| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / सुत्तनिपात-अट्ठकथा • Suttanipāta-aṭṭhakathā |
३. दुट्ठट्ठकसुत्तवण्णना
3. Duṭṭhaṭṭhakasuttavaṇṇanā
७८७. वदन्ति वे दुट्ठमनापीति दुट्ठट्ठकसुत्तं। का उप्पत्ति? आदिगाथाय ताव उप्पत्ति – मुनिसुत्तनयेन भगवतो भिक्खुसङ्घस्स च उप्पन्नलाभसक्कारं असहमाना तित्थिया सुन्दरिं परिब्बाजिकं उय्योजेसुं। सा किर जनपदकल्याणी सेतवत्थपरिब्बाजिकाव अहोसि। सा सुन्हाता सुनिवत्था मालागन्धविलेपनविभूसिता भगवतो धम्मं सुत्वा सावत्थिवासीनं जेतवनतो निक्खमनवेलाय सावत्थितो निक्खमित्वा जेतवनाभिमुखी गच्छति। मनुस्सेहि च ‘‘कुहिं गच्छसी’’ति पुच्छिता ‘‘समणं गोतमं सावके चस्स रमयितुं गच्छामी’’ति वत्वा जेतवनद्वारकोट्ठके विचरित्वा जेतवनद्वारकोट्ठके पिदहिते नगरं पविसित्वा पभाते पुन जेतवनं गन्त्वा गन्धकुटिसमीपे पुप्फानि विचिनन्ती विय चरति । बुद्धुपट्ठानं आगतेहि च मनुस्सेहि ‘‘किमत्थं आगतासी’’ति पुच्छिता यंकिञ्चिदेव भणति। एवं अड्ढमासमत्ते वीतिक्कन्ते तित्थिया तं जीविता वोरोपेत्वा परिखातटे निक्खिपित्वा पभाते ‘‘सुन्दरिं न पस्सामा’’ति कोलाहलं कत्वा रञ्ञो च आरोचेत्वा तेन अनुञ्ञाता जेतवनं पविसित्वा विचिनन्ता विय तं निक्खित्तट्ठाना उद्धरित्वा मञ्चकं आरोपेत्वा नगरं अभिहरित्वा उपक्कोसं अकंसु। सब्बं पाळियं (उदा॰ ३८) आगतनयेनेव वेदितब्बं।
787.Vadantive duṭṭhamanāpīti duṭṭhaṭṭhakasuttaṃ. Kā uppatti? Ādigāthāya tāva uppatti – munisuttanayena bhagavato bhikkhusaṅghassa ca uppannalābhasakkāraṃ asahamānā titthiyā sundariṃ paribbājikaṃ uyyojesuṃ. Sā kira janapadakalyāṇī setavatthaparibbājikāva ahosi. Sā sunhātā sunivatthā mālāgandhavilepanavibhūsitā bhagavato dhammaṃ sutvā sāvatthivāsīnaṃ jetavanato nikkhamanavelāya sāvatthito nikkhamitvā jetavanābhimukhī gacchati. Manussehi ca ‘‘kuhiṃ gacchasī’’ti pucchitā ‘‘samaṇaṃ gotamaṃ sāvake cassa ramayituṃ gacchāmī’’ti vatvā jetavanadvārakoṭṭhake vicaritvā jetavanadvārakoṭṭhake pidahite nagaraṃ pavisitvā pabhāte puna jetavanaṃ gantvā gandhakuṭisamīpe pupphāni vicinantī viya carati . Buddhupaṭṭhānaṃ āgatehi ca manussehi ‘‘kimatthaṃ āgatāsī’’ti pucchitā yaṃkiñcideva bhaṇati. Evaṃ aḍḍhamāsamatte vītikkante titthiyā taṃ jīvitā voropetvā parikhātaṭe nikkhipitvā pabhāte ‘‘sundariṃ na passāmā’’ti kolāhalaṃ katvā rañño ca ārocetvā tena anuññātā jetavanaṃ pavisitvā vicinantā viya taṃ nikkhittaṭṭhānā uddharitvā mañcakaṃ āropetvā nagaraṃ abhiharitvā upakkosaṃ akaṃsu. Sabbaṃ pāḷiyaṃ (udā. 38) āgatanayeneva veditabbaṃ.
