Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സുത്തനിപാതപാളി • Suttanipātapāḷi |
൧൨. ദ്വയതാനുപസ്സനാസുത്തം
12. Dvayatānupassanāsuttaṃ
ഏവം മേ സുതം – ഏകം സമയം ഭഗവാ സാവത്ഥിയം വിഹരതി പുബ്ബാരാമേ മിഗാരമാതുപാസാദേ. തേന ഖോ പന സമയേന ഭഗവാ തദഹുപോസഥേ പന്നരസേ പുണ്ണായ പുണ്ണമായ രത്തിയാ ഭിക്ഖുസങ്ഘപരിവുതോ അബ്ഭോകാസേ നിസിന്നോ ഹോതി . അഥ ഖോ ഭഗവാ തുണ്ഹീഭൂതം തുണ്ഹീഭൂതം ഭിക്ഖുസങ്ഘം അനുവിലോകേത്വാ ഭിക്ഖൂ ആമന്തേസി –
Evaṃ me sutaṃ – ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbārāme migāramātupāsāde. Tena kho pana samayena bhagavā tadahuposathe pannarase puṇṇāya puṇṇamāya rattiyā bhikkhusaṅghaparivuto abbhokāse nisinno hoti . Atha kho bhagavā tuṇhībhūtaṃ tuṇhībhūtaṃ bhikkhusaṅghaṃ anuviloketvā bhikkhū āmantesi –
‘‘‘യേ തേ, ഭിക്ഖവേ, കുസലാ ധമ്മാ അരിയാ നിയ്യാനികാ സമ്ബോധഗാമിനോ, തേസം വോ, ഭിക്ഖവേ, കുസലാനം ധമ്മാനം അരിയാനം നിയ്യാനികാനം സമ്ബോധഗാമീനം കാ ഉപനിസാ സവനായാ’തി ഇതി ചേ, ഭിക്ഖവേ, പുച്ഛിതാരോ അസ്സു, തേ ഏവമസ്സു വചനീയാ – ‘യാവദേവ ദ്വയതാനം ധമ്മാനം യഥാഭൂതം ഞാണായാ’തി. കിഞ്ച ദ്വയതം വദേഥ?
‘‘‘Ye te, bhikkhave, kusalā dhammā ariyā niyyānikā sambodhagāmino, tesaṃ vo, bhikkhave, kusalānaṃ dhammānaṃ ariyānaṃ niyyānikānaṃ sambodhagāmīnaṃ kā upanisā savanāyā’ti iti ce, bhikkhave, pucchitāro assu, te evamassu vacanīyā – ‘yāvadeva dvayatānaṃ dhammānaṃ yathābhūtaṃ ñāṇāyā’ti. Kiñca dvayataṃ vadetha?
(൧) ‘‘ഇദം ദുക്ഖം, അയം ദുക്ഖസമുദയോതി അയമേകാനുപസ്സനാ. അയം ദുക്ഖനിരോധോ, അയം ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ ദ്വയതാനുപസ്സിനോ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ അപ്പമത്തസ്സ ആതാപിനോ പഹിതത്തസ്സ വിഹരതോ ദ്വിന്നം ഫലാനം അഞ്ഞതരം ഫലം പാടികങ്ഖം – ദിട്ഠേവ ധമ്മേ അഞ്ഞാ, സതി വാ ഉപാദിസേസേ അനാഗാമിതാ’’തി.
(1) ‘‘Idaṃ dukkhaṃ, ayaṃ dukkhasamudayoti ayamekānupassanā. Ayaṃ dukkhanirodho, ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadāti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā dvayatānupassino kho, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ – diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitā’’ti.
ഇദമവോച ഭഗവാ. ഇദം വത്വാന സുഗതോ അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൨൯.
729.
‘‘യേ ദുക്ഖം നപ്പജാനന്തി, അഥോ ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവം;
‘‘Ye dukkhaṃ nappajānanti, atho dukkhassa sambhavaṃ;
യത്ഥ ച സബ്ബസോ ദുക്ഖം, അസേസം ഉപരുജ്ഝതി;
Yattha ca sabbaso dukkhaṃ, asesaṃ uparujjhati;
തഞ്ച മഗ്ഗം ന ജാനന്തി, ദുക്ഖൂപസമഗാമിനം.
Tañca maggaṃ na jānanti, dukkhūpasamagāminaṃ.
൭൩൦.
730.
‘‘ചേതോവിമുത്തിഹീനാ തേ, അഥോ പഞ്ഞാവിമുത്തിയാ;
‘‘Cetovimuttihīnā te, atho paññāvimuttiyā;
അഭബ്ബാ തേ അന്തകിരിയായ, തേ വേ ജാതിജരൂപഗാ.
