Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සුත්තනිපාතපාළි • Suttanipātapāḷi |
12. ද්වයතානුපස්සනාසුත්තං
12. Dvayatānupassanāsuttaṃ
එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්ථියං විහරති පුබ්බාරාමෙ මිගාරමාතුපාසාදෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන භගවා තදහුපොසථෙ පන්නරසෙ පුණ්ණාය පුණ්ණමාය රත්තියා භික්ඛුසඞ්ඝපරිවුතො අබ්භොකාසෙ නිසින්නො හොති . අථ ඛො භගවා තුණ්හීභූතං තුණ්හීභූතං භික්ඛුසඞ්ඝං අනුවිලොකෙත්වා භික්ඛූ ආමන්තෙසි –
Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbārāme migāramātupāsāde. Tena kho pana samayena bhagavā tadahuposathe pannarase puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā bhikkhusaṅghaparivuto abbhokāse nisinno hoti . Atha kho bhagavā tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ bhikkhusaṅghaṃ anuviloketvā bhikkhū āmantesi –
‘‘‘යෙ තෙ, භික්ඛවෙ, කුසලා ධම්මා අරියා නිය්යානිකා සම්බොධගාමිනො, තෙසං වො, භික්ඛවෙ, කුසලානං ධම්මානං අරියානං නිය්යානිකානං සම්බොධගාමීනං කා උපනිසා සවනායා’ති ඉති චෙ, භික්ඛවෙ, පුච්ඡිතාරො අස්සු, තෙ එවමස්සු වචනීයා – ‘යාවදෙව ද්වයතානං ධම්මානං යථාභූතං ඤාණායා’ති. කිඤ්ච ද්වයතං වදෙථ?
‘‘‘Ye te, bhikkhave, kusalā dhammā ariyā niyyānikā sambodhagāmino, tesaṃ vo, bhikkhave, kusalānaṃ dhammānaṃ ariyānaṃ niyyānikānaṃ sambodhagāmīnaṃ kā upanisā savanāyā’ti iti ce, bhikkhave, pucchitāro assu, te evamassu vacanīyā – ‘yāvadeva dvayatānaṃ dhammānaṃ yathābhūtaṃ ñāṇāyā’ti. Kiñca dvayataṃ vadetha?
(1) ‘‘ඉදං දුක්ඛං, අයං දුක්ඛසමුදයොති අයමෙකානුපස්සනා. අයං දුක්ඛනිරොධො, අයං දුක්ඛනිරොධගාමිනී පටිපදාති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා ද්වයතානුපස්සිනො ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො ද්වින්නං ඵලානං අඤ්ඤතරං ඵලං පාටිකඞ්ඛං – දිට්ඨෙව ධම්මෙ අඤ්ඤා, සති වා උපාදිසෙසෙ අනාගාමිතා’’ති.
(1) ‘‘Idaṃ dukkhaṃ, ayaṃ dukkhasamudayoti ayamekānupassanā. Ayaṃ dukkhanirodho, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā dvayatānupassino kho, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ – diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā’’ti.
ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
729.
729.
‘‘යෙ දුක්ඛං නප්පජානන්ති, අථො දුක්ඛස්ස සම්භවං;
‘‘Ye dukkhaṃ nappajānanti, atho dukkhassa sambhavaṃ;
යත්ථ ච සබ්බසො දුක්ඛං, අසෙසං උපරුජ්ඣති;
Yattha ca sabbaso dukkhaṃ, asesaṃ uparujjhati;
තඤ්ච මග්ගං න ජානන්ති, දුක්ඛූපසමගාමිනං.
Tañca maggaṃ na jānanti, dukkhūpasamagāminaṃ.
730.
730.
‘‘චෙතොවිමුත්තිහීනා තෙ, අථො පඤ්ඤාවිමුත්තියා;
‘‘Cetovimuttihīnā te, atho paññāvimuttiyā;
අභබ්බා තෙ අන්තකිරියාය, තෙ වෙ ජාතිජරූපගා.
Abhabbā te antakiriyāya, te ve jātijarūpagā.
731.
731.
