| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / කඞ්‌ඛාවිතරණී-අභිනව-ටීකා • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
3. දුට්‌ඨුල්‌ලවාචාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා
3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā
දුට්‌ඨුල්‌ලවාචස්‌සාදරාගවසෙනාති දුට්‌ඨුල්‌ලා වාචා දුට්‌ඨුල්‌ලවාචා, තාය අස්‌සාදචෙතනා දුට්‌ඨුල්‌ලවාචස්‌සාදො, තෙන සම්‌පයුත්‌තරාගවසෙන. එත්‌ථාධිප්‌පෙතං මාතුගාමං දස්‌සෙතුං ‘‘මාතුගාම’’න්‌තිආදිමාහ. දුට්‌ඨුල්‌ලාදුට්‌ඨුල්‌ලසංලක්‌ඛණසමත්‌ථන්‌ති අසද්‌ධම්‌මසද්‌ධම්‌මප්‌පටිසංයුත්‌තං කථං ජානිතුං සමත්‌ථං. යා පන මහල්‌ලිකාපි බාලා එළමූගා, අයං ඉධානධිප්‌පෙතා. වණ්‌ණො නාම ද්‌වෙ මග්‌ගෙ උද්‌දිස්‌ස ‘‘ඉත්‌ථිලක්‌ඛණෙන සුභලක්‌ඛණෙන සමන්‌නාගතාසී’’තිආදිනා (පාරා. අට්‌ඨ. 2.285) ථොමනා. අවණ්‌ණො නාම ද්‌වෙ මග්‌ගෙ උද්‌දිස්‌ස වුත්‌තවිපරියායෙන ගරහනා, ‘‘ඉත්‌ථිලක්‌ඛණෙන සුභලක්‌ඛණෙන අසමන්‌නාගතාසී’’තිආදීහි ඛුංසනාති වුත්‌තං හොති. යාචනා නාම ‘‘දෙහි මෙ, අරහසි මෙ දාතු’’න්‌ති (පාරා. 285) වචනං. ආයාචනා නාම ‘‘කදා තෙ මාතා පසීදිස්‌සති, කදා තෙ පිතා පසීදිස්‌සති, කදා තෙ දෙවතායො පසීදිස්‌සන්‌ති, කදා තෙ සුඛණො සුලයො සුමුහුත්‌තො භවිස්‌සති, කදා තෙ මෙථුනං ධම්‌මං ලභිස්‌සාමී’’ති (පාරා. 285) වචනං . පුච්‌ඡනං නාම ‘‘කථං ත්‌වං සාමිකස්‌ස දෙසි, කථං ජාරස්‌ස දෙසී’’ති (පාරා. 285) වචනං. පටිපුච්‌ඡනං නාම ‘‘එවං කිර ත්‌වං සාමිකස්‌ස දෙති, එවං ජාරස්‌ස දෙසී’’ති (පාරා. 285) වචනං. ආචික්‌ඛනං නාම පුට්‌ඨස්‌ස ‘‘එවං දෙහි, එවං දෙන්‌තා සාමිකස්‌ස පියා භවිස්‌සසි, මනාපා චා’’ති (පාරා. 285) භණනං. අනුසාසනං නාම අපුට්‌ඨස්‌ස ‘‘එවං දෙහි, එවං දෙන්‌තා සාමිකස්‌ස පියා භවිස්‌සසි, මනාපා චා’’ති (පාරා. 285) භවනං. අක්‌කොසනං (පාරා. 285) නාම ‘‘අනිමිත්‌තාසි, නිමිත්‌තමත්‌තාසි, අලොහිතාසි, ධුවලොහිතාසි, ධුවචොළාසි, පග්‌ඝරන්‌තීසි, සිඛරණීසි, ඉත්‌ථිපණ්‌ඩකාසි, වෙපුරිසිකාසි, සම්‌භින්‌නාසි, උභතොබ්‍යඤ්‌ජනකාසී’’ති (පාරා. 285) වචනං. යස්‌මා මෙථුනුපසංහිතාය වාචාය අධිකං දුට්‌ඨුල්‌ලං නාම නත්‌ථි, තස්‌මා ‘‘මෙථුනුපසංහිතාහී’’ති ඉදං දුට්‌ඨුල්‌ලවාචාය සිඛාපත්‌තලක්‌ඛණදස්‌සනන්‌ති වුත්‌තං, න පන මෙථුනුපසංහිතායෙව දුට්‌ඨුල්‌ලවාචත්‌තා. සිඛරණීසීති (පාරා. අට්‌ඨ. 2.285) බහිනික්‌ඛන්‌තආණිමංසා. සම්‌භින්‌නාසීති සම්‌භින්‌නවච්‌චමග්‌ගපස්‌සාවමග්‌ගා. උභතොබ්‍යඤ්‌ජනකාසීති පුරිසනිමිත්‌තෙන, ඉත්‌ථිනිමිත්‌තෙන චාති උභතොබ්‍යඤ්‌ජනෙහි සමන්‌නාගතා.