भगवा तं दिवसं पच्चूससमये बुद्धचक्खुना लोकं वोलोकेन्तो ‘‘तित्थिया अज्ज अयसं उप्पादेस्सन्ती’’ति ञत्वा ‘‘तेसं सद्दहित्वा मादिसे चित्तं पकोपेत्वा महाजनो अपायाभिमुखो मा अहोसी’’ति गन्धकुटिद्वारं पिदहित्वा अन्तोगन्धकुटियंयेव अच्छि, न नगरं पिण्डाय पाविसि। भिक्खू पन द्वारं पिदहितं दिस्वा पुब्बसदिसमेव पविसिंसु। मनुस्सा भिक्खू दिस्वा नानप्पकारेहि अक्कोसिंसु। अथ आयस्मा आनन्दो भगवतो तं पवत्तिं आरोचेत्वा ‘‘तित्थियेहि, भन्ते, महाअयसो उप्पादितो, न सक्का इध वसितुं, विपुलो जम्बुदीपो, अञ्ञत्थ गच्छामा’’ति आह। तत्थपि अयसे उट्ठिते कुहिं गमिस्ससि आनन्दाति? ‘‘अञ्ञं नगरं भगवा’’ति। अथ भगवा ‘‘आगमेहि, आनन्द, सत्ताहमेवायं सद्दो भविस्सति, सत्ताहच्चयेन येहि अयसो कतो, तेसंयेव उपरि पतिस्सती’’ति वत्वा आनन्दत्थेरस्स धम्मदेसनत्थं ‘‘वदन्ति वे’’ति इमं गाथमभासि।
Bhagavā taṃ divasaṃ paccūsasamaye buddhacakkhunā lokaṃ volokento ‘‘titthiyā ajja ayasaṃ uppādessantī’’ti ñatvā ‘‘tesaṃ saddahitvā mādise cittaṃ pakopetvā mahājano apāyābhimukho mā ahosī’’ti gandhakuṭidvāraṃ pidahitvā antogandhakuṭiyaṃyeva acchi, na nagaraṃ piṇḍāya pāvisi. Bhikkhū pana dvāraṃ pidahitaṃ disvā pubbasadisameva pavisiṃsu. Manussā bhikkhū disvā nānappakārehi akkosiṃsu. Atha āyasmā ānando bhagavato taṃ pavattiṃ ārocetvā ‘‘titthiyehi, bhante, mahāayaso uppādito, na sakkā idha vasituṃ, vipulo jambudīpo, aññattha gacchāmā’’ti āha. Tatthapi ayase uṭṭhite kuhiṃ gamissasi ānandāti? ‘‘Aññaṃ nagaraṃ bhagavā’’ti. Atha bhagavā ‘‘āgamehi, ānanda, sattāhamevāyaṃ saddo bhavissati, sattāhaccayena yehi ayaso kato, tesaṃyeva upari patissatī’’ti vatvā ānandattherassa dhammadesanatthaṃ ‘‘vadanti ve’’ti imaṃ gāthamabhāsi.
तत्थ वदन्तीति भगवन्तं भिक्खुसङ्घञ्च उपवदन्ति। दुट्ठमनापि एके अथोपि वे सच्चमनाति एकच्चे दुट्ठचित्ता, एकच्चे तथसञ्ञिनोपि हुत्वा, तित्थिया दुट्ठचित्ता, ये तेसं वचनं सुत्वा सद्दहिंसु, ते सच्चमनाति अधिप्पायो। वादञ्च जातन्ति एतं अक्कोसवादं उप्पन्नं। मुनि नो उपेतीति अकारकताय च अकुप्पनताय च बुद्धमुनि न उपेति। तस्मा मुनी नत्थि खिलो कुहिञ्चीति तेन कारणेन अयं मुनि रागादिखिलेहि नत्थि खिलो कुहिञ्चीति वेदितब्बो।
Tattha vadantīti bhagavantaṃ bhikkhusaṅghañca upavadanti. Duṭṭhamanāpi eke athopi ve saccamanāti ekacce duṭṭhacittā, ekacce tathasaññinopi hutvā, titthiyā duṭṭhacittā, ye tesaṃ vacanaṃ sutvā saddahiṃsu, te saccamanāti adhippāyo. Vādañca jātanti etaṃ akkosavādaṃ uppannaṃ. Muni no upetīti akārakatāya ca akuppanatāya ca buddhamuni na upeti. Tasmā munī natthi khilo kuhiñcīti tena kāraṇena ayaṃ muni rāgādikhilehi natthi khilo kuhiñcīti veditabbo.
