| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā |
९. दुट्ठुल्लारोचनसिक्खापदवण्णना
9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
७८. नवमसिक्खापदे – दुट्ठुल्ला नाम आपत्ति चत्तारि च पाराजिकानि तेरस च सङ्घादिसेसाति इमिस्सा पाळिया ‘‘पाराजिकानि दुट्ठुल्लसद्दत्थदस्सनत्थं वुत्तानि, सङ्घादिसेसं पन इध अधिप्पेत’’न्ति अट्ठकथासु वुत्तं। तत्रायं विचारणा – सचे पाराजिकं आरोचेन्तस्स पाचित्तियं न भवेय्य, यथा समानेपि भिक्खु-भिक्खुनीनं उपसम्पन्नसद्दे यत्थ भिक्खुनी अनधिप्पेता होति, तत्थ भिक्खुं ठपेत्वा अवसेसो अनुपसम्पन्नोति वुच्चति; एवमिध समानेपि पाराजिकसङ्घादिसेसानं दुट्ठुल्लसद्दे यदि पाराजिकं अनधिप्पेतं, ‘‘दुट्ठुल्ला नाम आपत्ति तेरस सङ्घादिसेसा’’ति एतदेव वत्तब्बं सिया। तत्थ भवेय्य ‘‘यो पाराजिकं आपन्नो, सो भिक्खुभावतो चुतो, तस्मा तस्स आपत्तिं आरोचेन्तो दुक्कटं आपज्जती’’ति। एवं सति अक्कोसन्तोपि दुक्कटं आपज्जेय्य, पाचित्तियमेव च आपज्जति। वुत्तञ्हेतं – ‘‘असुद्धो होति पुग्गलो अञ्ञतरं पाराजिकं धम्मं अज्झापन्नो, तञ्चे असुद्धदिट्ठि समानो ओकासं कारापेत्वा अक्कोसाधिप्पायो वदति, आपत्ति ओमसवादस्सा’’ति (पारा॰ ३८९)। एवं पाळिया विचारियमानाय पाराजिकं आरोचेन्तस्सापि पाचित्तियमेव दिस्सति। किञ्चापि दिस्सति, अथ खो सब्बअट्ठकथासु वुत्तत्ता अट्ठकथाचरियाव एत्थ पमाणं, न अञ्ञा विचारणा। पुब्बेपि च आवोचुम्ह – ‘‘बुद्धेन धम्मो विनयो च वुत्तो, यो तस्स पुत्तेहि तथेव ञातो’’तिआदि (पारा॰ अट्ठ॰ १.गन्थारम्भकथा)। अट्ठकथाचरिया हि बुद्धस्स अधिप्पायं जानन्ति।
78. Navamasikkhāpade – duṭṭhullā nāma āpatti cattāri ca pārājikāni terasa ca saṅghādisesāti imissā pāḷiyā ‘‘pārājikāni duṭṭhullasaddatthadassanatthaṃ vuttāni, saṅghādisesaṃ pana idha adhippeta’’nti aṭṭhakathāsu vuttaṃ. Tatrāyaṃ vicāraṇā – sace pārājikaṃ ārocentassa pācittiyaṃ na bhaveyya, yathā samānepi bhikkhu-bhikkhunīnaṃ upasampannasadde yattha bhikkhunī anadhippetā hoti, tattha bhikkhuṃ ṭhapetvā avaseso anupasampannoti vuccati; evamidha samānepi pārājikasaṅghādisesānaṃ duṭṭhullasadde yadi pārājikaṃ anadhippetaṃ, ‘‘duṭṭhullā nāma āpatti terasa saṅghādisesā’’ti etadeva vattabbaṃ siyā. Tattha bhaveyya ‘‘yo pārājikaṃ āpanno, so bhikkhubhāvato cuto, tasmā tassa āpattiṃ ārocento dukkaṭaṃ āpajjatī’’ti. Evaṃ sati akkosantopi dukkaṭaṃ āpajjeyya, pācittiyameva ca āpajjati. Vuttañhetaṃ – ‘‘asuddho hoti puggalo aññataraṃ pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpanno, tañce asuddhadiṭṭhi samāno okāsaṃ kārāpetvā akkosādhippāyo vadati, āpatti omasavādassā’’ti (pārā. 389). Evaṃ pāḷiyā vicāriyamānāya pārājikaṃ ārocentassāpi pācittiyameva dissati. Kiñcāpi dissati, atha kho sabbaaṭṭhakathāsu vuttattā aṭṭhakathācariyāva ettha pamāṇaṃ, na aññā vicāraṇā. Pubbepi ca āvocumha – ‘‘buddhena dhammo vinayo ca vutto, yo tassa puttehi tatheva ñāto’’tiādi (pārā. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā). Aṭṭhakathācariyā hi buddhassa adhippāyaṃ jānanti.