Duṭṭhullavācassādarāgavasenāti duṭṭhullā vācā duṭṭhullavācā, tāya assādacetanā duṭṭhullavācassādo, tena sampayuttarāgavasena. Etthādhippetaṃ mātugāmaṃ dassetuṃ ‘‘mātugāma’’ntiādimāha. Duṭṭhullāduṭṭhullasaṃlakkhaṇasamatthanti asaddhammasaddhammappaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ jānituṃ samatthaṃ. Yā pana mahallikāpi bālā eḷamūgā, ayaṃ idhānadhippetā. Vaṇṇo nāma dve magge uddissa ‘‘itthilakkhaṇena subhalakkhaṇena samannāgatāsī’’tiādinā (pārā. aṭṭha. 2.285) thomanā. Avaṇṇo nāma dve magge uddissa vuttavipariyāyena garahanā, ‘‘itthilakkhaṇena subhalakkhaṇena asamannāgatāsī’’tiādīhi khuṃsanāti vuttaṃ hoti. Yācanā nāma ‘‘dehi me, arahasi me dātu’’nti (pārā. 285) vacanaṃ. Āyācanā nāma ‘‘kadā te mātā pasīdissati, kadā te pitā pasīdissati, kadā te devatāyo pasīdissanti, kadā te sukhaṇo sulayo sumuhutto bhavissati, kadā te methunaṃ dhammaṃ labhissāmī’’ti (pārā. 285) vacanaṃ . Pucchanaṃ nāma ‘‘kathaṃ tvaṃ sāmikassa desi, kathaṃ jārassa desī’’ti (pārā. 285) vacanaṃ. Paṭipucchanaṃ nāma ‘‘evaṃ kira tvaṃ sāmikassa deti, evaṃ jārassa desī’’ti (pārā. 285) vacanaṃ. Ācikkhanaṃ nāma puṭṭhassa ‘‘evaṃ dehi, evaṃ dentā sāmikassa piyā bhavissasi, manāpā cā’’ti (pārā. 285) bhaṇanaṃ. Anusāsanaṃ nāma apuṭṭhassa ‘‘evaṃ dehi, evaṃ dentā sāmikassa piyā bhavissasi, manāpā cā’’ti (pārā. 285) bhavanaṃ. Akkosanaṃ (pārā. 285) nāma ‘‘animittāsi, nimittamattāsi, alohitāsi, dhuvalohitāsi, dhuvacoḷāsi, paggharantīsi, sikharaṇīsi, itthipaṇḍakāsi, vepurisikāsi, sambhinnāsi, ubhatobyañjanakāsī’’ti (pārā. 285) vacanaṃ. Yasmā methunupasaṃhitāya vācāya adhikaṃ duṭṭhullaṃ nāma natthi, tasmā ‘‘methunupasaṃhitāhī’’ti idaṃ duṭṭhullavācāya sikhāpattalakkhaṇadassananti vuttaṃ, na pana methunupasaṃhitāyeva duṭṭhullavācattā. Sikharaṇīsīti (pārā. aṭṭha. 2.285) bahinikkhantaāṇimaṃsā. Sambhinnāsīti sambhinnavaccamaggapassāvamaggā. Ubhatobyañjanakāsīti purisanimittena, itthinimittena cāti ubhatobyañjanehi samannāgatā.
