Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤਪਾਲ਼ਿ • Suttanipātapāḷi |
੧੨. ਦ੍વਯਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸੁਤ੍ਤਂ
12. Dvayatānupassanāsuttaṃ
ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਪੁਬ੍ਬਾਰਾਮੇ ਮਿਗਾਰਮਾਤੁਪਾਸਾਦੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਾ ਤਦਹੁਪੋਸਥੇ ਪਨ੍ਨਰਸੇ ਪੁਣ੍ਣਾਯ ਪੁਣ੍ਣਮਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ । ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤਂ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਅਨੁવਿਲੋਕੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ –
Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbārāme migāramātupāsāde. Tena kho pana samayena bhagavā tadahuposathe pannarase puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā bhikkhusaṅghaparivuto abbhokāse nisinno hoti . Atha kho bhagavā tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ bhikkhusaṅghaṃ anuviloketvā bhikkhū āmantesi –
‘‘‘ਯੇ ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਅਰਿਯਾ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਾ ਸਮ੍ਬੋਧਗਾਮਿਨੋ, ਤੇਸਂ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅਰਿਯਾਨਂ ਨਿਯ੍ਯਾਨਿਕਾਨਂ ਸਮ੍ਬੋਧਗਾਮੀਨਂ ਕਾ ਉਪਨਿਸਾ ਸવਨਾਯਾ’ਤਿ ਇਤਿ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਰੋ ਅਸ੍ਸੁ, ਤੇ ਏવਮਸ੍ਸੁ વਚਨੀਯਾ – ‘ਯਾવਦੇવ ਦ੍વਯਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਯਥਾਭੂਤਂ ਞਾਣਾਯਾ’ਤਿ। ਕਿਞ੍ਚ ਦ੍વਯਤਂ વਦੇਥ?
‘‘‘Ye te, bhikkhave, kusalā dhammā ariyā niyyānikā sambodhagāmino, tesaṃ vo, bhikkhave, kusalānaṃ dhammānaṃ ariyānaṃ niyyānikānaṃ sambodhagāmīnaṃ kā upanisā savanāyā’ti iti ce, bhikkhave, pucchitāro assu, te evamassu vacanīyā – ‘yāvadeva dvayatānaṃ dhammānaṃ yathābhūtaṃ ñāṇāyā’ti. Kiñca dvayataṃ vadetha?
(੧) ‘‘ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮੁਦਯੋਤਿ ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧੋ, ਅਯਂ ਦੁਕ੍ਖਨਿਰੋਧਗਾਮਿਨੀ ਪਟਿਪਦਾਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ ਦ੍વਯਤਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਫਲਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਫਲਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ – ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਅਞ੍ਞਾ, ਸਤਿ વਾ ਉਪਾਦਿਸੇਸੇ ਅਨਾਗਾਮਿਤਾ’’ਤਿ।
(1) ‘‘Idaṃ dukkhaṃ, ayaṃ dukkhasamudayoti ayamekānupassanā. Ayaṃ dukkhanirodho, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā dvayatānupassino kho, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ – diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā’’ti.
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ ਸੁਗਤੋ ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੨੯.
729.
‘‘ਯੇ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਪ੍ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਅਥੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવਂ।
‘‘Ye dukkhaṃ nappajānanti, atho dukkhassa sambhavaṃ;
ਯਤ੍ਥ ਚ ਸਬ੍ਬਸੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਅਸੇਸਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤਿ।
Yattha ca sabbaso dukkhaṃ, asesaṃ uparujjhati;
ਤਞ੍ਚ ਮਗ੍ਗਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਦੁਕ੍ਖੂਪਸਮਗਾਮਿਨਂ॥
Tañca maggaṃ na jānanti, dukkhūpasamagāminaṃ.
੭੩੦.
730.
‘‘ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਹੀਨਾ ਤੇ, ਅਥੋ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ।
‘‘Cetovimuttihīnā te, atho paññāvimuttiyā;
ਅਭਬ੍ਬਾ ਤੇ ਅਨ੍ਤਕਿਰਿਯਾਯ, ਤੇ વੇ ਜਾਤਿਜਰੂਪਗਾ॥
Abhabbā te antakiriyāya, te ve jātijarūpagā.
