyya? Atha kho so ayaso tameva titthiyajanaṃ paccāgato taṃ diṭṭhiṃ accetuṃ asakkontaṃ. Yo vā sassatādivādī, sopi sakaṃ diṭṭhiṃ kathamaccayeyya, tena diṭṭhichandena anunīto tāya ca diṭṭhiruciyā niviṭṭho, api ca kho pana sayaṃ samattāni pakubbamāno attanāva paripuṇṇāni tāni diṭṭhigatāni karonto yathā jāneyya, tatheva vadeyyāti.
ਅવਣ੍ਣਂ ਪਕਾਸਯਿਤ੍વਾਤਿ ਅਗੁਣਂ ਪਾਕਟਂ ਕਤ੍વਾ। ਸਕ੍ਕਾਰਨ੍ਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਪਚ੍ਚਯਾਨਂ ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਰਣਂ। ਸਮ੍ਮਾਨਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਬਹੁਮਾਨਨਂ। ਪਚ੍ਚਾਹਰਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ ਏਤਂ ਲਾਭਾਦਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮ। ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਕਾਤਿ ਏવਂਲਦ੍ਧਿਕਾ। ਯਥਾ ਤਂ ‘‘ਲਾਭਾਦਿਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਯਂ ਲਦ੍ਧਿ ਤੇਸਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਥਾ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਮੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੋ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ ਏਤੇਸਂ ਖਮਤਿ ਚੇવ ਰੁਚ੍ਚਤਿ ਚ, ਏવਂਸਭਾવਮੇવ વਾ ਤੇਸਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਮੇ ਚਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਤਦਾ ਤੇਸਂ ਦਿਟ੍ਠਿ વਾ, ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਹ ਖਨ੍ਤਿ વਾ, ਦਿਟ੍ਠਿਖਨ੍ਤੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰੁਚਿ વਾ, ਦਿਟ੍ਠਿਖਨ੍ਤਿਰੁਚੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਲਦ੍ਧਿ વਾ, ਦਿਟ੍ਠਿਖਨ੍ਤਿਰੁਚਿਲਦ੍ਧੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯੋ વਾ, ਦਿਟ੍ਠਿਖਨ੍ਤਿਰੁਚਿਲਦ੍ਧਿਅਜ੍ਝਾਸਯੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વਾ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਕਾ…ਪੇ॰… ਏવਂਅਧਿਪ੍ਪਾਯਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਸ੍ਸਨਂ। ਸਕਂ ਖਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਹਨਂ। ਸਕਂ ਰੁਚਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਰੁਚਿਂ। ਸਕਂ ਲਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਲਦ੍ਧਿਂ। ਸਕਂ ਅਜ੍ਝਾਸਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਜ੍ਝਾਸਯਂ। ਸਕਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭਾવਂ। ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤੁਨ੍ਤਿ ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਿਤੁਂ। ਅਥ ਖੋ ਸ੍વੇવ ਅਯਸੋਤਿ ਸੋ ਏવ ਅਯਸੋ ਏਕਂਸੇਨ। ਤੇ ਪਚ੍ਚਾਗਤੋਤਿ ਤੇਸਂ ਪਤਿਆਗਤੋ। ਤੇਤਿ ਸਾਮਿਅਤ੍ਥੇ ਉਪਯੋਗવਚਨਂ।
Avaṇṇaṃpakāsayitvāti aguṇaṃ pākaṭaṃ katvā. Sakkāranti catunnaṃ paccayānaṃ sakkaccakaraṇaṃ. Sammānanti cittena bahumānanaṃ. Paccāharissāmāti etaṃ lābhādiṃ nibbattessāma. Evaṃdiṭṭhikāti evaṃladdhikā. Yathā taṃ ‘‘lābhādiṃ nibbattessāmā’’ti evaṃ ayaṃ laddhi tesaṃ atthi, tathā ‘‘atthi me vuttappakāro dhammo’’ti etesaṃ khamati ceva ruccati ca, evaṃsabhāvameva vā tesaṃ cittaṃ ‘‘atthi me citta’’nti. Tadā tesaṃ diṭṭhi vā, diṭṭhiyā saha khanti vā, diṭṭhikhantīhi saddhiṃ ruci vā, diṭṭhikhantirucīhi saddhiṃ laddhi vā, diṭṭhikhantiruciladdhīhi saddhiṃ ajjhāsayo vā, diṭṭhikhantiruciladdhiajjhāsayehi saddhiṃ adhippāyo vā hotīti dassento ‘‘evaṃdiṭṭhikā…pe… evaṃadhippāyā’’ti āha. Sakaṃ diṭṭhinti attano dassanaṃ. Sakaṃ khantinti attano sahanaṃ. Sakaṃ rucinti attano ruciṃ. Sakaṃ laddhinti attano laddhiṃ. Sakaṃ ajjhāsayanti attano ajjhāsayaṃ. Sakaṃ adhippāyanti attano bhāvaṃ. Atikkamitunti samatikkamituṃ. Atha kho sveva ayasoti so eva ayaso ekaṃsena. Te paccāgatoti tesaṃ patiāgato. Teti sāmiatthe upayogavacanaṃ.
ਅਥ વਾਤਿ ਅਤ੍ਥਨ੍ਤਰਦਸ੍ਸਨਂ। ਸਸ੍ਸਤੋਤਿ ਨਿਚ੍ਚੋ ਧੁવੋ। ਲੋਕੋਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ। ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ, ਮੋਘਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਏવ ਤਚ੍ਛਂ ਤਥਂ, ਅਞ੍ਞਂ ਤੁਚ੍ਛਂ। ਸਮਤ੍ਤਾਤਿ ਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣਾ। ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਆਦਿਨ੍ਨਾ। ਗਹਿਤਾਤਿ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਗਹਿਤਾ।
Atha vāti atthantaradassanaṃ. Sassatoti nicco dhuvo. Lokoti attabhāvo. Idameva saccaṃ, moghamaññanti idaṃ eva tacchaṃ tathaṃ, aññaṃ tucchaṃ. Samattāti sampuṇṇā. Samādinnāti sammā ādinnā. Gahitāti upagantvā gahitā.
ਪਰਾਮਟ੍ਠਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਪਰਾਮਸਿਤ੍વਾ ਗਹਿਤਾ। ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠਾਤਿ વਿਸੇਸੇਨ ਲਦ੍ਧਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਾ। ਅਸਸ੍ਸਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤવਿਪਰਿਯਾਯੇਨ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Parāmaṭṭhāti sabbākārena parāmasitvā gahitā. Abhiniviṭṭhāti visesena laddhappatiṭṭhā. Asassatoti vuttavipariyāyena veditabbo.
ਅਨ੍ਤવਾਤਿ ਸਅਨ੍ਤੋ। ਅਨਨ੍ਤવਾਤਿ વੁਦ੍ਧਿਅਨਨ੍ਤવਾ। ਤਂ ਜੀવਨ੍ਤਿ ਸੋ ਜੀવੋ, ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੋ ਕਤੋ। ਜੀવੋਤਿ ਚ ਅਤ੍ਤਾਯੇવ। ਤਥਾਗਤੋਤਿ ਸਤ੍ਤੋ, ‘‘ਅਰਹ’’ਨ੍ਤਿ ਏਕੇ। ਪਰਂ ਮਰਣਾਤਿ ਮਰਣਤੋ ਉਦ੍ਧਂ, ਪਰਲੋਕੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾਤਿ ਮਰਣਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾਤਿ ਮਰਣਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਹੋਤਿ ਚ। ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾਤਿ ਉਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਨੇવ ਹੋਤਿ, ਤਕ੍ਕਿਕવਸੇਨ ਨ ਨ ਹੋਤਿ।
Antavāti saanto. Anantavāti vuddhianantavā. Taṃ jīvanti so jīvo, liṅgavipallāso kato. Jīvoti ca attāyeva. Tathāgatoti satto, ‘‘araha’’nti eke. Paraṃ maraṇāti maraṇato uddhaṃ, paraloketi attho. Na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti maraṇato uddhaṃ na hoti. Hoti ca na ca hoti tathāgato paraṃ maraṇāti maraṇato uddhaṃ hoti ca na hoti ca. Neva hoti na na hoti tathāgato paraṃ maraṇāti ucchedavasena neva hoti, takkikavasena na na hoti.
ਸਕਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾਤਿਆਦਯੋ ਕਰਣવਚਨਂ। ਅਲ੍ਲੀਨੋਤਿ ਏਕੀਭੂਤੋ।
Sakāyadiṭṭhiyātiādayo karaṇavacanaṃ. Allīnoti ekībhūto.
ਸਯਂ ਸਮਤ੍ਤਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਊਨਭਾવਂ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਂ ਸਮਤ੍ਤਂ ਕਰੋਤਿ। ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਨ੍ਤਿ ਅਤਿਰੇਕਦੋਸਂ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣਂ। ਅਨੋਮਨ੍ਤਿ ਹੀਨਦੋਸਂ ਮੋਚੇਤ੍વਾ ਅਲਾਮਕਂ। ਅਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਆਦਿਂ। ਸੇਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਪਧਾਨਂ ਨਿਦ੍ਦੋਸਂ। વਿਸੇਸਨ੍ਤਿ ਜੇਟ੍ਠਕਂ । ਪਾਮੋਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਅਧਿਕਂ। ਉਤ੍ਤਮਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸਂ ਨ ਹੇਟ੍ਠਿਮਂ। ਪવਰਂ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤਿਰੇਕੇਨ ਉਤ੍ਤਮਂ ਕਰੋਤਿ। ਅਥ વਾ ‘‘ਆਸਯਦੋਸਮੋਚਨੇਨ ਅਗ੍ਗਂ, ਸਂਕਿਲੇਸਦੋਸਮੋਚਨੇਨ ਸੇਟ੍ਠਂ, ਉਪਕ੍ਕਿਲੇਸਦੋਸਮੋਚਨੇਨ વਿਸੇਸਂ, ਪਮਤ੍ਤਦੋਸਮੋਚਨੇਨ ਪਾਮੋਕ੍ਖਂ, ਮਜ੍ਝਿਮਦੋਸਮੋਚਨੇਨ ਉਤ੍ਤਮਂ, ਉਤ੍ਤਮਮਜ੍ਝਿਮਦੋਸਮੋਚਨੇਨ ਪવਰਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਏવਮੇਕੇ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ। ਅਯਂ ਸਤ੍ਥਾ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂਤਿ ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਤ੍ਥਾ ਸਬ੍ਬਜਾਨਨવਸੇਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੂ। ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋਤਿ ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਟ੍ਠੁ ਅਕ੍ਖਾਤੋ। ਅਯਂ ਗਣੋ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋਤਿ ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਗਣੋ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਅਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਭਦ੍ਦਿਕਾਤਿ ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਲਦ੍ਧਿ ਸੁਨ੍ਦਰਾ। ਅਯਂ ਪਟਿਪਦਾ ਸੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਤਿ ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਾ ਅਤ੍ਤਨ੍ਤ ਪਾਦਿਪਟਿਪਦਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ। ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋਤਿ ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਨਿਯ੍ਯਾਮੋਕ੍ਕਨ੍ਤਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕੋਤਿ ਸਯਂ ਸਮਤ੍ਤਂ ਕਰੋਤਿ।
Sayaṃ samattaṃ karotīti attanā ūnabhāvaṃ mocetvā sammā attaṃ samattaṃ karoti. Paripuṇṇanti atirekadosaṃ mocetvā sampuṇṇaṃ. Anomanti hīnadosaṃ mocetvā alāmakaṃ. Agganti ādiṃ. Seṭṭhanti padhānaṃ niddosaṃ. Visesanti jeṭṭhakaṃ . Pāmokkhanti adhikaṃ. Uttamanti visesaṃ na heṭṭhimaṃ. Pavaraṃ karotīti atirekena uttamaṃ karoti. Atha vā ‘‘āsayadosamocanena aggaṃ, saṃkilesadosamocanena seṭṭhaṃ, upakkilesadosamocanena visesaṃ, pamattadosamocanena pāmokkhaṃ, majjhimadosamocanena uttamaṃ, uttamamajjhimadosamocanena pavaraṃ karotī’’ti evameke vaṇṇayanti. Ayaṃ satthā sabbaññūti ayaṃ amhākaṃ satthā sabbajānanavasena sabbaññū. Ayaṃ dhammo svākkhātoti ayaṃ amhākaṃ dhammo suṭṭhu akkhāto. Ayaṃ gaṇo suppaṭipannoti ayaṃ amhākaṃ gaṇo suṭṭhu paṭipanno. Ayaṃ diṭṭhi bhaddikāti ayaṃ amhākaṃ laddhi sundarā. Ayaṃ paṭipadā supaññattāti ayaṃ amhākaṃ pubbabhāgā attanta pādipaṭipadā suṭṭhu paññattā. Ayaṃ maggo niyyānikoti ayaṃ amhākaṃ niyyāmokkantiko maggo niyyānikoti sayaṃ samattaṃ karoti.
ਕਥੇਯ੍ਯ ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿ। ਭਣੇਯ੍ਯ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਦੀਪੇਯ੍ਯ ‘‘ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ’’ਤਿ। વੋਹਰੇਯ੍ਯ ਨਾਨਾવਿਧੇਨ ਗਣ੍ਹਾਪੇਯ੍ਯ ‘‘ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
Katheyya ‘‘sassato loko’’ti. Bhaṇeyya ‘‘idameva saccaṃ moghamañña’’nti. Dīpeyya ‘‘antavā loko’’ti. Vohareyya nānāvidhena gaṇhāpeyya ‘‘hoti ca na ca hotī’’ti.
੧੭. ਅਥ ਰਾਜਾ ਸਤ੍ਤਾਹਚ੍ਚਯੇਨ ਤਂ ਕੁਣਪਂ ਛਡ੍ਡਾਪੇਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਨਨੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਈਦਿਸੇ ਅਯਸੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ ਆਰੋਚੇਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ’’ਤਿ? ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਭਗવਾ ‘‘ਨ, ਮਹਾਰਾਜ, ‘ਅਹਂ ਸੀਲવਾ ਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’ਤਿ ਪਰੇਸਂ ਆਰੋਚੇਤੁਂ ਅਰਿਯਾਨਂ ਪਟਿਰੂਪ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸਾ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ‘‘ਯੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲવਤਾਨੀਤਿ ਅવਸੇਸਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ।
17. Atha rājā sattāhaccayena taṃ kuṇapaṃ chaḍḍāpetvā sāyanhasamayaṃ vihāraṃ gantvā bhagavantaṃ abhivādetvā āha – ‘‘nanu, bhante, īdise ayase uppanne mayhampi ārocetabbaṃ siyā’’ti? Evaṃ vutte bhagavā ‘‘na, mahārāja, ‘ahaṃ sīlavā guṇasampanno’ti paresaṃ ārocetuṃ ariyānaṃ paṭirūpa’’nti vatvā tassā aṭṭhuppattiyā ‘‘yo attano sīlavatānīti avasesagāthāyo abhāsi.
ਤਤ੍ਥ ਸੀਲવਤਾਨੀਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਸੀਲਾਨਿ, ਆਰਞ੍ਞਿਕਾਦੀਨਿ ਧੁਤਙ੍ਗવਤਾਨਿ ਚ। ਅਨਾਨੁਪੁਟ੍ਠੋਤਿ ਅਪੁਚ੍ਛਿਤੋ। ਪਾવਾਤਿ વਦਤਿ। ਅਨਰਿਯਧਮ੍ਮਂ ਕੁਸਲਾ ਤਮਾਹੁ, ਯੋ ਆਤੁਮਾਨਂ ਸਯਮੇવ ਪਾવਾਤਿ ਯੋ ਏવਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਯਮੇવ વਦਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਂ વਾਦਂ ‘‘ਅਨਰਿਯਧਮ੍ਮੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਕੁਸਲਾ ਏવਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ।
Tattha sīlavatānīti pātimokkhādīni sīlāni, āraññikādīni dhutaṅgavatāni ca. Anānupuṭṭhoti apucchito. Pāvāti vadati. Anariyadhammaṃ kusalā tamāhu, yo ātumānaṃ sayameva pāvāti yo evaṃ attānaṃ sayameva vadati, tassa taṃ vādaṃ ‘‘anariyadhammo eso’’ti kusalā evaṃ kathenti.
