| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
៣. ទុដ្ឋុល្លវាចាសិក្ខាបទវណ្ណនា
3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā
ទុដ្ឋុល្លវាចស្សាទរាគវសេនាតិ ទុដ្ឋុល្លា វាចា ទុដ្ឋុល្លវាចា, តាយ អស្សាទចេតនា ទុដ្ឋុល្លវាចស្សាទោ, តេន សម្បយុត្តរាគវសេន។ ឯត្ថាធិប្បេតំ មាតុគាមំ ទស្សេតុំ ‘‘មាតុគាម’’ន្តិអាទិមាហ។ ទុដ្ឋុល្លាទុដ្ឋុល្លសំលក្ខណសមត្ថន្តិ អសទ្ធម្មសទ្ធម្មប្បដិសំយុត្តំ កថំ ជានិតុំ សមត្ថំ។ យា បន មហល្លិកាបិ ពាលា ឯឡមូគា, អយំ ឥធានធិប្បេតា។ វណ្ណោ នាម ទ្វេ មគ្គេ ឧទ្ទិស្ស ‘‘ឥត្ថិលក្ខណេន សុភលក្ខណេន សមន្នាគតាសី’’តិអាទិនា (បារា. អដ្ឋ. ២.២៨៥) ថោមនា។ អវណ្ណោ នាម ទ្វេ មគ្គេ ឧទ្ទិស្ស វុត្តវិបរិយាយេន គរហនា, ‘‘ឥត្ថិលក្ខណេន សុភលក្ខណេន អសមន្នាគតាសី’’តិអាទីហិ ខុំសនាតិ វុត្តំ ហោតិ។ យាចនា នាម ‘‘ទេហិ មេ, អរហសិ មេ ទាតុ’’ន្តិ (បារា. ២៨៥) វចនំ។ អាយាចនា នាម ‘‘កទា តេ មាតា បសីទិស្សតិ, កទា តេ បិតា បសីទិស្សតិ, កទា តេ ទេវតាយោ បសីទិស្សន្តិ, កទា តេ សុខណោ សុលយោ សុមុហុត្តោ ភវិស្សតិ, កទា តេ មេថុនំ ធម្មំ លភិស្សាមី’’តិ (បារា. ២៨៥) វចនំ ។ បុច្ឆនំ នាម ‘‘កថំ ត្វំ សាមិកស្ស ទេសិ, កថំ ជារស្ស ទេសី’’តិ (បារា. ២៨៥) វចនំ។ បដិបុច្ឆនំ នាម ‘‘ឯវំ កិរ ត្វំ សាមិកស្ស ទេតិ, ឯវំ ជារស្ស ទេសី’’តិ (បារា. ២៨៥) វចនំ។ អាចិក្ខនំ នាម បុដ្ឋស្ស ‘‘ឯវំ ទេហិ, ឯវំ ទេន្តា សាមិកស្ស បិយា ភវិស្សសិ, មនាបា ចា’’តិ (បារា. ២៨៥) ភណនំ។ អនុសាសនំ នាម អបុដ្ឋស្ស ‘‘ឯវំ ទេហិ, ឯវំ ទេន្តា សាមិកស្ស បិយា ភវិស្សសិ, មនាបា ចា’’តិ (បារា. ២៨៥) ភវនំ។ អក្កោសនំ (បារា. ២៨៥) នាម ‘‘អនិមិត្តាសិ, និមិត្តមត្តាសិ, អលោហិតាសិ, ធុវលោហិតាសិ, ធុវចោឡាសិ, បគ្ឃរន្តីសិ, សិខរណីសិ, ឥត្ថិបណ្ឌកាសិ, វេបុរិសិកាសិ, សម្ភិន្នាសិ, ឧភតោព្យញ្ជនកាសី’’តិ (បារា. ២៨៥) វចនំ។ យស្មា មេថុនុបសំហិតាយ វាចាយ អធិកំ ទុដ្ឋុល្លំ នាម នត្ថិ, តស្មា ‘‘មេថុនុបសំហិតាហី’’តិ ឥទំ ទុដ្ឋុល្លវាចាយ សិខាបត្តលក្ខណទស្សនន្តិ វុត្តំ, ន បន មេថុនុបសំហិតាយេវ ទុដ្ឋុល្លវាចត្តា។ សិខរណីសីតិ (បារា. អដ្ឋ. ២.២៨៥) ពហិនិក្ខន្តអាណិមំសា។ សម្ភិន្នាសីតិ សម្ភិន្នវច្ចមគ្គបស្សាវមគ្គា។ ឧភតោព្យញ្ជនកាសីតិ បុរិសនិមិត្តេន, ឥត្ថិនិមិត្តេន ចាតិ ឧភតោព្យញ្ជនេហិ សមន្នាគតា។