इमिनापि चेतं परियायेन वेदितब्बं। अञ्ञत्र भिक्खुसम्मुतियाति हि वुत्तं। भिक्खुसम्मुतिया च आरोचनं आयतिं संवरत्थाय पुन तथारूपं आपत्तिं अनापज्जनत्थाय भगवता अनुञ्ञातं, न तस्स भिक्खुनो अवण्णमत्तप्पकासनत्थाय, सासने चस्स पतिट्ठानिसेधनत्थाय , न च पाराजिकं आपन्नस्स पुन तथारूपाय आपत्तिया अनापज्जनेन भिक्खुभावो नाम अत्थि। तस्मा ‘‘पाराजिकानि दुट्ठुल्लसद्दत्थदस्सनत्थं वुत्तानि, सङ्घादिसेसं पन इधाधिप्पेत’’न्ति यं अट्ठकथासु वुत्तं, तं सुवुत्तमेव।
Imināpi cetaṃ pariyāyena veditabbaṃ. Aññatra bhikkhusammutiyāti hi vuttaṃ. Bhikkhusammutiyā ca ārocanaṃ āyatiṃ saṃvaratthāya puna tathārūpaṃ āpattiṃ anāpajjanatthāya bhagavatā anuññātaṃ, na tassa bhikkhuno avaṇṇamattappakāsanatthāya, sāsane cassa patiṭṭhānisedhanatthāya , na ca pārājikaṃ āpannassa puna tathārūpāya āpattiyā anāpajjanena bhikkhubhāvo nāma atthi. Tasmā ‘‘pārājikāni duṭṭhullasaddatthadassanatthaṃ vuttāni, saṅghādisesaṃ pana idhādhippeta’’nti yaṃ aṭṭhakathāsu vuttaṃ, taṃ suvuttameva.
८०. अत्थि भिक्खुसम्मुति आपत्तिपरियन्तातिआदीसु पन या अयं भिक्खुसम्मुति वुत्ता, सा न कत्थचि आगता, इध वुत्तत्तायेव पन अभिण्हापत्तिकं भिक्खुं दिस्वा एवमेस परेसु हिरोत्तप्पेनापि आयतिं संवरं आपज्जिस्सतीति तस्स भिक्खुनो हितेसिताय तिक्खत्तुं अपलोकेत्वा सङ्घेन कातब्बाति वेदितब्बाति।
80.Atthibhikkhusammuti āpattipariyantātiādīsu pana yā ayaṃ bhikkhusammuti vuttā, sā na katthaci āgatā, idha vuttattāyeva pana abhiṇhāpattikaṃ bhikkhuṃ disvā evamesa paresu hirottappenāpi āyatiṃ saṃvaraṃ āpajjissatīti tassa bhikkhuno hitesitāya tikkhattuṃ apaloketvā saṅghena kātabbāti veditabbāti.