੭੩੧.
731.
‘‘ਯੇ ਚ ਦੁਕ੍ਖਂ ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਅਥੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવਂ।
‘‘Ye ca dukkhaṃ pajānanti, atho dukkhassa sambhavaṃ;
ਯਤ੍ਥ ਚ ਸਬ੍ਬਸੋ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਅਸੇਸਂ ਉਪਰੁਜ੍ਝਤਿ।
Yattha ca sabbaso dukkhaṃ, asesaṃ uparujjhati;
ਤਞ੍ਚ ਮਗ੍ਗਂ ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਦੁਕ੍ਖੂਪਸਮਗਾਮਿਨਂ॥
Tañca maggaṃ pajānanti, dukkhūpasamagāminaṃ.
੭੩੨.
732.
‘‘ਚੇਤੋવਿਮੁਤ੍ਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਅਥੋ ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ।
‘‘Cetovimuttisampannā, atho paññāvimuttiyā;
ਭਬ੍ਬਾ ਤੇ ਅਨ੍ਤਕਿਰਿਯਾਯ, ਨ ਤੇ ਜਾਤਿਜਰੂਪਗਾ’’ਤਿ॥
Bhabbā te antakiriyāya, na te jātijarūpagā’’ti.
(੨) ‘‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਦ੍વਯਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ’ਤਿ, ਇਤਿ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਰੋ ਅਸ੍ਸੁ; ‘ਸਿਯਾ’ਤਿਸ੍ਸੁ વਚਨੀਯਾ। ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਉਪਧਿਪਚ੍ਚਯਾਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਉਪਧੀਨਂ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(2) ‘‘‘Siyā aññenapi pariyāyena sammā dvayatānupassanā’ti, iti ce, bhikkhave, pucchitāro assu; ‘siyā’tissu vacanīyā. Kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ upadhipaccayāti, ayamekānupassanā. Upadhīnaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੩੩.
733.
‘‘ਉਪਧਿਨਿਦਾਨਾ ਪਭવਨ੍ਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾ, ਯੇ ਕੇਚਿ ਲੋਕਸ੍ਮਿਮਨੇਕਰੂਪਾ।
‘‘Upadhinidānā pabhavanti dukkhā, ye keci lokasmimanekarūpā;
ਯੋ વੇ ਅવਿਦ੍વਾ ਉਪਧਿਂ ਕਰੋਤਿ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਦੁਕ੍ਖਮੁਪੇਤਿ ਮਨ੍ਦੋ।
Yo ve avidvā upadhiṃ karoti, punappunaṃ dukkhamupeti mando;
ਤਸ੍ਮਾ ਪਜਾਨਂ ਉਪਧਿਂ ਨ ਕਯਿਰਾ, ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਜਾਤਿਪ੍ਪਭવਾਨੁਪਸ੍ਸੀ’’ਤਿ॥
Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā, dukkhassa jātippabhavānupassī’’ti.
(੩) ‘‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਦ੍વਯਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ’ਤਿ, ਇਤਿ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਰੋ ਅਸ੍ਸੁ; ‘ਸਿਯਾ’ਤਿਸ੍ਸੁ વਚਨੀਯਾ। ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਪਚ੍ਚਯਾਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(3) ‘‘‘Siyā aññenapi pariyāyena sammā dvayatānupassanā’ti, iti ce, bhikkhave, pucchitāro assu; ‘siyā’tissu vacanīyā. Kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ avijjāpaccayāti, ayamekānupassanā. Avijjāya tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੩੪.
734.
‘‘ਜਾਤਿਮਰਣਸਂਸਾਰਂ , ਯੇ વਜਨ੍ਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ।
‘‘Jātimaraṇasaṃsāraṃ , ye vajanti punappunaṃ;
ਇਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਞਥਾਭਾવਂ, ਅવਿਜ੍ਜਾਯੇવ ਸਾ ਗਤਿ॥
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, avijjāyeva sā gati.
੭੩੫.
735.