එත්‌ථ ච වණ්‌ණභණනෙ තාව ‘‘ඉත්‌ථිලක්‌ඛණෙන සුභලක්‌ඛණෙන සමන්‌නාගතාසී’’ති වදති, න තාව සීසං එති. ‘‘තව වච්‌චමග්‌ගො ච පස්‌සාවමග්‌ගො ච සුභො සුභසණ්‌ඨානො දස්‌සනීයො, ඊදිසෙන නාම ඉත්‌ථිලක්‌ඛණෙන සුභලක්‌ඛණෙන සමන්‌නාගතාසී’’ති වදති, සීසං එති, සඞ්‌ඝාදිසෙසො හොතීති අත්‌ථො.
Ettha ca vaṇṇabhaṇane tāva ‘‘itthilakkhaṇena subhalakkhaṇena samannāgatāsī’’ti vadati, na tāva sīsaṃ eti. ‘‘Tava vaccamaggo ca passāvamaggo ca subho subhasaṇṭhāno dassanīyo, īdisena nāma itthilakkhaṇena subhalakkhaṇena samannāgatāsī’’ti vadati, sīsaṃ eti, saṅghādiseso hotīti attho.
අවණ්‌ණභණනෙ පන ‘‘අනිමිත්‌තාසී’’තිආදීහි එකාදසහි පදෙහි අවණ්‌ණෙ අඝටිතෙ සීසං න එති, ඝටිතෙපි තෙසු ‘‘සිඛරණීසි සම්‌භින්‌නාසි උභතොබ්‍යඤ්‌ජනකාසී’’ති ඉමෙහි තීහි ඝටිතෙයෙව සඞ්‌ඝාදිසෙසො.
Avaṇṇabhaṇane pana ‘‘animittāsī’’tiādīhi ekādasahi padehi avaṇṇe aghaṭite sīsaṃ na eti, ghaṭitepi tesu ‘‘sikharaṇīsi sambhinnāsi ubhatobyañjanakāsī’’ti imehi tīhi ghaṭiteyeva saṅghādiseso.
යාචනායපි ‘‘දෙහි මෙ’’ති එත්‌තකෙනෙව සීසං න එති, ‘‘මෙථුනං ධම්‌මං දෙහී’’ති එවං මෙථුනධම්‌මෙන ඝටිතෙ එව සඞ්‌ඝාදිසෙසො.
Yācanāyapi ‘‘dehi me’’ti ettakeneva sīsaṃ na eti, ‘‘methunaṃ dhammaṃ dehī’’ti evaṃ methunadhammena ghaṭite eva saṅghādiseso.
‘‘කදා තෙ මාතා පසීදිස්‌සතී’’තිආදීසු ආයාචනවචනෙසුපි එත්‌තකෙනෙව සීසං න එති, ‘‘කදා තෙ මාතා පසීදිස්‌සති, කදා තෙ මෙථුනං ධම්‌මං ලභිස්‌සාමී’’ති වා ‘‘තව මාතරි පසන්‌නාය වා මෙථුනං ධම්‌මං ලභිස්‌සාමී’’තිආදිනා පන නයෙන මෙථුනධම්‌මෙන ඝටිතෙයෙව සඞ්‌ඝාදිසෙසො.
‘‘Kadā te mātā pasīdissatī’’tiādīsu āyācanavacanesupi ettakeneva sīsaṃ na eti, ‘‘kadā te mātā pasīdissati, kadā te methunaṃ dhammaṃ labhissāmī’’ti vā ‘‘tava mātari pasannāya vā methunaṃ dhammaṃ labhissāmī’’tiādinā pana nayena methunadhammena ghaṭiteyeva saṅghādiseso.
‘‘කථං ත්‌වං සාමිකස්‌ස දෙසී’’තිආදීසු (පාරා. 285) පුච්‌ඡාවචනෙසුපි ‘‘මෙථුනං ධම්‌ම’’න්‌ති වුත්‌තෙයෙව සඞ්‌ඝාදිසෙසො. ‘‘එවං කිර ත්‌වං සාමිකස්‌ස දෙසී’’ති (පාරා. 285) පටිපුච්‌ඡාවචනෙසුපි එසෙව නයො.
‘‘Kathaṃ tvaṃ sāmikassa desī’’tiādīsu (pārā. 285) pucchāvacanesupi ‘‘methunaṃ dhamma’’nti vutteyeva saṅghādiseso. ‘‘Evaṃ kira tvaṃ sāmikassa desī’’ti (pārā. 285) paṭipucchāvacanesupi eseva nayo.