ਅਤ੍ਥਿ ਸੀਲਞ੍ਚੇવ વਤਞ੍ਚਾਤਿ ਸੀਲਨਟ੍ਠੇਨ ਸੀਲਞ੍ਚੇવ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਮਾਦਾਨਟ੍ਠੇਨ વਤਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਿ, વਤਂ ਨ ਸੀਲਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਨ વਤਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਨ ਸੀਲਂ। ਕਤਮਨ੍ਤਿ ਕਥੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾਪੁਚ੍ਛਾ। ਇਧ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੀਲવਾਤਿਆਦਯੋ વੁਤ੍ਤਨਯਾ ਏવ। ਸਂવਰਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਸਂવਰਣਟ੍ਠੇਨ, વੀਤਿਕ੍ਕਮਦ੍વਾਰਂ ਪਿਦਹਨਟ੍ਠੇਨ। ਸਮਾਦਾਨਟ੍ਠੇਨਾਤਿ ਤਂ ਤਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਸਮ੍ਮਾ ਆਦਾਨਟ੍ਠੇਨ। ਆਰਞ੍ਞਿਕਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਅਰਞ੍ਞੇ ਨਿવਾਸੋ ਸੀਲਂ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਆਰਞ੍ਞਿਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਂ ਆਰਞ੍ਞਿਕਙ੍ਗਂ। ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖਾਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਪਰਆਮਿਸਪਿਣ੍ਡਾਨਂ ਪਾਤੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੋ, ਪਰੇਹਿ ਦਿਨ੍ਨਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਾਨਂ ਪਤ੍ਤੇ ਨਿਪਤਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਉਞ੍ਛਤਿ ਤਂ ਤਂ ਕੁਲਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਗવੇਸਤੀਤਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ, ਪਿਣ੍ਡਾਯ વਾ ਪਤਿਤੁਂ વਤਮੇਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੀ। ਪਤਿਤੁਨ੍ਤਿ ਚਰਿਤੁਂ। ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੀ ਏવ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਙ੍ਗਂ। ਅਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਕਾਰਣਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯੇਨ ਸਮਾਦਾਨੇਨ ਸੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏਤੇਨੇવ ਨਯੇਨ ਰਥਿਕਾਸੁਸਾਨਸਙ੍ਕਾਰਕੂਟਾਦੀਨਂ ਯਤ੍ਥ ਕਤ੍ਥਚਿ ਪਂਸੂਨਂ ਉਪਰਿ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤਟ੍ਠੇਨ ਤੇਸੁ ਪਂਸੁਕੂਲਮਿવਾਤਿ ਪਂਸੁਕੂਲਂ। ਅਥ વਾ ਪਂਸੁ વਿਯ ਕੁਚ੍ਛਿਤਭਾવਂ ਉਲਤੀਤਿ ਪਂਸੁਕੂਲਂ, ਕੁਚ੍ਛਿਤਭਾવਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਲਦ੍ਧਨਿਬ੍ਬਚਨਸ੍ਸ ਪਂਸੁਕੂਲਸ੍ਸ ਧਾਰਣਂ ਪਂਸੁਕੂਲਂ, ਪਂਸੁਕੂਲਂ ਸੀਲਮਸ੍ਸਾਤਿ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕੋ, ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਂ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਙ੍ਗਂ। ਸਙ੍ਘਾਟਿਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਅਨ੍ਤਰવਾਸਕਸਙ੍ਖਾਤਂ ਤਿਚੀવਰਂ ਸੀਲਮਸ੍ਸਾਤਿ ਤੇਚੀવਰਿਕੋ, ਤੇਚੀવਰਿਕਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਂ ਤੇਚੀવਰਿਕਙ੍ਗਂ। ਸਪਦਾਨਚਾਰਿਕਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਦਾਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅવਖਣ੍ਡਨਂ, ਅਪੇਤਂ ਦਾਨਤੋ ਅਪਦਾਨਂ, ਅਨવਖਣ੍ਡਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਹ ਅਪਦਾਨੇਨ ਸਪਦਾਨਂ, ਅવਖਣ੍ਡਨવਿਰਹਿਤਂ, ਅਨੁਘਰਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸਪਦਾਨਂ ਚਰਿਤੁਂ ਇਦਮਸ੍ਸ ਸੀਲਨ੍ਤਿ ਸਪਦਾਨਚਾਰੀ, ਸਪਦਾਨਚਾਰੀਯੇવ ਸਪਦਾਨਚਾਰਿਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਂ ਸਪਦਾਨਚਾਰਿਕਙ੍ਗਂ। ਖਲੁਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਿਕਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਖਲੂਤਿ ਪਟਿਸੇਧਨਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਪવਾਰਿਤੇਨ ਸਤਾ ਪਚ੍ਛਾ ਲਦ੍ਧਂ ਭਤ੍ਤਂ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਨਾਮ, ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭੋਜਨਂ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਭੋਜਨਂ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਭੋਜਨੇ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ ਕਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਸੀਲਮਸ੍ਸਾਤਿ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਿਕੋ, ਨ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਿਕੋ ਖਲੁਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਿਕੋ, ਸਮਾਦਾਨવਸੇਨ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਤਿਰਿਤ੍ਤਭੋਜਨਸ੍ਸੇਤਂ ਨਾਮਂ, ਤਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਂ ਖਲੁਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਿਕਙ੍ਗਂ । ਨੇਸਜ੍ਜਿਕਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਸਯਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਨਿਸਜ੍ਜਾਯ વਿਹਰਿਤੁਂ ਸੀਲਮਸ੍ਸਾਤਿ ਨੇਸਜ੍ਜਿਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਂ ਨੇਸਜ੍ਜਿਕਙ੍ਗਂ। ਯਥਾਸਨ੍ਥਤਿਕਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਯਦੇવ ਸਨ੍ਥਤਂ ਯਥਾਸਨ੍ਥਤਂ, ‘‘ਇਦਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਪਾਪੁਣਾਤੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਠਮਂ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਸੇਨਾਸਨਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਯਥਾਸਨ੍ਥਤੇ વਿਹਰਿਤੁਂ ਸੀਲਮਸ੍ਸਾਤਿ ਯਥਾਸਨ੍ਥਤਿਕੋ, ਤਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਂ ਯਥਾਸਨ੍ਥਤਿਕਙ੍ਗਂ। ਸਬ੍ਬਾਨੇવ ਪਨੇਤਾਨਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਸਮਾਦਾਨੇਨ ਧੁਤਕਿਲੇਸਤ੍ਤਾ ਧੁਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਙ੍ਗਾਨਿ, ਕਿਲੇਸਧੁਨਨਤੋ વਾ ਧੁਤਨ੍ਤਿ ਲਦ੍ਧવੋਹਾਰਂ ਞਾਣਂ ਅਙ੍ਗਂ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਧੁਤਙ੍ਗਾਨਿ। ਅਥ વਾ ਧੁਤਾਨਿ ਚ ਤਾਨਿ ਪਟਿਪਕ੍ਖਾਨਂ ਧੁਨਨਤੋ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾਤਿਪਿ ਧੁਤਙ੍ਗਾਨਿ। ਏવਂ ਤਾવੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਤੋ વਿਞ੍ਞਾਤਬ੍ਬੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ। ਸਬ੍ਬਾਨੇવ ਚੇਤਾਨਿ ਸਮਾਦਾਨਚੇਤਨਾਲਕ੍ਖਣਾਨਿ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ –
Atthi sīlañceva vatañcāti sīlanaṭṭhena sīlañceva atthi, samādānaṭṭhena vatañca atthi, vataṃ na sīlanti vuttatthena vataṃ atthi, taṃ na sīlaṃ. Katamanti kathetukamyatāpucchā. Idha bhikkhu sīlavātiādayo vuttanayā eva. Saṃvaraṭṭhenāti saṃvaraṇaṭṭhena, vītikkamadvāraṃ pidahanaṭṭhena. Samādānaṭṭhenāti taṃ taṃ sikkhāpadaṃ sammā ādānaṭṭhena. Āraññikaṅganti araññe nivāso sīlaṃ assāti āraññiko, tassa aṅgaṃ āraññikaṅgaṃ. Piṇḍapātikaṅganti bhikkhāsaṅkhātānaṃ paraāmisapiṇḍānaṃ pāto piṇḍapāto, parehi dinnānaṃ piṇḍānaṃ patte nipatananti vuttaṃ hoti. Taṃ piṇḍapātaṃ uñchati taṃ taṃ kulaṃ upasaṅkamanto gavesatīti piṇḍapātiko, piṇḍāya vā patituṃ vatametassāti piṇḍapātī. Patitunti carituṃ. Piṇḍapātī eva piṇḍapātiko, tassa aṅgaṃ piṇḍapātikaṅgaṃ. Aṅganti kāraṇaṃ vuccati. Tasmā yena samādānena so piṇḍapātiko hoti, tassetaṃ adhivacananti veditabbaṃ. Eteneva nayena rathikāsusānasaṅkārakūṭādīnaṃ yattha katthaci paṃsūnaṃ upari ṭhitattā abbhuggataṭṭhena tesu paṃsukūlamivāti paṃsukūlaṃ. Atha vā paṃsu viya kucchitabhāvaṃ ulatīti paṃsukūlaṃ, kucchitabhāvaṃ gacchatīti vuttaṃ hoti. Evaṃ laddhanibbacanassa paṃsukūlassa dhāraṇaṃ paṃsukūlaṃ, paṃsukūlaṃ sīlamassāti paṃsukūliko, paṃsukūlikassa aṅgaṃ paṃsukūlikaṅgaṃ. Saṅghāṭiuttarāsaṅgaantaravāsakasaṅkhātaṃ ticīvaraṃ sīlamassāti tecīvariko, tecīvarikassa aṅgaṃ tecīvarikaṅgaṃ. Sapadānacārikaṅganti dānaṃ vuccati avakhaṇḍanaṃ, apetaṃ dānato apadānaṃ, anavakhaṇḍananti attho. Saha apadānena sapadānaṃ, avakhaṇḍanavirahitaṃ, anugharanti vuttaṃ hoti. Sapadānaṃ carituṃ idamassa sīlanti sapadānacārī, sapadānacārīyeva sapadānacāriko, tassa aṅgaṃ sapadānacārikaṅgaṃ. Khalupacchābhattikaṅganti khalūti paṭisedhanatthe nipāto. Pavāritena satā pacchā laddhaṃ bhattaṃ pacchābhattaṃ nāma, tassa pacchābhattassa bhojanaṃ pacchābhattabhojanaṃ, tasmiṃ pacchābhattabhojane pacchābhattasaññaṃ katvā pacchābhattaṃ sīlamassāti pacchābhattiko, na pacchābhattiko khalupacchābhattiko, samādānavasena paṭikkhittātirittabhojanassetaṃ nāmaṃ, tassa aṅgaṃ khalupacchābhattikaṅgaṃ . Nesajjikaṅganti sayanaṃ paṭikkhipitvā nisajjāya viharituṃ sīlamassāti nesajjiko, tassa aṅgaṃ nesajjikaṅgaṃ. Yathāsanthatikaṅganti yadeva santhataṃ yathāsanthataṃ, ‘‘idaṃ tuyhaṃ pāpuṇātī’’ti evaṃ paṭhamaṃ uddiṭṭhasenāsanassetaṃ adhivacanaṃ. Tasmiṃ yathāsanthate viharituṃ sīlamassāti yathāsanthatiko, tassa aṅgaṃ yathāsanthatikaṅgaṃ. Sabbāneva panetāni tena tena samādānena dhutakilesattā dhutassa bhikkhuno aṅgāni, kilesadhunanato vā dhutanti laddhavohāraṃ ñāṇaṃ aṅgaṃ etesanti dhutaṅgāni. Atha vā dhutāni ca tāni paṭipakkhānaṃ dhunanato aṅgāni ca paṭipattiyātipi dhutaṅgāni. Evaṃ tāvettha atthato viññātabbo vinicchayo. Sabbāneva cetāni samādānacetanālakkhaṇāni. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ਯੋ ਸਮਾਦਿਯਤਿ, ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ। ਯੇਨ ਸਮਾਦਿਯਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਚੇਤਸਿਕਾ ਏਤੇ ਧਮ੍ਮਾ। ਯਾ ਸਮਾਦਾਨਚੇਤਨਾ, ਤਂ ਧੁਤਙ੍ਗਂ। ਯਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ, ਤਂ વਤ੍ਥੁ’’ਨ੍ਤਿ (વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੨੩)।
‘‘Yo samādiyati, so puggalo. Yena samādiyati, cittacetasikā ete dhammā. Yā samādānacetanā, taṃ dhutaṅgaṃ. Yaṃ paṭikkhipati, taṃ vatthu’’nti (visuddhi. 1.23).
ਸਬ੍ਬਾਨੇવ ਚ ਲੋਲੁਪ੍ਪવਿਦ੍ਧਂਸਨਰਸਾਨਿ, ਨਿਲ੍ਲੋਲੁਪ੍ਪਭਾવਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਾਨਿ, ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਦਿਅਰਿਯਧਮ੍ਮਪਦਟ੍ਠਾਨਾਨਿ। ਏવਮੇਤ੍ਥ ਲਕ੍ਖਣਾਦੀਹਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Sabbāneva ca loluppaviddhaṃsanarasāni, nilloluppabhāvapaccupaṭṭhānāni, appicchatādiariyadhammapadaṭṭhānāni. Evamettha lakkhaṇādīhi vinicchayo veditabbo.
વੀਰਿਯਸਮਾਦਾਨਮ੍ਪੀਤਿ વੀਰਿਯਗ੍ਗਹਣਮ੍ਪਿ। ਕਾਮਨ੍ਤਿ ਏਕਂਸਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਤਚੋ ਚ ਨ੍ਹਾਰੁ ਚਾਤਿ ਛવਿ ਚ ਨ੍ਹਾਰੁવਲ੍ਲਿਯੋ ਚ। ਅਟ੍ਠਿ ਚਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾ ਅਟ੍ਠਿਯੋ ਚ। ਅવਸਿਸ੍ਸਤੂਤਿ ਤਿਟ੍ਠਤੁ। ਉਪਸੁਸ੍ਸਤੁ ਮਂਸਲੋਹਿਤਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਮਂਸਞ੍ਚ ਲੋਹਿਤਞ੍ਚ ਸੁਕ੍ਖਤੁ। ‘‘ਤਚੋ’’ਤਿ ਏਕਂ ਅਙ੍ਗਂ, ‘‘ਨ੍ਹਾਰੂ’’ਤਿ ਏਕਂ, ‘‘ਅਟ੍ਠੀ’’ਤਿ ਏਕਂ, ‘‘ਉਪਸੁਸ੍ਸਤੁ ਮਂਸਲੋਹਿਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏਕਂ ਅਙ੍ਗਂ। ਯਂ ਤਨ੍ਤਿ ਉਪਰਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਪਦੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਪੁਰਿਸਥਾਮੇਨਾਤਿ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਯਿਕੇਨ ਬਲੇਨ, ਬਲੇਨਾਤਿ ਞਾਣਬਲੇਨ। વੀਰਿਯੇਨਾਤਿ ਚੇਤਸਿਕਞਾਣવੀਰਿਯਤੇਜੇਨ। ਪਰਕ੍ਕਮੇਨਾਤਿ ਪਰਂ ਪਰਂ ਠਾਨਂ ਅਕ੍ਕਮਨੇਨ ਉਸ੍ਸਾਹਪ੍ਪਤ੍ਤવੀਰਿਯੇਨ। ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਯਂ ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਤਂ ਅਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾਤਿ ਤਂ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ। વੀਰਿਯਸ੍ਸ ਸਣ੍ਠਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਸ੍ਸ વੀਰਿਯਸ੍ਸ ਸਿਥਿਲਤ੍ਤਂ ਓਸੀਦਨਂ ਨ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ‘‘ਪਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਅਯਮੇવਤ੍ਥੋ। ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤਿ। ਪਦਹਤੀਤਿ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤਿ।
Vīriyasamādānampīti vīriyaggahaṇampi. Kāmanti ekaṃsatthe nipāto. Taco ca nhāru cāti chavi ca nhāruvalliyo ca. Aṭṭhi cāti sabbā aṭṭhiyo ca. Avasissatūti tiṭṭhatu. Upasussatu maṃsalohitanti sabbaṃ maṃsañca lohitañca sukkhatu. ‘‘Taco’’ti ekaṃ aṅgaṃ, ‘‘nhārū’’ti ekaṃ, ‘‘aṭṭhī’’ti ekaṃ, ‘‘upasussatu maṃsalohita’’nti ekaṃ aṅgaṃ. Yaṃ tanti upari vattabbapadena sambandho. Purisathāmenāti purisassa kāyikena balena, balenāti ñāṇabalena. Vīriyenāti cetasikañāṇavīriyatejena. Parakkamenāti paraṃ paraṃ ṭhānaṃ akkamanena ussāhappattavīriyena. Pattabbanti yaṃ taṃ pāpuṇitabbaṃ. Na taṃ apāpuṇitvāti taṃ pattabbaṃ appatvā. Vīriyassa saṇṭhānaṃ bhavissatīti vuttappakārassa vīriyassa sithilattaṃ osīdanaṃ na bhavissati. ‘‘Paṭṭhāna’’ntipi pāṭho, ayamevattho. Cittaṃ paggaṇhātīti cittaṃ ussāhaṃ gaṇhāpeti. Padahatīti patiṭṭhāpeti.
ਨਾਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਨ ਖਾਦਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ ਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਨ ਪਿવਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਯਾਗੁਪਾਨਾਦੀਨਿ ਨ ਪਿવਿਸ੍ਸਾਮਿ। વਿਹਾਰਤੋ ਨ ਨਿਕ੍ਖਮੇਤਿ ਸੇਨਾਸਨਤੋ ਬਹਿ ਨ ਨਿਕ੍ਖਮੇਯ੍ਯਂ। ਨਪਿ ਪਸ੍ਸਂ ਨਿਪਾਤੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਸ੍ਸਂ ਮਞ੍ਚੇ વਾ ਪੀਠੇ વਾ ਭੂਮਿਯਂ વਾ ਕਟਸਨ੍ਥਰਕੇ વਾ ਪਾਤਨਂ ਠਪਨਂ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਤਣ੍ਹਾਸਲ੍ਲੇ ਅਨੂਹਤੇਤਿ ਤਣ੍ਹਾਸਙ੍ਖਾਤੇ ਕਣ੍ਡੇ ਅਨੁਦ੍ਧਟੇ, ਅવਿਗਤੇਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Nāsissanti na khādissāmi na bhuñjissāmi. Na pivissāmīti yāgupānādīni na pivissāmi. Vihārato na nikkhameti senāsanato bahi na nikkhameyyaṃ. Napi passaṃ nipātessanti passaṃ mañce vā pīṭhe vā bhūmiyaṃ vā kaṭasantharake vā pātanaṃ ṭhapanaṃ na karissāmi. Taṇhāsalle anūhateti taṇhāsaṅkhāte kaṇḍe anuddhaṭe, avigateti attho.
ਇਮਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਨ੍ਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਆਭੁਜਿਤਂ ਊਰੁਬਦ੍ਧਾਸਨਂ। ਨ ਭਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਨ વਿਜਹਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਯਾવ ਮੇ ਨ ਅਨੁਪਾਦਾਯਾਤਿ ਚਤੂਹਿ ਉਪਾਦਾਨੇਹਿ ਗਹਣਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ। ਆਸવੇਹੀਤਿ ਕਾਮਾਸવਾਦੀਹਿ ਚਤੂਹਿ ਆਸવੇਹਿ। વਿਮੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਨ ਮੁਚ੍ਚਿਸ੍ਸਤਿ। ਨ ਤਾવਾਹਂ ਇਮਮ੍ਹਾ ਆਸਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਯਾવ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਓਕਾਸવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਇਮਸ੍ਮਿਞ੍ਞੇવ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਂ ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਯਾવ ਗਿਮ੍ਹੇਤਿ ਕਾਲવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਪੁਰਿਮੇ વਯੋਖਨ੍ਧੇਤਿਆਦਯੋ વਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਆਸਨਾ ਨ વੁਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਸਨਾ ਨ ਉਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਅਡ੍ਢਯੋਗਾਤਿ ਨਿਕੁਣ੍ਡਗੇਹਾ। ਪਾਸਾਦਾਤਿ ਦੀਘਪਾਸਾਦਾ। ਹਮ੍ਮਿਯਾਤਿ ਮੁਣ੍ਡਚ੍ਛਦਨਗੇਹਾ। ਗੁਹਾਯਾਤਿ ਪਂਸੁਗੁਹਾਯ। ਲੇਣਾਤਿ ਮਰਿਯਾਦਛਿਨ੍ਨਚ੍ਛਿਦ੍ਦਾ ਪਬ੍ਬਤਲੇਣਾ। ਕੁਟਿਯਾਤਿ ਉਲ੍ਲਿਤ੍ਤਾਦਿਕੁਟਿਯਾ। ਕੂਟਾਗਾਰਾਤਿ ਕਣ੍ਣਿਕਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਕਤਗੇਹਤੋ। ਅਟ੍ਟਾਤਿ ਦ੍વਾਰਟ੍ਟਾਲਕਾ। ਮਾਲ਼ਾਤਿ વਟ੍ਟਗੇਹਾ। ਉਦ੍ਦਣ੍ਡੋ ਨਾਮ ਏਕੋ ਪਤਿਸ੍ਸਯવਿਸੇਸੋ। ‘‘ਤਿਛਦਨਗੇਹੋ’’ਤਿਪਿ ਏਕੇ। ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਾਲਾਤਿ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਸਾਲਾ ਭੋਜਨਸਾਲਾ વਾ। ਮਣ੍ਡਪਾਦਯੋ ਪਾਕਟਾਯੇવ। ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਨવਜ੍ਜਧਮ੍ਮਂ, ਅਰਿਯਾਨਂ વਾ ਬੁਦ੍ਧਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਬੁਦ੍ਧਸਾવਕਾਨਂ ਧਮ੍ਮਂ। ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਮਮ ਚਿਤ੍ਤਸਮੀਪਂ ਆਨਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸੀਲੇਨ। ਸਮਾਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ વਿਸੇਸੇਨ ਆਨਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸਮਾਧਿਨਾ। ਅਧਿਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪਟਿਲਾਭવਸੇਨ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤਦਙ੍ਗੇਨ। ਫਸ੍ਸਯਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਫੁਸਿਸ੍ਸਾਮਿ ਮਗ੍ਗੇਨ। ਸਚ੍ਛਿਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਫਲੇਨ। ਅਥ વਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇਨ ਆਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਸਮਾਹਰਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਅਧਿਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਫਸ੍ਸਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ ਸਚ੍ਛਿਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਦ੍વੀਸੁਪਿ ਨਯੇਸੁ ਫਸ੍ਸਯਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਨਾਮਕਾਯੇਨ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਫੁਸਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Imaṃ pallaṅkanti samantato ābhujitaṃ ūrubaddhāsanaṃ. Na bhindissāmīti na vijahissāmi. Yāva me na anupādāyāti catūhi upādānehi gahaṇaṃ aggahetvā. Āsavehīti kāmāsavādīhi catūhi āsavehi. Vimuccissatīti samucchedavimuttiyā na muccissati. Na tāvāhaṃ imamhā āsanā vuṭṭhahissāmīti ādiṃ katvā yāva rukkhamūlā nikkhamissāmīti okāsavasena vuttā. Imasmiññeva pubbaṇhasamayaṃ ariyadhammaṃ āharissāmīti ādiṃ katvā yāva gimheti kālavasena vuttā. Purime vayokhandhetiādayo vayavasena vuttā. Tattha āsanā na vuṭṭhahissāmīti nisinnāsanā na uṭṭhahissāmi. Aḍḍhayogāti nikuṇḍagehā. Pāsādāti dīghapāsādā. Hammiyāti muṇḍacchadanagehā. Guhāyāti paṃsuguhāya. Leṇāti mariyādachinnacchiddā pabbataleṇā. Kuṭiyāti ullittādikuṭiyā. Kūṭāgārāti kaṇṇikaṃ āropetvā katagehato. Aṭṭāti dvāraṭṭālakā. Māḷāti vaṭṭagehā. Uddaṇḍo nāma eko patissayaviseso. ‘‘Tichadanageho’’tipi eke. Upaṭṭhānasālāti sannipātasālā bhojanasālā vā. Maṇḍapādayo pākaṭāyeva. Ariyadhammanti anavajjadhammaṃ, ariyānaṃ vā buddhapaccekabuddhabuddhasāvakānaṃ dhammaṃ. Āharissāmīti mama cittasamīpaṃ ānayissāmi sīlena. Samāharissāmīti visesena ānayissāmi samādhinā. Adhigacchissāmīti paṭilābhavasena gamissāmi tadaṅgena. Phassayissāmīti phusissāmi maggena. Sacchikarissāmīti paccakkhaṃ karissāmi phalena. Atha vā sotāpattimaggena āharissāmi. Sakadāgāmimaggena samāharissāmi, anāgāmimaggena adhigacchissāmi, arahattamaggena phassayissāmi, paccavekkhaṇena sacchikarissāmi. Dvīsupi nayesu phassayissāmīti nāmakāyena nibbānaṃ phusissāmīti attho.
ਅਪੁਟ੍ਠੋਤਿ ਮੂਲਪਦਂ, ਤਸ੍ਸ ਅਪੁਚ੍ਛਿਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਪੁਚ੍ਛਿਤੋਤਿ ਅਜਾਨਾਪਿਤੋ। ਅਯਾਚਿਤੋਤਿ ਅਨਾਯਾਚਿਤੋ। ਅਨਜ੍ਝੇਸਿਤੋਤਿ ਅਨਾਣਾਪਿਤੋ , ‘‘ਨ ਇਚ੍ਛਿਤੋ’’ਤਿ ਏਕੇ। ਅਪਸਾਦਿਤੋਤਿ ਨ ਪਸਾਦਾਪਿਤੋ। ਪਾવਦਤੀਤਿ ਕਥਯਤਿ। ਅਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਅਹਂ ਅਸ੍ਮਿ ਭવਾਮਿ। ਜਾਤਿਯਾ વਾਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਜਾਤਿਯਾ વਾ। ਗੋਤ੍ਤੇਨ વਾਤਿ ਗੋਤਮਾਦਿਗੋਤ੍ਤੇਨ વਾ। ਕੋਲਪੁਤ੍ਤਿਯੇਨ વਾਤਿ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਭਾવੇਨ વਾ। વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ વਾਤਿ ਸਰੀਰਸੁਨ੍ਦਰਤਾਯ વਾ। ਧਨੇਨ વਾਤਿ ਧਨਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਾ। ਅਜ੍ਝੇਨੇਨ વਾਤਿ ਅਜ੍ਝਾਯਕਰਣੇਨ વਾ। ਕਮ੍ਮਾਯਤਨੇਨ વਾਤਿ ਕਮ੍ਮਮੇવ ਕਮ੍ਮਾਯਤਨਂ, ਤੇਨ ਕਮ੍ਮਾਯਤਨੇਨ, ਕਸਿਗੋਰਕ੍ਖਕਮ੍ਮਾਦਿਨਾ વਾ। ਸਿਪ੍ਪਾਯਤਨੇਨ વਾਤਿ ਧਨੁਸਿਪ੍ਪਾਦਿਨਾ વਾ। વਿਜ੍ਜਾਟ੍ਠਾਨੇਨ વਾਤਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸવਿਜ੍ਜਾਟ੍ਠਾਨੇਨ વਾ। ਸੁਤੇਨ વਾਤਿ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਗੁਣੇਨ વਾ। ਪਟਿਭਾਨੇਨ વਾਤਿ ਕਾਰਣਾਕਾਰਣਪਟਿਭਾਨਸਙ੍ਖਾਤਞਾਣੇਨ વਾ। ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਞਤਰੇਨ વਾ વਤ੍ਥੁਨਾਤਿ ਜਾਤਿਆਦੀਨਂ ਏਕੇਕੇਨ વਤ੍ਥੁਨਾ વਾ।
Apuṭṭhoti mūlapadaṃ, tassa apucchitoti attho. Apucchitoti ajānāpito. Ayācitoti anāyācito. Anajjhesitoti anāṇāpito , ‘‘na icchito’’ti eke. Apasāditoti na pasādāpito. Pāvadatīti kathayati. Ahamasmīti ahaṃ asmi bhavāmi. Jātiyā vāti khattiyabrāhmaṇajātiyā vā. Gottena vāti gotamādigottena vā. Kolaputtiyena vāti kulaputtabhāvena vā. Vaṇṇapokkharatāya vāti sarīrasundaratāya vā. Dhanena vāti dhanasampattiyā vā. Ajjhenena vāti ajjhāyakaraṇena vā. Kammāyatanena vāti kammameva kammāyatanaṃ, tena kammāyatanena, kasigorakkhakammādinā vā. Sippāyatanena vāti dhanusippādinā vā. Vijjāṭṭhānena vāti aṭṭhārasavijjāṭṭhānena vā. Sutena vāti bahussutaguṇena vā. Paṭibhānena vāti kāraṇākāraṇapaṭibhānasaṅkhātañāṇena vā. Aññataraññatarena vā vatthunāti jātiādīnaṃ ekekena vatthunā vā.
ਉਚ੍ਚਾ ਕੁਲਾਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲਾ, ਏਤੇਨ ਜਾਤਿਗੋਤ੍ਤਮਹਤ੍ਤਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਮਹਾਭੋਗਕੁਲਾਤਿ ਗਹਪਤਿਮਹਾਸਾਲਕੁਲਾ, ਏਤੇਨ ਅਡ੍ਢਮਹਤ੍ਤਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਉਲ਼ਾਰਭੋਗਕੁਲਾਤਿ ਅવਸੇਸવੇਸ੍ਸਾਦਿਕੁਲਾ, ਏਤੇਨ ਪਹੂਤਜਾਤਰੂਪਰਜਤਾਦਿਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਚਣ੍ਡਾਲਾਪਿ ਹਿ ਉਲ਼ਾਰਭੋਗਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਞਾਤੋਤਿ ਪਾਕਟੋ। ਯਸ੍ਸਸ੍ਸੀਤਿ ਪਰਿવਾਰਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ। ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿਕੋਤਿ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤੇ ਨਿਯੁਤ੍ਤੋ। વਿਨਯਧਰੋਤਿ વਿਨਯਪਿਟਕਧਰੋ। ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋਤਿ ਆਭਿਧਮ੍ਮਿਕੋ। ਆਰਞ੍ਞਿਕੋਤਿਆਦਯੋ ਧੁਤਙ੍ਗਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਪਟਿਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਾ। ਪਠਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਲਾਭੀਤਿਆਦਯੋ ਰੂਪਾਰੂਪਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਪਟਿવੇਧਦਸ੍ਸਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਪਾવਦਤੀਤਿ ਮੂਲਪਦਂ। ਕਥੇਤੀਤਿ ‘‘ਪਿਟਕਾਚਰਿਯੋਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਕਥਯਤਿ। ਭਣਤੀਤਿ ‘‘ਧੁਤਙ੍ਗਿਕੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਪਾਕਟਂ ਕਰੋਤਿ। ਦੀਪਯਤੀਤਿ ‘‘ਰੂਪਜ੍ਝਾਨਂ ਲਾਭੀਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਪਰਿਦੀਪਯਤਿ। વੋਹਰਤੀਤਿ ‘‘ਅਰੂਪਜ੍ਝਾਨਂ ਲਾਭੀਮ੍ਹੀ’’ਤਿ વਾਕ੍ਯਭੇਦਂ ਕਰੋਤਿ।
Uccā kulāti khattiyabrāhmaṇakulā, etena jātigottamahattaṃ dīpeti. Mahābhogakulāti gahapatimahāsālakulā, etena aḍḍhamahattaṃ dīpeti. Uḷārabhogakulāti avasesavessādikulā, etena pahūtajātarūparajatādiṃ dīpeti. Caṇḍālāpi hi uḷārabhogā honti. Ñātoti pākaṭo. Yassassīti parivārasampanno. Suttantikoti suttante niyutto. Vinayadharoti vinayapiṭakadharo. Dhammakathikoti ābhidhammiko. Āraññikotiādayo dhutaṅgapubbaṅgamapaṭipattidassanatthaṃ vuttā. Paṭhamassa jhānassa lābhītiādayo rūpārūpaaṭṭhasamāpattiyo dassetvā paṭivedhadassanavasena vuttā. Pāvadatīti mūlapadaṃ. Kathetīti ‘‘piṭakācariyosmī’’ti kathayati. Bhaṇatīti ‘‘dhutaṅgikomhī’’ti pākaṭaṃ karoti. Dīpayatīti ‘‘rūpajjhānaṃ lābhīmhī’’ti paridīpayati. Voharatīti ‘‘arūpajjhānaṃ lābhīmhī’’ti vākyabhedaṃ karoti.
ਖਨ੍ਧਕੁਸਲਾਤਿ ਪਞ੍ਚਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ਸਲਕ੍ਖਣਸਾਮਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣੇਸੁ ਛੇਕਾ, ਞਾਤਤੀਰਣਪਹਾਨવਸੇਨ ਕੁਸਲਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਾਤੁਆਯਤਨਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਕੁਸਲਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨੇ ਛੇਕਾ। ਅਨਰਿਯਾਨਨ੍ਤਿ ਨ ਅਰਿਯਾਨਂ। ਏਸੋ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਏਸੋ ਸਭਾવੋ। ਬਾਲਾਨਨ੍ਤਿ ਅਪਣ੍ਡਿਤਾਨਂ। ਅਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾਨਨ੍ਤਿ ਨ ਸੋਭਨਪੁਰਿਸਾਨਂ। ਅਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ।
Khandhakusalāti pañcasu khandhesu salakkhaṇasāmaññalakkhaṇesu chekā, ñātatīraṇapahānavasena kusalāti attho. Dhātuāyatanapaṭiccasamuppādādīsupi eseva nayo. Nibbānakusalāti nibbāne chekā. Anariyānanti na ariyānaṃ. Eso dhammoti eso sabhāvo. Bālānanti apaṇḍitānaṃ. Asappurisānanti na sobhanapurisānaṃ. Attāti attānaṃ.
੧੮. ਸਨ੍ਤੋਤਿ ਰਾਗਾਦਿਕਿਲੇਸੂਪਸਮੇਨ ਸਨ੍ਤੋ। ਤਥਾ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬੁਤਤ੍ਤੋ। ਇਤਿ’ਹਨ੍ਤਿ ਸੀਲੇਸੁ ਅਕਤ੍ਥਮਾਨੋਤਿ ‘‘ਅਹਮਸ੍ਮਿ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਇਤਿ ਸੀਲੇਸੁ ਅਕਤ੍ਥਮਾਨੋ, ਸੀਲਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤੁਪਨਾਯਿਕਂ વਾਚਂ ਅਭਾਸਮਾਨੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਮਰਿਯਧਮ੍ਮਂ ਕੁਸਲਾ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਅਕਤ੍ਥਨਂ ‘‘ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਖਨ੍ਧਾਦਿਕੁਸਲਾ વਦਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਸੁਸ੍ਸਦਾ ਨਤ੍ਥਿ ਕੁਹਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇਤਿ ਯਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਰਾਗਾਦਯੋ ਸਤ੍ਤੁਸ੍ਸਦਾ ਕੁਹਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਅਕਤ੍ਥਨਂ ‘‘ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਕੁਸਲਾ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
18.Santoti rāgādikilesūpasamena santo. Tathā abhinibbutatto. Iti’hanti sīlesu akatthamānoti ‘‘ahamasmi sīlasampanno’’tiādinā nayena iti sīlesu akatthamāno, sīlanimittaṃ attupanāyikaṃ vācaṃ abhāsamānoti vuttaṃ hoti. Tamariyadhammaṃ kusalā vadantīti tassa taṃ akatthanaṃ ‘‘ariyadhammo eso’’ti buddhādayo khandhādikusalā vadanti. Yassussadā natthi kuhiñci loketi yassa khīṇāsavassa rāgādayo sattussadā kuhiñci loke natthi. Tassa taṃ akatthanaṃ ‘‘ariyadhammo eso’’ti evaṃ kusalā vadantīti sambandho.
ਸਨ੍ਤੋਤਿ ਮੂਲਪਦਂ। ਰਾਗਸ੍ਸ ਸਮਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਰਞ੍ਜਨਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ ਰਾਗਸ੍ਸ ਸਮਿਤਭਾવੇਨ। ਦੋਸਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। વਿਜ੍ਝਾਤਤ੍ਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬਪਰਿਲ਼ਾਹਾਨਂ ਝਾਪਿਤਤ੍ਤਾ। ਨਿਬ੍ਬੁਤਤ੍ਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬਸਨ੍ਤਾਪਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਾਪਿਤਭਾવੇਨ। વਿਗਤਤ੍ਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ વਿਗਤਭਾવੇਨ ਦੂਰਭਾવੇਨ। ਪਟਿਪਸ੍ਸਦ੍ਧਤ੍ਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਅਭਬ੍ਬੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਭਾવੇਨ। ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਭਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਉਪਰਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾਨਂ ਸਤ੍ਤਧਮ੍ਮਾਨਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਠਿਤਭਾવੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁ। ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿવਿਚਿਕਿਚ੍ਛਾਸੀਲਬ੍ਬਤਪਰਾਮਾਸੋਤਿ ਇਮੇ ਤਯੋ ਕਿਲੇਸਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੇਨ ਭਿਨ੍ਨਾ, ਰਾਗੋ ਦੋਸੋਤਿ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਕਿਲੇਸਾ ਓਲ਼ਾਰਿਕਾ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਭਿਨ੍ਨਾ, ਤੇ ਏવ ਅਣੁਸਹਗਤਾ ਅਨਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇਨ ਭਿਨ੍ਨਾ, ਮੋਹੋ ਮਾਨੋਤਿ ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਕਿਲੇਸਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗੇਨ ਭਿਨ੍ਨਾ। ਅવਸੇਸੇ ਕਿਲੇਸੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਭਿਨ੍ਨਾਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤਿ ਪਾਪਕਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਂਕਿਲੇਸਿਕਾਤਿ ਕਿਲੇਸਪਚ੍ਚਯਾ। ਪੋਨੋਭવਿਕਾਤਿ ਪੁਨਬ੍ਭવਦਾਯਿਕਾ। ਸਦਰਾਤਿ ਕਿਲੇਸਦਰਥਾ ਏਤ੍ਥ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸਦਰਾ। ‘‘ਸਦ੍ਦਰਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਸਹਦਰਥਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦੁਕ੍ਖવਿਪਾਕਾਤਿ ਫਲਕਾਲੇ ਦੁਕ੍ਖਦਾਯਿਕਾ। ਆਯਤਿਂ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਿਯਾਤਿ ਅਨਾਗਤੇ ਜਾਤਿਜਰਾਮਰਣਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਾ।
Santoti mūlapadaṃ. Rāgassa samitattāti rañjanalakkhaṇassa rāgassa samitabhāvena. Dosādīsupi eseva nayo. Vijjhātattāti sabbapariḷāhānaṃ jhāpitattā. Nibbutattāti sabbasantāpānaṃ nibbāpitabhāvena. Vigatattāti sabbākusalābhisaṅkhārānaṃ vigatabhāvena dūrabhāvena. Paṭipassaddhattāti sabbākārena abhabbuppattikabhāvena. Sattannaṃdhammānaṃ bhinnattā bhikkhūti upari vattabbānaṃ sattadhammānaṃ bhinditvā ṭhitabhāvena bhikkhu. Sakkāyadiṭṭhivicikicchāsīlabbataparāmāsoti ime tayo kilesā sotāpattimaggena bhinnā, rāgo dosoti ime dve kilesā oḷārikā sakadāgāmimaggena bhinnā, te eva aṇusahagatā anāgāmimaggena bhinnā, moho mānoti ime dve kilesā arahattamaggena bhinnā. Avasese kilese dassetuṃ ‘‘bhinnāssa honti pāpakā akusalā dhammā’’ti āha. Saṃkilesikāti kilesapaccayā. Ponobhavikāti punabbhavadāyikā. Sadarāti kilesadarathā ettha santīti sadarā. ‘‘Saddarā’’tipi pāṭho, sahadarathāti attho. Dukkhavipākāti phalakāle dukkhadāyikā. Āyatiṃ jātijarāmaraṇiyāti anāgate jātijarāmaraṇassa paccayā.