‘‘ਅવਿਜ੍ਜਾ ਹਾਯਂ ਮਹਾਮੋਹੋ, ਯੇਨਿਦਂ ਸਂਸਿਤਂ ਚਿਰਂ।
‘‘Avijjā hāyaṃ mahāmoho, yenidaṃ saṃsitaṃ ciraṃ;
વਿਜ੍ਜਾਗਤਾ ਚ ਯੇ ਸਤ੍ਤਾ, ਨ ਤੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ 1 ਪੁਨਬ੍ਭવ’’ਨ੍ਤਿ॥
Vijjāgatā ca ye sattā, na te gacchanti 2 punabbhava’’nti.
(੪) ‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ…ਪੇ॰… ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਸਙ੍ਖਾਰਪਚ੍ਚਯਾਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(4) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ saṅkhārapaccayāti, ayamekānupassanā. Saṅkhārānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੩੬.
736.
‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਸਙ੍ਖਾਰਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ saṅkhārapaccayā;
ਸਙ੍ਖਾਰਾਨਂ ਨਿਰੋਧੇਨ, ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋ॥
Saṅkhārānaṃ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
੭੩੭.
737.
‘‘ਏਤਮਾਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਙ੍ਖਾਰਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ saṅkhārapaccayā;
ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਸਮਥਾ, ਸਞ੍ਞਾਨਂ ਉਪਰੋਧਨਾ।
Sabbasaṅkhārasamathā, saññānaṃ uparodhanā;
ਏવਂ ਦੁਕ੍ਖਕ੍ਖਯੋ ਹੋਤਿ, ਏਤਂ ਞਤ੍વਾ ਯਥਾਤਥਂ॥
Evaṃ dukkhakkhayo hoti, etaṃ ñatvā yathātathaṃ.
੭੩੮.
738.
‘‘ਸਮ੍ਮਦ੍ਦਸਾ વੇਦਗੁਨੋ, ਸਮ੍ਮਦਞ੍ਞਾਯ ਪਣ੍ਡਿਤਾ।
‘‘Sammaddasā vedaguno, sammadaññāya paṇḍitā;
ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਮਾਰਸਂਯੋਗਂ, ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ 3 ਪੁਨਬ੍ਭવ’’ਨ੍ਤਿ॥
Abhibhuyya mārasaṃyogaṃ, na gacchanti 4 punabbhava’’nti.
(੫) ‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ…ਪੇ॰… ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ વਿਞ੍ਞਾਣਪਚ੍ਚਯਾਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(5) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ viññāṇapaccayāti, ayamekānupassanā. Viññāṇassa tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੩੯.
739.
‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ વਿਞ੍ਞਾਣਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ viññāṇapaccayā;
વਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਨਿਰੋਧੇਨ, ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋ॥
Viññāṇassa nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
੭੪੦.
740.
‘‘ਏਤਮਾਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾ, ਦੁਕ੍ਖਂ વਿਞ੍ਞਾਣਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ viññāṇapaccayā;
વਿਞ੍ਞਾਣੂਪਸਮਾ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ॥
Viññāṇūpasamā bhikkhu, nicchāto parinibbuto’’ti.
(੬) ‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ…ਪੇ॰… ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਫਸ੍ਸਪਚ੍ਚਯਾਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(6) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ phassapaccayāti, ayamekānupassanā. Phassassa tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੪੧.
741.
‘‘ਤੇਸਂ ਫਸ੍ਸਪਰੇਤਾਨਂ, ਭવਸੋਤਾਨੁਸਾਰਿਨਂ।
‘‘Tesaṃ phassaparetānaṃ, bhavasotānusārinaṃ;
ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗਪਟਿਪਨ੍ਨਾਨਂ, ਆਰਾ ਸਂਯੋਜਨਕ੍ਖਯੋ॥
Kummaggapaṭipannānaṃ, ārā saṃyojanakkhayo.
੭੪੨.
742.
ਤੇ વੇ ਫਸ੍ਸਾਭਿਸਮਯਾ, ਨਿਚ੍ਛਾਤਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾ’’ਤਿ॥
Te ve phassābhisamayā, nicchātā parinibbutā’’ti.
(੭) ‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ…ਪੇ॰… ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ વੇਦਨਾਪਚ੍ਚਯਾਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। વੇਦਨਾਨਂ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(7) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ vedanāpaccayāti, ayamekānupassanā. Vedanānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੪੩.
743.