ආචික්‌ඛනාය ච ‘‘එවං දෙහී’’ති, ‘‘එවං දදමානා’’ති වුත්‌තෙපි සීසං න එති, ‘‘මෙථුනං ධම්‌මං එවං දෙහි, එවං උපනෙහි, එවං මෙථුනං ධම්‌මං දදමානා උපනයමානා සාමිකස්‌ස පියා හොතී’’තිආදිනා පන නයෙන මෙථුනධම්‌මෙන ඝටිතෙයෙව සඞ්‌ඝාදිසෙසො. අනුසාසනිවචනෙසුපි එසෙව නයො.
Ācikkhanāya ca ‘‘evaṃ dehī’’ti, ‘‘evaṃ dadamānā’’ti vuttepi sīsaṃ na eti, ‘‘methunaṃ dhammaṃ evaṃ dehi, evaṃ upanehi, evaṃ methunaṃ dhammaṃ dadamānā upanayamānā sāmikassa piyā hotī’’tiādinā pana nayena methunadhammena ghaṭiteyeva saṅghādiseso. Anusāsanivacanesupi eseva nayo.
අක්‌කොසවචනෙසු පන එකාදසසු ‘‘සිඛරණීසි සම්‌භින්‌නාසි උභතොබ්‍යඤ්‌ජනකාසී’’ති ඉමානි තීණියෙව පදානි සුද්‌ධානි සීසං එන්‌ති, ඉති ඉමානි ච තීණි, පුරිමානි ච වච්‌චමග්‌ගපස්‌සාවමග්‌ගමෙථුනධම්‌මපදානි තීණීති ඡ පදානි සුද්‌ධානි ආපත්‌තිකරානි, සෙසානි ‘‘අනිමිත්‌තාසී’’තිආදීනි අනිමිත්‌තෙ ‘‘මෙථුනං ධම්‌මං මෙ දෙහී’’ති වා ‘‘අනිමිත්‌තාසි, මෙථුනං ධම්‌මං මෙ දෙහී’’ති වා ආදිනා නයෙන මෙථුනධම්‌මෙන ඝටිතානෙව ආපත්‌තිකරානි හොන්‌තීති වෙදිතබ්‌බානි.
Akkosavacanesu pana ekādasasu ‘‘sikharaṇīsi sambhinnāsi ubhatobyañjanakāsī’’ti imāni tīṇiyeva padāni suddhāni sīsaṃ enti, iti imāni ca tīṇi, purimāni ca vaccamaggapassāvamaggamethunadhammapadāni tīṇīti cha padāni suddhāni āpattikarāni, sesāni ‘‘animittāsī’’tiādīni animitte ‘‘methunaṃ dhammaṃ me dehī’’ti vā ‘‘animittāsi, methunaṃ dhammaṃ me dehī’’ti vā ādinā nayena methunadhammena ghaṭitāneva āpattikarāni hontīti veditabbāni.
අධක්‌ඛකන්‌ති අක්‌ඛකතො පට්‌ඨාය අධො. උබ්‌භජාණුමණ්‌ඩලන්‌ති ජාණුමණ්‌ඩලතො පට්‌ඨාය උද්‌ධං. උබ්‌භක්‌ඛකන්‌ති අක්‌ඛකතො පට්‌ඨාය උද්‌ධං. අධොජාණුමණ්‌ඩලන්‌ති ජාණුමණ්‌ඩලතො පට්‌ඨාය අධො. අක්‌ඛකං, පන ජාණුමණ්‌ඩලඤ්‌ච එත්‌ථෙව දුක්‌කටඛෙත්‌තෙ සඞ්‌ගහං ගච්‌ඡති භික්‌ඛුනියා කායසංසග්‌ගෙ විය . න හි බුද්‌ධා ගරුකාපත්‌තිං සාවසෙසං පඤ්‌ඤාපෙන්‌තීති. කායප්‌පටිබද්‌ධන්‌ති වත්‌ථං වා පුප්‌ඵං වා ආභරණං වා.
Adhakkhakanti akkhakato paṭṭhāya adho. Ubbhajāṇumaṇḍalanti jāṇumaṇḍalato paṭṭhāya uddhaṃ. Ubbhakkhakanti akkhakato paṭṭhāya uddhaṃ. Adhojāṇumaṇḍalanti jāṇumaṇḍalato paṭṭhāya adho. Akkhakaṃ, pana jāṇumaṇḍalañca ettheva dukkaṭakhette saṅgahaṃ gacchati bhikkhuniyā kāyasaṃsagge viya . Na hi buddhā garukāpattiṃ sāvasesaṃ paññāpentīti. Kāyappaṭibaddhanti vatthaṃ vā pupphaṃ vā ābharaṇaṃ vā.