‘‘යෙ ච දුක්ඛං පජානන්ති, අථො දුක්ඛස්ස සම්භවං;
‘‘Ye ca dukkhaṃ pajānanti, atho dukkhassa sambhavaṃ;
යත්ථ ච සබ්බසො දුක්ඛං, අසෙසං උපරුජ්ඣති;
Yattha ca sabbaso dukkhaṃ, asesaṃ uparujjhati;
තඤ්ච මග්ගං පජානන්ති, දුක්ඛූපසමගාමිනං.
Tañca maggaṃ pajānanti, dukkhūpasamagāminaṃ.
732.
732.
‘‘චෙතොවිමුත්තිසම්පන්නා, අථො පඤ්ඤාවිමුත්තියා;
‘‘Cetovimuttisampannā, atho paññāvimuttiyā;
භබ්බා තෙ අන්තකිරියාය, න තෙ ජාතිජරූපගා’’ති.
Bhabbā te antakiriyāya, na te jātijarūpagā’’ti.
(2) ‘‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි පරියායෙන සම්මා ද්වයතානුපස්සනා’ති, ඉති චෙ, භික්ඛවෙ, පුච්ඡිතාරො අස්සු; ‘සියා’තිස්සු වචනීයා. කථඤ්ච සියා? යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති සබ්බං උපධිපච්චයාති, අයමෙකානුපස්සනා. උපධීනං ත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවොති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(2) ‘‘‘Siyā aññenapi pariyāyena sammā dvayatānupassanā’ti, iti ce, bhikkhave, pucchitāro assu; ‘siyā’tissu vacanīyā. Kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ upadhipaccayāti, ayamekānupassanā. Upadhīnaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
733.
733.
‘‘උපධිනිදානා පභවන්ති දුක්ඛා, යෙ කෙචි ලොකස්මිමනෙකරූපා;
‘‘Upadhinidānā pabhavanti dukkhā, ye keci lokasmimanekarūpā;
යො වෙ අවිද්වා උපධිං කරොති, පුනප්පුනං දුක්ඛමුපෙති මන්දො;
Yo ve avidvā upadhiṃ karoti, punappunaṃ dukkhamupeti mando;
තස්මා පජානං උපධිං න කයිරා, දුක්ඛස්ස ජාතිප්පභවානුපස්සී’’ති.
Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā, dukkhassa jātippabhavānupassī’’ti.
(3) ‘‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි පරියායෙන සම්මා ද්වයතානුපස්සනා’ති, ඉති චෙ, භික්ඛවෙ, පුච්ඡිතාරො අස්සු; ‘සියා’තිස්සු වචනීයා. කථඤ්ච සියා? යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති සබ්බං අවිජ්ජාපච්චයාති, අයමෙකානුපස්සනා. අවිජ්ජාය ත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවොති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(3) ‘‘‘Siyā aññenapi pariyāyena sammā dvayatānupassanā’ti, iti ce, bhikkhave, pucchitāro assu; ‘siyā’tissu vacanīyā. Kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ avijjāpaccayāti, ayamekānupassanā. Avijjāya tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
734.
734.
‘‘ජාතිමරණසංසාරං , යෙ වජන්ති පුනප්පුනං;
‘‘Jātimaraṇasaṃsāraṃ , ye vajanti punappunaṃ;
ඉත්ථභාවඤ්ඤථාභාවං, අවිජ්ජායෙව සා ගති.
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, avijjāyeva sā gati.
735.
735.
‘‘අවිජ්ජා හායං මහාමොහො, යෙනිදං සංසිතං චිරං;
‘‘Avijjā hāyaṃ mahāmoho, yenidaṃ saṃsitaṃ ciraṃ;
විජ්ජාගතා ච යෙ සත්තා, න තෙ ගච්ඡන්ති 1 පුනබ්භව’’න්ති.
Vijjāgatā ca ye sattā, na te gacchanti 2 punabbhava’’nti.
(4) ‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි…පෙ.… කථඤ්ච සියා? යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති සබ්බං සඞ්ඛාරපච්චයාති, අයමෙකානුපස්සනා. සඞ්ඛාරානං ත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවොති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(4) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ saṅkhārapaccayāti, ayamekānupassanā. Saṅkhārānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
736.
736.
‘‘යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති, සබ්බං සඞ්ඛාරපච්චයා;
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ saṅkhārapaccayā;
සඞ්ඛාරානං නිරොධෙන, නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවො.