७८८. इमञ्च गाथं वत्वा भगवा आनन्दत्थेरं पुच्छि, ‘‘एवं खुंसेत्वा वम्भेत्वा वुच्चमाना भिक्खू, आनन्द, किं वदन्ती’’ति। न किञ्चि भगवाति। ‘‘न, आनन्द, ‘अहं सीलवा’ति सब्बत्थ तुण्ही भवितब्बं, लोके हि नाभासमानं जानन्ति मिस्सं बालेहि पण्डित’’न्ति वत्वा, ‘‘भिक्खू, आनन्द, ते मनुस्से एवं पटिचोदेन्तू’’ति धम्मदेसनत्थाय ‘‘अभूतवादी निरयं उपेती’’ति इमं गाथमभासि। थेरो तं उग्गहेत्वा भिक्खू आह – ‘‘मनुस्सा तुम्हेहि इमाय गाथाय पटिचोदेतब्बा’’ति। भिक्खू तथा अकंसु। पण्डितमनुस्सा तुण्ही अहेसुं। राजापि राजपुरिसे सब्बतो पेसेत्वा येसं धुत्तानं लञ्जं दत्वा तित्थिया तं मारापेसुं, ते गहेत्वा निग्गय्ह तं पवत्तिं ञत्वा तित्थिये परिभासि। मनुस्सापि तित्थिये दिस्वा लेड्डुना पहरन्ति, पंसुना ओकिरन्ति ‘‘भगवतो अयसं उप्पादेसु’’न्ति। आनन्दत्थेरो तं दिस्वा भगवतो आरोचेसि, भगवा थेरस्स इमं गाथमभासि ‘‘सकञ्हि दिट्ठिं…पे॰… वदेय्या’’ति।
788. Imañca gāthaṃ vatvā bhagavā ānandattheraṃ pucchi, ‘‘evaṃ khuṃsetvā vambhetvā vuccamānā bhikkhū, ānanda, kiṃ vadantī’’ti. Na kiñci bhagavāti. ‘‘Na, ānanda, ‘ahaṃ sīlavā’ti sabbattha tuṇhī bhavitabbaṃ, loke hi nābhāsamānaṃ jānanti missaṃ bālehi paṇḍita’’nti vatvā, ‘‘bhikkhū, ānanda, te manusse evaṃ paṭicodentū’’ti dhammadesanatthāya ‘‘abhūtavādī nirayaṃ upetī’’ti imaṃ gāthamabhāsi. Thero taṃ uggahetvā bhikkhū āha – ‘‘manussā tumhehi imāya gāthāya paṭicodetabbā’’ti. Bhikkhū tathā akaṃsu. Paṇḍitamanussā tuṇhī ahesuṃ. Rājāpi rājapurise sabbato pesetvā yesaṃ dhuttānaṃ lañjaṃ datvā titthiyā taṃ mārāpesuṃ, te gahetvā niggayha taṃ pavattiṃ ñatvā titthiye paribhāsi. Manussāpi titthiye disvā leḍḍunā paharanti, paṃsunā okiranti ‘‘bhagavato ayasaṃ uppādesu’’nti. Ānandatthero taṃ disvā bhagavato ārocesi, bhagavā therassa imaṃ gāthamabhāsi ‘‘sakañhi diṭṭhiṃ…pe… vadeyyā’’ti.