ਪਜ੍ਜੇਨ ਕਤੇਨ ਅਤ੍ਤਨਾਤਿ ਗਾਥਾਯ ਅਯਂ ਪਿਣ੍ਡਤ੍ਥੋ – ਯੋ ਅਤ੍ਤਨਾ ਭਾવਿਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਗਤੋ, ਕਿਲੇਸਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਗਤਤ੍ਤਾ ਏવ ਚ વਿਤਿਣ੍ਣਕਙ੍ਖੋ, વਿਪਤ੍ਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਹਾਨਿવੁਦ੍ਧਿਉਚ੍ਛੇਦਸਸ੍ਸਤਅਪੁਞ੍ਞਪੁਞ੍ਞਪ੍ਪਭੇਦਂ ਭવਞ੍ਚ વਿਭવਞ੍ਚ વਿਪ੍ਪਹਾਯ ਮਗ੍ਗવਾਸਂ વੁਸਿਤવਾ ਖੀਣਪੁਨਬ੍ਭવੋਤਿ ਏਤੇਸਂ ਥੁਤਿવਚਨਾਨਂ ਅਰਹੋ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ।
Pajjenakatena attanāti gāthāya ayaṃ piṇḍattho – yo attanā bhāvitena maggena parinibbānaṃ gato, kilesaparinibbānaṃ patto, parinibbānagatattā eva ca vitiṇṇakaṅkho, vipattisampattihānivuddhiucchedasassataapuññapuññappabhedaṃ bhavañca vibhavañca vippahāya maggavāsaṃ vusitavā khīṇapunabbhavoti etesaṃ thutivacanānaṃ araho so bhikkhūti.
ਇਤਿਹਨ੍ਤਿ , ਇਦਹਨ੍ਤੀਤਿ ਦੁવਿਧੋ ਪਾਠੋ। ਇਤੀਤਿ ਪਦਸਨ੍ਧਿਆਦਯੋ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਇਦਹ’’ਨ੍ਤਿ ਪਾਠਂ ਨ ਰੋਚੇਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਇਤੀਤਿ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਦਸਨ੍ਧੀਤਿ ਪਦਾਨਂ ਸਨ੍ਧਿ ਪਦਸਨ੍ਧਿ, ਪਦਘਟਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਦਸਂਸਗ੍ਗੋਤਿ ਪਦਾਨਂ ਏਕੀਭਾવੋ। ਪਦਪਾਰਿਪੂਰੀਤਿ ਪਦਾਨਂ ਪਰਿਪੂਰਣਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਦਾਨਂ ਏਕੀਭਾવੋ। ਅਕ੍ਖਰਸਮવਾਯੋਤਿ ਏਕੀਭੂਤੋਪਿ ਅਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋਪਿ ਹੋਤਿ, ਅਯਂ ਨ ਏવਂ। ਅਕ੍ਖਰਾਨਂ ਸਮવਾਯੋ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਅਕ੍ਖਰਸਮવਾਯੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਿਲਿਟ੍ਠਤਾਤਿ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਸਮੁਚ੍ਚਯੋ ਪਦਮੀਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਂ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਂ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨਂ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਤ੍ਤਿਕਾਰਣਾਨਂ વਾ ਮਧੁਰਭਾવਤ੍ਤਾ ਪਾਠਸ੍ਸ ਮੁਦੁਭਾવੋ। ਪਦਾਨੁਪੁਬ੍ਬਤਾ ਮੇਤਨ੍ਤਿ ਪਦਾਨਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਭਾવੋ ਪਦਾਨੁਪੁਬ੍ਬਤਾ, ਪਦਪਟਿਪਾਟਿਭਾવੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮੇਤਨ੍ਤਿ ਏਤਂ। ਕਤਮਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਇਤੀਤਿ ਇਦਂ। ਮੇਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਮ-ਕਾਰੋ ਪਦਸਨ੍ਧਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋ। ਕਤ੍ਥੀ ਹੋਤੀਤਿ ‘‘ਅਹਮਸ੍ਮਿ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਕ੍ਕਂਸੇਤ੍વਾ ਕਥਨਸੀਲੋ ਹੋਤਿ। ਕਤ੍ਥਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਕਥਯਤਿ। વਿਕਤ੍ਥਤੀਤਿ વਿવਿਧਾ ਕਥਯਤਿ। ਕਤ੍ਥਨਾਤਿ ਕਥਨਾ। ਆਰਤੋਤਿ ਦੂਰਤੋ ਰਤੋ। વਿਰਤੋਤਿ ਠਾਨਸਙ੍ਕਨ੍ਤਿવਸੇਨ વਿਗਤਭਾવੇਨ ਰਤੋ। ਪਟਿવਿਰਤੋਤਿ ਤਤੋ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ વਿਯੁਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਰਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਿਸਾਚਂ વਿਯ ਦਿਸ੍વਾ ਪਲਾਤੋ ਆਰਤੋ। ਹਤ੍ਥਿਮ੍ਹਿ ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੇ વਿਯ ਪਰਿਧਾવਿਤ੍વਾ ਗਤੋ વਿਰਤੋ। ਯੋਧਸਮ੍ਪਹਾਰਂ વਿਯ ਪੋਥੇਤ੍વਾ ਮਦ੍ਦੇਤ੍વਾ ਗਤੋ ਪਟਿવਿਰਤੋ।
Itihanti, idahantīti duvidho pāṭho. Itīti padasandhiādayo sandhāya ‘‘idaha’’nti pāṭhaṃ na rocenti. Tattha itīti yaṃ vuttaṃ. Padasandhīti padānaṃ sandhi padasandhi, padaghaṭananti attho. Padasaṃsaggoti padānaṃ ekībhāvo. Padapāripūrīti padānaṃ paripūraṇaṃ dvinnaṃ padānaṃ ekībhāvo. Akkharasamavāyoti ekībhūtopi aparipuṇṇopi hoti, ayaṃ na evaṃ. Akkharānaṃ samavāyo sannipāto hotīti dassanatthaṃ ‘‘akkharasamavāyo’’ti āha. Byañjanasiliṭṭhatāti byañjanasamuccayo padamīti vuttānaṃ byañjanānaṃ atthabyañjanānaṃ atthabyattikāraṇānaṃ vā madhurabhāvattā pāṭhassa mudubhāvo. Padānupubbatāmetanti padānaṃ anupubbabhāvo padānupubbatā, padapaṭipāṭibhāvoti attho. Metanti etaṃ. Katamanti ce? Itīti idaṃ. Metanti ettha ma-kāro padasandhivasena vutto. Katthī hotīti ‘‘ahamasmi sīlasampanno’’ti attānaṃ ukkaṃsetvā kathanasīlo hoti. Katthatīti vuttanayena kathayati. Vikatthatīti vividhā kathayati. Katthanāti kathanā. Āratoti dūrato rato. Viratoti ṭhānasaṅkantivasena vigatabhāvena rato. Paṭiviratoti tato nivattitvā sabbākārena viyutto hutvā rato. Tattha pisācaṃ viya disvā palāto ārato. Hatthimhi maddante viya paridhāvitvā gato virato. Yodhasampahāraṃ viya pothetvā maddetvā gato paṭivirato.
ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸਾਤਿ ਖੀਣਕਿਲੇਸਾਸવਸ੍ਸ। ਕਮ੍ਮੁਸ੍ਸਦੋਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਅਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਸਙ੍ਖਾਤਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਉਸ੍ਸਦੋ ਉਸ੍ਸਨ੍ਨਤਾ। ਯਸ੍ਸਿਮੇਤਿ ਯਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਇਮੇ ਉਸ੍ਸਦਾ।
Khīṇāsavassāti khīṇakilesāsavassa. Kammussadoti puññābhisaṅkhāraapuññābhisaṅkhāraāneñjābhisaṅkhārasaṅkhātānaṃ kammānaṃ ussado ussannatā. Yassimeti yassa khīṇāsavassa ime ussadā.
੧੯. ਏવਂ ਖੀਣਾਸવਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾਨਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਪਕਪ੍ਪਿਤਾ ਸਙ੍ਖਤਾ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਕਪ੍ਪਿਤਾਤਿ ਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤਾ। ਸਙ੍ਖਤਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾਭਿਸਙ੍ਖਤਾ। ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਸ੍ਸ। ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ। ਪੁਰਕ੍ਖਤਾਤਿ ਪੁਰਤੋ ਕਤਾ। ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਅવੀવਦਾਤਾਤਿ ਅવੋਦਾਤਾ। ਯਦਤ੍ਤਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਆਨਿਸਂਸਂ, ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਕੁਪ੍ਪਪਟਿਚ੍ਚਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸੇਤੇ ਦਿਟ੍ਠਿਧਮ੍ਮਾ ‘ਪੁਰਕ੍ਖਤਾ ਅવੋਦਾਤਾ ਸਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਏવਂવਿਧੋ ਯਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਨਿ ਤਸ੍ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਞ੍ਚ ਸਕ੍ਕਾਰਾਦਿਂ, ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਞ੍ਚ ਗਤਿવਿਸੇਸਾਦਿਂ ਆਨਿਸਂਸਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਞ੍ਚ ਆਨਿਸਂਸਂ, ਤਞ੍ਚ ਕੁਪ੍ਪਤਾਯ ਚ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਤਾਯ ਚ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਨ੍ਤਿਤਾਯ ਚ ਕੁਪ੍ਪਪਟਿਚ੍ਚਸਨ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਚ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ વਾ ਉਕ੍ਕਂਸੇਯ੍ਯ, ਪਰੇ વਾ વਮ੍ਭੇਯ੍ਯ ਅਭੂਤੇਹਿਪਿ ਗੁਣਦੋਸੇਹਿ।
19. Evaṃ khīṇāsavapaṭipattiṃ dassetvā idāni diṭṭhigatikānaṃ titthiyānaṃ paṭipattiñca dassento āha ‘‘pakappitā saṅkhatā’’ti. Tattha pakappitāti parikappitā. Saṅkhatāti paccayābhisaṅkhatā. Yassāti yassa kassaci diṭṭhigatikassa. Dhammāti diṭṭhiyo. Purakkhatāti purato katā. Santīti saṃvijjanti. Avīvadātāti avodātā. Yadattani passati ānisaṃsaṃ, taṃ nissito kuppapaṭiccasantinti yassete diṭṭhidhammā ‘purakkhatā avodātā santi, so evaṃvidho yasmā attani tassā diṭṭhiyā diṭṭhadhammikañca sakkārādiṃ, samparāyikañca gativisesādiṃ ānisaṃsaṃ sampassati, tasmā tañca ānisaṃsaṃ, tañca kuppatāya ca paṭiccasamuppannatāya ca sammutisantitāya ca kuppapaṭiccasantisaṅkhātaṃ diṭṭhiṃ nissito ca hoti. So taṃ nissitattā attānaṃ vā ukkaṃseyya, pare vā vambheyya abhūtehipi guṇadosehi.
ਸਙ੍ਖਤਾਤਿ ਮੂਲਪਦਂ। ਸਙ੍ਖਤਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਤਾ। ਉਪਸਗ੍ਗવਸੇਨ ਪਦਂ વਡ੍ਢਿਤਂ। ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਅਭਿਕਤਾ। ਸਣ੍ਠਪਿਤਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯવਸੇਨੇવ ਸਮ੍ਮਾ ਠਪਿਤਾ। ਅਨਿਚ੍ਚਾਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਅਭਾવੇਨ। ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਖਯਧਮ੍ਮਾਤਿ ਕਮੇਨ ਖਯਸਭਾવਾ। વਯਧਮ੍ਮਾਤਿ ਪવਤ੍ਤਿવਸੇਨ ਪਰਿਹਾਯਨਸਭਾવਾ। વਿਰਾਗਧਮ੍ਮਾਤਿ ਅਨਿવਤ੍ਤੀ ਹੁਤ੍વਾ વਿਗਚ੍ਛਨਸਭਾવਾ। ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮਾਤਿ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਸਭਾવਾ, ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਧਮ੍ਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨਸਭਾવਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਸ੍ਸਾਤਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਯੋ ਗਹੇਤ੍વਾ ਠਿਤਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ।
Saṅkhatāti mūlapadaṃ. Saṅkhatāti paccayehi samāgantvā katā. Upasaggavasena padaṃ vaḍḍhitaṃ. Abhisaṅkhatāti paccayehi abhikatā. Saṇṭhapitāti paccayavaseneva sammā ṭhapitā. Aniccāti hutvā abhāvena. Paṭiccasamuppannāti vatthārammaṇaṃ paṭicca uppannā. Khayadhammāti kamena khayasabhāvā. Vayadhammāti pavattivasena parihāyanasabhāvā. Virāgadhammāti anivattī hutvā vigacchanasabhāvā. Nirodhadhammāti nirujjhanasabhāvā, anuppattidhammā hutvā nirujjhanasabhāvāti attho. Diṭṭhigatikassāti dvāsaṭṭhidiṭṭhiyo gahetvā ṭhitapuggalassa.
ਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਾਤਿ ਪੁਰੇ ਕਤਾ। ਤਣ੍ਹਾਧਜੋਤਿ ਉਸ੍ਸਾਪਿਤਟ੍ਠੇਨ ਤਣ੍ਹਾਧਜੋ, ਤਣ੍ਹਾਪਟਾਕਾ ਅਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾਧਜੋ। ਪੁਰੇਚਾਰਿਕਟ੍ਠੇਨ ਤਣ੍ਹਾ ਏવ ਕੇਤੁ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਕੇਤੁ। ਤਣ੍ਹਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋਤਿ ਛਨ੍ਦਾਧਿਪਤਿવਸੇਨ, ਤਣ੍ਹਾ ਅਧਿਪਤਿਤੋ ਆਗਤਾਤਿ વਾ ਤਣ੍ਹਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ, ਤਣ੍ਹਾਧਿਪਤਿ વਾ ਏਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾਧਿਪਤੇਯ੍ਯੋ। ਦਿਟ੍ਠਿਧਜਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਅવੋਦਾਤਾਤਿ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ। ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਾਤਿ ਸਯਂ ਕਿਲਿਟ੍ਠਾ। ਸਂਕਿਲੇਸਿਕਾਤਿ ਤਪਨੀਯਾ।
Purekkhārāti pure katā. Taṇhādhajoti ussāpitaṭṭhena taṇhādhajo, taṇhāpaṭākā assa atthīti taṇhādhajo. Purecārikaṭṭhena taṇhā eva ketu assāti taṇhāketu. Taṇhādhipateyyoti chandādhipativasena, taṇhā adhipatito āgatāti vā taṇhādhipateyyo, taṇhādhipati vā etassa atthīti taṇhādhipateyyo. Diṭṭhidhajādīsupi eseva nayo. Avodātāti aparisuddhā. Saṃkiliṭṭhāti sayaṃ kiliṭṭhā. Saṃkilesikāti tapanīyā.