‘‘ਸੁਖਂ વਾ ਯਦਿ વਾ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਅਦੁਕ੍ਖਮਸੁਖਂ ਸਹ।
‘‘Sukhaṃ vā yadi vā dukkhaṃ, adukkhamasukhaṃ saha;
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਞ੍ਚ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਚ, ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਤ੍ਥਿ વੇਦਿਤਂ॥
Ajjhattañca bahiddhā ca, yaṃ kiñci atthi veditaṃ.
੭੪੪.
744.
વੇਦਨਾਨਂ ਖਯਾ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਨਿਚ੍ਛਾਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ’’ਤਿ॥
Vedanānaṃ khayā bhikkhu, nicchāto parinibbuto’’ti.
(੮) ‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ…ਪੇ॰… ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਣ੍ਹਾਪਚ੍ਚਯਾਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਤਣ੍ਹਾਯ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(8) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ taṇhāpaccayāti, ayamekānupassanā. Taṇhāya tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੪੫.
745.
‘‘ਤਣ੍ਹਾਦੁਤਿਯੋ ਪੁਰਿਸੋ, ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨ ਸਂਸਰਂ।
‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;
ਇਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਞਥਾਭਾવਂ, ਸਂਸਾਰਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤਿ॥
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati.
੭੪੬.
746.
વੀਤਤਣ੍ਹੋ ਅਨਾਦਾਨੋ, ਸਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿ॥
Vītataṇho anādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
(੯) ‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ…ਪੇ॰… ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਉਪਾਦਾਨਪਚ੍ਚਯਾਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਉਪਾਦਾਨਾਨਂ 13 ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(9) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ upādānapaccayāti, ayamekānupassanā. Upādānānaṃ 14 tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੪੭.
747.
‘‘ਉਪਾਦਾਨਪਚ੍ਚਯਾ ਭવੋ, ਭੂਤੋ ਦੁਕ੍ਖਂ ਨਿਗਚ੍ਛਤਿ।
‘‘Upādānapaccayā bhavo, bhūto dukkhaṃ nigacchati;
ਜਾਤਸ੍ਸ ਮਰਣਂ ਹੋਤਿ, ਏਸੋ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋ॥
Jātassa maraṇaṃ hoti, eso dukkhassa sambhavo.
੭੪੮.
748.
‘‘ਤਸ੍ਮਾ ਉਪਾਦਾਨਕ੍ਖਯਾ, ਸਮ੍ਮਦਞ੍ਞਾਯ ਪਣ੍ਡਿਤਾ।
‘‘Tasmā upādānakkhayā, sammadaññāya paṇḍitā;
ਜਾਤਿਕ੍ਖਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ, ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਪੁਨਬ੍ਭવ’’ਨ੍ਤਿ॥
Jātikkhayaṃ abhiññāya, na gacchanti punabbhava’’nti.
(੧੦) ‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ…ਪੇ॰… ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਆਰਮ੍ਭਪਚ੍ਚਯਾਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਆਰਮ੍ਭਾਨਂ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(10) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ ārambhapaccayāti, ayamekānupassanā. Ārambhānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੪੯.
749.
‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਆਰਮ੍ਭਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ ārambhapaccayā;
ਆਰਮ੍ਭਾਨਂ ਨਿਰੋਧੇਨ, ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋ॥
Ārambhānaṃ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
੭੫੦.
750.
‘‘ਏਤਮਾਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਆਰਮ੍ਭਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ ārambhapaccayā;
ਸਬ੍ਬਾਰਮ੍ਭਂ ਪਟਿਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜ, ਅਨਾਰਮ੍ਭੇ વਿਮੁਤ੍ਤਿਨੋ॥
Sabbārambhaṃ paṭinissajja, anārambhe vimuttino.
੭੫੧.
751.
‘‘ਉਚ੍ਛਿਨ੍ਨਭવਤਣ੍ਹਸ੍ਸ, ਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ।
‘‘Ucchinnabhavataṇhassa, santacittassa bhikkhuno;
વਿਕ੍ਖੀਣੋ 15 ਜਾਤਿਸਂਸਾਰੋ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ’’ਤਿ॥
Vikkhīṇo 16 jātisaṃsāro, natthi tassa punabbhavo’’ti.