Abhabbā te antakiriyāya, te ve jātijarūpagā.
൭൩൧.
731.
‘‘യേ ച ദുക്ഖം പജാനന്തി, അഥോ ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവം;
‘‘Ye ca dukkhaṃ pajānanti, atho dukkhassa sambhavaṃ;
യത്ഥ ച സബ്ബസോ ദുക്ഖം, അസേസം ഉപരുജ്ഝതി;
Yattha ca sabbaso dukkhaṃ, asesaṃ uparujjhati;
തഞ്ച മഗ്ഗം പജാനന്തി, ദുക്ഖൂപസമഗാമിനം.
Tañca maggaṃ pajānanti, dukkhūpasamagāminaṃ.
൭൩൨.
732.
‘‘ചേതോവിമുത്തിസമ്പന്നാ, അഥോ പഞ്ഞാവിമുത്തിയാ;
‘‘Cetovimuttisampannā, atho paññāvimuttiyā;
ഭബ്ബാ തേ അന്തകിരിയായ, ന തേ ജാതിജരൂപഗാ’’തി.
Bhabbā te antakiriyāya, na te jātijarūpagā’’ti.
(൨) ‘‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി പരിയായേന സമ്മാ ദ്വയതാനുപസ്സനാ’തി, ഇതി ചേ, ഭിക്ഖവേ, പുച്ഛിതാരോ അസ്സു; ‘സിയാ’തിസ്സു വചനീയാ. കഥഞ്ച സിയാ? യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി സബ്ബം ഉപധിപച്ചയാതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. ഉപധീനം ത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(2) ‘‘‘Siyā aññenapi pariyāyena sammā dvayatānupassanā’ti, iti ce, bhikkhave, pucchitāro assu; ‘siyā’tissu vacanīyā. Kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ upadhipaccayāti, ayamekānupassanā. Upadhīnaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൩൩.
733.
‘‘ഉപധിനിദാനാ പഭവന്തി ദുക്ഖാ, യേ കേചി ലോകസ്മിമനേകരൂപാ;
‘‘Upadhinidānā pabhavanti dukkhā, ye keci lokasmimanekarūpā;
യോ വേ അവിദ്വാ ഉപധിം കരോതി, പുനപ്പുനം ദുക്ഖമുപേതി മന്ദോ;
Yo ve avidvā upadhiṃ karoti, punappunaṃ dukkhamupeti mando;
തസ്മാ പജാനം ഉപധിം ന കയിരാ, ദുക്ഖസ്സ ജാതിപ്പഭവാനുപസ്സീ’’തി.
Tasmā pajānaṃ upadhiṃ na kayirā, dukkhassa jātippabhavānupassī’’ti.
(൩) ‘‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി പരിയായേന സമ്മാ ദ്വയതാനുപസ്സനാ’തി, ഇതി ചേ, ഭിക്ഖവേ, പുച്ഛിതാരോ അസ്സു; ‘സിയാ’തിസ്സു വചനീയാ. കഥഞ്ച സിയാ? യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി സബ്ബം അവിജ്ജാപച്ചയാതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. അവിജ്ജായ ത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(3) ‘‘‘Siyā aññenapi pariyāyena sammā dvayatānupassanā’ti, iti ce, bhikkhave, pucchitāro assu; ‘siyā’tissu vacanīyā. Kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ avijjāpaccayāti, ayamekānupassanā. Avijjāya tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൩൪.
734.
‘‘ജാതിമരണസംസാരം , യേ വജന്തി പുനപ്പുനം;
‘‘Jātimaraṇasaṃsāraṃ , ye vajanti punappunaṃ;
ഇത്ഥഭാവഞ്ഞഥാഭാവം, അവിജ്ജായേവ സാ ഗതി.
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, avijjāyeva sā gati.
൭൩൫.
735.
‘‘അവിജ്ജാ ഹായം മഹാമോഹോ, യേനിദം സംസിതം ചിരം;
‘‘Avijjā hāyaṃ mahāmoho, yenidaṃ saṃsitaṃ ciraṃ;
വിജ്ജാഗതാ ച യേ സത്താ, ന തേ ഗച്ഛന്തി 1 പുനബ്ഭവ’’ന്തി.
Vijjāgatā ca ye sattā, na te gacchanti 2 punabbhava’’nti.
(൪) ‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി…പേ॰… കഥഞ്ച സിയാ? യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി സബ്ബം സങ്ഖാരപച്ചയാതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. സങ്ഖാരാനം ത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(4) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ saṅkhārapaccayāti, ayamekānupassanā. Saṅkhārānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൩൬.