ਦ੍વੇ ਆਨਿਸਂਸੇ ਪਸ੍ਸਤੀਤਿ ਦ੍વੇ ਗੁਣੇ ਦਕ੍ਖਤਿ। ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਞ੍ਚ ਆਨਿਸਂਸਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਧਮ੍ਮਾਨਿਸਂਸਞ੍ਚ। ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਨ੍ਤਿ ਪਰਲੋਕੇ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਆਨਿਸਂਸਞ੍ਚ। ਯਂਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਸਤ੍ਥਾ ਹੋਤੀਤਿ ਸਤ੍ਥਾ ਯਥਾਲਦ੍ਧਿਕੋ ਭવਤਿ। ਤਂਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਸਾવਕਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਣਨ੍ਤਾ ਸਾવਕਾਪਿ ਤਥਾਲਦ੍ਧਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਸਕ੍ਕਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਗਰੁਕਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਮਾਨੇਨ੍ਤੀਤਿ ਮਨਸਾ ਪਿਯਾਯਨ੍ਤਿ। ਪੂਜੇਨ੍ਤੀਤਿ ਚਤੁਪਚ੍ਚਯਾਭਿਹਾਰਪੂਜਾਯ ਪੂਜੇਨ੍ਤਿ। ਅਪਚਿਤਿਂ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਪਚਿਤਿਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਸ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਚ੍ਚਯੇ ਸਕ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਸੁਅਭਿਸਙ੍ਖਤੇ ਪਣੀਤੇ ਕਤ੍વਾ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਸਕ੍ਕਤੋ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਗਰੁਭਾવਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਦੇਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਗਰੁਕਤੋ। ਯਂ ਮਨਸਾ ਪਿਯਾਯਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਮਾਨਿਤੋ। ਯਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਮ੍ਪੇਤਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਪੂਜਿਤੋ। ਯਸ੍ਸ ਅਭਿવਾਦਨਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਨਅਞ੍ਜਲਿਕਮ੍ਮਾਦਿવਸੇਨ ਪਰਮਨਿਪਚ੍ਚਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਅਪਚਿਤੋ। ਕੇਚਿ ‘‘ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਿ ਕਾਯੇਨ, ਗਰੁਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ વਾਚਾਯ, ਮਾਨੇਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤੇਨ, ਪੂਜੇਨ੍ਤਿ ਲਾਭੇਨਾ’’ਤਿ વਣ੍ਣਯਨ੍ਤਿ। ਅਲਂ ਨਾਗਤ੍ਤਾਯ વਾਤਿ ਨਾਗਭਾવਾਯ ਨਾਗਰਾਜਭਾવਾਯ વਾ ਅਲਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਂ। ਸੁਪਣ੍ਣਤ੍ਤਾਯ વਾਤਿ ਸੁਪਣ੍ਣਰਾਜਭਾવਾਯ। ਯਕ੍ਖਤ੍ਤਾਯ વਾਤਿ ਯਕ੍ਖਸੇਨਾਪਤਿਭਾવਾਯ। ਅਸੁਰਤ੍ਤਾਯ વਾਤਿ ਅਸੁਰਭਾવਾਯ। ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਤ੍ਤਾਯ વਾਤਿ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਦੇવਘਟੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਭਾવਾਯ। ਮਹਾਰਾਜਤ੍ਤਾਯ વਾਤਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਹਾਰਾਜਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਭਾવਾਯ। ਇਨ੍ਦਤ੍ਤਾਯ વਾਤਿ ਸਕ੍ਕਭਾવਾਯ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਤ੍ਤਾਯ વਾਤਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕਾਯਿਕਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਭਾવਾਯ। ਦੇવਤ੍ਤਾਯ વਾਤਿ ਸਮ੍ਮੁਤਿਦੇવਾਦੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਭਾવਾਯ। ਸੁਦ੍ਧਿਯਾਤਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਭਾવਾਯ ਅਲਂ ਪਰਿਯਤ੍ਤਂ। વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾਤਿ ਸਬ੍ਬਮਲਰਹਿਤਅਚ੍ਚਨ੍ਤਪਰਿਸੁਦ੍ਧਭਾવਾਯ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਭਾવਾਯ।
Dve ānisaṃse passatīti dve guṇe dakkhati. Diṭṭhadhammikañca ānisaṃsanti imasmiṃyeva attabhāve paccakkhadhammānisaṃsañca. Samparāyikanti paraloke pattabbaṃ ānisaṃsañca. Yaṃdiṭṭhiko satthā hotīti satthā yathāladdhiko bhavati. Taṃdiṭṭhikā sāvakā hontīti tassa vacanaṃ suṇantā sāvakāpi tathāladdhikā honti. Sakkarontīti sakkārappattaṃ karonti. Garuṃ karontīti garukārappattaṃ karonti. Mānentīti manasā piyāyanti. Pūjentīti catupaccayābhihārapūjāya pūjenti. Apacitiṃ karontīti apacitippattaṃ karonti. Tattha yassa cattāro paccaye sakkaritvā suabhisaṅkhate paṇīte katvā denti, so sakkato. Yasmiṃ garubhāvaṃ paṭṭhapetvā denti, so garukato. Yaṃ manasā piyāyanti, so mānito. Yassa sabbampetaṃ karonti, so pūjito. Yassa abhivādanapaccupaṭṭhānaañjalikammādivasena paramanipaccakāraṃ karonti, so apacito. Keci ‘‘sakkaronti kāyena, garuṃ karonti vācāya, mānenti cittena, pūjenti lābhenā’’ti vaṇṇayanti. Alaṃ nāgattāya vāti nāgabhāvāya nāgarājabhāvāya vā alaṃ pariyattaṃ. Supaṇṇattāya vāti supaṇṇarājabhāvāya. Yakkhattāya vāti yakkhasenāpatibhāvāya. Asurattāyavāti asurabhāvāya. Gandhabbattāya vāti gandhabbadevaghaṭe nibbattabhāvāya. Mahārājattāya vāti catunnaṃ mahārājānaṃ aññatarabhāvāya. Indattāya vāti sakkabhāvāya. Brahmattāya vāti brahmakāyikādīnaṃ aññatarabhāvāya. Devattāya vāti sammutidevādīnaṃ aññatarabhāvāya. Suddhiyāti parisuddhabhāvāya alaṃ pariyattaṃ. Visuddhiyāti sabbamalarahitaaccantaparisuddhabhāvāya. Parisuddhiyāti sabbākārena parisuddhabhāvāya.
ਤਤ੍ਥ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਯਂ ਅਧਿਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਸੁਦ੍ਧਿਯਾ। ਦੇવਲੋਕੇ ਅਧਿਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ વਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ। ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕੇ ਅਧਿਪਚ੍ਚਤ੍ਤਂ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਿਯਾ। ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮੁਚ੍ਚਨਤ੍ਥਂ ਮੁਤ੍ਤਿਯਾ। ਅਨ੍ਤਰਾਯਾਭਾવੇਨ ਮੁਚ੍ਚਨਤ੍ਥਂ વਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ। ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਪਰਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ। ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવੇਨ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤਿ। વਿਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਯੁਤ੍ਤਭਾવੇਨ વਿવਿਧੇਨ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿਂ ਪਾਪੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਸਮਯਨ੍ਤਰਧਮ੍ਮੇਨ। વਿਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਓવਾਦੇਨ। ਪਰਿਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਅਨੁਸਾਸਨੇਨ। ਸੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿਆਦਯੋ ਅਨਾਗਤવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਆਯਤਿਂ ਫਲਪਾਟਿਕਙ੍ਖੀਤਿ ਅਨਾਗਤੇ વਿਪਾਕਫਲਮਾਕਙ੍ਖਮਾਨੋ। ਇਦਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾਨਂ ਇਚ੍ਛਾਮਤ੍ਤਂ। ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਞ੍ਹਿ ਇਜ੍ਝਮਾਨਂ ਨਿਰਯਂ વਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਂ વਾ ਨਿਪ੍ਫਾਦੇਤਿ।
Tattha tiracchānayoniyaṃ adhipaccattaṃ suddhiyā. Devaloke adhipaccattaṃ visuddhiyā. Brahmaloke adhipaccattaṃ parisuddhiyā. Caturāsītikappasahassāni atikkamitvā muccanatthaṃ muttiyā. Antarāyābhāvena muccanatthaṃ vimuttiyā. Sabbākārena muttiyā parimuttiyā. Sujjhantīti tasmiṃ samaye pabbajitabhāvena suddhiṃ pāpuṇanti. Visujjhantīti pabbajjaṃ gahetvā paṭipattiyā yuttabhāvena vividhena sujjhanti. Parisujjhantīti nipphattiṃ pāpetvā sabbākārena sujjhanti. Muccanti tesaṃ samayantaradhammena. Vimuccanti etassa satthuno ovādena. Parimuccanti etassa satthuno anusāsanena. Sujjhissāmītiādayo anāgatavasena vuttā. Āyatiṃ phalapāṭikaṅkhīti anāgate vipākaphalamākaṅkhamāno. Idaṃ diṭṭhigatikānaṃ icchāmattaṃ. Diṭṭhigatañhi ijjhamānaṃ nirayaṃ vā tiracchānayoniṃ vā nipphādeti.
ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤਿਅਨ੍ਤਨਿਸ੍ਸਰਣਸਨ੍ਤਿ। ਤਦਙ੍ਗਸਨ੍ਤੀਤਿ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾਦਿਗੁਣਙ੍ਗੇਨ ਨੀવਰਣਾਦਿਅਗੁਣਙ੍ਗਂ ਸਮੇਤੀਤਿ ਝਾਨਂ ਤਦਙ੍ਗਸਨ੍ਤਿ। ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮਾਹਾਰવਸੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਸਨ੍ਤਿ। ਤਾ વਿਭਾਗਤੋ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਕਤਮਾ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਅਮਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦਯੋ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਯੇવ। ਪਠਮਂ ਝਾਨਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਨੀવਰਣਾ ਸਨ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਏવਮਾਦਯੋ ਅਨ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪਨਾਯਂ ਅਤਿਸਯવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਪਿ ਚ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਨ੍ਤਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ ਸਨ੍ਤਿਯੋ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਸਮ੍ਮੁਤਿਸਨ੍ਤਿਮੇવ ਦੀਪੇਤਿ। ਕੁਪ੍ਪਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ વਿਪਾਕਜਨਕવਸੇਨ ਪਰਿવਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਚਲਸਨ੍ਤਿਂ । ਪਕੁਪ੍ਪਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸੇਨ ਚਲਸਨ੍ਤਿਂ। ਏਰਿਤਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਕਮ੍ਪਨਸਨ੍ਤਿਂ। ਸਮੇਰਿਤਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸੇਨ ਕਮ੍ਪਿਤਸਨ੍ਤਿਂ। ਚਲਿਤਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਘਟ੍ਟਿਤਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਪੀਲ਼ਿਤਸਨ੍ਤਿਂ। ਸਨ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਨ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ। ਅਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਆਸਿਤੋ વਿਸੇਸੇਨ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ। ਅਲ੍ਲੀਨੋਤਿ ਏਕੀਭੂਤੋ।
Accantasantīti atiantanissaraṇasanti. Tadaṅgasantīti paṭhamajjhānādiguṇaṅgena nīvaraṇādiaguṇaṅgaṃ sametīti jhānaṃ tadaṅgasanti. Sammutisantīti samāhāravasena diṭṭhisanti. Tā vibhāgato dassetuṃ ‘‘katamā accantasantī’’tiādimāha. Amataṃnibbānanti evamādayo heṭṭhā vuttatthāyeva. Paṭhamaṃ jhānaṃ samāpannassa nīvaraṇā santā hontīti evamādayo anto appanāyaṃ atisayavasena vuttā. Api ca sammutisanti imasmiṃ atthe adhippetā, santīti itare dve santiyo paṭikkhipitvā sammutisantimeva dīpeti. Kuppasantinti vipākajanakavasena parivattanavasena calasantiṃ . Pakuppasantinti visesena calasantiṃ. Eritasantinti kampanasantiṃ. Sameritasantinti visesena kampitasantiṃ. Calitasantinti tasseva vevacanaṃ. Ghaṭṭitasantinti pīḷitasantiṃ. Santiṃ nissitoti diṭṭhisaṅkhātaṃ santiṃ nissito. Assitoti āsito visesena nissito. Allīnoti ekībhūto.
੨੦. ਏવਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੇ ਤਾવ ‘‘ਦਿਟ੍ਠੀਨਿવੇਸਾ…ਪੇ॰… ਆਦਿਯਤੀ ਚ ਧਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠੀਨਿવੇਸਾਤਿ ਇਦਂਸਚ੍ਚਾਭਿਨਿવੇਸਸਙ੍ਖਾਤਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿવੇਸਨਾਨਿ। ਨ ਹਿ ਸ੍વਾਤਿવਤ੍ਤਾਤਿ ਸੁਖੇਨ ਅਤਿવਤ੍ਤਿਤਬ੍ਬਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਸਮੁਗ੍ਗਹੀਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਗਤੇਸੁ ਤਂ ਤਂ ਸਮੁਗ੍ਗਹਿਤਂ ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਂ ਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿવੇਸਾ ਨ ਹਿ ਸ੍વਾਤਿવਤ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨਰੋ ਤੇਸੁ ਨਿવੇਸਨੇਸੁ, ਨਿਰਸ੍ਸਤੀ ਆਦਿਯਤੀ ਚ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਨ ਹਿ ਸ੍વਾਤਿવਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਰੋ ਤੇਸੁਯੇવ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿવੇਸਨੇਸੁ ਅਜਸੀਲਗੋਸੀਲਕੁਕ੍ਕੁਰਸੀਲਪਞ੍ਚਾਤਪਮਰੁਪ੍ਪਪਾਤਉਕ੍ਕੁਟਿਕਪ੍ਪਧਾਨਕਣ੍ਟਕਾਪਸ੍ਸਯਾਦਿਭੇਦਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਧਮ੍ਮਕ੍ਖਾਨਂ ਗਣਾਦਿਭੇਦਞ੍ਚ ਤਂ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਨਿਰਸ੍ਸਤਿ ਚ ਆਦਿਯਤਿ ਚ ਜਹਤਿ ਚ ਗਣ੍ਹਾਤਿ ਚ વਨਮਕ੍ਕਟੋ વਿਯ ਤਂ ਤਂ ਸਾਖਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
20. Evaṃ nissite tāva ‘‘diṭṭhīnivesā…pe… ādiyatī ca dhamma’’nti tattha diṭṭhīnivesāti idaṃsaccābhinivesasaṅkhātāni diṭṭhinivesanāni. Na hi svātivattāti sukhena ativattitabbā na honti. Dhammesu niccheyya samuggahītanti dvāsaṭṭhidiṭṭhigatesu taṃ taṃ samuggahitaṃ abhiniviṭṭhadhammaṃ nicchinitvā pavattā diṭṭhinivesā na hi svātivattāti vuttaṃ hoti. Tasmā naro tesu nivesanesu, nirassatī ādiyatī ca dhammanti yasmā na hi svātivattā, tasmā naro tesuyeva diṭṭhinivesanesu ajasīlagosīlakukkurasīlapañcātapamaruppapātaukkuṭikappadhānakaṇṭakāpassayādibhedaṃ satthāraṃ dhammakkhānaṃ gaṇādibhedañca taṃ taṃ dhammaṃ nirassati ca ādiyati ca jahati ca gaṇhāti ca vanamakkaṭo viya taṃ taṃ sākhanti vuttaṃ hoti.
ਏવਂ ਨਿਰਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਚ ਆਦਿਯਨ੍ਤੋ ਚ ਅਨવਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਅਸਨ੍ਤੇਹਿਪਿ ਗੁਣਦੋਸੇਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વਾ ਪਰਸ੍ਸ વਾ ਯਸਾਯਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯ। ਦੁਰਤਿવਤ੍ਤਾਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਦੁਕ੍ਖਾ। ਦੁਤ੍ਤਰਾਤਿ ਦੁਉਤ੍ਤਰਾ। ਦੁਪ੍ਪਤਰਾ ਦੁਸ੍ਸਮਤਿਕ੍ਕਮਾ ਦੁਬ੍ਬਿਨਿવਤ੍ਤਾਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗੇਨ વਡ੍ਢਿਤਾ।
Evaṃ nirassanto ca ādiyanto ca anavaṭṭhitacittattā asantehipi guṇadosehi attano vā parassa vā yasāyasaṃ uppādeyya. Durativattāti atikkamituṃ dukkhā. Duttarāti duuttarā. Duppatarā dussamatikkamā dubbinivattāti upasaggena vaḍḍhitā.
ਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾਤਿ ਸਸ੍ਸਤવਸੇਨ ਨਿਚ੍ਛਯਂ ਕਤ੍વਾ। વਿਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਤવਸੇਨ ਨਾਨਾવਿਧੇਨ વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਕਤ੍વਾ। વਿਚਿਨਿਤ੍વਾਤਿ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ। ਪવਿਚਿਨਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨਿਯવਸੇਨ ਸਬ੍ਬਾਕਾਰੇਨ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ। ‘‘ਨਿਚਿਨਿਤ੍વਾ વਿਚ੍ਚਿਨਿਤ੍વਾ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ। ਓਧਿਗ੍ਗਾਹੋਤਿ ਅવਧਿਯਿਤ੍વਾ ਗਾਹੋ। ਬਿਲਗ੍ਗਾਹੋਤਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸવਸੇਨ ਗਾਹੋ ‘‘ਬਿਲਸੋ વਿਭਜਿਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦੀਸੁ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੭੮; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੧੧) વਿਯ। વਰਗ੍ਗਾਹੋਤਿ ਉਤ੍ਤਮਗਾਹੋ। ਕੋਟ੍ਠਾਸਗ੍ਗਾਹੋਤਿ ਅવਯવવਸੇਨ ਗਾਹੋ। ਉਚ੍ਚਯਗ੍ਗਾਹੋਤਿ ਰਾਸਿવਸੇਨ ਗਾਹੋ। ਸਮੁਚ੍ਚਯਗ੍ਗਾਹੋਤਿ ਕੋਟ੍ਠਾਸવਸੇਨ ਰਾਸਿવਸੇਨ ਚ ਗਾਹੋ। ਇਦਂ ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਇਦਮੇવ ਸਭਾવਂ। ਤਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਤਥਭਾવਂ ਅવਿਪਰੀਤਸਭਾવਂ। ਤਥਨ੍ਤਿ વਿਪਰਿਣਾਮਰਹਿਤਂ। ਭੂਤਨ੍ਤਿ વਿਜ੍ਜਮਾਨਂ। ਯਾਥਾવਨ੍ਤਿ ਯਥਾਸਭਾવਂ। ਅવਿਪਰੀਤਨ੍ਤਿ ਨ વਿਪਰੀਤਂ।
Nicchinitvāti sassatavasena nicchayaṃ katvā. Vinicchinitvāti attavasena nānāvidhena vinicchayaṃ katvā. Vicinitvāti pariyesitvā. Pavicinitvāti attaniyavasena sabbākārena pariyesitvā. ‘‘Nicinitvā viccinitvā’’tipi pāṭho. Odhiggāhoti avadhiyitvā gāho. Bilaggāhoti koṭṭhāsavasena gāho ‘‘bilaso vibhajitvā’’tiādīsu (dī. ni. 2.378; ma. ni. 1.111) viya. Varaggāhoti uttamagāho. Koṭṭhāsaggāhoti avayavavasena gāho. Uccayaggāhoti rāsivasena gāho. Samuccayaggāhoti koṭṭhāsavasena rāsivasena ca gāho. Idaṃ saccanti idameva sabhāvaṃ. Tacchanti tathabhāvaṃ aviparītasabhāvaṃ. Tathanti vipariṇāmarahitaṃ. Bhūtanti vijjamānaṃ. Yāthāvanti yathāsabhāvaṃ. Aviparītanti na viparītaṃ.
ਨਿਰਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨਿਅਸ੍ਸਤਿ વਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ਪਰવਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦਨਾਯ વਾਤਿ ਪਰੇਹਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਾਪਨੇਨ। ਅਨਭਿਸਮ੍ਭੁਣਨ੍ਤੋ વਾਤਿ ਅਸਮ੍ਪਾਪੁਣਨ੍ਤੋ વਾ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ વਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ। ਪਰੋ વਿਚ੍ਛਿਨ੍ਦੇਤੀਤਿ ਅਞ੍ਞੋ વਿਯੋਗਂ ਕਰੋਤਿ। ਨਤ੍ਥੇਤ੍ਥਾਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਏਤ੍ਥ। ਸੀਲਂ ਅਨਭਿਸਮ੍ਭੁਣਨ੍ਤੋਤਿ ਸੀਲਂ ਅਸਮ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੋ। ਸੀਲਂ ਨਿਰਸ੍ਸਤੀਤਿ ਸੀਲਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤਿ। ਇਤੋ ਪਰੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
Nirassatīti niassati vikkhipati. Paravicchindanāya vāti parehi vissajjāpanena. Anabhisambhuṇanto vāti asampāpuṇanto vā asakkonto vā vissajjeti. Paro vicchindetīti añño viyogaṃ karoti. Natthetthāti natthi ettha. Sīlaṃ anabhisambhuṇantoti sīlaṃ asampādento. Sīlaṃ nirassatīti sīlaṃ vissajjeti. Ito paresupi eseva nayo.