(੧੧) ‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ…ਪੇ॰… ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯਾਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਆਹਾਰਾਨਂ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(11) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ āhārapaccayāti, ayamekānupassanā. Āhārānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੫੨.
752.
‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ āhārapaccayā;
ਆਹਾਰਾਨਂ ਨਿਰੋਧੇਨ, ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋ॥
Āhārānaṃ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
੭੫੩.
753.
‘‘ਏਤਮਾਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਆਹਾਰਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ āhārapaccayā;
ਸਬ੍ਬਾਹਾਰਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯ, ਸਬ੍ਬਾਹਾਰਮਨਿਸ੍ਸਿਤੋ॥
Sabbāhāraṃ pariññāya, sabbāhāramanissito.
੭੫੪.
754.
‘‘ਆਰੋਗ੍ਯਂ ਸਮ੍ਮਦਞ੍ਞਾਯ, ਆਸવਾਨਂ ਪਰਿਕ੍ਖਯਾ।
‘‘Ārogyaṃ sammadaññāya, āsavānaṃ parikkhayā;
ਸਙ੍ਖਾਯ ਸੇવੀ ਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋ, ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ 17 ਨੋਪੇਤਿ વੇਦਗੂ’’ਤਿ॥
Saṅkhāya sevī dhammaṭṭho, saṅkhyaṃ 18 nopeti vedagū’’ti.
(੧੨) ‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ…ਪੇ॰… ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਇਞ੍ਜਿਤਪਚ੍ਚਯਾਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਇਞ੍ਜਿਤਾਨਂ ਤ੍વੇવ ਅਸੇਸવਿਰਾਗਨਿਰੋਧਾ ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(12) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ iñjitapaccayāti, ayamekānupassanā. Iñjitānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੫੫.
755.
‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਮ੍ਭੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਂ ਇਞ੍ਜਿਤਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ iñjitapaccayā;
ਇਞ੍ਜਿਤਾਨਂ ਨਿਰੋਧੇਨ, ਨਤ੍ਥਿ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવੋ॥
Iñjitānaṃ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
੭੫੬.
756.
‘‘ਏਤਮਾਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾ, ਦੁਕ੍ਖਂ ਇਞ੍ਜਿਤਪਚ੍ਚਯਾ।
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ iñjitapaccayā;
ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਏਜਂ વੋਸ੍ਸਜ੍ਜ, ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਉਪਰੁਨ੍ਧਿਯ।
Tasmā hi ejaṃ vossajja, saṅkhāre uparundhiya;
ਅਨੇਜੋ ਅਨੁਪਾਦਾਨੋ, ਸਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿ॥
Anejo anupādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
(੧੩) ‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ…ਪੇ॰… ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ ਚਲਿਤਂ ਹੋਤੀਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਨ ਚਲਤੀਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(13) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Nissitassa calitaṃ hotīti, ayamekānupassanā. Anissito na calatīti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੫੭.
757.
‘‘ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਨ ਚਲਤਿ, ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਚ ਉਪਾਦਿਯਂ।
‘‘Anissito na calati, nissito ca upādiyaṃ;
ਇਤ੍ਥਭਾવਞ੍ਞਥਾਭਾવਂ, ਸਂਸਾਰਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤਿ॥
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati.
੭੫੮.
758.
‘‘ਏਤਮਾਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾ, ਨਿਸ੍ਸਯੇਸੁ ਮਹਬ੍ਭਯਂ।
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, nissayesu mahabbhayaṃ;
ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਅਨੁਪਾਦਾਨੋ, ਸਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਰਿਬ੍ਬਜੇ’’ਤਿ॥
Anissito anupādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
(੧੪) ‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ…ਪੇ॰… ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਰੂਪੇਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰੂਪਾ 19 ਸਨ੍ਤਤਰਾਤਿ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਅਰੂਪੇਹਿ ਨਿਰੋਧੋ ਸਨ੍ਤਤਰੋਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(14) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Rūpehi, bhikkhave, arūpā 20 santatarāti, ayamekānupassanā. Arūpehi nirodho santataroti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੫੯.
759.
