| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / กงฺขาวิตรณี-อภินว-ฎีกา • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
๔. ทุฎฺฐุลฺลสิกฺขาปทวณฺณนา
4. Duṭṭhullasikkhāpadavaṇṇanā
จตฺตาริ ปาราชิกานิ อตฺถุทฺธารวเสน ปทภาชนิยํ ทสฺสิตานีติ อาห ‘‘ทุฎฺฐุลฺลนฺติ สงฺฆาทิเสสํ อธิเปฺปต’’นฺติฯ เยน เกนจิ อุปาเยนาติ ‘‘สามํ วา ชานาติ, อเญฺญ วา ตสฺส อาโรเจนฺติ, โส วา อาโรเจตี’’ติ (ปาจิ. ๓๙๙) วุเตฺตสุ เยน เกนจิ อุปาเยนฯ ปาจิตฺติยํ ธุรํ นิกฺขิตฺตมเตฺตเยวาติ อธิปฺปาโยฯ สเจ ปจฺฉาปิ อาโรเจติ, ธุรนิเกฺขปเน อาปตฺติโต น มุจฺจติฯ เตนาห ‘‘สเจปี’’ติอาทิฯ สมณสตมฺปิ อาปชฺชติเยวาติ สมณสตมฺปิ สุตฺวา ยทิ ฉาเทติ, ปาจิตฺติยํ อาปชฺชติเยวาติ อโตฺถฯ เยนสฺส อาโรจิตนฺติ เยน ทุติเยน อสฺส ตติยสฺส อาโรจิตํฯ ตเสฺสวาติ ตสฺส ทุติยเสฺสวฯ อาโรเจตีติ ปฎิจฺฉาทนตฺถเมว ‘‘มา กสฺสจิ อาโรเจสี’’ติ วทติฯ โกฎิฉินฺนา โหตีติ (สารตฺถ. ฎี. ปาจิตฺติย ๓.๓๙๙) ยสฺมา ปฎิจฺฉาทนปจฺจยา อาปตฺติํ อาปชฺชิตฺวาว ทุติเยน ตติยสฺส อาโรจิตํ, ตสฺมา ตปฺปจฺจยา ปุน เตน อาปชฺชิตพฺพาปตฺติยา อภาวโต อาปตฺติยา โกฎิ ฉินฺนา นาม โหติฯ
Cattāri pārājikāni atthuddhāravasena padabhājaniyaṃ dassitānīti āha ‘‘duṭṭhullanti saṅghādisesaṃ adhippeta’’nti. Yena kenaci upāyenāti ‘‘sāmaṃ vā jānāti, aññe vā tassa ārocenti, so vā ārocetī’’ti (pāci. 399) vuttesu yena kenaci upāyena. Pācittiyaṃ dhuraṃ nikkhittamatteyevāti adhippāyo. Sace pacchāpi āroceti, dhuranikkhepane āpattito na muccati. Tenāha ‘‘sacepī’’tiādi. Samaṇasatampi āpajjatiyevāti samaṇasatampi sutvā yadi chādeti, pācittiyaṃ āpajjatiyevāti attho. Yenassa ārocitanti yena dutiyena assa tatiyassa ārocitaṃ. Tassevāti tassa dutiyasseva. Ārocetīti paṭicchādanatthameva ‘‘mā kassaci ārocesī’’ti vadati. Koṭichinnā hotīti (sārattha. ṭī. pācittiya 3.399) yasmā paṭicchādanapaccayā āpattiṃ āpajjitvāva dutiyena tatiyassa ārocitaṃ, tasmā tappaccayā puna tena āpajjitabbāpattiyā abhāvato āpattiyā koṭi chinnā nāma hoti.
อาทิปเทติ ทุฎฺฐุลฺลาปตฺติสญฺญี, เวมติโก, อทุฎฺฐุลฺลาปตฺติสญฺญีติ อิเมสุ ตีสุ ‘‘ทุฎฺฐุลฺลาปตฺติสญฺญี ปฎิจฺฉาเทตี’’ติ (ปาจิ. ๔๐๐) อิมสฺมิํ ปฐมปเทฯ อิตเรสุ ทฺวีสูติ ‘‘เวมติโก ปฎิจฺฉาเทติ, อทุฎฺฐุลฺลาปตฺติสญฺญี ปฎิจฺฉาเทตี’’ติ อิเมสุ ปเทสุฯ อทุฎฺฐุลฺลายาติ อวเสสปญฺจาปตฺติกฺขเนฺธฯ อนุปสมฺปนฺนสฺส ทุฎฺฐุเลฺล วา อทุฎฺฐุเลฺล วา อชฺฌาจาเรติ อนุปสมฺปนฺนสฺส ปุริมปญฺจสิกฺขาปทวีติกฺกมสงฺขาเต ทุฎฺฐุเลฺล วา อิตรสฺมิํ อทุฎฺฐุเลฺล วา อชฺฌาจาเรฯ ยํ ปน สมนฺตปาสาทิกายํ ‘‘อนุปสมฺปนฺนสฺส สุกฺกวิสฎฺฐิ จ กายสํสโคฺค จาติ อยํ ทุฎฺฐุลฺลอชฺฌาจาโร นามา’’ติ (ปาจิ. อฎฺฐ. ๔๐๐) วุตฺตํ, ตํ ทุฎฺฐุลฺลาโรจนสิกฺขาปทฎฺฐกถาย (ปาจิ. อฎฺฐ. ๗๘ อาทโย) น สเมติ, น จาปิ เอวํ วตฺตุํ ยุชฺชติ ‘‘อาโรจเน อนุปสมฺปนฺนสฺส ทุฎฺฐุลฺลํ อญฺญถา อธิเปฺปตํ, ปฎิจฺฉาทเน อญฺญถา’’ติ (สารตฺถ. ฎี. ปาจิตฺติย ๔๐๐) วิเสสการณสฺสานุปลพฺภนโต, ตสฺมา ตํ อุปปริกฺขิตพฺพํฯ
Ādipadeti duṭṭhullāpattisaññī, vematiko, aduṭṭhullāpattisaññīti imesu tīsu ‘‘duṭṭhullāpattisaññī paṭicchādetī’’ti (pāci. 400) imasmiṃ paṭhamapade. Itaresu dvīsūti ‘‘vematiko paṭicchādeti, aduṭṭhullāpattisaññī paṭicchādetī’’ti imesu padesu. Aduṭṭhullāyāti avasesapañcāpattikkhandhe. Anupasampannassa duṭṭhulle vā aduṭṭhulle vā ajjhācāreti anupasampannassa purimapañcasikkhāpadavītikkamasaṅkhāte duṭṭhulle vā itarasmiṃ aduṭṭhulle vā ajjhācāre. Yaṃ pana samantapāsādikāyaṃ ‘‘anupasampannassa sukkavisaṭṭhi ca kāyasaṃsaggo cāti ayaṃ duṭṭhullaajjhācāro nāmā’’ti (pāci. aṭṭha. 400) vuttaṃ, taṃ duṭṭhullārocanasikkhāpadaṭṭhakathāya (pāci. aṭṭha. 78 ādayo) na sameti, na cāpi evaṃ vattuṃ yujjati ‘‘ārocane anupasampannassa duṭṭhullaṃ aññathā adhippetaṃ, paṭicchādane aññathā’’ti (sārattha. ṭī. pācittiya 400) visesakāraṇassānupalabbhanato, tasmā taṃ upaparikkhitabbaṃ.
ทุฎฺฐุลฺลสิกฺขาปทวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Duṭṭhullasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