736.
‘‘യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി, സബ്ബം സങ്ഖാരപച്ചയാ;
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ saṅkhārapaccayā;
സങ്ഖാരാനം നിരോധേന, നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോ.
Saṅkhārānaṃ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
൭൩൭.
737.
‘‘ഏതമാദീനവം ഞത്വാ, ദുക്ഖം സങ്ഖാരപച്ചയാ;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ saṅkhārapaccayā;
സബ്ബസങ്ഖാരസമഥാ, സഞ്ഞാനം ഉപരോധനാ;
Sabbasaṅkhārasamathā, saññānaṃ uparodhanā;
ഏവം ദുക്ഖക്ഖയോ ഹോതി, ഏതം ഞത്വാ യഥാതഥം.
Evaṃ dukkhakkhayo hoti, etaṃ ñatvā yathātathaṃ.
൭൩൮.
738.
‘‘സമ്മദ്ദസാ വേദഗുനോ, സമ്മദഞ്ഞായ പണ്ഡിതാ;
‘‘Sammaddasā vedaguno, sammadaññāya paṇḍitā;
അഭിഭുയ്യ മാരസംയോഗം, ന ഗച്ഛന്തി 3 പുനബ്ഭവ’’ന്തി.
Abhibhuyya mārasaṃyogaṃ, na gacchanti 4 punabbhava’’nti.
(൫) ‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി…പേ॰… കഥഞ്ച സിയാ? യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി സബ്ബം വിഞ്ഞാണപച്ചയാതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. വിഞ്ഞാണസ്സ ത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(5) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ viññāṇapaccayāti, ayamekānupassanā. Viññāṇassa tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൩൯.
739.
‘‘യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി, സബ്ബം വിഞ്ഞാണപച്ചയാ;
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ viññāṇapaccayā;
വിഞ്ഞാണസ്സ നിരോധേന, നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോ.
Viññāṇassa nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
൭൪൦.
740.
‘‘ഏതമാദീനവം ഞത്വാ, ദുക്ഖം വിഞ്ഞാണപച്ചയാ;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ viññāṇapaccayā;
വിഞ്ഞാണൂപസമാ ഭിക്ഖു, നിച്ഛാതോ പരിനിബ്ബുതോ’’തി.
Viññāṇūpasamā bhikkhu, nicchāto parinibbuto’’ti.
(൬) ‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി…പേ॰… കഥഞ്ച സിയാ? യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി സബ്ബം ഫസ്സപച്ചയാതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. ഫസ്സസ്സ ത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(6) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ phassapaccayāti, ayamekānupassanā. Phassassa tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൪൧.
741.
‘‘തേസം ഫസ്സപരേതാനം, ഭവസോതാനുസാരിനം;
‘‘Tesaṃ phassaparetānaṃ, bhavasotānusārinaṃ;
കുമ്മഗ്ഗപടിപന്നാനം, ആരാ സംയോജനക്ഖയോ.
Kummaggapaṭipannānaṃ, ārā saṃyojanakkhayo.
൭൪൨.
742.
തേ വേ ഫസ്സാഭിസമയാ, നിച്ഛാതാ പരിനിബ്ബുതാ’’തി.
Te ve phassābhisamayā, nicchātā parinibbutā’’ti.
(൭) ‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി…പേ॰… കഥഞ്ച സിയാ? യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി സബ്ബം വേദനാപച്ചയാതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. വേദനാനം ത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(7) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ vedanāpaccayāti, ayamekānupassanā. Vedanānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൪൩.
743.
‘‘സുഖം വാ യദി വാ ദുക്ഖം, അദുക്ഖമസുഖം സഹ;
‘‘Sukhaṃ vā yadi vā dukkhaṃ, adukkhamasukhaṃ saha;
അജ്ഝത്തഞ്ച ബഹിദ്ധാ ച, യം കിഞ്ചി അത്ഥി വേദിതം.
Ajjhattañca bahiddhā ca, yaṃ kiñci atthi veditaṃ.
൭൪൪.
744.
വേദനാനം ഖയാ ഭിക്ഖു, നിച്ഛാതോ പരിനിബ്ബുതോ’’തി.
Vedanānaṃ khayā bhikkhu, nicchāto parinibbuto’’ti.
(൮) ‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി…പേ॰… കഥഞ്ച സിയാ? യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി സബ്ബം തണ്ഹാപച്ചയാതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. തണ്ഹായ ത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(8) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ taṇhāpaccayāti, ayamekānupassanā. Taṇhāya tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൪൫.
745.