ਨਿਰੋਧਂ ਅਪ੍ਪਜਾਨਨ੍ਤਾ, ਆਗਨ੍ਤਾਰੋ ਪੁਨਬ੍ਭવਂ॥
Nirodhaṃ appajānantā, āgantāro punabbhavaṃ.
੭੬੦.
760.
ਨਿਰੋਧੇ ਯੇ વਿਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਜਨਾ ਮਚ੍ਚੁਹਾਯਿਨੋ’’ਤਿ॥
Nirodhe ye vimuccanti, te janā maccuhāyino’’ti.
(੧੫) ‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ…ਪੇ॰… ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸਮਾਰਕਸ੍ਸ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਸ੍ਸ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਇਦਂ ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਉਪਨਿਜ੍ਝਾਯਿਤਂ ਤਦਮਰਿਯਾਨਂ ਏਤਂ ਮੁਸਾਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਦਿਟ੍ਠਂ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਯਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਦੇવਕਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਇਦਂ ਮੁਸਾਤਿ ਉਪਨਿਜ੍ਝਾਯਿਤਂ, ਤਦਮਰਿਯਾਨਂ ਏਤਂ ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਦਿਟ੍ਠਂ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ…ਪੇ॰… ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(15) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya idaṃ saccanti upanijjhāyitaṃ tadamariyānaṃ etaṃ musāti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, ayamekānupassanā. Yaṃ , bhikkhave, sadevakassa…pe… sadevamanussāya idaṃ musāti upanijjhāyitaṃ, tadamariyānaṃ etaṃ saccanti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੬੧.
761.
ਨਿવਿਟ੍ਠਂ ਨਾਮਰੂਪਸ੍ਮਿਂ, ਇਦਂ ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਤਿ॥
Niviṭṭhaṃ nāmarūpasmiṃ, idaṃ saccanti maññati.
੭੬੨.
762.
‘‘ਯੇਨ ਯੇਨ ਹਿ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਤਂ ਹੋਤਿ ਅਞ੍ਞਥਾ।
‘‘Yena yena hi maññanti, tato taṃ hoti aññathā;
ਤਞ੍ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਮੁਸਾ ਹੋਤਿ, ਮੋਸਧਮ੍ਮਞ੍ਹਿ ਇਤ੍ਤਰਂ॥
Tañhi tassa musā hoti, mosadhammañhi ittaraṃ.
੭੬੩.
763.
‘‘ਅਮੋਸਧਮ੍ਮਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ, ਤਦਰਿਯਾ ਸਚ੍ਚਤੋ વਿਦੂ।
‘‘Amosadhammaṃ nibbānaṃ, tadariyā saccato vidū;
ਤੇ વੇ ਸਚ੍ਚਾਭਿਸਮਯਾ, ਨਿਚ੍ਛਾਤਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਾ’’ਤਿ॥
Te ve saccābhisamayā, nicchātā parinibbutā’’ti.
(੧੬) ‘‘‘ਸਿਯਾ ਅਞ੍ਞੇਨਪਿ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਸਮ੍ਮਾ ਦ੍વਯਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ’ਤਿ, ਇਤਿ ਚੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪੁਚ੍ਛਿਤਾਰੋ ਅਸ੍ਸੁ; ‘ਸਿਯਾ’ਤਿਸ੍ਸੁ વਚਨੀਯਾ। ਕਥਞ੍ਚ ਸਿਯਾ? ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਸਮਾਰਕਸ੍ਸ ਸਬ੍ਰਹ੍ਮਕਸ੍ਸ ਸਸ੍ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਿਯਾ ਪਜਾਯ ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਇਦਂ ਸੁਖਨ੍ਤਿ ਉਪਨਿਜ੍ਝਾਯਿਤਂ, ਤਦਮਰਿਯਾਨਂ ਏਤਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਦਿਟ੍ਠਂ, ਅਯਮੇਕਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ । ਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਦੇવਕਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਸਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਯ ਇਦਂ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਉਪਨਿਜ੍ਝਾਯਿਤਂ ਤਦਮਰਿਯਾਨਂ ਏਤਂ ਸੁਖਨ੍ਤਿ ਯਥਾਭੂਤਂ ਸਮ੍ਮਪ੍ਪਞ੍ਞਾਯ ਸੁਦਿਟ੍ਠਂ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ। ਏવਂ ਸਮ੍ਮਾ ਦ੍વਯਤਾਨੁਪਸ੍ਸਿਨੋ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਤਾਪਿਨੋ ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਹਰਤੋ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਫਲਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਫਲਂ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਂ – ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਅਞ੍ਞਾ, ਸਤਿ વਾ ਉਪਾਦਿਸੇਸੇ ਅਨਾਗਾਮਿਤਾਤਿ। ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਇਦਂ વਤ੍વਾਨ ਸੁਗਤੋ ਅਥਾਪਰਂ ਏਤਦવੋਚ ਸਤ੍ਥਾ –
(16) ‘‘‘Siyā aññenapi pariyāyena sammā dvayatānupassanā’ti, iti ce, bhikkhave, pucchitāro assu; ‘siyā’tissu vacanīyā. Kathañca siyā? Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya idaṃ sukhanti upanijjhāyitaṃ, tadamariyānaṃ etaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, ayamekānupassanā . Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa…pe… sadevamanussāya idaṃ dukkhanti upanijjhāyitaṃ tadamariyānaṃ etaṃ sukhanti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā dvayatānupassino kho, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ – diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitāti. Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
੭੬੪.
764.
‘‘ਰੂਪਾ ਸਦ੍ਦਾ ਰਸਾ ਗਨ੍ਧਾ, ਫਸ੍ਸਾ ਧਮ੍ਮਾ ਚ ਕੇવਲਾ।
‘‘Rūpā saddā rasā gandhā, phassā dhammā ca kevalā;
ਇਟ੍ਠਾ ਕਨ੍ਤਾ ਮਨਾਪਾ ਚ, ਯਾવਤਤ੍ਥੀਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Iṭṭhā kantā manāpā ca, yāvatatthīti vuccati.
੭੬੫.
765.
‘‘ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ, ਏਤੇ વੋ ਸੁਖਸਮ੍ਮਤਾ।
‘‘Sadevakassa lokassa, ete vo sukhasammatā;
ਯਤ੍ਥ ਚੇਤੇ ਨਿਰੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖਸਮ੍ਮਤਂ॥
Yattha cete nirujjhanti, taṃ nesaṃ dukkhasammataṃ.
੭੬੬.
766.
‘‘ਸੁਖਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਮਰਿਯੇਹਿ, ਸਕ੍ਕਾਯਸ੍ਸੁਪਰੋਧਨਂ।
‘‘Sukhanti diṭṭhamariyehi, sakkāyassuparodhanaṃ;
ਪਚ੍ਚਨੀਕਮਿਦਂ ਹੋਤਿ, ਸਬ੍ਬਲੋਕੇਨ ਪਸ੍ਸਤਂ॥
Paccanīkamidaṃ hoti, sabbalokena passataṃ.
੭੬੭.
767.
‘‘ਯਂ ਪਰੇ ਸੁਖਤੋ ਆਹੁ, ਤਦਰਿਯਾ ਆਹੁ ਦੁਕ੍ਖਤੋ।
‘‘Yaṃ pare sukhato āhu, tadariyā āhu dukkhato;
ਯਂ ਪਰੇ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਆਹੁ, ਤਦਰਿਯਾ ਸੁਖਤੋ વਿਦੂ॥
Yaṃ pare dukkhato āhu, tadariyā sukhato vidū.
੭੬੮.
768.
‘‘ਪਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੁਰਾਜਾਨਂ, ਸਮ੍ਪਮੂਲ਼੍ਹੇਤ੍ਥવਿਦ੍ਦਸੁ 27।
‘‘Passa dhammaṃ durājānaṃ, sampamūḷhetthaviddasu 28;
ਨਿવੁਤਾਨਂ ਤਮੋ ਹੋਤਿ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੋ ਅਪਸ੍ਸਤਂ॥
Nivutānaṃ tamo hoti, andhakāro apassataṃ.
੭੬੯.
769.
