| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā |
ದ್ವಾದಸಮಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ
Dvādasamacittavaṇṇanā
೪೨೯. ಸಹಜಾತಾಧಿಪತಿ ನತ್ಥಿ ‘‘ಛನ್ದವತೋ ಚೇ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸಾ ಮಯ್ಹಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವಾ। ಅನುದ್ಧಟತ್ತಾ ಪಟಿಸಿದ್ಧತಾ, ಯಥಾಧಮ್ಮಸಾಸನೇ ಅವಚನಮ್ಪಿ ಅಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ।
429. Sahajātādhipati natthi ‘‘chandavato ce vicikicchā uppajjati, sā mayhaṃ uppajjeyyā’’tiādippavattiyā abhāvā. Anuddhaṭattā paṭisiddhatā, yathādhammasāsane avacanampi abhāvaṃ dīpeti.
ಅವಚನತೋತಿ ಅ-ಕಾರಸ್ಸ ತದಞ್ಞವಚನತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಏತೇನ ಚ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬೇಸು ಅಭಾವವಚನೇನ ಕಾರಣಸಿದ್ಧಿಯಾ ಫಲಸಿದ್ಧೀತಿ ತತ್ಥ ಅಭಾವಸ್ಸ ಕಾರಣಮೇವ ತಾವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಪಟಿಸನ್ಧಿಅನಾಕಡ್ಢನತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ತಂಸಭಾವತಾ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ। ತತೋ ಚ ‘‘ಬಲವಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಆಕಡ್ಢತಿ, ದುಬ್ಬಲಂ ನಾಕಡ್ಢತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿದಾನಸಭಾವೇಸು। ಯಸ್ಸ ಪನ ಪಟಿಸನ್ಧಿದಾನಸಭಾವೋ ಏವ ನತ್ಥಿ, ನ ತಸ್ಸ ಬಲವಭಾವೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿಆಕಡ್ಢನೇ ಕಾರಣನ್ತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ದಸ್ಸಿತೋ ಹೋತಿ। ಅನಾಕಡ್ಢನಂ ಸಾಧೇತಿ ‘‘ಯದಿ ಹಿ ಆಕಡ್ಢೇಯ್ಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ। ಯಸ್ಮಾ ಚ ನಾಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ನಾಕಡ್ಢತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ‘‘ಯಸ್ಮಾ ಪನ ತಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿದಾನಂ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ನಾಗತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಅನಾಕಡ್ಢನತೋ ಅನಾಗಮನಂ ಸಾಧೇತು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Avacanatoti a-kārassa tadaññavacanataṃ dasseti. Etena ca dassanena pahātabbesu abhāvavacanena kāraṇasiddhiyā phalasiddhīti tattha abhāvassa kāraṇameva tāva dassetuṃ ‘‘paṭisandhianākaḍḍhanato’’ti vuttaṃ. Tena taṃsabhāvatā tassa cittuppādassa vuttā hoti. Tato ca ‘‘balavaṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍhati, dubbalaṃ nākaḍḍhatī’’ti idaṃ paṭisandhidānasabhāvesu. Yassa pana paṭisandhidānasabhāvo eva natthi, na tassa balavabhāvo paṭisandhiākaḍḍhane kāraṇanti ayamattho dassito hoti. Anākaḍḍhanaṃ sādheti ‘‘yadi hi ākaḍḍheyyā’’tiādinā. Yasmā ca nāgataṃ, tasmā nākaḍḍhatīti adhippāyo. ‘‘Yasmā pana taṃ paṭisandhidānaṃ natthi, tasmā nāgata’’nti vuttattā ‘‘anākaḍḍhanato anāgamanaṃ sādhetu’’nti vuttaṃ.