तस्सत्थो – यायं दिट्ठि तित्थियजनस्स ‘‘सुन्दरिं मारेत्वा समणानं सक्यपुत्तियानं अवण्णं पकासेत्वा एतेनुपायेन लद्धं सक्कारं सादियिस्सामा’’ति, सो तं दिट्ठिं कथं अतिक्कमेय्य, अथ खो सो अयसो तमेव तित्थियजनं पच्चागतो तं दिट्ठिं अच्चेतुं असक्कोन्तं। यो वा सस्सतादिवादी, सोपि सकं दिट्ठिं कथं अच्चयेय्य तेन दिट्ठिच्छन्देन अनुनीतो ताय च दिट्ठिरुचिया निविट्ठो, अपिच खो पन सयं समत्तानि पकुब्बमानो अत्तनाव परिपुण्णानि तानि दिट्ठिगतानि करोन्तो यथा जानेय्य, तथेव वदेय्याति।
Tassattho – yāyaṃ diṭṭhi titthiyajanassa ‘‘sundariṃ māretvā samaṇānaṃ sakyaputtiyānaṃ avaṇṇaṃ pakāsetvā etenupāyena laddhaṃ sakkāraṃ sādiyissāmā’’ti, so taṃ diṭṭhiṃ kathaṃ atikkameyya, atha kho so ayaso tameva titthiyajanaṃ paccāgato taṃ diṭṭhiṃ accetuṃ asakkontaṃ. Yo vā sassatādivādī, sopi sakaṃ diṭṭhiṃ kathaṃ accayeyya tena diṭṭhicchandena anunīto tāya ca diṭṭhiruciyā niviṭṭho, apica kho pana sayaṃ samattānipakubbamāno attanāva paripuṇṇāni tāni diṭṭhigatāni karonto yathā jāneyya, tatheva vadeyyāti.
७८९. अथ राजा सत्ताहच्चयेन तं कुणपं छड्डापेत्वा सायन्हसमयं विहारं गन्त्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा आह – ‘‘ननु, भन्ते, ईदिसे अयसे उप्पन्ने मय्हम्पि आरोचेतब्बं सिया’’ति। एवं वुत्ते भगवा, ‘‘न, महाराज, ‘अहं सीलवा गुणसम्पन्नो’ति परेसं आरोचेतुं अरियानं पतिरूप’’न्ति वत्वा तस्सा अट्ठुप्पत्तियं ‘‘यो अत्तनो सीलवतानी’’ति अवसेसगाथायो अभासि।
789. Atha rājā sattāhaccayena taṃ kuṇapaṃ chaḍḍāpetvā sāyanhasamayaṃ vihāraṃ gantvā bhagavantaṃ abhivādetvā āha – ‘‘nanu, bhante, īdise ayase uppanne mayhampi ārocetabbaṃ siyā’’ti. Evaṃ vutte bhagavā, ‘‘na, mahārāja, ‘ahaṃ sīlavā guṇasampanno’ti paresaṃ ārocetuṃ ariyānaṃ patirūpa’’nti vatvā tassā aṭṭhuppattiyaṃ ‘‘yo attano sīlavatānī’’ti avasesagāthāyo abhāsi.
तत्थ सीलवतानीति पातिमोक्खादीनि सीलानि आरञ्ञिकादीनि धुतङ्गवतानि च। अनानुपुट्ठोति अपुच्छितो। पावाति वदति। अनरियधम्मं कुसला तमाहु, यो आतुमानं सयमेव पावाति यो एवं अत्तानं सयमेव वदति, तस्स तं वादं ‘‘अनरियधम्मो एसो’’ति कुसला एवं कथेन्ति।
Tattha sīlavatānīti pātimokkhādīni sīlāni āraññikādīni dhutaṅgavatāni ca. Anānupuṭṭhoti apucchito. Pāvāti vadati. Anariyadhammaṃ kusalā tamāhu, yo ātumānaṃ sayameva pāvāti yo evaṃ attānaṃ sayameva vadati, tassa taṃ vādaṃ ‘‘anariyadhammo eso’’ti kusalā evaṃ kathenti.