੨੧. ਯੋ ਪਨਾਯਂ ਸਬ੍ਬਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਦਿਦੋਸਧੁਨਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਧੋਨੋ, ਤਸ੍ਸ ਧੋਨਸ੍ਸ ਹਿ…ਪੇ॰… ਅਨੂਪਯੋ ਸੋ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਧੋਨਧਮ੍ਮਸਮਨ੍ਨਾਗਮਾ ਧੋਨਸ੍ਸ ਧੁਤਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਰਹਤੋ ਕਤ੍ਥਚਿ ਲੋਕੇ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਭવੇਸੁ ਸਂਕਪ੍ਪਨਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਅਭਾવਾ, ਯਾਯ ਚ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਨ੍ਤਾ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਮਾਯਾਯ વਾ ਮਾਨੇਨ વਾ ਏવਂ ਅਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਮਾਯਞ੍ਚ ਮਾਨਞ੍ਚ ਪਹਾਯ ਧੋਨੋ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਦੋਸਾਨਂ ਕੇਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਪਰਾਯੇ વਾ ਨਿਰਯਾਦੀਸੁ ਗਤਿવਿਸੇਸੇਸੁ ਕੇਨ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਅਨੂਪਯੋ ਸੋ, ਸੋ ਹਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਉਪਯਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਅਨੂਪਯੋਤਿ।
21. Yo panāyaṃ sabbadiṭṭhigatādidosadhunanāya paññāya samannāgatattā dhono, tassa dhonassa hi…pe… anūpayo so. Kiṃ vuttaṃ hoti? Dhonadhammasamannāgamā dhonassa dhutasabbapāpassa arahato katthaci loke tesu tesu bhavesu saṃkappanā diṭṭhi natthi. So tassā diṭṭhiyā abhāvā, yāya ca attanā kataṃ pāpakammaṃ paṭicchādentā titthiyā māyāya vā mānena vā evaṃ agatiṃ gacchanti, tampi māyañca mānañca pahāya dhono rāgādīnaṃ dosānaṃ kenagaccheyya, diṭṭhadhamme samparāye vā nirayādīsu gativisesesu kena saṅkhaṃ gaccheyya, anūpayo so, so hi taṇhādiṭṭhiupayānaṃ dvinnaṃ abhāvena anūpayoti.
ਕਿਂ ਕਾਰਣਾਤਿ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ। ਧੋਨਾ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਞ੍ਞਾਤਿ ਧੋਨਾ ਇਤਿ ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਪਞ੍ਞਾ ਕਥੀਯਤਿ। ਤਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਤਾਯ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਕਾਯਤੋ ਪવਤ੍ਤਂ ਦੁਟ੍ਠੁ ਕਿਲੇਸਪੂਤਿਕਤ੍ਤਾ વਾ ਚਰਿਤਨ੍ਤਿ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ। ਧੂਤਞ੍ਚ ਧੋਤਞ੍ਚਾਤਿ ਕਮ੍ਪਿਤਞ੍ਚ ਧੋવਿਤਞ੍ਚ। ਸਨ੍ਧੋਤਞ੍ਚਾਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਧੋવਿਤਞ੍ਚ। ਨਿਦ੍ਧੋਤਞ੍ਚਾਤਿ વਿਸੇਸੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਨਿਦ੍ਧੋਤਞ੍ਚ। ਰਾਗੋ ਧੁਤੋ ਚਾਤਿਆਦਯੋ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਗ੍ਗਾਨਂ વਸੇਨ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾ।
Kiṃ kāraṇāti kena kāraṇena. Dhonā vuccati paññāti dhonā iti kiṃkāraṇā paññā kathīyati. Tāya paññāya kāyaduccaritanti tāya vuttappakārāya paññāya kāyato pavattaṃ duṭṭhu kilesapūtikattā vā caritanti kāyaduccaritaṃ. Dhūtañca dhotañcāti kampitañca dhovitañca. Sandhotañcāti sammā dhovitañca. Niddhotañcāti visesena suṭṭhu niddhotañca. Rāgo dhuto cātiādayo catunnaṃ maggānaṃ vasena yojetabbā.
ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਧੁਤਾ ਚਾਤਿ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾਯ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਕਮ੍ਪਿਤਾ ਚਲਿਤਾ ਧੋવਿਤਾ। ਸਮ੍ਮਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਕਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣਾ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍ਤਂ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੧੦੬; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੩.੩੬੦) વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ। ਸਮ੍ਮਾਞਾਣੇਨਾਤਿ ਮਗ੍ਗਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਞਾਣੇਨ, ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਞਾਣੇਨ વਾ। ਮਿਚ੍ਛਾਞਾਣਨ੍ਤਿ વਿਪਰੀਤਞਾਣਂ ਅਯਾਥਾવਞਾਣਂ, ਪਾਪਕਿਰਿਯਾਸੁ ਉਪਚਿਨ੍ਤਾવਸੇਨ ਪਾਪਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਸੁਕਤਂ ਮਯਾ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਾਕਾਰੇਨ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮੋਹੋ। ਸਮ੍ਮਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ ਮਿਚ੍ਛਾવਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ વਿਪਰੀਤਾ ਅਯਾਥਾવવਿਮੁਤ੍ਤਿਯੇવ ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਸਞ੍ਞਿਤਾ।
Sammādiṭṭhiyā micchādiṭṭhi dhutā cāti maggasampayuttāya sammādiṭṭhiyā micchādiṭṭhi kampitā calitā dhovitā. Sammāsaṅkappādīsupi eseva nayo. Vuttañhetaṃ ‘‘sammādiṭṭhikassa, bhikkhave, micchādiṭṭhi nijjiṇṇā hotī’’ti suttaṃ (a. ni. 10.106; dī. ni. 3.360) vitthāretabbaṃ. Sammāñāṇenāti maggasampayuttañāṇena, paccavekkhaṇañāṇena vā. Micchāñāṇanti viparītañāṇaṃ ayāthāvañāṇaṃ, pāpakiriyāsu upacintāvasena pāpaṃ katvā ‘‘sukataṃ mayā’’ti paccavekkhaṇākārena ca uppanno moho. Sammāvimuttiyā micchāvimuttīti samucchedavimuttiyā viparītā ayāthāvavimuttiyeva cetovimuttisaññitā.
ਅਰਹਾ ਇਮੇਹਿ ਧੋਨੇਯ੍ਯੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹੀਤਿ ਰਾਗਾਦੀਹਿ ਕਿਲੇਸੇਹਿ ਦੂਰੇ ਠਿਤੋ ਅਰਹਾ ਇਮੇਹਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਹਿ ਕਿਲੇਸਧੋવਨੇਹਿ ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਉਪੇਤੋ ਹੋਤਿ। ਧੋਨੋਤਿ ਧੋਨੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ, ਤੇਨੇવ ‘‘ਸੋ ਧੁਤਰਾਗੋ’’ਤਿਆਦਯੋ ਆਹ।
Arahā imehi dhoneyyehi dhammehīti rāgādīhi kilesehi dūre ṭhito arahā imehi vuttappakārehi kilesadhovanehi dhammehi upeto hoti. Dhonoti dhono puggalo, teneva ‘‘so dhutarāgo’’tiādayo āha.
ਮਾਯਾ વੁਚ੍ਚਤਿ વਞ੍ਚਨਿਕਾਚਰਿਯਾਤਿ વਞ੍ਚਨਕਿਰਿਯਂ વਞ੍ਚਨਕਰਣਂ ਅਸ੍ਸਾ ਅਤ੍ਥੀਤਿ વਞ੍ਚਨਿਕਾਚਰਿਯਾ। ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਹੇਤੂਤਿ ਤੇਸਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਨਂ ਅਪ੍ਪਕਾਸਨਕਾਰਣਾ। ਪਾਪਿਕਂ ਇਚ੍ਛਂ ਪਣਿਦਹਤੀਤਿ ਲਾਮਕਂ ਪਤ੍ਥਨਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤਿ। ‘‘ਮਾ ਮਂ ਜਞ੍ਞਾ’’ਤਿ ਇਚ੍ਛਤੀਤਿ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਕਤਂ ਪਾਪਂ ਪਰੇ ਮਾ ਜਾਨਿਂਸੂ’’ਤਿ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ। ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੇਤੀਤਿ વਿਤਕ੍ਕਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। વਾਚਂ ਭਾਸਤੀਤਿ ਜਾਨਂਯੇવ ਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਾਰਿਯਂ ਕਰੋਤਿ। ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਉਪਸਨ੍ਤੋ વਿਯ ਭਾਸਤਿ। ਕਾਯੇਨ ਪਰਕ੍ਕਮਤੀਤਿ ‘‘ਮਯਾ ਕਤਂ ਇਦਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਮਾ ਕੇਚਿ ਜਾਨਿਂਸੂ’’ਤਿ ਕਾਯੇਨ વਤ੍ਤਂ ਕਰੋਤਿ। વਿਜ੍ਜਮਾਨਦੋਸਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਤੋ ਚਕ੍ਖੁਮੋਹਨਮਾਯਾ ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਮਾਯਾવੀ, ਮਾਯਾવਿਨੋ ਭਾવੋ ਮਾਯਾવਿਤਾ। ਕਤ੍વਾ ਪਾਪਂ ਪੁਨ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਤੋ ਅਤਿਚ੍ਚ ਅਸ੍ਸਰਤਿ ਏਤਾਯ ਸਤ੍ਤੋਤਿ ਅਚ੍ਚਸਰਾ। ਕਾਯવਾਚਾਕਿਰਿਯਾਹਿ ਅਞ੍ਞਥਾ ਦਸ੍ਸਨਤੋ વਞ੍ਚੇਤੀਤਿ વਞ੍ਚਨਾ । ਏਤਾਯ ਸਤ੍ਤਾ ਨਿਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਕਤਿ, ਮਿਚ੍ਛਾ ਕਰੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ‘‘ਨਾਹਂ ਏવਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ ਪਾਪਾਨਂ વਿਕ੍ਖਿਪਨਤੋ ਨਿਕਿਰਣਾ। ‘‘ਨਾਹਂ ਏવਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ ਪਰਿવਜ੍ਜਨਤੋ ਪਰਿਹਰਣਾ। ਕਾਯਾਦੀਹਿ ਸਂਹਰਣਤੋ ਗੂਹਨਾ। ਸਮਭਾਗੇਨ ਗੂਹਨਾ ਪਰਿਗੂਹਨਾ। ਤਿਣਪਣ੍ਣੇਹਿ વਿਯ ਗੂਥਂ ਕਾਯવਚੀਕਮ੍ਮੇਹਿ ਪਾਪਂ ਛਾਦੇਤੀਤਿ ਛਾਦਨਾ। ਸਬ੍ਬਤੋ ਭਾਗੇਨ ਛਾਦਨਾ ਪਰਿਚ੍ਛਾਦਨਾ। ਨ ਉਤ੍ਤਾਨਿਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ ਅਨੁਤ੍ਤਾਨਿਕਮ੍ਮਂ। ਨ ਪਾਕਟਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਤੀਤਿ ਅਨਾવਿਕਮ੍ਮਂ। ਸੁਟ੍ਠੁ ਛਾਦਨਾ વੋਚ੍ਛਾਦਨਾ। ਕਤਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨવਸੇਨ ਪੁਨਪਿ ਪਾਪਸ੍ਸ ਕਰਣਤੋ ਪਾਪਕਿਰਿਯਾ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਕਤਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਲਕ੍ਖਣਾ ਮਾਯਾ ਨਾਮ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਭਸ੍ਮਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ વਿਯ ਅਙ੍ਗਾਰੋ, ਉਦਕਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ વਿਯ ਖਾਣੁ, ਪਿਲੋਤਿਕਪਲਿવੇਠਿਤਂ વਿਯ ਚ ਸਤ੍ਥਂ ਹੋਤਿ।
Māyā vuccati vañcanikācariyāti vañcanakiriyaṃ vañcanakaraṇaṃ assā atthīti vañcanikācariyā. Tassa paṭicchādanahetūti tesaṃ duccaritānaṃ appakāsanakāraṇā. Pāpikaṃ icchaṃ paṇidahatīti lāmakaṃ patthanaṃ patiṭṭhāpeti. ‘‘Mā maṃ jaññā’’ti icchatīti ‘‘mayhaṃ kataṃ pāpaṃ pare mā jāniṃsū’’ti paccāsīsati. Saṅkappetīti vitakkaṃ uppādeti. Vācaṃ bhāsatīti jānaṃyeva paṇṇattiṃ vītikkamanto bhikkhu bhāriyaṃ karoti. ‘‘Amhākaṃ vītikkamaṭṭhānaṃ nāma natthī’’ti upasanto viya bhāsati. Kāyena parakkamatīti ‘‘mayā kataṃ idaṃ pāpakammaṃ mā keci jāniṃsū’’ti kāyena vattaṃ karoti. Vijjamānadosapaṭicchādanato cakkhumohanamāyā assāti māyāvī, māyāvino bhāvo māyāvitā. Katvā pāpaṃ puna paṭicchādanato aticca assarati etāya sattoti accasarā. Kāyavācākiriyāhi aññathā dassanato vañcetīti vañcanā. Etāya sattā nikarontīti nikati, micchā karontīti attho. ‘‘Nāhaṃ evaṃ karomī’’ti pāpānaṃ vikkhipanato nikiraṇā. ‘‘Nāhaṃ evaṃ karomī’’ti parivajjanato pariharaṇā. Kāyādīhi saṃharaṇato gūhanā. Samabhāgena gūhanā parigūhanā. Tiṇapaṇṇehi viya gūthaṃ kāyavacīkammehi pāpaṃ chādetīti chādanā. Sabbato bhāgena chādanā paricchādanā. Na uttāniṃ katvā dassetīti anuttānikammaṃ. Na pākaṭaṃ katvā dassetīti anāvikammaṃ. Suṭṭhu chādanā vocchādanā. Katapaṭicchādanavasena punapi pāpassa karaṇato pāpakiriyā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ katapaṭicchādanalakkhaṇā māyā nāma vuccati, yāya samannāgato puggalo bhasmapaṭicchanno viya aṅgāro, udakapaṭicchanno viya khāṇu, pilotikapaliveṭhitaṃ viya ca satthaṃ hoti.
ਏਕવਿਧੇਨ ਮਾਨੋਤਿ ਏਕਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਨ ਏਕਕੋਟ੍ਠਾਸੇਨ ਮਾਨੋ। ਯਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਨ੍ਨਤੀਤਿ ਯਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭੁਸ੍ਸਾਪਨਾ, ਅਯਂ ਮਾਨੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਏਤ੍ਥ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਮਾਨੋવ વੁਤ੍ਤੋ।
Ekavidhenamānoti ekaparicchedena ekakoṭṭhāsena māno. Yā cittassa unnatīti yā cittassa abbhussāpanā, ayaṃ mānoti attho. Ettha puggalaṃ anāmasitvā nibbattitamānova vutto.
ਅਤ੍ਤੁਕ੍ਕਂਸਨਮਾਨੋਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਪਰਿ ਠਪਨਮਾਨੋ। ਪਰવਮ੍ਭਨਮਾਨੋਤਿ ਪਰੇ ਲਾਮਕਕਰਣਮਾਨੋ। ਇਮੇ ਦ੍વੇ ਮਾਨਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਤਥਾ ਪવਤ੍ਤਾਕਾਰવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ।
Attukkaṃsanamānoti attānaṃ upari ṭhapanamāno. Paravambhanamānoti pare lāmakakaraṇamāno. Ime dve mānā yebhuyyena tathā pavattākāravasena vuttā.
‘‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨੋਤਿ ਜਾਤਿਆਦੀਨਿ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ‘‘ਅਹਮਸ੍ਮਿ ਸੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ। ਸਦਿਸਮਾਨਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਏવਮਿਮੇਪਿ ਤਯੋ ਮਾਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲવਿਸੇਸਂ ਅਨਿਸ੍ਸਾਯ ਤਥਾ ਪવਤ੍ਤਾਕਾਰવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇਸੁ ਏਕੇਕੋ ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਸੇਯ੍ਯਸਦਿਸਹੀਨਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨੋ ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸੇવ ਯਾਥਾવਮਾਨੋ, ਸੇਸਾਨਂ ਅਯਾਥਾવਮਾਨੋ। ‘‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨੋ ਸਦਿਸਸ੍ਸੇવ ਯਾਥਾવਮਾਨੋ, ਸੇਸਾਨਂ ਅਯਾਥਾવਮਾਨੋ। ‘‘ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨੋ ਹੀਨਸ੍ਸੇવ ਯਾਥਾવਮਾਨੋ, ਸੇਸਾਨਂ ਅਯਾਥਾવਮਾਨੋ।
‘‘Seyyohamasmī’’ti mānoti jātiādīni nissāya ‘‘ahamasmi seyyo’’ti uppanno māno. Sadisamānādīsupi eseva nayo. Evamimepi tayo mānā puggalavisesaṃ anissāya tathā pavattākāravasena vuttā. Tesu ekeko tiṇṇampi seyyasadisahīnānaṃ uppajjati. Tattha ‘‘seyyohamasmī’’ti māno seyyasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno. ‘‘Sadisohamasmī’’ti māno sadisasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno. ‘‘Hīnohamasmī’’ti māno hīnasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno.
ਚਤੁਬ੍ਬਿਧੇਨ ਮਾਨੋ ਲੋਕਧਮ੍ਮવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋ। ਪਞ੍ਚવਿਧੇਨ ਮਾਨੋ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋ। ਛਬ੍ਬਿਧੇਨ ਮਾਨੋ ਚਕ੍ਖਾਦਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿવਸੇਨ વੁਤ੍ਤੋ। ਤਤ੍ਥ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤੀਤਿ ਮਾਨਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ।
Catubbidhena māno lokadhammavasena vutto. Pañcavidhena māno pañcakāmaguṇavasena vutto. Chabbidhena māno cakkhādisampattivasena vutto. Tattha mānaṃ janetīti mānaṃ uppādeti.