ಅಪಾಯಗಮನೀಯಸ್ಸಾತಿ ಅಪಾಯಂ ಗಮೇತೀತಿ ಅಪಾಯಗಮನೀಯಂ, ತಂಸಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಆಕಡ್ಢನೇ ಸತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಂ ಏಕನ್ತೇನ ಅಪಾಯಗಮನೀಯಂ ಸಿಯಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೨೯) ‘‘ಇತರಸ್ಸಾಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿದಾನಂ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ನ ಹಿ ಅಕುಸಲಪಟಿಸನ್ಧಿ ಸುಗತಿಯಂ ಸಮ್ಭವತೀತಿ। ‘‘ಚತೂಹಿ ಅಪಾಯೇಹಿ ಚ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋ (ಖು॰ ಪಾ॰ ೬.೧೧; ಸು॰ ನಿ॰ ೨೩೪) ಅವಿನಿಪಾತಧಮ್ಮೋ’’ತಿ (ಸ॰ ನಿ॰ ೨.೪೧; ೫.೯೯೮, ೧೦೦೪) ವಚನತೋ ಅಪಾಯಗಮನೀಯಞ್ಚ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಪಾಯಗಮನೀಯಸ್ಸ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬತ್ತಾ’’ತಿ। ನ ಚೇತಂ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಂ, ನ ಸೋ ತಸ್ಸ ಅಪಾಯಗಮನೀಯೋ ರಾಗೋ ದೋಸೋ ಮೋಹೋ ತದೇಕಟ್ಠಾ ಚ ಕಿಲೇಸಾತಿ ಏತೇನ ಸಙ್ಗಹೋತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ ನಿಯೋಗತೋ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಭಾವೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ‘‘ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಾ, ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ’’ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ೧೪೦೬)।
Apāyagamanīyassāti apāyaṃ gametīti apāyagamanīyaṃ, taṃsabhāvanti attho. Paṭisandhiākaḍḍhane sati uddhaccasahagataṃ ekantena apāyagamanīyaṃ siyā. Tena vuttaṃ aṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 429) ‘‘itarassāpi ettheva paṭisandhidānaṃ bhaveyyā’’ti. Na hi akusalapaṭisandhi sugatiyaṃ sambhavatīti. ‘‘Catūhi apāyehi ca vippamutto (khu. pā. 6.11; su. ni. 234) avinipātadhammo’’ti (sa. ni. 2.41; 5.998, 1004) vacanato apāyagamanīyañca dassanena pahātabbaṃ. Tenāha ‘‘apāyagamanīyassa dassanena pahātabbattā’’ti. Na cetaṃ dassanena pahātabbaṃ, na so tassa apāyagamanīyo rāgo doso moho tadekaṭṭhā ca kilesāti etena saṅgahoti sakkā vattuṃ niyogato bhāvanāya pahātabbabhāvena vuttattā. Vuttañhetaṃ ‘‘katame dhammā bhāvanāya pahātabbā, uddhaccasahagato cittuppādo’’ti (dha. sa. 1406).
‘‘ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ ಕಮ್ಮಂ ವಿಪಾಕಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಕಟತ್ತಾ ಚ ರೂಪಾನಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೧.೪೨೭) ವುತ್ತಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಭಾವೋ। ಸೋ ಚ ಯದಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಆಕಡ್ಢೇಯ್ಯ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಿಯಾ। ತಥಾ ಚ ಸತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಂ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾನಂಯೇವ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಭಾವಸ್ಸ ವುತ್ತತ್ತಾ। ನ ಚೇತಂ ದಸ್ಸೇನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ಆವತ್ತತಿ।
‘‘Kusalākusalaṃ kammaṃ vipākānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ kammapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 1.1.427) vuttakammapaccayabhāvo nānākkhaṇikakammapaccayabhāvo. So ca yadi uddhaccasahagataṃ paṭisandhiṃ ākaḍḍheyya, tassāpi siyā. Tathā ca sati uddhaccasahagataṃ dassanena pahātabbaṃ siyā dassanena pahātabbānaṃyeva nānākkhaṇikakammapaccayabhāvassa vuttattā. Na cetaṃ dassenena pahātabbanti sabbaṃ pubbe viya āvattati.