Duṭṭhullavācassādarāgavasenāti duṭṭhullā vācā duṭṭhullavācā, tāya assādacetanā duṭṭhullavācassādo, tena sampayuttarāgavasena. Etthādhippetaṃ mātugāmaṃ dassetuṃ ‘‘mātugāma’’ntiādimāha. Duṭṭhullāduṭṭhullasaṃlakkhaṇasamatthanti asaddhammasaddhammappaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ jānituṃ samatthaṃ. Yā pana mahallikāpi bālā eḷamūgā, ayaṃ idhānadhippetā. Vaṇṇo nāma dve magge uddissa ‘‘itthilakkhaṇena subhalakkhaṇena samannāgatāsī’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.285) thomanā. Avaṇṇo nāma dve magge uddissa vuttavipariyāyena garahanā, ‘‘itthilakkhaṇena subhalakkhaṇena asamannāgatāsī’’tiādīhi khuṃsanāti vuttaṃ hoti. Yācanā nāma ‘‘dehi me, arahasi me dātu’’nti (pārā. 285) vacanaṃ. Āyācanā nāma ‘‘kadā te mātā pasīdissati, kadā te pitā pasīdissati, kadā te devatāyo pasīdissanti, kadā te sukhaṇo sulayo sumuhutto bhavissati, kadā te methunaṃ dhammaṃ labhissāmī’’ti (pārā. 285) vacanaṃ . Pucchanaṃ nāma ‘‘kathaṃ tvaṃ sāmikassa desi, kathaṃ jārassa desī’’ti (pārā. 285) vacanaṃ. Paṭipucchanaṃ nāma ‘‘evaṃ kira tvaṃ sāmikassa deti, evaṃ jārassa desī’’ti (pārā. 285) vacanaṃ. Ācikkhanaṃ nāma puṭṭhassa ‘‘evaṃ dehi, evaṃ dentā sāmikassa piyā bhavissasi, manāpā cā’’ti (pārā. 285) bhaṇanaṃ. Anusāsanaṃ nāma apuṭṭhassa ‘‘evaṃ dehi, evaṃ dentā sāmikassa piyā bhavissasi, manāpā cā’’ti (pārā. 285) bhavanaṃ. Akkosanaṃ (pārā. 285) nāma ‘‘animittāsi, nimittamattāsi, alohitāsi, dhuvalohitāsi, dhuvacoḷāsi, paggharantīsi, sikharaṇīsi, itthipaṇḍakāsi, vepurisikāsi, sambhinnāsi, ubhatobyañjanakāsī’’ti (pārā. 285) vacanaṃ. Yasmā methunupasaṃhitāya vācāya adhikaṃ duṭṭhullaṃ nāma natthi, tasmā ‘‘methunupasaṃhitāhī’’ti idaṃ duṭṭhullavācāya sikhāpattalakkhaṇadassananti vuttaṃ, na pana methunupasaṃhitāyeva duṭṭhullavācattā. Sikharaṇīsīti (pārā. aṭṭha. 2.285) bahinikkhantaāṇimaṃsā. Sambhinnāsīti sambhinnavaccamaggapassāvamaggā. Ubhatobyañjanakāsīti purisanimittena, itthinimittena cāti ubhatobyañjanehi samannāgatā.