Saṅkhārānaṃ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
737.
737.
‘‘එතමාදීනවං ඤත්වා, දුක්ඛං සඞ්ඛාරපච්චයා;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ saṅkhārapaccayā;
සබ්බසඞ්ඛාරසමථා, සඤ්ඤානං උපරොධනා;
Sabbasaṅkhārasamathā, saññānaṃ uparodhanā;
එවං දුක්ඛක්ඛයො හොති, එතං ඤත්වා යථාතථං.
Evaṃ dukkhakkhayo hoti, etaṃ ñatvā yathātathaṃ.
738.
738.
‘‘සම්මද්දසා වෙදගුනො, සම්මදඤ්ඤාය පණ්ඩිතා;
‘‘Sammaddasā vedaguno, sammadaññāya paṇḍitā;
අභිභුය්ය මාරසංයොගං, න ගච්ඡන්ති 3 පුනබ්භව’’න්ති.
Abhibhuyya mārasaṃyogaṃ, na gacchanti 4 punabbhava’’nti.
(5) ‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි…පෙ.… කථඤ්ච සියා? යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති සබ්බං විඤ්ඤාණපච්චයාති, අයමෙකානුපස්සනා. විඤ්ඤාණස්ස ත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවොති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(5) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ viññāṇapaccayāti, ayamekānupassanā. Viññāṇassa tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
739.
739.
‘‘යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති, සබ්බං විඤ්ඤාණපච්චයා;
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ viññāṇapaccayā;
විඤ්ඤාණස්ස නිරොධෙන, නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවො.
Viññāṇassa nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
740.
740.
‘‘එතමාදීනවං ඤත්වා, දුක්ඛං විඤ්ඤාණපච්චයා;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ viññāṇapaccayā;
විඤ්ඤාණූපසමා භික්ඛු, නිච්ඡාතො පරිනිබ්බුතො’’ති.
Viññāṇūpasamā bhikkhu, nicchāto parinibbuto’’ti.
(6) ‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි…පෙ.… කථඤ්ච සියා? යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති සබ්බං ඵස්සපච්චයාති, අයමෙකානුපස්සනා. ඵස්සස්ස ත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවොති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(6) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ phassapaccayāti, ayamekānupassanā. Phassassa tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
741.
741.
‘‘තෙසං ඵස්සපරෙතානං, භවසොතානුසාරිනං;
‘‘Tesaṃ phassaparetānaṃ, bhavasotānusārinaṃ;
කුම්මග්ගපටිපන්නානං, ආරා සංයොජනක්ඛයො.
Kummaggapaṭipannānaṃ, ārā saṃyojanakkhayo.
742.
742.
තෙ වෙ ඵස්සාභිසමයා, නිච්ඡාතා පරිනිබ්බුතා’’ති.
Te ve phassābhisamayā, nicchātā parinibbutā’’ti.
(7) ‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි…පෙ.… කථඤ්ච සියා? යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති සබ්බං වෙදනාපච්චයාති, අයමෙකානුපස්සනා. වෙදනානං ත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවොති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(7) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ vedanāpaccayāti, ayamekānupassanā. Vedanānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
743.
743.
‘‘සුඛං වා යදි වා දුක්ඛං, අදුක්ඛමසුඛං සහ;
‘‘Sukhaṃ vā yadi vā dukkhaṃ, adukkhamasukhaṃ saha;
අජ්ඣත්තඤ්ච බහිද්ධා ච, යං කිඤ්චි අත්ථි වෙදිතං.
Ajjhattañca bahiddhā ca, yaṃ kiñci atthi veditaṃ.
744.
744.
වෙදනානං ඛයා භික්ඛු, නිච්ඡාතො පරිනිබ්බුතො’’ති.
Vedanānaṃ khayā bhikkhu, nicchāto parinibbuto’’ti.
(8) ‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි…පෙ.… කථඤ්ච සියා? යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති සබ්බං තණ්හාපච්චයාති, අයමෙකානුපස්සනා. තණ්හාය ත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවොති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(8) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ taṇhāpaccayāti, ayamekānupassanā. Taṇhāya tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
745.
745.