ಸಹಜಾತಮೇವ ವಿಭತ್ತನ್ತಿ ಯಥಾ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬವಿಭಙ್ಗೇ ‘‘ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬೋ ಧಮ್ಮೋ ನೇವ ದಸ್ಸನೇನ ನ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೨.೮.೮೬) ಸಹಜಾತಂ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕನ್ತಿ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸಹಜಾತಾ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಚೇತನಾ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾನಂ ರೂಪಾನಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಾ ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಚೇತನಾ ವಿಪಾಕಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಕಟತ್ತಾ ಚ ರೂಪಾನಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ ವಿಭತ್ತಂ, ಏವಂ ಅವಿಭಜಿತ್ವಾ ‘‘ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ಚೇತನಾ ಚಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾನಂ ರೂಪಾನಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೨.೮.೮೯) ಏತ್ತಕಮೇವ ವುತ್ತಂ, ನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಾ ಚೇತನಾ ವಿಪಾಕಾನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಕಟತ್ತಾ ಚ ರೂಪಾನಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ। ತೇನ ನ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಸ್ಸ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಭಾವೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ। ಪಚ್ಚನೀಯೇಪಿ ಯಥಾಸಮ್ಭವಂ ಸಙ್ಗಾಹಕಪಚ್ಚಯಾನಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚಯುದ್ಧಾರೇ ಕರಿಯಮಾನೇ। ಇತರತ್ಥ ಚಾತಿ ದಸ್ಸನೇನಪಹಾತಬ್ಬಪದೇ। ತತ್ಥ ಹಿ ‘‘ದಸ್ಸನೇನ ಪಹಾತಬ್ಬೋ ಧಮ್ಮೋ ನೇವ ದಸ್ಸನೇನ ನ ಭಾವನಾಯ ಪಹಾತಬ್ಬಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ಸಹಜಾತಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಛಾಜಾತಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೨.೮.೭೧) ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೋಪಿ ವುತ್ತೋತಿ।
Sahajātameva vibhattanti yathā dassanena pahātabbavibhaṅge ‘‘dassanena pahātabbo dhammo neva dassanena na bhāvanāya pahātabbassa dhammassa kammapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.8.86) sahajātaṃ nānākkhaṇikanti uddisitvā ‘‘sahajātā dassanena pahātabbā cetanā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ kammapaccayena paccayo, nānākkhaṇikā dassanena pahātabbā cetanā vipākānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ kammapaccayena paccayo’’ti vibhattaṃ, evaṃ avibhajitvā ‘‘bhāvanāya pahātabbā cetanā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ kammapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.8.89) ettakameva vuttaṃ, na vuttaṃ ‘‘nānākkhaṇikā cetanā vipākānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ kammapaccayena paccayo’’ti. Tena na bhāvanāya pahātabbassa nānākkhaṇikakammapaccayabhāvoti viññāyati. Paccanīyepi yathāsambhavaṃ saṅgāhakapaccayānaṃ vasena paccayuddhāre kariyamāne. Itarattha cāti dassanenapahātabbapade. Tattha hi ‘‘dassanena pahātabbo dhammo neva dassanena na bhāvanāya pahātabbassa dhammassa ārammaṇapaccayena paccayo, sahajātaupanissayapacchājātakammapaccayena paccayo’’ti (paṭṭhā. 2.8.71) kammapaccayopi vuttoti.
