Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਕਙ੍ਖਾવਿਤਰਣੀ-ਪੁਰਾਣ-ਟੀਕਾ • Kaṅkhāvitaraṇī-purāṇa-ṭīkā |
੩. ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲવਾਚਾਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā
‘‘ਕਦਾ ਤੇ ਮਾਤਾ ਪਸੀਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਯਾਚਨਂ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲવਾਚਾਯ ਸਿਖਾਪਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਮੇਥੁਨੁਪਸਂਹਿਤੇਯੇવ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲવਾਚਾਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ। ‘‘ਉਭਤੋਬ੍ਯਞ੍ਜਨਕਾਸੀ’’ਤਿ વਚਨਂ ਪਨ ਪੁਰਿਸਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਅਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸવਤ੍ਥੁਨਾ ਮਿਸ੍ਸવਚਨਂ, ਪੁਰਿਸਉਭਤੋਬ੍ਯਞ੍ਜਨਕਸ੍ਸ ਚ ਇਤ੍ਥਿਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ, ਇਤਰਂ ਪਾਕਟਂ। ਯਦਿ ਤਮ੍ਪਿ ਜਨੇਤਿ, ਕਥਂ ‘ਅਨਿਮਿਤ੍ਤਾਸੀ’ਤਿਆਦੀਨਿ ਪਦਾਨਿ ਨ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸਂ ਜਨੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਏਕੇ, ਤਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸਾਪਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਧਿવਚਨਤ੍ਤਾ। ‘‘ਮੇਥੁਨੁਪਸਂਹਿਤਾਹਿ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੨੪੮) ਮਾਤਿਕਾਯਂ ਲਕ੍ਖਣਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਚ ਮੇਥੁਨੁਪਸਂਹਿਤਾਹਿ ਓਭਾਸਨੇ ਪਟਿવਿਜਾਨਨ੍ਤਿਯਾ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋ, ਅਪ੍ਪਟਿવਿਜਾਨਨ੍ਤਿਯਾ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ, ਇਤਰੇਹਿ ਓਭਾਸਨੇ ਪਟਿવਿਜਾਨਨ੍ਤਿਯਾ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ, ਅਪ੍ਪਟਿવਿਜਾਨਨ੍ਤਿਯਾ ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ ਏਕੇ, વਿਚਾਰੇਤ੍વਾ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਤ੍ਥਾਹ – ‘‘ਸਿਖਰਣੀ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਘਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਕਸ੍ਮਾ ‘‘ਤਿવੇਦਨ’’ਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ‘‘ਦ੍વਿવੇਦਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ? ਰਾਗવਸੇਨ ਅਯਂ ਆਪਤ੍ਤਿ, ਨ ਪਟਿਘવਸੇਨ। ਤਸ੍ਮਾ ਰਾਗવਸੇਨੇવ ਪવਤ੍ਤੋ ਅਕ੍ਕੋਸੋ ਇਧ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਦ੍વਿવੇਦਨ’’ਨ੍ਤਿ વਚਨਂ ਸੁવੁਤ੍ਤਮੇવ।
‘‘Kadā te mātā pasīdissatī’’ti āyācanaṃ duṭṭhullavācāya sikhāpattalakkhaṇadassanatthaṃ vuttaṃ, na methunupasaṃhiteyeva duṭṭhullavācāti dassanatthaṃ. ‘‘Ubhatobyañjanakāsī’’ti vacanaṃ pana purisanimittena asaṅghādisesavatthunā missavacanaṃ, purisaubhatobyañjanakassa ca itthinimittaṃ paṭicchannaṃ, itaraṃ pākaṭaṃ. Yadi tampi janeti, kathaṃ ‘animittāsī’tiādīni padāni na saṅghādisesaṃ janentī’’ti eke, taṃ na yuttaṃ purisassāpi nimittādhivacanattā. ‘‘Methunupasaṃhitāhi saṅghādiseso’’ti (pārā. 248) mātikāyaṃ lakkhaṇassa vuttattā ca methunupasaṃhitāhi obhāsane paṭivijānantiyā saṅghādiseso, appaṭivijānantiyā thullaccayaṃ, itarehi obhāsane paṭivijānantiyā thullaccayaṃ, appaṭivijānantiyā dukkaṭanti eke, vicāretvā gahetabbaṃ. Etthāha – ‘‘sikharaṇī’’tiādīhi akkosantassa paṭighacittaṃ uppajjati, kasmā ‘‘tivedana’’nti avatvā ‘‘dvivedana’’nti vuttanti? Rāgavasena ayaṃ āpatti, na paṭighavasena. Tasmā rāgavaseneva pavatto akkoso idha adhippeto. Tasmā ‘‘dvivedana’’nti vacanaṃ suvuttameva.
ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲવਾਚਾਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.