‘‘තණ්හාදුතියො පුරිසො, දීඝමද්ධාන සංසරං;
‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;
ඉත්ථභාවඤ්ඤථාභාවං, සංසාරං නාතිවත්තති.
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati.
746.
746.
‘‘එතමාදීනවං ඤත්වා, තණ්හං 11 දුක්ඛස්ස සම්භවං;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, taṇhaṃ 12 dukkhassa sambhavaṃ;
වීතතණ්හො අනාදානො, සතො භික්ඛු පරිබ්බජෙ’’ති.
Vītataṇho anādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
(9) ‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි…පෙ.… කථඤ්ච සියා? යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති සබ්බං උපාදානපච්චයාති, අයමෙකානුපස්සනා. උපාදානානං 13 ත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවොති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(9) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ upādānapaccayāti, ayamekānupassanā. Upādānānaṃ 14 tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
747.
747.
‘‘උපාදානපච්චයා භවො, භූතො දුක්ඛං නිගච්ඡති;
‘‘Upādānapaccayā bhavo, bhūto dukkhaṃ nigacchati;
ජාතස්ස මරණං හොති, එසො දුක්ඛස්ස සම්භවො.
Jātassa maraṇaṃ hoti, eso dukkhassa sambhavo.
748.
748.
‘‘තස්මා උපාදානක්ඛයා, සම්මදඤ්ඤාය පණ්ඩිතා;
‘‘Tasmā upādānakkhayā, sammadaññāya paṇḍitā;
ජාතික්ඛයං අභිඤ්ඤාය, න ගච්ඡන්ති පුනබ්භව’’න්ති.
Jātikkhayaṃ abhiññāya, na gacchanti punabbhava’’nti.
(10) ‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි…පෙ.… කථඤ්ච සියා? යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති සබ්බං ආරම්භපච්චයාති, අයමෙකානුපස්සනා. ආරම්භානං ත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවොති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(10) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ ārambhapaccayāti, ayamekānupassanā. Ārambhānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
749.
749.
‘‘යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති, සබ්බං ආරම්භපච්චයා;
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ ārambhapaccayā;
ආරම්භානං නිරොධෙන, නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවො.
Ārambhānaṃ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
750.
750.
‘‘එතමාදීනවං ඤත්වා, දුක්ඛං ආරම්භපච්චයා;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ ārambhapaccayā;
සබ්බාරම්භං පටිනිස්සජ්ජ, අනාරම්භෙ විමුත්තිනො.
Sabbārambhaṃ paṭinissajja, anārambhe vimuttino.
751.
751.
‘‘උච්ඡින්නභවතණ්හස්ස, සන්තචිත්තස්ස භික්ඛුනො;
‘‘Ucchinnabhavataṇhassa, santacittassa bhikkhuno;
වික්ඛීණො 15 ජාතිසංසාරො, නත්ථි තස්ස පුනබ්භවො’’ති.
Vikkhīṇo 16 jātisaṃsāro, natthi tassa punabbhavo’’ti.
(11) ‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි…පෙ.… කථඤ්ච සියා? යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති සබ්බං ආහාරපච්චයාති, අයමෙකානුපස්සනා. ආහාරානං ත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවොති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(11) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ āhārapaccayāti, ayamekānupassanā. Āhārānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
752.
752.
‘‘යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති, සබ්බං ආහාරපච්චයා;
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ āhārapaccayā;
ආහාරානං නිරොධෙන, නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවො.
Āhārānaṃ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
753.
753.
‘‘එතමාදීනවං ඤත්වා, දුක්ඛං ආහාරපච්චයා;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ āhārapaccayā;
සබ්බාහාරං පරිඤ්ඤාය, සබ්බාහාරමනිස්සිතො.
Sabbāhāraṃ pariññāya, sabbāhāramanissito.
754.
754.
‘‘ආරොග්යං සම්මදඤ්ඤාය, ආසවානං පරික්ඛයා;
‘‘Ārogyaṃ sammadaññāya, āsavānaṃ parikkhayā;
සඞ්ඛාය සෙවී ධම්මට්ඨො, සඞ්ඛ්යං 17 නොපෙති වෙදගූ’’ති.
Saṅkhāya sevī dhammaṭṭho, saṅkhyaṃ 18 nopeti vedagū’’ti.