७९०. सन्तोति रागादिकिलेसवूपसमेन सन्तो, तथा अभिनिब्बुतत्तो। इतिहन्ति सीलेसु अकत्थमानोति ‘‘अहमस्मि सीलसम्पन्नो’’तिआदिना नयेन इति सीलेसु अकत्थमानो, सीलनिमित्तं अत्तूपनायिकं वाचं अभासमानोति वुत्तं होति। तमरियधम्मं कुसला वदन्तीति तस्स तं अकत्थनं ‘‘अरियधम्मो एसो’’ति बुद्धादयो खन्धादिकुसला वदन्ति। यस्सुस्सदा नत्थि कुहिञ्चि लोकेति यस्स खीणासवस्स रागादयो सत्त उस्सदा कुहिञ्चि लोके नत्थि, तस्स तं अकत्थनं ‘‘अरियधम्मो एसो’’ति एवं कुसला वदन्तीति सम्बन्धो।
790.Santoti rāgādikilesavūpasamena santo, tathā abhinibbutatto. Itihanti sīlesu akatthamānoti ‘‘ahamasmi sīlasampanno’’tiādinā nayena iti sīlesu akatthamāno, sīlanimittaṃ attūpanāyikaṃ vācaṃ abhāsamānoti vuttaṃ hoti. Tamariyadhammaṃ kusalā vadantīti tassa taṃ akatthanaṃ ‘‘ariyadhammo eso’’ti buddhādayo khandhādikusalā vadanti. Yassussadā natthi kuhiñci loketi yassa khīṇāsavassa rāgādayo satta ussadā kuhiñci loke natthi, tassa taṃ akatthanaṃ ‘‘ariyadhammo eso’’ti evaṃ kusalā vadantīti sambandho.
७९१. एवं खीणासवपटिपत्तिं दस्सेत्वा इदानि दिट्ठिगतिकानं तित्थियानं पटिपत्तिं रञ्ञो दस्सेन्तो आह – ‘‘पकप्पिता सङ्खता’’ति। तत्थ पकप्पिताति परिकप्पिता। सङ्खताति पच्चयाभिसङ्खता। यस्साति यस्स कस्सचि दिट्ठिगतिकस्स। धम्माति दिट्ठियो। पुरक्खताति पुरतो कता। सन्तीति संविज्जन्ति। अवीवदाताति अवोदाता। यदत्तनि पस्सति आनिसंसं, तं निस्सितो कुप्पपटिच्चसन्तिन्ति यस्सेते दिट्ठिधम्मा पुरक्खता अवोदाता सन्ति, सो एवंविधो यस्मा अत्तनि तस्सा दिट्ठिया दिट्ठिधम्मिकञ्च सक्कारादिं, सम्परायिकञ्च गतिविसेसादिं आनिसंसं पस्सति, तस्मा तञ्च आनिसंसं, तञ्च कुप्पताय च पटिच्चसमुप्पन्नताय च सम्मुतिसन्तिताय च कुप्पपटिच्चसन्तिसङ्खातं दिट्ठिं निस्सितोव होति, सो तन्निस्सितत्ता अत्तानं वा उक्कंसेय्य परे वा वम्भेय्य अभूतेहिपि गुणदोसेहि।
791. Evaṃ khīṇāsavapaṭipattiṃ dassetvā idāni diṭṭhigatikānaṃ titthiyānaṃ paṭipattiṃ rañño dassento āha – ‘‘pakappitā saṅkhatā’’ti. Tattha pakappitāti parikappitā. Saṅkhatāti paccayābhisaṅkhatā. Yassāti yassa kassaci diṭṭhigatikassa. Dhammāti diṭṭhiyo. Purakkhatāti purato katā. Santīti saṃvijjanti. Avīvadātāti avodātā. Yadattani passati ānisaṃsaṃ, taṃ nissito kuppapaṭiccasantinti yassete diṭṭhidhammā purakkhatā avodātā santi, so evaṃvidho yasmā attani tassā diṭṭhiyā diṭṭhidhammikañca sakkārādiṃ, samparāyikañca gativisesādiṃ ānisaṃsaṃ passati, tasmā tañca ānisaṃsaṃ, tañca kuppatāya ca paṭiccasamuppannatāya ca sammutisantitāya ca kuppapaṭiccasantisaṅkhātaṃ diṭṭhiṃ nissitova hoti, so tannissitattā attānaṃ vā ukkaṃseyya pare vā vambheyya abhūtehipi guṇadosehi.