‘‘തണ്ഹാദുതിയോ പുരിസോ, ദീഘമദ്ധാന സംസരം;
‘‘Taṇhādutiyo puriso, dīghamaddhāna saṃsaraṃ;
ഇത്ഥഭാവഞ്ഞഥാഭാവം, സംസാരം നാതിവത്തതി.
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati.
൭൪൬.
746.
വീതതണ്ഹോ അനാദാനോ, സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി.
Vītataṇho anādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
(൯) ‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി…പേ॰… കഥഞ്ച സിയാ? യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി സബ്ബം ഉപാദാനപച്ചയാതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. ഉപാദാനാനം 13 ത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(9) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ upādānapaccayāti, ayamekānupassanā. Upādānānaṃ 14 tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൪൭.
747.
‘‘ഉപാദാനപച്ചയാ ഭവോ, ഭൂതോ ദുക്ഖം നിഗച്ഛതി;
‘‘Upādānapaccayā bhavo, bhūto dukkhaṃ nigacchati;
ജാതസ്സ മരണം ഹോതി, ഏസോ ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോ.
Jātassa maraṇaṃ hoti, eso dukkhassa sambhavo.
൭൪൮.
748.
‘‘തസ്മാ ഉപാദാനക്ഖയാ, സമ്മദഞ്ഞായ പണ്ഡിതാ;
‘‘Tasmā upādānakkhayā, sammadaññāya paṇḍitā;
ജാതിക്ഖയം അഭിഞ്ഞായ, ന ഗച്ഛന്തി പുനബ്ഭവ’’ന്തി.
Jātikkhayaṃ abhiññāya, na gacchanti punabbhava’’nti.
(൧൦) ‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി…പേ॰… കഥഞ്ച സിയാ? യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി സബ്ബം ആരമ്ഭപച്ചയാതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. ആരമ്ഭാനം ത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(10) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ ārambhapaccayāti, ayamekānupassanā. Ārambhānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൪൯.
749.
‘‘യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി, സബ്ബം ആരമ്ഭപച്ചയാ;
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ ārambhapaccayā;
ആരമ്ഭാനം നിരോധേന, നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോ.
Ārambhānaṃ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
൭൫൦.
750.
‘‘ഏതമാദീനവം ഞത്വാ, ദുക്ഖം ആരമ്ഭപച്ചയാ;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ ārambhapaccayā;
സബ്ബാരമ്ഭം പടിനിസ്സജ്ജ, അനാരമ്ഭേ വിമുത്തിനോ.
Sabbārambhaṃ paṭinissajja, anārambhe vimuttino.
൭൫൧.
751.
‘‘ഉച്ഛിന്നഭവതണ്ഹസ്സ, സന്തചിത്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ;
‘‘Ucchinnabhavataṇhassa, santacittassa bhikkhuno;
വിക്ഖീണോ 15 ജാതിസംസാരോ, നത്ഥി തസ്സ പുനബ്ഭവോ’’തി.
Vikkhīṇo 16 jātisaṃsāro, natthi tassa punabbhavo’’ti.
(൧൧) ‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി…പേ॰… കഥഞ്ച സിയാ? യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി സബ്ബം ആഹാരപച്ചയാതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. ആഹാരാനം ത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(11) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ āhārapaccayāti, ayamekānupassanā. Āhārānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൫൨.
752.
‘‘യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി, സബ്ബം ആഹാരപച്ചയാ;
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ āhārapaccayā;
ആഹാരാനം നിരോധേന, നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോ.
Āhārānaṃ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
൭൫൩.
753.
‘‘ഏതമാദീനവം ഞത്വാ, ദുക്ഖം ആഹാരപച്ചയാ;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ āhārapaccayā;
സബ്ബാഹാരം പരിഞ്ഞായ, സബ്ബാഹാരമനിസ്സിതോ.
Sabbāhāraṃ pariññāya, sabbāhāramanissito.
൭൫൪.
754.
‘‘ആരോഗ്യം സമ്മദഞ്ഞായ, ആസവാനം പരിക്ഖയാ;
‘‘Ārogyaṃ sammadaññāya, āsavānaṃ parikkhayā;
സങ്ഖായ സേവീ ധമ്മട്ഠോ, സങ്ഖ്യം 17 നോപേതി വേദഗൂ’’തി.
Saṅkhāya sevī dhammaṭṭho, saṅkhyaṃ 18 nopeti vedagū’’ti.