‘‘ਸਤਞ੍ਚ વਿવਟਂ ਹੋਤਿ, ਆਲੋਕੋ ਪਸ੍ਸਤਾਮਿવ।
‘‘Satañca vivaṭaṃ hoti, āloko passatāmiva;
ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨ વਿਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਮਗ੍ਗਾ ਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕੋવਿਦਾ॥
Santike na vijānanti, maggā dhammassa kovidā.
੭੭੦.
770.
‘‘ਭવਰਾਗਪਰੇਤੇਹਿ , ਭવਸੋਤਾਨੁਸਾਰਿਭਿ।
‘‘Bhavarāgaparetehi , bhavasotānusāribhi;
ਮਾਰਧੇਯ੍ਯਾਨੁਪਨ੍ਨੇਹਿ, ਨਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਸਮ੍ਬੁਧੋ॥
Māradheyyānupannehi, nāyaṃ dhammo susambudho.
੭੭੧.
771.
‘‘ਕੋ ਨੁ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰਮਰਿਯੇਹਿ, ਪਦਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੁਮਰਹਤਿ।
‘‘Ko nu aññatramariyehi, padaṃ sambuddhumarahati;
ਯਂ ਪਦਂ ਸਮ੍ਮਦਞ੍ਞਾਯ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਅਨਾਸવਾ’’ਤਿ॥
Yaṃ padaṃ sammadaññāya, parinibbanti anāsavā’’ti.
ਇਦਮવੋਚ ਭਗવਾ। ਅਤ੍ਤਮਨਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੁਨ੍ਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਚ 29 ਪਨ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਸ੍ਮਿਂ ਭਞ੍ਞਮਾਨੇ ਸਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਾਨਿ વਿਮੁਚ੍ਚਿਂਸੂਤਿ।
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti. Imasmiṃ ca 30 pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsūti.
ਦ੍વਯਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸੁਤ੍ਤਂ ਦ੍વਾਦਸਮਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।
Dvayatānupassanāsuttaṃ dvādasamaṃ niṭṭhitaṃ.
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
Tassuddānaṃ –
ਸਚ੍ਚਂ ਉਪਧਿ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਚ, ਸਙ੍ਖਾਰੇ વਿਞ੍ਞਾਣਪਞ੍ਚਮਂ।
Saccaṃ upadhi avijjā ca, saṅkhāre viññāṇapañcamaṃ;
ਫਸ੍ਸવੇਦਨਿਯਾ ਤਣ੍ਹਾ, ਉਪਾਦਾਨਾਰਮ੍ਭਆਹਾਰਾ।
Phassavedaniyā taṇhā, upādānārambhaāhārā;
ਇਞ੍ਜਿਤਂ ਚਲਿਤਂ ਰੂਪਂ, ਸਚ੍ਚਂ ਦੁਕ੍ਖੇਨ ਸੋਲ਼ਸਾਤਿ॥
Iñjitaṃ calitaṃ rūpaṃ, saccaṃ dukkhena soḷasāti.
ਮਹਾવਗ੍ਗੋ ਤਤਿਯੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ।
Mahāvaggo tatiyo niṭṭhito.
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
Tassuddānaṃ –
ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਚ ਪਧਾਨਞ੍ਚ, ਸੁਭਾਸਿਤਞ੍ਚ ਸੁਨ੍ਦਰਿ।
Pabbajjā ca padhānañca, subhāsitañca sundari;
ਮਾਘਸੁਤ੍ਤਂ ਸਭਿਯੋ ਚ, ਸੇਲੋ ਸਲ੍ਲਞ੍ਚ વੁਚ੍ਚਤਿ॥
Māghasuttaṃ sabhiyo ca, selo sallañca vuccati.
વਾਸੇਟ੍ਠੋ ਚਾਪਿ ਕੋਕਾਲਿ, ਨਾਲਕੋ ਦ੍વਯਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ।
Vāseṭṭho cāpi kokāli, nālako dvayatānupassanā;
ਦ੍વਾਦਸੇਤਾਨਿ ਸੁਤ੍ਤਾਨਿ, ਮਹਾવਗ੍ਗੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ॥
Dvādasetāni suttāni, mahāvaggoti vuccatīti.
Footnotes:
Related texts:
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Suttanipāta-aṭṭhakathā / ੧੨. ਦ੍વਯਤਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 12. Dvayatānupassanāsuttavaṇṇanā