ತದಭಾವಾತಿ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯತ್ತಾಭಾವಾ। ನ ಚ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಂ ವಿನಾ ಪಟಿಸನ್ಧಿಆಕಡ್ಢನಂ ಅತ್ಥೀತಿ ‘‘ಪಟಿಸನ್ಧಿಅನಾಕಡ್ಢನತೋ ತತ್ಥ ಅನಾಗತಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥಾತಿ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಂ ಸೇಸಾನಿ ಏಕಾದಸೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಆಕಡ್ಢನ್ತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ। ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕಸ್ಸಾತಿ ಪವತ್ತಿಯಂ ವಿಪಾಕೋ ಪವತ್ತಿಏಕದೇಸತಾಯ ಪವತ್ತಿಭೂತೋ ವಾ ವಿಪಾಕೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕಂ, ಕಮ್ಮಂ, ತಸ್ಸ। ಅಥ ವಾ ಪವತ್ತಿಯಂ ವಿಪಾಕೋ ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಅತ್ಥೇ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೋ ಏತಸ್ಸಾತಿ ನಾನಾ…ಪೇ॰… ಯೋ, ತಬ್ಭಾವೋ…ಪೇ॰… ತಾತಿ ಏವಂ ಪದಚ್ಛೇದೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ನ ಸಕ್ಕಾ ನಿವಾರೇತುಂ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಂ ವಿನಾ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನತೋ।
Tadabhāvāti nānākkhaṇikakammapaccayattābhāvā. Na ca nānākkhaṇikakammapaccayaṃ vinā paṭisandhiākaḍḍhanaṃ atthīti ‘‘paṭisandhianākaḍḍhanato tattha anāgatā’’ti vuttaṃ. Etthāti ‘‘ṭhapetvā uddhaccasahagataṃ sesāni ekādaseva paṭisandhiṃ ākaḍḍhantī’’ti ettha. Pavattivipākassāti pavattiyaṃ vipāko pavattiekadesatāya pavattibhūto vā vipāko etassāti pavattivipākaṃ, kammaṃ, tassa. Atha vā pavattiyaṃ vipāko pavattivipāko. Imasmiṃ pana atthe nānākkhaṇikakammapaccayo etassāti nānā…pe… yo, tabbhāvo…pe… tāti evaṃ padacchedo daṭṭhabbo. Na sakkā nivāretuṃ nānākkhaṇikakammapaccayaṃ vinā vipākassa anuppajjanato.
ಇದಾನಿ ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕಾನಂ ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಲಾಭಿತಾಯ ಆಹಚ್ಚಭಾಸಿತತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವುತ್ತಞ್ಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ವಿಪಾಕದಾನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಪಾಕಧಮ್ಮತಾತಿ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ‘‘ಯದಿ ಭಾವನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇತರೋ ವಿಪಾಕದಾನಾಭಾವೇಪಿ ಸಿದ್ಧೋ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಭಾವೋ ತಾದಿಸಾನಂ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ಲಬ್ಭಮಾನತ್ತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಭಿಞ್ಞಾಚಿತ್ತಾದೀನ’’ನ್ತಿ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಾಲಮತಿಕ್ಕನ್ತಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮವೇದನೀಯಂ ಉಪಪಜ್ಜವೇದನೀಯಞ್ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ವುತ್ತಂ ಸಿಯಾತಿ ಇದಂ ಸಹಾಯಪಚ್ಚಯಲಾಭತೋ ಪುಥುಜ್ಜನಸನ್ತಾನವುತ್ತಿನೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಸ್ಸ ವಿಪಾಕುಪ್ಪಾದನಂ, ತದಭಾವಾ ಸೇಕ್ಖಸನ್ತತಿಯಂ ತಸ್ಸ ವಿಪಾಕಾನುಪ್ಪಾದನಞ್ಚ ಯುತ್ತಂ ಸಿಯಾತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಇದಂ ಪನ ಠಾನಂ ಸುಟ್ಠು ವಿಚಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ। ತಥಾ ಚ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಪುಥುಜ್ಜನೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಸಕಭಣ್ಡೇ ಛನ್ದರಾಗಾದೀನಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಚ ಸಂಯೋಜನತ್ತಯತದೇಕಟ್ಠಕಿಲೇಸಾನಂ ಅನುಪಚ್ಛಿನ್ನತಾಯ ಅಪರಿಕ್ಖೀಣಸಹಾಯಾನಂ ವಿಪಾಕುಪ್ಪಾದನಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತುನ್ತಿ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಧಮ್ಮಾನಂ ವಿಪಾಕೋ ವಿಭಙ್ಗೇ ವುತ್ತೋ’’ತಿ। ತಸ್ಸ ತಾದಿಸಸ್ಸೇವ ಸತಿ ಸಹಾಯೇ ವಿಪಾಕುಪ್ಪಾದನವಚನಂ, ಅಸತಿ ವಿಪಾಕಾನುಪ್ಪಾದನವಚನಂ ವಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಚ ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕದಾಯಿಕಂ ವಾ ಉದ್ಧಚ್ಚಸಹಗತಸ್ಸ ಮನಸಿ ಕತ್ವಾ ‘‘ವುತ್ತಂ ಸಿಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಪವತ್ತಿವಿಪಾಕಞ್ಹಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘ತೇಸಂ ವಿಪಾಕೇ ಞಾಣ’ನ್ತಿ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾವಿಭಙ್ಗೇ (ವಿಭ॰ ೭೨೫-೭೨೬) ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಏಕೇ ವಣ್ಣಯನ್ತಿ। ಏವಂ ಉದ್ಧಚ್ಚಚೇತನಾಪಿ ನ ಹೋತಿ, ಸಾಪಿ ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಭಾವೇ ಅಪನೇತಬ್ಬಾತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ।
Idāni pavattivipākānaṃ nānākkhaṇikakammapaccayalābhitāya āhaccabhāsitataṃ dassetuṃ ‘‘vuttañcā’’tiādimāha. Vipākadānaṃ paṭisandhivipākadhammatāti maññamāno ‘‘yadi bhāvanā’’tiādimāha. Itaro vipākadānābhāvepi siddho vipākadhammabhāvo tādisānaṃ aññesampi labbhamānattāti āha ‘‘abhiññācittādīna’’nti. Ādi-saddena attano kālamatikkantaṃ diṭṭhadhammavedanīyaṃ upapajjavedanīyañca saṅgaṇhāti. Vuttaṃ siyāti idaṃ sahāyapaccayalābhato puthujjanasantānavuttino uddhaccasahagatassa vipākuppādanaṃ, tadabhāvā sekkhasantatiyaṃ tassa vipākānuppādanañca yuttaṃ siyāti vuttaṃ. Tenevāha ‘‘idaṃ pana ṭhānaṃ suṭṭhu vicāretabba’’ntiādi. Tathā ca vakkhati ‘‘puthujjanesu uppajjamānānaṃ sakabhaṇḍe chandarāgādīnaṃ uddhaccasahagatacittuppādassa ca saṃyojanattayatadekaṭṭhakilesānaṃ anupacchinnatāya aparikkhīṇasahāyānaṃ vipākuppādanaṃ na sakkā paṭikkhipitunti uddhaccasahagatadhammānaṃ vipāko vibhaṅge vutto’’ti. Tassa tādisasseva sati sahāye vipākuppādanavacanaṃ, asati vipākānuppādanavacanaṃ virujjhatīti ca pavattivipākadāyikaṃ vā uddhaccasahagatassa manasi katvā ‘‘vuttaṃ siyā’’ti vuttaṃ. ‘‘Pavattivipākañhi sandhāya ‘tesaṃ vipāke ñāṇa’nti paṭisambhidāvibhaṅge (vibha. 725-726) vutta’’nti eke vaṇṇayanti. Evaṃ uddhaccacetanāpi na hoti, sāpi viññāṇapaccayabhāve apanetabbāti idampi paṭisandhiviññāṇameva sandhāya vuttanti.
ಅಕುಸಲಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Akusalapadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಾನಿ • Dvādasa akusalāni
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ದ್ವಾದಸಮಚಿತ್ತಂ • Dvādasamacittaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ದ್ವಾದಸಮಚಿತ್ತವಣ್ಣನಾ • Dvādasamacittavaṇṇanā