අත්‌ථධම්‌මඅනුසාසනිපුරෙක්‌ඛාරානන්‌ති (පාරා. අට්‌ඨ. 2.287) එත්‌ථ ‘‘අනිමිත්‌තා’’තිආදීනං පදානං අත්‌ථං කථෙන්‌තො, අට්‌ඨකථං වා සජ්‌ඣායං කරොන්‌තො අත්‌ථපුරෙක්‌ඛාරො නාම, පාළිං වාචෙන්‌තො, සජ්‌ඣායං වා කරොන්‌තො ධම්‌මපුරෙක්‌ඛාරො නාම, ‘‘ඉදානිපි අනිමිත්‌තාසි, උභතොබ්‍යඤ්‌ජනකාසි, අප්‌පමාදං දානි කරෙය්‍යාසි, යථා ආයතිම්‌පි එවරූපා මා හොහිසී’’ති භණන්‌තො අනුසාසනිපුරෙක්‌ඛාරො නාම. ඉති අත්‌ථඤ්‌ච ධම්‌මඤ්‌ච අනුසාසනිඤ්‌ච පුරක්‌ඛිත්‌වා භණන්‌තානං අනාපත්‌ති. යො පන භික්‌ඛුනීනං පාළිං වාචෙන්‌තො පකතිවාචනාමග්‌ගං පහාය හසන්‌තො හසන්‌තො ‘‘සිඛරණීසි, සම්‌භින්‌නාසි, උභතොබ්‍යඤ්‌ජනකාසී’’ති පුනප්‌පුනං භණති, තස්‌ස ආපත්‌තියෙව. ඉධ ආදිකම්‌මිකො උදායිත්‌ථෙරො, තස්‌ස අනාපත්‌ති ආදිකම්‌මිකස්‌ස. නනු ‘‘සිඛරණී’’තිආදීහි අක්‌කොසන්‌තස්‌ස පටිඝචිත්‌තං උප්‌පජ්‌ජතීති දුක්‌ඛවෙදනායපි භවිතබ්‌බං, අථ කස්‌මා ද්‌විවෙදනන්‌ති? නායං දොසො. රාගවසෙන හි අයං ආපත්‌ති, න පටිඝවසෙන, තස්‌මා රාගවසෙනෙව පවත්‌තො අක්‌කොසො ඉධාධිප්‌පෙතො, න පටිඝවසෙනාපීති.
Atthadhammaanusāsanipurekkhārānanti (pārā. aṭṭha. 2.287) ettha ‘‘animittā’’tiādīnaṃ padānaṃ atthaṃ kathento, aṭṭhakathaṃ vā sajjhāyaṃ karonto atthapurekkhāro nāma, pāḷiṃ vācento, sajjhāyaṃ vā karonto dhammapurekkhāro nāma, ‘‘idānipi animittāsi, ubhatobyañjanakāsi, appamādaṃ dāni kareyyāsi, yathā āyatimpi evarūpā mā hohisī’’ti bhaṇanto anusāsanipurekkhāro nāma. Iti atthañca dhammañca anusāsaniñca purakkhitvā bhaṇantānaṃ anāpatti. Yo pana bhikkhunīnaṃ pāḷiṃ vācento pakativācanāmaggaṃ pahāya hasanto hasanto ‘‘sikharaṇīsi, sambhinnāsi, ubhatobyañjanakāsī’’ti punappunaṃ bhaṇati, tassa āpattiyeva. Idha ādikammiko udāyitthero, tassa anāpatti ādikammikassa. Nanu ‘‘sikharaṇī’’tiādīhi akkosantassa paṭighacittaṃ uppajjatīti dukkhavedanāyapi bhavitabbaṃ, atha kasmā dvivedananti? Nāyaṃ doso. Rāgavasena hi ayaṃ āpatti, na paṭighavasena, tasmā rāgavaseneva pavatto akkoso idhādhippeto, na paṭighavasenāpīti.
දුට්‌ඨුල්‌ලවාචාසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