ឯត្ថ ច វណ្ណភណនេ តាវ ‘‘ឥត្ថិលក្ខណេន សុភលក្ខណេន សមន្នាគតាសី’’តិ វទតិ, ន តាវ សីសំ ឯតិ។ ‘‘តវ វច្ចមគ្គោ ច បស្សាវមគ្គោ ច សុភោ សុភសណ្ឋានោ ទស្សនីយោ, ឦទិសេន នាម ឥត្ថិលក្ខណេន សុភលក្ខណេន សមន្នាគតាសី’’តិ វទតិ, សីសំ ឯតិ, សង្ឃាទិសេសោ ហោតីតិ អត្ថោ។
Ettha ca vaṇṇabhaṇane tāva ‘‘itthilakkhaṇena subhalakkhaṇena samannāgatāsī’’ti vadati, na tāva sīsaṃ eti. ‘‘Tava vaccamaggo ca passāvamaggo ca subho subhasaṇṭhāno dassanīyo, īdisena nāma itthilakkhaṇena subhalakkhaṇena samannāgatāsī’’ti vadati, sīsaṃ eti, saṅghādiseso hotīti attho.
អវណ្ណភណនេ បន ‘‘អនិមិត្តាសី’’តិអាទីហិ ឯកាទសហិ បទេហិ អវណ្ណេ អឃដិតេ សីសំ ន ឯតិ, ឃដិតេបិ តេសុ ‘‘សិខរណីសិ សម្ភិន្នាសិ ឧភតោព្យញ្ជនកាសី’’តិ ឥមេហិ តីហិ ឃដិតេយេវ សង្ឃាទិសេសោ។
Avaṇṇabhaṇane pana ‘‘animittāsī’’tiādīhi ekādasahi padehi avaṇṇe aghaṭite sīsaṃ na eti, ghaṭitepi tesu ‘‘sikharaṇīsi sambhinnāsi ubhatobyañjanakāsī’’ti imehi tīhi ghaṭiteyeva saṅghādiseso.
យាចនាយបិ ‘‘ទេហិ មេ’’តិ ឯត្តកេនេវ សីសំ ន ឯតិ, ‘‘មេថុនំ ធម្មំ ទេហី’’តិ ឯវំ មេថុនធម្មេន ឃដិតេ ឯវ សង្ឃាទិសេសោ។
Yācanāyapi ‘‘dehi me’’ti ettakeneva sīsaṃ na eti, ‘‘methunaṃ dhammaṃ dehī’’ti evaṃ methunadhammena ghaṭite eva saṅghādiseso.
‘‘កទា តេ មាតា បសីទិស្សតី’’តិអាទីសុ អាយាចនវចនេសុបិ ឯត្តកេនេវ សីសំ ន ឯតិ, ‘‘កទា តេ មាតា បសីទិស្សតិ, កទា តេ មេថុនំ ធម្មំ លភិស្សាមី’’តិ វា ‘‘តវ មាតរិ បសន្នាយ វា មេថុនំ ធម្មំ លភិស្សាមី’’តិអាទិនា បន នយេន មេថុនធម្មេន ឃដិតេយេវ សង្ឃាទិសេសោ។
‘‘Kadā te mātā pasīdissatī’’tiādīsu āyācanavacanesupi ettakeneva sīsaṃ na eti, ‘‘kadā te mātā pasīdissati, kadā te methunaṃ dhammaṃ labhissāmī’’ti vā ‘‘tava mātari pasannāya vā methunaṃ dhammaṃ labhissāmī’’tiādinā pana nayena methunadhammena ghaṭiteyeva saṅghādiseso.
‘‘កថំ ត្វំ សាមិកស្ស ទេសី’’តិអាទីសុ (បារា. ២៨៥) បុច្ឆាវចនេសុបិ ‘‘មេថុនំ ធម្ម’’ន្តិ វុត្តេយេវ សង្ឃាទិសេសោ។ ‘‘ឯវំ កិរ ត្វំ សាមិកស្ស ទេសី’’តិ (បារា. ២៨៥) បដិបុច្ឆាវចនេសុបិ ឯសេវ នយោ។
‘‘Kathaṃ tvaṃ sāmikassa desī’’tiādīsu (pārā. 285) pucchāvacanesupi ‘‘methunaṃ dhamma’’nti vutteyeva saṅghādiseso. ‘‘Evaṃ kira tvaṃ sāmikassa desī’’ti (pārā. 285) paṭipucchāvacanesupi eseva nayo.