८२. अदुट्ठुल्लं आपत्तिं आरोचेति आपत्ति दुक्कटस्साति पञ्चपि आपत्तिक्खन्धे आरोचेन्तस्स दुक्कटं। महापच्चरियं पन पाराजिकं आरोचेन्तस्सापि दुक्कटमेव वुत्तं। अनुपसम्पन्नस्स दुट्ठुल्लं वा अदुट्ठुल्लं वा अज्झाचारन्ति एत्थ आदितो पञ्च सिक्खापदानि दुट्ठुल्लो नाम अज्झाचारो, सेसानि अदुट्ठुल्लो। सुक्कविस्सट्ठिकायसंसग्गदुट्ठुल्लअत्तकामा पनस्स अज्झाचारो नामाति वुत्तं।
82.Aduṭṭhullaṃ āpattiṃ āroceti āpatti dukkaṭassāti pañcapi āpattikkhandhe ārocentassa dukkaṭaṃ. Mahāpaccariyaṃ pana pārājikaṃ ārocentassāpi dukkaṭameva vuttaṃ. Anupasampannassa duṭṭhullaṃ vā aduṭṭhullaṃ vā ajjhācāranti ettha ādito pañca sikkhāpadāni duṭṭhullo nāma ajjhācāro, sesāni aduṭṭhullo. Sukkavissaṭṭhikāyasaṃsaggaduṭṭhullaattakāmā panassa ajjhācāro nāmāti vuttaṃ.
८३. वत्थुं आरोचेतीति ‘‘अयं सुक्कविस्सट्ठिं आपन्नो, दुट्ठुल्लं आपन्नो, अत्तकामं आपन्नो’’ कायसंसग्गं आपन्नोति एवं वदन्तस्स अनापत्ति। आपत्तिं आरोचेतीति एत्थ ‘‘अयं पाराजिकं आपन्नो, सङ्घादिसेसं थुल्लच्चयं पाचित्तियं पाटिदेसनीयं दुक्कटं दुब्भासितं आपन्नो’’ति वदति अनापत्ति। ‘‘अयं असुचिं मोचेत्वा सङ्घादिसेसं आपन्नो’’तिआदिना पन नयेन वत्थुना सद्धिं आपत्तिं घटेत्वा आरोचेन्तस्सेव आपत्ति। सेसमेत्थ उत्तानमेव।
83.Vatthuṃ ārocetīti ‘‘ayaṃ sukkavissaṭṭhiṃ āpanno, duṭṭhullaṃ āpanno, attakāmaṃ āpanno’’ kāyasaṃsaggaṃ āpannoti evaṃ vadantassa anāpatti. Āpattiṃ ārocetīti ettha ‘‘ayaṃ pārājikaṃ āpanno, saṅghādisesaṃ thullaccayaṃ pācittiyaṃ pāṭidesanīyaṃ dukkaṭaṃ dubbhāsitaṃ āpanno’’ti vadati anāpatti. ‘‘Ayaṃ asuciṃ mocetvā saṅghādisesaṃ āpanno’’tiādinā pana nayena vatthunā saddhiṃ āpattiṃ ghaṭetvā ārocentasseva āpatti. Sesamettha uttānameva.
तिसमुट्ठानं – कायचित्ततो वाचाचित्ततो कायवाचाचित्ततो च समुट्ठाति, किरियं, सञ्ञाविमोक्खं, सचित्तकं, लोकवज्जं, कायकम्मं, वचीकम्मं, अकुसलचित्तं, दुक्खवेदनन्ति।
Tisamuṭṭhānaṃ – kāyacittato vācācittato kāyavācācittato ca samuṭṭhāti, kiriyaṃ, saññāvimokkhaṃ, sacittakaṃ, lokavajjaṃ, kāyakammaṃ, vacīkammaṃ, akusalacittaṃ, dukkhavedananti.
दुट्ठुल्लारोचनसिक्खापदं नवमं।
Duṭṭhullārocanasikkhāpadaṃ navamaṃ.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / १. मुसावादवग्गो • 1. Musāvādavaggo
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ९. दुट्ठुल्लारोचनसिक्खापदवण्णना • 9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / ९. दुट्ठुल्लारोचनसिक्खापदवण्णना • 9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ९. दुट्ठुल्लारोचनसिक्खापदवण्णना • 9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / ९. दुट्ठुल्लारोचनसिक्खापदं • 9. Duṭṭhullārocanasikkhāpadaṃ