(12) ‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි…පෙ.… කථඤ්ච සියා? යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති සබ්බං ඉඤ්ජිතපච්චයාති, අයමෙකානුපස්සනා. ඉඤ්ජිතානං ත්වෙව අසෙසවිරාගනිරොධා නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවොති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(12) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ iñjitapaccayāti, ayamekānupassanā. Iñjitānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
755.
755.
‘‘යං කිඤ්චි දුක්ඛං සම්භොති, සබ්බං ඉඤ්ජිතපච්චයා;
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ iñjitapaccayā;
ඉඤ්ජිතානං නිරොධෙන, නත්ථි දුක්ඛස්ස සම්භවො.
Iñjitānaṃ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
756.
756.
‘‘එතමාදීනවං ඤත්වා, දුක්ඛං ඉඤ්ජිතපච්චයා;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ iñjitapaccayā;
තස්මා හි එජං වොස්සජ්ජ, සඞ්ඛාරෙ උපරුන්ධිය;
Tasmā hi ejaṃ vossajja, saṅkhāre uparundhiya;
අනෙජො අනුපාදානො, සතො භික්ඛු පරිබ්බජෙ’’ති.
Anejo anupādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
(13) ‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි…පෙ.… කථඤ්ච සියා? නිස්සිතස්ස චලිතං හොතීති, අයමෙකානුපස්සනා. අනිස්සිතො න චලතීති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(13) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Nissitassa calitaṃ hotīti, ayamekānupassanā. Anissito na calatīti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
757.
757.
‘‘අනිස්සිතො න චලති, නිස්සිතො ච උපාදියං;
‘‘Anissito na calati, nissito ca upādiyaṃ;
ඉත්ථභාවඤ්ඤථාභාවං, සංසාරං නාතිවත්තති.
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati.
758.
758.
‘‘එතමාදීනවං ඤත්වා, නිස්සයෙසු මහබ්භයං;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, nissayesu mahabbhayaṃ;
අනිස්සිතො අනුපාදානො, සතො භික්ඛු පරිබ්බජෙ’’ති.
Anissito anupādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
(14) ‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි…පෙ.… කථඤ්ච සියා? රූපෙහි, භික්ඛවෙ, අරූපා 19 සන්තතරාති, අයමෙකානුපස්සනා. අරූපෙහි නිරොධො සන්තතරොති, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(14) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Rūpehi, bhikkhave, arūpā 20 santatarāti, ayamekānupassanā. Arūpehi nirodho santataroti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
759.
759.
නිරොධං අප්පජානන්තා, ආගන්තාරො පුනබ්භවං.
Nirodhaṃ appajānantā, āgantāro punabbhavaṃ.
760.
760.
නිරොධෙ යෙ විමුච්චන්ති, තෙ ජනා මච්චුහායිනො’’ති.
Nirodhe ye vimuccanti, te janā maccuhāyino’’ti.
(15) ‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි…පෙ.… කථඤ්ච සියා? යං, භික්ඛවෙ, සදෙවකස්ස ලොකස්ස සමාරකස්ස සබ්රහ්මකස්ස සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය ඉදං සච්චන්ති උපනිජ්ඣායිතං තදමරියානං එතං මුසාති යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨං, අයමෙකානුපස්සනා. යං , භික්ඛවෙ, සදෙවකස්ස…පෙ.… සදෙවමනුස්සාය ඉදං මුසාති උපනිජ්ඣායිතං, තදමරියානං එතං සච්චන්ති යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨං, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා…පෙ.… අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(15) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya idaṃ saccanti upanijjhāyitaṃ tadamariyānaṃ etaṃ musāti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, ayamekānupassanā. Yaṃ , bhikkhave, sadevakassa…pe… sadevamanussāya idaṃ musāti upanijjhāyitaṃ, tadamariyānaṃ etaṃ saccanti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
761.
761.
නිවිට්ඨං නාමරූපස්මිං, ඉදං සච්චන්ති මඤ්ඤති.
Niviṭṭhaṃ nāmarūpasmiṃ, idaṃ saccanti maññati.
762.
762.
‘‘යෙන යෙන හි මඤ්ඤන්ති, තතො තං හොති අඤ්ඤථා;
‘‘Yena yena hi maññanti, tato taṃ hoti aññathā;
තඤ්හි තස්ස මුසා හොති, මොසධම්මඤ්හි ඉත්තරං.
