| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ದ್ವಾದಸಮಚಿತ್ತಂ
Dvādasamacittaṃ
೪೨೭. ದ್ವಾದಸಮಸ್ಸ ಸಮಯವವತ್ಥಾನೇ ಉದ್ಧಚ್ಚೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತನ್ತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ। ಇದಞ್ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಛಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ವೇದನಾವಸೇನ ಮಜ್ಝತ್ತಂ ಹುತ್ವಾ ಉದ್ಧತಂ ಹೋತಿ। ಇಧ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೇ ‘ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ’-ಠಾನೇ ‘ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಹೋತೀ’ತಿ ಆಗತಂ। ಪದಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅಟ್ಠವೀಸತಿ ಪದಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಅಗ್ಗಹಿತಗ್ಗಹಣೇನ ಚುದ್ದಸ। ತೇಸಂ ವಸೇನ ಸವಿಭತ್ತಿಕಾವಿಭತ್ತಿಕರಾಸಿವಿಧಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಮನಸಿಕಾರೋತಿ ದ್ವೇಯೇವ ಯೇವಾಪನಕಾ।
427. Dvādasamassa samayavavatthāne uddhaccena sampayuttanti uddhaccasampayuttaṃ. Idañhi cittaṃ chasu ārammaṇesu vedanāvasena majjhattaṃ hutvā uddhataṃ hoti. Idha dhammuddese ‘vicikicchā’-ṭhāne ‘uddhaccaṃ hotī’ti āgataṃ. Padapaṭipāṭiyā aṭṭhavīsati padāni honti. Aggahitaggahaṇena cuddasa. Tesaṃ vasena savibhattikāvibhattikarāsividhānaṃ veditabbaṃ. Adhimokkho manasikāroti dveyeva yevāpanakā.
೪೨೯. ನಿದ್ದೇಸವಾರಸ್ಸ ಉದ್ಧಚ್ಚನಿದ್ದೇಸೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ನ ಸತ್ತಸ್ಸ, ನ ಪೋಸಸ್ಸ। ಉದ್ಧಚ್ಚನ್ತಿ ಉದ್ಧತಾಕಾರೋ। ನ ವೂಪಸಮೋತಿ ಅವೂಪಸಮೋ। ಚೇತೋ ವಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಚೇತಸೋವಿಕ್ಖೇಪೋ। ಭನ್ತತ್ತಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭನ್ತಭಾವೋ, ಭನ್ತಯಾನಭನ್ತಗೋಣಾದೀನಿ ವಿಯ। ಇಮಿನಾ ಏಕಾರಮ್ಮಣಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಪ್ಫನ್ದನಂ ಕಥಿತಂ। ಉದ್ಧಚ್ಚಞ್ಹಿ ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ವಿಪ್ಫನ್ದತಿ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
429. Niddesavārassa uddhaccaniddese cittassāti na sattassa, na posassa. Uddhaccanti uddhatākāro. Na vūpasamoti avūpasamo. Ceto vikkhipatīti cetasovikkhepo. Bhantattaṃ cittassāti cittassa bhantabhāvo, bhantayānabhantagoṇādīni viya. Iminā ekārammaṇasmiṃyeva vipphandanaṃ kathitaṃ. Uddhaccañhi ekārammaṇe vipphandati, vicikicchā nānārammaṇe. Sesaṃ sabbavāresu heṭṭhā vuttanayeneva veditabbaṃ.
ಇದಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚಿತ್ತದ್ವಯೇ ಪಕಿಣ್ಣಕವಿನಿಚ್ಛಯೋ ಹೋತಿ। ‘ಆರಮ್ಮಣೇ ಪವಟ್ಟನಕಚಿತ್ತಾನಿ ನಾಮ ಕತೀ’ತಿ? ಹಿ ವುತ್ತೇ ‘ಇಮಾನೇವ ದ್ವೇ’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಹಗತಂ ಏಕನ್ತೇನ ಪವಟ್ಟತಿ, ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಂ ಪನ ಲದ್ಧಾಧಿಮೋಕ್ಖತ್ತಾ ಲದ್ಧಪತಿಟ್ಠಂ ಪವಟ್ಟತಿ। ಯಥಾ ಹಿ ವಟ್ಟಚತುರಸ್ಸೇಸು ದ್ವೀಸು ಮಣೀಸು ಪಬ್ಭಾರಟ್ಠಾನೇ ಪವಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠೇಸು ವಟ್ಟಮಣಿ ಏಕನ್ತೇನೇವ ಪವಟ್ಟತಿ, ಚತುರಸ್ಸೋ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪವಟ್ಟತಿ, ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಹೀನಾದಿಭೇದೋ ನ ಉದ್ಧಟೋ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಏಕನ್ತಹೀನತ್ತಾ। ಸಹಜಾತಾಧಿಪತಿ ಲಬ್ಭಮಾನೋಪಿ ನ ಉದ್ಧಟೋ, ಹೇಟ್ಠಾ ದಸ್ಸಿತನಯತ್ತಾ। ಞಾಣಾಭಾವತೋ ಪನೇತ್ಥ ವೀಮಂಸಾಧಿಪತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಪಚ್ಛಿಮದ್ವಯೇ ಸೇಸೋಪಿ ನತ್ಥಿ ಏವ। ಕಸ್ಮಾ? ಕಞ್ಚಿ ಧಮ್ಮಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನತೋ, ಪಟ್ಠಾನೇ ಚ ಪಟಿಸಿದ್ಧತೋ।