७९२. एवं निस्सितेन च दिट्ठीनिवेसा…पे॰… आदियती च धम्मन्ति। तत्थ दिट्ठीनिवेसाति इदंसच्चाभिनिवेससङ्खातानि दिट्ठिनिवेसनानि। न हि स्वातिवत्ताति सुखेन अतिवत्तितब्बा न होन्ति। धम्मेसु निच्छेय्य समुग्गहीतन्ति द्वासट्ठिदिट्ठिधम्मेसु तं तं समुग्गहितं अभिनिविट्ठं धम्मं निच्छिनित्वा पवत्तत्ता दिट्ठिनिवेसा न हि स्वातिवत्ताति वुत्तं होति। तस्मा नरो तेसु निवेसनेसु, निरस्सती आदियती च धम्मन्ति यस्मा न हि स्वातिवत्ता , तस्मा नरो तेसुयेव दिट्ठिनिवेसनेसु अजसीलगोसीलकुक्कुरसीलपञ्चातपमरुप्पपातउक्कुटिकप्पधानकण्टकापस्सयादिभेदं सत्थारधम्मक्खानगणादिभेदञ्च तं तं धम्मं निरस्सति च आदियति च जहति च गण्हाति च वनमक्कटो विय तं तं साखन्ति वुत्तं होति। एवं निरस्सन्तो च आदियन्तो च अनवट्ठितचित्तत्ता असन्तेहिपि गुणदोसेहि अत्तनो वा परस्स वा यसायसं उप्पादेय्य।
792. Evaṃ nissitena ca diṭṭhīnivesā…pe… ādiyatī ca dhammanti. Tattha diṭṭhīnivesāti idaṃsaccābhinivesasaṅkhātāni diṭṭhinivesanāni. Na hi svātivattāti sukhena ativattitabbā na honti. Dhammesu niccheyya samuggahītanti dvāsaṭṭhidiṭṭhidhammesu taṃ taṃ samuggahitaṃ abhiniviṭṭhaṃ dhammaṃ nicchinitvā pavattattā diṭṭhinivesā na hi svātivattāti vuttaṃ hoti. Tasmā naro tesu nivesanesu, nirassatī ādiyatī ca dhammanti yasmā na hi svātivattā , tasmā naro tesuyeva diṭṭhinivesanesu ajasīlagosīlakukkurasīlapañcātapamaruppapātaukkuṭikappadhānakaṇṭakāpassayādibhedaṃ satthāradhammakkhānagaṇādibhedañca taṃ taṃ dhammaṃ nirassati ca ādiyati ca jahati ca gaṇhāti ca vanamakkaṭo viya taṃ taṃ sākhanti vuttaṃ hoti. Evaṃ nirassanto ca ādiyanto ca anavaṭṭhitacittattā asantehipi guṇadosehi attano vā parassa vā yasāyasaṃ uppādeyya.
७९३. यो पनायं सब्बदिट्ठिगतादिदोसधुननाय पञ्ञाय समन्नागतत्ता धोनो, तस्स धोनस्स हि…पे॰… अनूपयो सो। किं वुत्तं होति? धोनधम्मसमन्नागमा धोनस्स धुतसब्बपापस्स अरहतो कत्थचि लोके तेसु तेसु भवेसु पकप्पिता दिट्ठि नत्थि, सो तस्सा दिट्ठिया अभावेन, याय च अत्तना कतं पापकम्मं पटिच्छादेन्ता तित्थिया मायाय मानेन वा एतं अगतिं गच्छन्ति, तम्पि मायञ्च मानञ्च पहाय धोनो रागादीनं दोसानं केन गच्छेय्य, दिट्ठधम्मे सम्पराये वा निरयादीसु गतिविसेसेसु केन सङ्खं गच्छेय्य, अनूपयो सो, सो हि तण्हादिट्ठिउपयानं द्विन्नं अभावेन अनूपयोति।
793. Yo panāyaṃ sabbadiṭṭhigatādidosadhunanāya paññāya samannāgatattā dhono, tassa dhonassa hi…pe… anūpayo so. Kiṃ vuttaṃ hoti? Dhonadhammasamannāgamā dhonassa dhutasabbapāpassa arahato katthaci loke tesu tesu bhavesu pakappitā diṭṭhi natthi, so tassā diṭṭhiyā abhāvena, yāya ca attanā kataṃ pāpakammaṃ paṭicchādentā titthiyā māyāya mānena vā etaṃ agatiṃ gacchanti, tampi māyañca mānañca pahāya dhono rāgādīnaṃ dosānaṃ kena gaccheyya, diṭṭhadhamme samparāye vā nirayādīsu gativisesesu kena saṅkhaṃ gaccheyya, anūpayo so, so hi taṇhādiṭṭhiupayānaṃ dvinnaṃ abhāvena anūpayoti.