ਸਤ੍ਤવਿਧੇਨ ਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਮਾਨੋਤਿ ਉਨ੍ਨਮੋ। ਅਤਿਮਾਨੋਤਿ ‘‘ਜਾਤਿਆਦੀਹਿ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਞ੍ਞਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ। ਮਾਨਾਤਿਮਾਨੋਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ, ਇਦਾਨਿ ਅਹਂ ਸੇਟ੍ਠੋ, ਅਯਂ ਹੀਨਤਰੋ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ। ਅਯਂ ਭਾਰਾਤਿਭਾਰੋ વਿਯ ਪੁਰਿਮਂ ਸਦਿਸਮਾਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ਮਾਨਾਤਿਮਾਨੋ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਮਾਨਾਤਿਮਾਨੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਓਮਾਨੋਤਿ ਹੀਨਮਾਨੋ। ਯੋ ‘‘ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨੋ ਨਾਮ વੁਤ੍ਤੋ, ਅਯਂ ਓਮਾਨੋ ਨਾਮ। ਅਪਿ ਚੇਤ੍ਥ ‘‘ਤ੍વਂ ਜਾਤਿਮਾ, ਕਾਕਜਾਤਿ વਿਯ ਤੇ ਜਾਤਿ। ਤ੍વਂ ਗੋਤ੍ਤવਾ, ਚਣ੍ਡਾਲਗੋਤ੍ਤਂ વਿਯ ਤੇ ਗੋਤ੍ਤਂ। ਤੁਯ੍ਹਂ ਸਰੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਕਾਕਸਰੋ વਿਯ ਤੇ ਸਰੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਹੇਟ੍ਠਾ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਅਯਂ ‘‘ਓਮਾਨੋ’’ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Sattavidhena mānaniddese mānoti unnamo. Atimānoti ‘‘jātiādīhi mayā sadiso natthī’’ti atikkamitvā maññanavasena uppanno māno. Mānātimānoti ‘‘ayaṃ pubbe mayā sadiso, idāni ahaṃ seṭṭho, ayaṃ hīnataro’’ti uppanno māno. Ayaṃ bhārātibhāro viya purimaṃ sadisamānaṃ upādāya mānātimāno nāmāti dassetuṃ ‘‘mānātimāno’’ti āha. Omānoti hīnamāno. Yo ‘‘hīnohamasmī’’ti māno nāma vutto, ayaṃ omāno nāma. Api cettha ‘‘tvaṃ jātimā, kākajāti viya te jāti. Tvaṃ gottavā, caṇḍālagottaṃ viya te gottaṃ. Tuyhaṃ saro atthi, kākasaro viya te saro’’ti evaṃ attānaṃ heṭṭhā katvā pavattanavasena ayaṃ ‘‘omāno’’ti veditabbo.
ਅਧਿਮਾਨੋਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਸ੍ਸ, ਚਤੂਹਿ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬੇ ਕਿਚ੍ਚੇ ਅਕਤੇਯੇવ ਕਤਸਞ੍ਞਿਸ੍ਸ, ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇ ਅਨਧਿਗਤੇ ਅਧਿਗਤਸਞ੍ਞਿਸ੍ਸ , ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਅਸਚ੍ਛਿਕਤੇ ਸਚ੍ਛਿਕਤਸਞ੍ਞਿਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਧਿਗਤਮਾਨੋ ਅਧਿਮਾਨੋ ਨਾਮ। ਅਯਂ ਪਨ ਕਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਕਸ੍ਸ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ? ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਤਾવ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਪਹੀਨਕਿਲੇਸਾવਸਿਟ੍ਠਕਿਲੇਸਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ ਸਞ੍ਜਾਤਸੋਮਨਸ੍ਸੋ ਅਰਿਯਗੁਣਪਟਿવੇਧੇ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦੀਨਂ ‘‘ਅਹਂ ਸਕਦਾਗਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿવਸੇਨ ਮਾਨੋ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸ ਚ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਅਰਿਯਗੁਣਾਧਿਗਮੇ ਨਿਰਾਸੋવ। ਸੀਲવਤੋਪਿ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦਾਰਾਮਤਾਦਿਮਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ , ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲਸ੍ਸ ਪਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਰੂਪਂ વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਗ੍ਗਹੇਨ વਿਤਿਣ੍ਣਕਙ੍ਖਸ੍ਸ ਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਰਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਕਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਚ ਸੁਦ੍ਧਸਮਥਲਾਭੀ ਸੁਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਨਾਲਾਭੀ વਾ ਅਨ੍ਤਰਾ ਠਪੇਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਦਸਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ વੀਸਮ੍ਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਅਸੀਤਿਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਕਿਲੇਸਸਮੁਦਾਚਾਰਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਹਂ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਸਕਦਾਗਾਮੀ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਅਨਾਗਾਮੀ’’ਤਿ વਾ ਮਞ੍ਞਤਿ, ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਲਾਭੀ ਪਨ ਅਰਹਤ੍ਤੇਯੇવ ਠਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸਮਾਧਿਬਲੇਨ ਕਿਲੇਸਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਾ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਬਲੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਸੁਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਟ੍ਠਿਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਅਸੀਤਿਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ વਸ੍ਸਸਤਮ੍ਪਿ ਕਿਲੇਸਾ ਨ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ, ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸੇવ ਚਿਤ੍ਤਾਚਾਰੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਕਿਲੇਸਸਮੁਦਾਚਾਰਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾ ਅਟ੍ਠਤ੍વਾવ ‘‘ਅਰਹਾ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਤਿ।
Adhimānoti cattāri saccāni appatvā pattasaññissa, catūhi maggehi kattabbe kicce akateyeva katasaññissa, catusaccadhamme anadhigate adhigatasaññissa , arahatte asacchikate sacchikatasaññissa uppanno adhigatamāno adhimāno nāma. Ayaṃ pana kassa uppajjati, kassa na uppajjatīti? Ariyasāvakassa tāva na uppajjati. So hi maggaphalanibbānapahīnakilesāvasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇena sañjātasomanasso ariyaguṇapaṭivedhe nikkaṅkho, tasmā sotāpannādīnaṃ ‘‘ahaṃ sakadāgāmī’’tiādivasena māno na uppajjati, dussīlassa ca na uppajjati. So hi ariyaguṇādhigame nirāsova. Sīlavatopi pariccattakammaṭṭhānassa niddārāmatādimanuyuttassa na uppajjati , parisuddhasīlassa pana kammaṭṭhāne appamattassa nāmarūpaṃ vavatthapetvā paccayapariggahena vitiṇṇakaṅkhassa tilakkhaṇaṃ āropetvā saṅkhāre sammasantassa āraddhavipassakassa uppajjati, uppanne ca suddhasamathalābhī suddhavipassanālābhī vā antarā ṭhapeti. So hi dasapi vassāni vīsampi vassāni tiṃsampi vassāni asītipi vassāni kilesasamudācāraṃ apassanto ‘‘ahaṃ sotāpanno’’ti vā ‘‘sakadāgāmī’’ti vā ‘‘anāgāmī’’ti vā maññati, samathavipassanālābhī pana arahatteyeva ṭhapeti. Tassa hi samādhibalena kilesā vikkhambhitā, vipassanābalena saṅkhārā supariggahitā, tasmā saṭṭhipi vassāni asītipi vassāni vassasatampi kilesā na samudācaranti, khīṇāsavasseva cittācāro hoti. So evaṃ dīgharattaṃ kilesasamudācāraṃ apassanto antarā aṭṭhatvāva ‘‘arahā aha’’nti maññati.
ਅਸ੍ਮਿਮਾਨੋਤਿ ਰੂਪੇ ਅਸ੍ਮੀਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪਞ੍ਚਸੁ ਖਨ੍ਧੇਸੁ ‘‘ਅਹਂ ਰੂਪਾਦਯੋ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ। ਮਿਚ੍ਛਾਮਾਨੋਤਿ ਪਾਪਕੇਹਿ ਕਮ੍ਮਾਯਤਨਸਿਪ੍ਪਾਯਤਨવਿਜ੍ਜਾਟ੍ਠਾਨਸੁਤਪਟਿਭਾਨਸੀਲਬ੍ਬਤੇਹਿ, ਪਾਪਿਕਾਯ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਾਯਤਨਂ ਨਾਮ ਕੇવਟ੍ਟਮਚ੍ਛਬਨ੍ਧਨੇਸਾਦਾਨਂ ਕਮ੍ਮਂ। ਪਾਪਕਂ ਸਿਪ੍ਪਾਯਤਨਂ ਨਾਮ ਮਚ੍ਛਜਾਲਖਿਪਕੁਮੀਨਕਰਣੇਸੁ ਚੇવ ਪਾਸਓਡ੍ਡਨਸੂਲਾਰੋਪਨਾਦੀਸੁ ਚ ਛੇਕਤਾ। ਪਾਪਕਂ વਿਜ੍ਜਾਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਯਾ ਕਾਚਿ ਪਰੂਪਘਾਤવਿਜ੍ਜਾ। ਪਾਪਕਂ ਸੁਤਂ ਨਾਮ ਭਾਰਤਯੁਦ੍ਧਸੀਤਾਹਰਣਾਦਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ। ਪਾਪਕਂ ਪਟਿਭਾਨਂ ਨਾਮ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਯੁਤ੍ਤਂ ਕਪ੍ਪਨਾਟਕવਿਲਪ੍ਪਨਾਦਿਪਟਿਭਾਨਂ । ਪਾਪਕਂ ਸੀਲਂ ਨਾਮ ਅਜਸੀਲਂ ਗੋਸੀਲਂ। વਤਮ੍ਪਿ ਅਜવਤਗੋવਤਮੇવ। ਪਾਪਿਕਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਪਨ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤੇਸੁ ਯਾਕਾਚਿ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਅਟ੍ਠવਿਧਮਾਨੋ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥੋਯੇવ।
Asmimānoti rūpe asmītiādinā nayena pañcasu khandhesu ‘‘ahaṃ rūpādayo’’ti uppanno māno. Micchāmānoti pāpakehi kammāyatanasippāyatanavijjāṭṭhānasutapaṭibhānasīlabbatehi, pāpikāya ca diṭṭhiyā uppanno māno. Tattha pāpakaṃ kammāyatanaṃ nāma kevaṭṭamacchabandhanesādānaṃ kammaṃ. Pāpakaṃ sippāyatanaṃ nāma macchajālakhipakumīnakaraṇesu ceva pāsaoḍḍanasūlāropanādīsu ca chekatā. Pāpakaṃ vijjāṭṭhānaṃ nāma yā kāci parūpaghātavijjā. Pāpakaṃ sutaṃ nāma bhāratayuddhasītāharaṇādipaṭisaṃyuttaṃ. Pāpakaṃ paṭibhānaṃ nāma dubbhāsitayuttaṃ kappanāṭakavilappanādipaṭibhānaṃ . Pāpakaṃ sīlaṃ nāma ajasīlaṃ gosīlaṃ. Vatampi ajavatagovatameva. Pāpikā diṭṭhi pana dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatesu yākāci diṭṭhi. Aṭṭhavidhamāno uttānatthoyeva.
ਨવવਿਧੇਨ ਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿਆਦਯੋ ਨવ ਮਾਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વੁਤ੍ਤਾ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨੋ ਰਾਜਾਨਞ੍ਚੇવ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਰਾਜਾ ਹਿ ‘‘ਰਟ੍ਠੇਨ વਾ ਧਨવਾਹਨੇਹਿ વਾ ਕੋ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਏਤਂ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਪਿ ‘‘ਸੀਲਧੁਤਙ੍ਗਾਦੀਹਿ ਕੋ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਏਤਂ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ।
Navavidhena mānaniddese seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’tiādayo nava mānā puggalaṃ nissāya vuttā. Ettha pana seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’ti māno rājānañceva pabbajitānañca uppajjati. Rājā hi ‘‘raṭṭhena vā dhanavāhanehi vā ko mayā sadiso atthī’’ti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi ‘‘sīladhutaṅgādīhi ko mayā sadiso atthī’’ti etaṃ mānaṃ karoti.
ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ‘‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨੋਪਿ ਏਤੇਸਂਯੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਰਾਜਾ ਹਿ ‘‘ਰਟ੍ਠੇਨ વਾ ਧਨવਾਹਨੇਹਿ વਾ ਅਞ੍ਞਰਾਜੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਯ੍ਹਂ ਕਿਂ ਨਾਨਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਪਿ ‘‘ਸੀਲਧੁਤਙ੍ਗਾਦੀਹਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਮਯ੍ਹਂ ਕਿਂ ਨਾਨਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ।
Seyyassa ‘‘sadisohamasmī’’ti mānopi etesaṃyeva uppajjati. Rājā hi ‘‘raṭṭhena vā dhanavāhanehi vā aññarājūhi saddhiṃ mayhaṃ kiṃ nānākaraṇa’’nti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi ‘‘sīladhutaṅgādīhi aññena bhikkhunā mayhaṃ kiṃ nānākaraṇa’’nti etaṃ mānaṃ karoti.
ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ‘‘ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨੋਪਿ ਏਤੇਸਂਯੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਰਞ੍ਞੋ ਰਟ੍ਠਂ વਾ ਧਨવਾਹਨਾਦੀਨਿ વਾ ਨਾਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸੋ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਰਾਜਾਤਿ વੋਹਾਰਸੁਖਮਤ੍ਤਕਮੇવ, ਕਿਂ ਰਾਜਾ ਨਾਮ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਪਿ ਅਪ੍ਪਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ‘‘ਅਹਂ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ, ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ, ਮਹਾਥੇਰੋਤਿ ਕਥਾਮਤ੍ਤਮੇવ, ਕਿਂ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ ਨਾਮਾਹਂ, ਕਿਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਨਾਮਾਹਂ, ਕਿਂ ਮਹਾਥੇਰੋ ਨਾਮਾਹਂ, ਯਸ੍ਸ ਮੇ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਏਤਂ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ।
Seyyassa ‘‘hīnohamasmī’’ti mānopi etesaṃyeva uppajjati. Yassa hi rañño raṭṭhaṃ vā dhanavāhanādīni vā nātisampannāni honti, so ‘‘mayhaṃ rājāti vohārasukhamattakameva, kiṃ rājā nāma aha’’nti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi appalābhasakkāro ‘‘ahaṃ dhammakathiko, bahussuto, mahātheroti kathāmattameva, kiṃ dhammakathiko nāmāhaṃ, kiṃ bahussuto nāmāhaṃ, kiṃ mahāthero nāmāhaṃ, yassa me lābhasakkāro natthī’’ti etaṃ mānaṃ karoti.
ਸਦਿਸਸ੍ਸ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨਾਦਯੋ ਅਮਚ੍ਚਾਦੀਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਅਮਚ੍ਚੋ વਾ ਹਿ ਰਟ੍ਠਿਯੋ વਾ ‘‘ਭੋਗਯਾਨવਾਹਨਾਦੀਹਿ ਕੋ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ ਅਞ੍ਞੋ ਰਾਜਪੁਰਿਸੋ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਿਂ ਨਾਨਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ વਾ, ‘‘ਅਮਚ੍ਚੋਤਿ ਨਾਮਮੇવ ਮਯ੍ਹਂ, ਘਾਸਚ੍ਛਾਦਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਮੇ ਨਤ੍ਥਿ, ਕਿਂ ਅਮਚ੍ਚੋ ਨਾਮਾਹ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ਏਤੇ ਮਾਨੇ ਕਰੋਤਿ।
Sadisassa ‘‘seyyohamasmī’’ti mānādayo amaccādīnaṃ uppajjanti. Amacco vā hi raṭṭhiyo vā ‘‘bhogayānavāhanādīhi ko mayā sadiso añño rājapuriso atthī’’ti vā, ‘‘mayhaṃ aññehi saddhiṃ kiṃ nānākaraṇa’’nti vā, ‘‘amaccoti nāmameva mayhaṃ, ghāsacchādanamattampi me natthi, kiṃ amacco nāmāha’’nti vā ete māne karoti.
ਹੀਨਸ੍ਸ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨਾਦਯੋ ਦਾਸਾਦੀਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਦਾਸੋ ਹਿ ‘‘ਮਾਤਿਤੋ વਾ ਪਿਤਿਤੋ વਾ ਕੋ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ ਅਞ੍ਞੋ ਦਾਸੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਅਞ੍ਞੇ ਜੀવਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਕੁਚ੍ਛਿਹੇਤੁ ਦਾਸਾ ਨਾਮ ਜਾਤਾ, ਅਹਂ ਪਨ ਪવੇਣੀਆਗਤਤ੍ਤਾ ਸੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਪવੇਣੀਆਗਤਭਾવੇਨ ਉਭਤੋਸੁਦ੍ਧਿਕਦਾਸਤ੍ਤੇਨ ਅਸੁਕਦਾਸੇਨ ਨਾਮ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਿ ਮਯ੍ਹਂ ਨਾਨਾਕਰਣ’’ਨ੍ਤਿ વਾ, ‘‘ਕੁਚ੍ਛਿવਸੇਨਾਹਂ ਦਾਸਬ੍ਯਂ ਉਪਗਤੋ, ਮਾਤਾਪਿਤੁਕੋਟਿਯਾ ਪਨ ਮੇ ਦਾਸਟ੍ਠਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ , ਕਿਂ ਦਾਸੋ ਨਾਮ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ਏਤੇ ਮਾਨੇ ਕਰੋਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਦਾਸੋ, ਏવਂ ਪੁਕ੍ਕੁਸਚਣ੍ਡਾਲਾਦਯੋਪਿ ਏਤੇ ਮਾਨੇ ਕਰੋਨ੍ਤਿਯੇવ।
Hīnassa ‘‘seyyohamasmī’’ti mānādayo dāsādīnaṃ uppajjanti. Dāso hi ‘‘mātito vā pitito vā ko mayā sadiso añño dāso nāma atthi, aññe jīvituṃ asakkontā kucchihetu dāsā nāma jātā, ahaṃ pana paveṇīāgatattā seyyo’’ti vā, ‘‘paveṇīāgatabhāvena ubhatosuddhikadāsattena asukadāsena nāma saddhiṃ ki mayhaṃ nānākaraṇa’’nti vā, ‘‘kucchivasenāhaṃ dāsabyaṃ upagato, mātāpitukoṭiyā pana me dāsaṭṭhānaṃ natthi , kiṃ dāso nāma aha’’nti vā ete māne karoti. Yathā ca dāso, evaṃ pukkusacaṇḍālādayopi ete māne karontiyeva.
ਏਤ੍ਥ ਚ ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮਾਨੋવ ਯਾਥਾવਮਾਨੋ, ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ ਅਯਾਥਾવਮਾਨਾ। ਤਥਾ ਸਦਿਸਸ੍ਸ ‘‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ, ਹੀਨਸ੍ਸ ‘‘ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮਾਨੋવ ਯਾਥਾવਮਾਨੋ, ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ ਅਯਾਥਾવਮਾਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਯਾਥਾવਮਾਨਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਾ, ਅਯਾਥਾવਮਾਨਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਾ।
Ettha ca seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’ti uppannamānova yāthāvamāno, itare dve ayāthāvamānā. Tathā sadisassa ‘‘sadisohamasmī’’ti, hīnassa ‘‘hīnohamasmī’’ti uppannamānova yāthāvamāno, itare dve ayāthāvamānā. Tattha yāthāvamānā arahattamaggavajjhā, ayāthāvamānā sotāpattimaggavajjhā.