Idāni imasmiṃ cittadvaye pakiṇṇakavinicchayo hoti. ‘Ārammaṇe pavaṭṭanakacittāni nāma katī’ti? Hi vutte ‘imāneva dve’ti vattabbaṃ. Tattha vicikicchāsahagataṃ ekantena pavaṭṭati, uddhaccasahagataṃ pana laddhādhimokkhattā laddhapatiṭṭhaṃ pavaṭṭati. Yathā hi vaṭṭacaturassesu dvīsu maṇīsu pabbhāraṭṭhāne pavaṭṭetvā vissaṭṭhesu vaṭṭamaṇi ekanteneva pavaṭṭati, caturasso patiṭṭhāya patiṭṭhāya pavaṭṭati, evaṃsampadamidaṃ veditabbaṃ. Sabbesupi hīnādibhedo na uddhaṭo, sabbesaṃ ekantahīnattā. Sahajātādhipati labbhamānopi na uddhaṭo, heṭṭhā dassitanayattā. Ñāṇābhāvato panettha vīmaṃsādhipati nāma natthi. Pacchimadvaye sesopi natthi eva. Kasmā? Kañci dhammaṃ dhuraṃ katvā anuppajjanato, paṭṭhāne ca paṭisiddhato.
ಇಮೇಹಿ ಪನ ದ್ವಾದಸಹಿಪಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತೇಹಿ ಕಮ್ಮೇ ಆಯೂಹಿತೇ, ಠಪೇತ್ವಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಂ, ಸೇಸಾನಿ ಏಕಾದಸೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಆಕಡ್ಢನ್ತಿ। ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಹಗತೇ ಅಲದ್ಧಾಧಿಮೋಕ್ಖೇ ದುಬ್ಬಲೇಪಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಆಕಡ್ಢಮಾನೇ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಂ ಲದ್ಧಾಧಿಮೋಕ್ಖಂ ಬಲವಂ ಕಸ್ಮಾ ನಾಕಡ್ಢತೀತಿ? ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾಭಾವತೋ। ಯದಿ ಹಿ ಆಕಡ್ಢೇಯ್ಯ ‘ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬ’-ಪದವಿಭಙ್ಗೇ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ, ಠಪೇತ್ವಾ ತಂ, ಸೇಸಾನಿ ಏಕಾದಸ ಆಕಡ್ಢನ್ತಿ। ತೇಸು ಹಿ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಕಮ್ಮೇ ಆಯೂಹಿತೇ ತಾಯ ಚೇತನಾಯ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಹೋತಿ। ಅಕುಸಲವಿಪಾಕೇಸು ಅಹೇತುಕಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತುಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾಯ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಇತರಸ್ಸಾಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿದಾನಂ ಭವೇಯ್ಯ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಂ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ‘ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬ’-ಪದವಿಭಙ್ಗೇ ನಾಗತನ್ತಿ।
Imehi pana dvādasahipi akusalacittehi kamme āyūhite, ṭhapetvā uddhaccasahagataṃ, sesāni ekādaseva paṭisandhiṃ ākaḍḍhanti. Vicikicchāsahagate aladdhādhimokkhe dubbalepi paṭisandhiṃ ākaḍḍhamāne uddhaccasahagataṃ laddhādhimokkhaṃ balavaṃ kasmā nākaḍḍhatīti? Dassanena pahātabbābhāvato. Yadi hi ākaḍḍheyya ‘dassanenapahātabba’-padavibhaṅge āgaccheyya, tasmā, ṭhapetvā taṃ, sesāni ekādasa ākaḍḍhanti. Tesu hi yena kenaci kamme āyūhite tāya cetanāya catūsu apāyesu paṭisandhi hoti. Akusalavipākesu ahetukamanoviññāṇadhātuupekkhāsahagatāya paṭisandhiṃ gaṇhāti. Itarassāpi ettheva paṭisandhidānaṃ bhaveyya. Yasmā panetaṃ natthi, tasmā ‘dassanenapahātabba’-padavibhaṅge nāgatanti.
ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾತಿಪದಸ್ಸ ವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Akusalā dhammātipadassa vaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಾನಿ • Dvādasa akusalāni
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ದ್ವಾದಸಮಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ • Dvādasamacittavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ದ್ವಾದಸಮಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ • Dvādasamacittavaṇṇanā