७९४. यो पन तेसं द्विन्नं भावेन उपयो होति, सो उपयो हि…पे॰… दिट्ठिमिधेव सब्बन्ति। तत्थ उपयोति तण्हादिट्ठिनिस्सितो। धम्मेसु उपेति वादन्ति ‘‘रत्तो’’ति वा ‘‘दुट्ठो’’ति वा एवं तेसु तेसु धम्मेसु उपेति वादं। अनूपयं केन कथं वदेय्याति तण्हादिट्ठिपहानेन अनूपयं खीणासवं केन रागेन वा दोसेन वा कथं ‘‘रत्तो’’ति वा ‘‘दुट्ठो’’ति वा वदेय्य, एवं अनुपवज्जो च सो किं तित्थिया विय कतपटिच्छादको भविस्सतीति अधिप्पायो। अत्ता निरत्ता न हि तस्स अत्थीति तस्स हि अत्तदिट्ठि वा उच्छेददिट्ठि वा नत्थि, गहणं मुञ्चनं वापि अत्तनिरत्तसञ्ञितं नत्थि। किंकारणा नत्थीति चे? अधोसि सो दिट्ठिमिधेव सब्बं, यस्मा सो इधेव अत्तभावे ञाणवातेन सब्बं दिट्ठिगतं अधोसि, पजहि, विनोदेसीति अरहत्तनिकूटेन देसनं निट्ठापेसि। तं सुत्वा राजा अत्तमनो भगवन्तं अभिवादेत्वा पक्कामीति।
794. Yo pana tesaṃ dvinnaṃ bhāvena upayo hoti, so upayo hi…pe… diṭṭhimidheva sabbanti. Tattha upayoti taṇhādiṭṭhinissito. Dhammesu upeti vādanti ‘‘ratto’’ti vā ‘‘duṭṭho’’ti vā evaṃ tesu tesu dhammesu upeti vādaṃ. Anūpayaṃ kena kathaṃ vadeyyāti taṇhādiṭṭhipahānena anūpayaṃ khīṇāsavaṃ kena rāgena vā dosena vā kathaṃ ‘‘ratto’’ti vā ‘‘duṭṭho’’ti vā vadeyya, evaṃ anupavajjo ca so kiṃ titthiyā viya katapaṭicchādako bhavissatīti adhippāyo. Attā nirattā na hi tassa atthīti tassa hi attadiṭṭhi vā ucchedadiṭṭhi vā natthi, gahaṇaṃ muñcanaṃ vāpi attanirattasaññitaṃ natthi. Kiṃkāraṇā natthīti ce? Adhosi so diṭṭhimidheva sabbaṃ, yasmā so idheva attabhāve ñāṇavātena sabbaṃ diṭṭhigataṃ adhosi, pajahi, vinodesīti arahattanikūṭena desanaṃ niṭṭhāpesi. Taṃ sutvā rājā attamano bhagavantaṃ abhivādetvā pakkāmīti.
परमत्थजोतिकाय खुद्दक-अट्ठकथाय
Paramatthajotikāya khuddaka-aṭṭhakathāya
सुत्तनिपात-अट्ठकथाय दुट्ठट्ठकसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Suttanipāta-aṭṭhakathāya duṭṭhaṭṭhakasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / सुत्तनिपातपाळि • Suttanipātapāḷi / ३. दुट्ठट्ठकसुत्तं • 3. Duṭṭhaṭṭhakasuttaṃ