ਏਤ੍ਥ ਚ ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨੋ ਉਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਉਤ੍ਤਮਟ੍ਠੇਨ ‘‘ਅਹਂ ਸੇਯ੍ਯੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮਾਨੋ, ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ‘‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨੋ ਉਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਸਮਟ੍ਠੇਨ ‘‘ਅਹਂ ਸਦਿਸੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮਾਨੋ। ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ‘‘ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਮਾਨੋ ਉਤ੍ਤਮਸ੍ਸ ਲਾਮਕਟ੍ਠੇਨ ‘‘ਅਹਂ ਹੀਨੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮਾਨੋ। ਏવਂ ਸੇਯ੍ਯਮਾਨੋ ਸਦਿਸਮਾਨੋ ਹੀਨਮਾਨੋਤਿ ਇਮੇ ਤਯੋ ਮਾਨਾ ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਸਦਿਸਸ੍ਸਾਪਿ ਅਹਂ ਸੇਯ੍ਯੋ, ਸਦਿਸੋ, ਹੀਨੋਤਿ ਤਯੋ ਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਹੀਨਸ੍ਸਾਪਿ ਅਹਂ ਹੀਨੋ, ਸਦਿਸੋ, ਸੇਯ੍ਯੋਤਿ ਤਯੋ ਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।
Ettha ca seyyassa ‘‘seyyohamasmī’’ti māno uttamassa uttamaṭṭhena ‘‘ahaṃ seyyo’’ti evaṃ uppannamāno, seyyassa ‘‘sadisohamasmī’’ti māno uttamassa samaṭṭhena ‘‘ahaṃ sadiso’’ti evaṃ uppannamāno. Seyyassa ‘‘hīnohamasmī’’ti māno uttamassa lāmakaṭṭhena ‘‘ahaṃ hīno’’ti evaṃ uppannamāno. Evaṃ seyyamāno sadisamāno hīnamānoti ime tayo mānā seyyassa uppajjanti. Sadisassāpi ahaṃ seyyo, sadiso, hīnoti tayo mānā uppajjanti. Hīnassāpi ahaṃ hīno, sadiso, seyyoti tayo mānā uppajjanti.
ਦਸવਿਧਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਮਾਨਂ ਜਨੇਤੀਤਿ ਏਕਚ੍ਚੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਾਨਂ ਜਨਯਤਿ। ਜਾਤਿਯਾ વਾਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਭਾવਾਦਿਜਾਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વਾ। ਗੋਤ੍ਤੇਨ વਾਤਿ ਗੋਤਮਗੋਤ੍ਤਾਦਿਨਾ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਗੋਤ੍ਤੇਨ વਾ। ਕੋਲਪੁਤ੍ਤਿਯੇਨ વਾਤਿ ਮਹਾਕੁਲਭਾવੇਨ વਾ। વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯ વਾਤਿ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸਰੀਰਤਾਯ વਾ। ਸਰੀਰਞ੍ਹਿ ‘‘ਪੋਕ੍ਖਰ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਿਰੂਪਭਾવੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਨੇਨ વਾਤਿ ਧਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਭਾવੇਨ વਾ, ਮਯ੍ਹਂ ਨਿਧਾਨਗਤਸ੍ਸ ਧਨਸ੍ਸ ਪਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਜ੍ਝੇਨੇਨ વਾਤਿ ਅਜ੍ਝਾਯਨવਸੇਨ વਾ। ਕਮ੍ਮਾਯਤਨੇਨ વਾਤਿ ‘‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਛਿਨ੍ਨਪਕ੍ਖਕਾਕਸਦਿਸਾ, ਅਹਂ ਪਨ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ’’ਤਿ વਾ, ‘‘ਅਹਂ ਯਂ ਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਮਿ, ਤਂ ਤਂ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ વਾ ਏવਮਾਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਨ ਕਮ੍ਮਾਯਤਨੇਨ વਾ। ਸਿਪ੍ਪਾਯਤਨੇਨ વਾਤਿ ‘‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਨਿਸਿਪ੍ਪਾ, ਅਹਂ ਸਿਪ੍ਪવਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਯਪ੍ਪવਤ੍ਤੇਨ ਸਿਪ੍ਪਾਯਤਨੇਨ વਾ। વਿਜ੍ਜਾਟ੍ਠਾਨੇਨ વਾਤਿ ਇਦਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਸੁਤੇਨ વਾਤਿ ‘‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤਾ, ਅਹਂ ਪਨ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਸੁਤੇਨ વਾ। ਪਟਿਭਾਨੇਨ વਾਤਿ ‘‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਨਾ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਪਟਿਭਾਨਪ੍ਪਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਪਟਿਭਾਨੇਨ વਾ। ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਞਤਰੇਨ વਾ વਤ੍ਥੁਨਾਤਿ ਅવੁਤ੍ਤੇਨ ਅਞ੍ਞੇਨ વਤ੍ਥੁਨਾ વਾ। ਯੋ ਏવਰੂਪੋ ਮਾਨੋਤਿ ਮਾਨਕਰਣવਸੇਨ ਮਾਨੋ। ਮਞ੍ਞਨਾ ਮਞ੍ਞਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਕਾਰਭਾવਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਉਸ੍ਸਿਤਟ੍ਠੇਨ ਉਨ੍ਨਤਿ। ਯਸ੍ਸੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਉਨ੍ਨਾਮੇਤਿ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਠਪੇਤੀਤਿ ਉਨ੍ਨਾਮੋ। ਸਮੁਸ੍ਸਿਤਟ੍ਠੇਨ ਧਜੋ। ਉਕ੍ਖਿਪਨਟ੍ਠੇਨ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਸਮ੍ਪਗ੍ਗਾਹੋ। ਕੇਤੁ વੁਚ੍ਚਤਿ ਬਹੂਸੁ ਧਜੇਸੁ ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤਧਜੋ । ਮਾਨੋਪਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੋ ਅਪਰਾਪਰੇ ਉਪਾਦਾਯ ਅਚ੍ਚੁਗ੍ਗਤਟ੍ਠੇਨ ਕੇਤੁ વਿਯਾਤਿ ਕੇਤੁ, ਤਂ ਕੇਤੁਂ ਇਚ੍ਛਤੀਤਿ ਕੇਤੁਕਮ੍ਯਂ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਕੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾ। ਸਾ ਪਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਨ ਅਤ੍ਤਨੋ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਕੇਤੁਕਮ੍ਯਤਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਮਾਨਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕੇਤੁਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ, ਕੇਤੁਸਙ੍ਖਾਤੋ ਮਾਨੋਤਿ। ਧੋਨੋ ਮਾਯਞ੍ਚ ਮਾਨਞ੍ਚ ਪਹਾਯ ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਯੋ ਸੋ ਧੋਨੋ ਅਰਹਾ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ વਿਨੋਦਨਬ੍ਯਨ੍ਤਿਕਰਣਾਦਿવਸੇਨ ਕਿਲੇਸੇ ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤੋ, ਸੋ ਤੇਨ ਰਾਗਾਦਿਨਾ ਕਿਲੇਸੇਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ।
Dasavidhamānaniddese idhekacco mānaṃ janetīti ekacco puggalo mānaṃ janayati. Jātiyā vāti khattiyabhāvādijātisampattiyā vā. Gottena vāti gotamagottādinā ukkaṭṭhagottena vā. Kolaputtiyena vāti mahākulabhāvena vā. Vaṇṇapokkharatāya vāti vaṇṇasampannasarīratāya vā. Sarīrañhi ‘‘pokkhara’’nti vuccati, tassa vaṇṇasampattiyā abhirūpabhāvenāti attho. Dhanena vāti dhanasampannabhāvena vā, mayhaṃ nidhānagatassa dhanassa pamāṇaṃ natthīti attho. Ajjhenena vāti ajjhāyanavasena vā. Kammāyatanena vāti ‘‘avasesā sattā chinnapakkhakākasadisā, ahaṃ pana mahiddhiko mahānubhāvo’’ti vā, ‘‘ahaṃ yaṃ yaṃ kammaṃ karomi, taṃ taṃ samijjhatī’’ti vā evamādinayappavattena kammāyatanena vā. Sippāyatanena vāti ‘‘avasesā sattā nisippā, ahaṃ sippavā’’ti evamādinayappavattena sippāyatanena vā. Vijjāṭṭhānena vāti idaṃ heṭṭhā vuttanayameva. Sutena vāti ‘‘avasesā sattā appassutā, ahaṃ pana bahussuto’’ti evamādisutena vā. Paṭibhānena vāti ‘‘avasesā sattā appaṭibhānā, mayhaṃ pana paṭibhānappamāṇaṃ natthī’’ti evamādipaṭibhānena vā. Aññataraññatarena vā vatthunāti avuttena aññena vatthunā vā. Yo evarūpo mānoti mānakaraṇavasena māno. Maññanā maññitattanti ākārabhāvaniddeso. Ussitaṭṭhena unnati. Yassuppajjati, taṃ puggalaṃ unnāmeti ukkhipitvā ṭhapetīti unnāmo. Samussitaṭṭhena dhajo. Ukkhipanaṭṭhena cittaṃ sampaggaṇhātīti sampaggāho. Ketu vuccati bahūsu dhajesu accuggatadhajo . Mānopi punappunaṃ uppajjamāno aparāpare upādāya accuggataṭṭhena ketu viyāti ketu, taṃ ketuṃ icchatīti ketukamyaṃ, tassa bhāvo ketukamyatā. Sā pana cittassa, na attano. Tena vuttaṃ ‘‘ketukamyatā cittassā’’ti. Mānasampayuttañhi cittaṃ ketuṃ icchati, tassa bhāvo, ketusaṅkhāto mānoti. Dhono māyañca mānañca pahāya pajahitvā yo so dhono arahā heṭṭhā vuttanayena vinodanabyantikaraṇādivasena kilese pajahitvā ṭhito, so tena rāgādinā kilesena gaccheyya.
ਨੇਰਯਿਕੋਤਿ વਾਤਿ ਨਿਰਯੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਸਤ੍ਤੋਤਿ વਾ। ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਯੋਨਿਕਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਸੋ ਹੇਤੁ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਯੇਨ ਜਨਕਹੇਤੁਨਾ ਗਤਿਯਾਦੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਹੇਤੁ ਨਤ੍ਥਿ। ਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਠਾਨਂ। ਕਾਰਣਞ੍ਹਿ ਤਦਾਯਤ੍ਤવੁਤ੍ਤਿਤਾਯ ਅਤ੍ਤਨੋ ਫਲਸ੍ਸ ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਯੇਨ ਹੇਤੁਨਾ ਯੇਨ ਪਚ੍ਚਯੇਨ ਗਤਿਯਾਦੀਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਕਾਰਣਂ ਨਤ੍ਥਿ।
Nerayikoti vāti niraye nibbattakasattoti vā. Tiracchānayonikādīsupi eseva nayo. So hetu natthīti yena janakahetunā gatiyādīsu nibbatteyya, so hetu natthi. Paccayoti tasseva vevacanaṃ. Kāraṇanti ṭhānaṃ. Kāraṇañhi tadāyattavuttitāya attano phalassa ṭhānanti vuccati. Tasmā yena hetunā yena paccayena gatiyādīsu nibbatteyya, taṃ kāraṇaṃ natthi.
੨੨. ਯੋ ਪਨ ਨੇਸਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਉਪਯਾਨਂ ਭਾવੇਨ ਉਪਯੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਉਪਯੋ ਹਿ…ਪੇ॰… ਦਿਟ੍ਠਿਮਿਧੇવ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਉਪਯੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਿਤੋ। ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਉਪੇਤਿ વਾਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਦੁਟ੍ਠੋ’’ਤਿ વਾ ਏવਂ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਉਪੇਤਿ વਾਦਂ। ਅਨੂਪਯਂ ਕੇਨ ਕਥਂ વਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਪਨ ਅਨੂਪਯਂ ਖੀਣਾਸવਂ ਕੇਨ ਰਾਗੇਨ વਾ ਦੋਸੇਨ વਾ ਕਥਂ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਦੁਟ੍ਠੋ’’ਤਿ વਾ વਦੇਯ੍ਯ। ਏવਂ ਅਨੁਪવਜ੍ਜੋ ਚ ਸੋ ਕਿਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ વਿਯ ਕਤਪਟਿਚ੍ਛਾਦਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਤ੍ਤਾ ਨਿਰਤ੍ਤਾ ਨ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਅਤ੍ਤਦਿਟ੍ਠਿ વਾ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ વਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਗਹਣਮੁਞ੍ਚਨਂ વਾਪਿ ਅਤ੍ਤਨਿਰਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਤਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਚੇ? ਅਧੋਸਿ ਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਮਿਧੇવ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਸੋ ਇਧੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਞਾਣਮ੍ਬੁਨਾ ਸਬ੍ਬਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਅਧੋਸਿ ਪਜਹਿ વਿਨੋਦੇਸੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮੀਤਿ।
22. Yo pana nesaṃ dvinnaṃ upayānaṃ bhāvena upayo hoti, so upayo hi…pe… diṭṭhimidheva sabbanti. Tattha upayoti taṇhādiṭṭhinissito. Dhammesu upeti vādanti ‘‘ratto’’ti vā ‘‘duṭṭho’’ti vā evaṃ tesu tesu dhammesu upeti vādaṃ. Anūpayaṃ kena kathaṃ vadeyyāti taṇhādiṭṭhippahānena pana anūpayaṃ khīṇāsavaṃ kena rāgena vā dosena vā kathaṃ ‘‘ratto’’ti vā ‘‘duṭṭho’’ti vā vadeyya. Evaṃ anupavajjo ca so kiṃ titthiyā viya katapaṭicchādako bhavissatīti adhippāyo. Attā nirattā na hi tassa atthīti tassa hi attadiṭṭhi vā ucchedadiṭṭhi vā natthi, gahaṇamuñcanaṃ vāpi attanirattasaññitaṃ natthi. Kiṃ kāraṇā natthīti ce? Adhosi so diṭṭhimidheva sabbanti. Yasmā so idheva attabhāve ñāṇambunā sabbadiṭṭhigataṃ adhosi pajahi vinodesīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi. Taṃ sutvā rājā attamano bhagavantaṃ abhivādetvā pakkāmīti.
ਰਤ੍ਤੋਤਿ વਾਤਿ ਰਾਗੇਨ ਰਤ੍ਤੋਤਿ વਾ। ਦੁਟ੍ਠੋਤਿ વਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਤੇ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾਤਿ ਯੇ ਪੁਞ੍ਞਾਪੁਞ੍ਞਆਨੇਞ੍ਜਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਤੇ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾ। ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾਤਿ ਤੇਸਂ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਕਮ੍ਮਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਨ ਪਹੀਨਭਾવੇਨ। ਗਤਿਯਾ વਾਦਂ ਉਪੇਤੀਤਿ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਗਤੀਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਾਯ ਕਥਨਂ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਨੇਰਯਿਕੋਤਿ વਾ…ਪੇ॰… વਾਦਂ ਉਪੇਤਿ ਉਪਗਚ੍ਛਤੀ’’ਤਿ। વਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਕਥੇਯ੍ਯ। ਗਹਿਤਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਮੁਞ੍ਚਿਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਮੋਚੇਤਬ੍ਬਂ ਨਤ੍ਥਿ।
Rattoti vāti rāgena rattoti vā. Duṭṭhoti vātiādīsupi eseva nayo. Te abhisaṅkhārā appahīnāti ye puññāpuññaāneñjābhisaṅkhārā, te appahīnā. Abhisaṅkhārānaṃ appahīnattāti tesaṃ vuttappakārānaṃ kammābhisaṅkhārānaṃ na pahīnabhāvena. Gatiyā vādaṃ upetīti pañcannaṃ gatīnaṃ aññatarāya kathanaṃ upagacchati. Tenevāha – ‘‘nerayikoti vā…pe… vādaṃ upeti upagacchatī’’ti. Vadeyyāti katheyya. Gahitaṃ natthīti gahetabbaṃ natthi. Muñcitabbaṃ natthīti muñcitvā ṭhitattā mocetabbaṃ natthi.
ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਿ ਗਹਿਤਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ‘‘ਅਹਂ ਮਮਾ’’ਤਿ ਗਹਿਤਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥਿ ਮੁਞ੍ਚਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਮੋਚੇਤਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਉਪਰਿ ਪਦਾਨਿ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਯੋਜੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਗਹਣਂ ਮੁਞ੍ਚਨਾ ਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋਤਿ ਗਹਣਮੋਚਨਾ ਅਰਹਾ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ। ਬੁਦ੍ਧਿਪਰਿਹਾਨਿવੀਤਿવਤ੍ਤੋਤਿ વਡ੍ਢਿਞ੍ਚ ਪਰਿਹਾਨਿਞ੍ਚ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤੋ। ਸੋ વੁਟ੍ਠવਾਸੋਤਿਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਞਾਣਗ੍ਗਿਨਾ ਦਡ੍ਢਾਨੀਤਿ ਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ। ਅਧੋਸੀਤਿ ਕਨ੍ਤੇਸਿ। ਧੁਨਿ ਸਨ੍ਧੁਨਿ ਨਿਦ੍ਧੁਨੀਤਿ ਉਪਸਗ੍ਗੇਨ ਪਦਂ વਡ੍ਢਿਤਂ।
Yassatthigahitanti yassa puggalassa ‘‘ahaṃ mamā’’ti gahitaṃ atthi. Tassatthi muñcitabbanti tassa puggalassa mocetabbaṃ atthi. Upari padāni parivattetvā yojetabbāni. Gahaṇaṃ muñcanā samatikkantoti gahaṇamocanā arahā atikkanto. Buddhiparihānivītivattoti vaḍḍhiñca parihāniñca atikkamitvā pavatto. So vuṭṭhavāsotiādiṃ katvā ñāṇagginā daḍḍhānīti pariyosānaṃ heṭṭhā vuttanayameva. Adhosīti kantesi. Dhuni sandhuni niddhunīti upasaggena padaṃ vaḍḍhitaṃ.
ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪ੍ਪਜ੍ਜੋਤਿਕਾਯ ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਟ੍ਠਕਥਾਯ
Saddhammappajjotikāya mahāniddesaṭṭhakathāya
ਦੁਟ੍ਠਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Duṭṭhaṭṭhakasuttaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸਪਾਲ਼ਿ • Mahāniddesapāḷi / ੩. ਦੁਟ੍ਠਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ • 3. Duṭṭhaṭṭhakasuttaniddeso