Tañhi tassa musā hoti, mosadhammañhi ittaraṃ.
763.
763.
‘‘අමොසධම්මං නිබ්බානං, තදරියා සච්චතො විදූ;
‘‘Amosadhammaṃ nibbānaṃ, tadariyā saccato vidū;
තෙ වෙ සච්චාභිසමයා, නිච්ඡාතා පරිනිබ්බුතා’’ති.
Te ve saccābhisamayā, nicchātā parinibbutā’’ti.
(16) ‘‘‘සියා අඤ්ඤෙනපි පරියායෙන සම්මා ද්වයතානුපස්සනා’ති, ඉති චෙ, භික්ඛවෙ, පුච්ඡිතාරො අස්සු; ‘සියා’තිස්සු වචනීයා. කථඤ්ච සියා? යං, භික්ඛවෙ, සදෙවකස්ස ලොකස්ස සමාරකස්ස සබ්රහ්මකස්ස සස්සමණබ්රාහ්මණියා පජාය සදෙවමනුස්සාය ඉදං සුඛන්ති උපනිජ්ඣායිතං, තදමරියානං එතං දුක්ඛන්ති යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨං, අයමෙකානුපස්සනා . යං, භික්ඛවෙ, සදෙවකස්ස…පෙ.… සදෙවමනුස්සාය ඉදං දුක්ඛන්ති උපනිජ්ඣායිතං තදමරියානං එතං සුඛන්ති යථාභූතං සම්මප්පඤ්ඤාය සුදිට්ඨං, අයං දුතියානුපස්සනා. එවං සම්මා ද්වයතානුපස්සිනො ඛො, භික්ඛවෙ, භික්ඛුනො අප්පමත්තස්ස ආතාපිනො පහිතත්තස්ස විහරතො ද්වින්නං ඵලානං අඤ්ඤතරං ඵලං පාටිකඞ්ඛං – දිට්ඨෙව ධම්මෙ අඤ්ඤා, සති වා උපාදිසෙසෙ අනාගාමිතාති. ඉදමවොච භගවා. ඉදං වත්වාන සුගතො අථාපරං එතදවොච සත්ථා –
(16) ‘‘‘Siyā aññenapi pariyāyena sammā dvayatānupassanā’ti, iti ce, bhikkhave, pucchitāro assu; ‘siyā’tissu vacanīyā. Kathañca siyā? Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya idaṃ sukhanti upanijjhāyitaṃ, tadamariyānaṃ etaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, ayamekānupassanā . Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa…pe… sadevamanussāya idaṃ dukkhanti upanijjhāyitaṃ tadamariyānaṃ etaṃ sukhanti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā dvayatānupassino kho, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ – diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitāti. Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
764.
764.
‘‘රූපා සද්දා රසා ගන්ධා, ඵස්සා ධම්මා ච කෙවලා;
‘‘Rūpā saddā rasā gandhā, phassā dhammā ca kevalā;
ඉට්ඨා කන්තා මනාපා ච, යාවතත්ථීති වුච්චති.
Iṭṭhā kantā manāpā ca, yāvatatthīti vuccati.
765.
765.
‘‘සදෙවකස්ස ලොකස්ස, එතෙ වො සුඛසම්මතා;
‘‘Sadevakassa lokassa, ete vo sukhasammatā;
යත්ථ චෙතෙ නිරුජ්ඣන්ති, තං නෙසං දුක්ඛසම්මතං.
Yattha cete nirujjhanti, taṃ nesaṃ dukkhasammataṃ.
766.
766.
‘‘සුඛන්ති දිට්ඨමරියෙහි, සක්කායස්සුපරොධනං;
‘‘Sukhanti diṭṭhamariyehi, sakkāyassuparodhanaṃ;
පච්චනීකමිදං හොති, සබ්බලොකෙන පස්සතං.
Paccanīkamidaṃ hoti, sabbalokena passataṃ.
767.
767.
‘‘යං පරෙ සුඛතො ආහු, තදරියා ආහු දුක්ඛතො;
‘‘Yaṃ pare sukhato āhu, tadariyā āhu dukkhato;
යං පරෙ දුක්ඛතො ආහු, තදරියා සුඛතො විදූ.
Yaṃ pare dukkhato āhu, tadariyā sukhato vidū.
768.
768.
‘‘පස්ස ධම්මං දුරාජානං, සම්පමූළ්හෙත්ථවිද්දසු 27;
‘‘Passa dhammaṃ durājānaṃ, sampamūḷhetthaviddasu 28;
නිවුතානං තමො හොති, අන්ධකාරො අපස්සතං.
Nivutānaṃ tamo hoti, andhakāro apassataṃ.
769.
769.
‘‘සතඤ්ච විවටං හොති, ආලොකො පස්සතාමිව;
‘‘Satañca vivaṭaṃ hoti, āloko passatāmiva;
සන්තිකෙ න විජානන්ති, මග්ගා ධම්මස්ස කොවිදා.
Santike na vijānanti, maggā dhammassa kovidā.
770.
770.
‘‘භවරාගපරෙතෙහි , භවසොතානුසාරිභි;
‘‘Bhavarāgaparetehi , bhavasotānusāribhi;
මාරධෙය්යානුපන්නෙහි, නායං ධම්මො සුසම්බුධො.
Māradheyyānupannehi, nāyaṃ dhammo susambudho.
771.
771.
‘‘කො නු අඤ්ඤත්රමරියෙහි, පදං සම්බුද්ධුමරහති;
‘‘Ko nu aññatramariyehi, padaṃ sambuddhumarahati;
යං පදං සම්මදඤ්ඤාය, පරිනිබ්බන්ති අනාසවා’’ති.
Yaṃ padaṃ sammadaññāya, parinibbanti anāsavā’’ti.
ඉදමවොච භගවා. අත්තමනා තෙ භික්ඛූ භගවතො භාසිතං අභිනන්දුන්ති. ඉමස්මිං ච 29 පන වෙය්යාකරණස්මිං භඤ්ඤමානෙ සට්ඨිමත්තානං භික්ඛූනං අනුපාදාය ආසවෙහි චිත්තානි විමුච්චිංසූති.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti. Imasmiṃ ca 30 pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsūti.
ද්වයතානුපස්සනාසුත්තං ද්වාදසමං නිට්ඨිතං.
Dvayatānupassanāsuttaṃ dvādasamaṃ niṭṭhitaṃ.
තස්සුද්දානං –
Tassuddānaṃ –
සච්චං උපධි අවිජ්ජා ච, සඞ්ඛාරෙ විඤ්ඤාණපඤ්චමං;
Saccaṃ upadhi avijjā ca, saṅkhāre viññāṇapañcamaṃ;
ඵස්සවෙදනියා තණ්හා, උපාදානාරම්භආහාරා;
Phassavedaniyā taṇhā, upādānārambhaāhārā;
ඉඤ්ජිතං චලිතං රූපං, සච්චං දුක්ඛෙන සොළසාති.
Iñjitaṃ calitaṃ rūpaṃ, saccaṃ dukkhena soḷasāti.
මහාවග්ගො තතියො නිට්ඨිතො.
Mahāvaggo tatiyo niṭṭhito.
තස්සුද්දානං –
Tassuddānaṃ –
පබ්බජ්ජා ච පධානඤ්ච, සුභාසිතඤ්ච සුන්දරි;
Pabbajjā ca padhānañca, subhāsitañca sundari;
මාඝසුත්තං සභියො ච, සෙලො සල්ලඤ්ච වුච්චති.
Māghasuttaṃ sabhiyo ca, selo sallañca vuccati.
වාසෙට්ඨො චාපි කොකාලි, නාලකො ද්වයතානුපස්සනා;
Vāseṭṭho cāpi kokāli, nālako dvayatānupassanā;
ද්වාදසෙතානි සුත්තානි, මහාවග්ගොති වුච්චතීති.
Dvādasetāni suttāni, mahāvaggoti vuccatīti.
Footnotes:
Related texts:
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ඛුද්දකනිකාය (අට්ඨකථා) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / සුත්තනිපාත-අට්ඨකථා • Suttanipāta-aṭṭhakathā / 12. ද්වයතානුපස්සනාසුත්තවණ්ණනා • 12. Dvayatānupassanāsuttavaṇṇanā