អាចិក្ខនាយ ច ‘‘ឯវំ ទេហី’’តិ, ‘‘ឯវំ ទទមានា’’តិ វុត្តេបិ សីសំ ន ឯតិ, ‘‘មេថុនំ ធម្មំ ឯវំ ទេហិ, ឯវំ ឧបនេហិ, ឯវំ មេថុនំ ធម្មំ ទទមានា ឧបនយមានា សាមិកស្ស បិយា ហោតី’’តិអាទិនា បន នយេន មេថុនធម្មេន ឃដិតេយេវ សង្ឃាទិសេសោ។ អនុសាសនិវចនេសុបិ ឯសេវ នយោ។
Ācikkhanāya ca ‘‘evaṃ dehī’’ti, ‘‘evaṃ dadamānā’’ti vuttepi sīsaṃ na eti, ‘‘methunaṃ dhammaṃ evaṃ dehi, evaṃ upanehi, evaṃ methunaṃ dhammaṃ dadamānā upanayamānā sāmikassa piyā hotī’’tiādinā pana nayena methunadhammena ghaṭiteyeva saṅghādiseso. Anusāsanivacanesupi eseva nayo.
អក្កោសវចនេសុ បន ឯកាទសសុ ‘‘សិខរណីសិ សម្ភិន្នាសិ ឧភតោព្យញ្ជនកាសី’’តិ ឥមានិ តីណិយេវ បទានិ សុទ្ធានិ សីសំ ឯន្តិ, ឥតិ ឥមានិ ច តីណិ, បុរិមានិ ច វច្ចមគ្គបស្សាវមគ្គមេថុនធម្មបទានិ តីណីតិ ឆ បទានិ សុទ្ធានិ អាបត្តិករានិ, សេសានិ ‘‘អនិមិត្តាសី’’តិអាទីនិ អនិមិត្តេ ‘‘មេថុនំ ធម្មំ មេ ទេហី’’តិ វា ‘‘អនិមិត្តាសិ, មេថុនំ ធម្មំ មេ ទេហី’’តិ វា អាទិនា នយេន មេថុនធម្មេន ឃដិតានេវ អាបត្តិករានិ ហោន្តីតិ វេទិតព្ពានិ។
Akkosavacanesu pana ekādasasu ‘‘sikharaṇīsi sambhinnāsi ubhatobyañjanakāsī’’ti imāni tīṇiyeva padāni suddhāni sīsaṃ enti, iti imāni ca tīṇi, purimāni ca vaccamaggapassāvamaggamethunadhammapadāni tīṇīti cha padāni suddhāni āpattikarāni, sesāni ‘‘animittāsī’’tiādīni animitte ‘‘methunaṃ dhammaṃ me dehī’’ti vā ‘‘animittāsi, methunaṃ dhammaṃ me dehī’’ti vā ādinā nayena methunadhammena ghaṭitāneva āpattikarāni hontīti veditabbāni.
អធក្ខកន្តិ អក្ខកតោ បដ្ឋាយ អធោ។ ឧព្ភជាណុមណ្ឌលន្តិ ជាណុមណ្ឌលតោ បដ្ឋាយ ឧទ្ធំ។ ឧព្ភក្ខកន្តិ អក្ខកតោ បដ្ឋាយ ឧទ្ធំ។ អធោជាណុមណ្ឌលន្តិ ជាណុមណ្ឌលតោ បដ្ឋាយ អធោ។ អក្ខកំ, បន ជាណុមណ្ឌលញ្ច ឯត្ថេវ ទុក្កដខេត្តេ សង្គហំ គច្ឆតិ ភិក្ខុនិយា កាយសំសគ្គេ វិយ ។ ន ហិ ពុទ្ធា គរុកាបត្តិំ សាវសេសំ បញ្ញាបេន្តីតិ។ កាយប្បដិពទ្ធន្តិ វត្ថំ វា បុប្ផំ វា អាភរណំ វា។
Adhakkhakanti akkhakato paṭṭhāya adho. Ubbhajāṇumaṇḍalanti jāṇumaṇḍalato paṭṭhāya uddhaṃ. Ubbhakkhakanti akkhakato paṭṭhāya uddhaṃ. Adhojāṇumaṇḍalanti jāṇumaṇḍalato paṭṭhāya adho. Akkhakaṃ, pana jāṇumaṇḍalañca ettheva dukkaṭakhette saṅgahaṃ gacchati bhikkhuniyā kāyasaṃsagge viya . Na hi buddhā garukāpattiṃ sāvasesaṃ paññāpentīti. Kāyappaṭibaddhanti vatthaṃ vā pupphaṃ vā ābharaṇaṃ vā.
អត្ថធម្មអនុសាសនិបុរេក្ខារានន្តិ (បារា. អដ្ឋ. ២.២៨៧) ឯត្ថ ‘‘អនិមិត្តា’’តិអាទីនំ បទានំ អត្ថំ កថេន្តោ, អដ្ឋកថំ វា សជ្ឈាយំ ករោន្តោ អត្ថបុរេក្ខារោ នាម, បាឡិំ វាចេន្តោ, សជ្ឈាយំ វា ករោន្តោ ធម្មបុរេក្ខារោ នាម, ‘‘ឥទានិបិ អនិមិត្តាសិ, ឧភតោព្យញ្ជនកាសិ, អប្បមាទំ ទានិ ករេយ្យាសិ, យថា អាយតិម្បិ ឯវរូបា មា ហោហិសី’’តិ ភណន្តោ អនុសាសនិបុរេក្ខារោ នាម។ ឥតិ អត្ថញ្ច ធម្មញ្ច អនុសាសនិញ្ច បុរក្ខិត្វា ភណន្តានំ អនាបត្តិ។ យោ បន ភិក្ខុនីនំ បាឡិំ វាចេន្តោ បកតិវាចនាមគ្គំ បហាយ ហសន្តោ ហសន្តោ ‘‘សិខរណីសិ, សម្ភិន្នាសិ, ឧភតោព្យញ្ជនកាសី’’តិ បុនប្បុនំ ភណតិ, តស្ស អាបត្តិយេវ។ ឥធ អាទិកម្មិកោ ឧទាយិត្ថេរោ, តស្ស អនាបត្តិ អាទិកម្មិកស្ស។ ននុ ‘‘សិខរណី’’តិអាទីហិ អក្កោសន្តស្ស បដិឃចិត្តំ ឧប្បជ្ជតីតិ ទុក្ខវេទនាយបិ ភវិតព្ពំ, អថ កស្មា ទ្វិវេទនន្តិ? នាយំ ទោសោ។ រាគវសេន ហិ អយំ អាបត្តិ, ន បដិឃវសេន, តស្មា រាគវសេនេវ បវត្តោ អក្កោសោ ឥធាធិប្បេតោ, ន បដិឃវសេនាបីតិ។
Atthadhammaanusāsanipurekkhārānanti (pārā. aṭṭha. 2.287) ettha ‘‘animittā’’tiādīnaṃ padānaṃ atthaṃ kathento, aṭṭhakathaṃ vā sajjhāyaṃ karonto atthapurekkhāro nāma, pāḷiṃ vācento, sajjhāyaṃ vā karonto dhammapurekkhāro nāma, ‘‘idānipi animittāsi, ubhatobyañjanakāsi, appamādaṃ dāni kareyyāsi, yathā āyatimpi evarūpā mā hohisī’’ti bhaṇanto anusāsanipurekkhāro nāma. Iti atthañca dhammañca anusāsaniñca purakkhitvā bhaṇantānaṃ anāpatti. Yo pana bhikkhunīnaṃ pāḷiṃ vācento pakativācanāmaggaṃ pahāya hasanto hasanto ‘‘sikharaṇīsi, sambhinnāsi, ubhatobyañjanakāsī’’ti punappunaṃ bhaṇati, tassa āpattiyeva. Idha ādikammiko udāyitthero, tassa anāpatti ādikammikassa. Nanu ‘‘sikharaṇī’’tiādīhi akkosantassa paṭighacittaṃ uppajjatīti dukkhavedanāyapi bhavitabbaṃ, atha kasmā dvivedananti? Nāyaṃ doso. Rāgavasena hi ayaṃ āpatti, na paṭighavasena, tasmā rāgavaseneva pavatto akkoso idhādhippeto, na paṭighavasenāpīti.
ទុដ្ឋុល្លវាចាសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