(൧൨) ‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി…പേ॰… കഥഞ്ച സിയാ? യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി സബ്ബം ഇഞ്ജിതപച്ചയാതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. ഇഞ്ജിതാനം ത്വേവ അസേസവിരാഗനിരോധാ നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(12) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti sabbaṃ iñjitapaccayāti, ayamekānupassanā. Iñjitānaṃ tveva asesavirāganirodhā natthi dukkhassa sambhavoti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൫൫.
755.
‘‘യം കിഞ്ചി ദുക്ഖം സമ്ഭോതി, സബ്ബം ഇഞ്ജിതപച്ചയാ;
‘‘Yaṃ kiñci dukkhaṃ sambhoti, sabbaṃ iñjitapaccayā;
ഇഞ്ജിതാനം നിരോധേന, നത്ഥി ദുക്ഖസ്സ സമ്ഭവോ.
Iñjitānaṃ nirodhena, natthi dukkhassa sambhavo.
൭൫൬.
756.
‘‘ഏതമാദീനവം ഞത്വാ, ദുക്ഖം ഇഞ്ജിതപച്ചയാ;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, dukkhaṃ iñjitapaccayā;
തസ്മാ ഹി ഏജം വോസ്സജ്ജ, സങ്ഖാരേ ഉപരുന്ധിയ;
Tasmā hi ejaṃ vossajja, saṅkhāre uparundhiya;
അനേജോ അനുപാദാനോ, സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി.
Anejo anupādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
(൧൩) ‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി…പേ॰… കഥഞ്ച സിയാ? നിസ്സിതസ്സ ചലിതം ഹോതീതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. അനിസ്സിതോ ന ചലതീതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(13) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Nissitassa calitaṃ hotīti, ayamekānupassanā. Anissito na calatīti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൫൭.
757.
‘‘അനിസ്സിതോ ന ചലതി, നിസ്സിതോ ച ഉപാദിയം;
‘‘Anissito na calati, nissito ca upādiyaṃ;
ഇത്ഥഭാവഞ്ഞഥാഭാവം, സംസാരം നാതിവത്തതി.
Itthabhāvaññathābhāvaṃ, saṃsāraṃ nātivattati.
൭൫൮.
758.
‘‘ഏതമാദീനവം ഞത്വാ, നിസ്സയേസു മഹബ്ഭയം;
‘‘Etamādīnavaṃ ñatvā, nissayesu mahabbhayaṃ;
അനിസ്സിതോ അനുപാദാനോ, സതോ ഭിക്ഖു പരിബ്ബജേ’’തി.
Anissito anupādāno, sato bhikkhu paribbaje’’ti.
(൧൪) ‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി…പേ॰… കഥഞ്ച സിയാ? രൂപേഹി, ഭിക്ഖവേ, അരൂപാ 19 സന്തതരാതി, അയമേകാനുപസ്സനാ. അരൂപേഹി നിരോധോ സന്തതരോതി, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(14) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Rūpehi, bhikkhave, arūpā 20 santatarāti, ayamekānupassanā. Arūpehi nirodho santataroti, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൫൯.
759.
നിരോധം അപ്പജാനന്താ, ആഗന്താരോ പുനബ്ഭവം.
Nirodhaṃ appajānantā, āgantāro punabbhavaṃ.
൭൬൦.
760.
നിരോധേ യേ വിമുച്ചന്തി, തേ ജനാ മച്ചുഹായിനോ’’തി.
Nirodhe ye vimuccanti, te janā maccuhāyino’’ti.
(൧൫) ‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി…പേ॰… കഥഞ്ച സിയാ? യം, ഭിക്ഖവേ, സദേവകസ്സ ലോകസ്സ സമാരകസ്സ സബ്രഹ്മകസ്സ സസ്സമണബ്രാഹ്മണിയാ പജായ സദേവമനുസ്സായ ഇദം സച്ചന്തി ഉപനിജ്ഝായിതം തദമരിയാനം ഏതം മുസാതി യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ സുദിട്ഠം, അയമേകാനുപസ്സനാ. യം , ഭിക്ഖവേ, സദേവകസ്സ…പേ॰… സദേവമനുസ്സായ ഇദം മുസാതി ഉപനിജ്ഝായിതം, തദമരിയാനം ഏതം സച്ചന്തി യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ സുദിട്ഠം, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ…പേ॰… അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(15) ‘‘Siyā aññenapi…pe… kathañca siyā? Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya idaṃ saccanti upanijjhāyitaṃ tadamariyānaṃ etaṃ musāti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, ayamekānupassanā. Yaṃ , bhikkhave, sadevakassa…pe… sadevamanussāya idaṃ musāti upanijjhāyitaṃ, tadamariyānaṃ etaṃ saccanti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā…pe… athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൬൧.
761.
നിവിട്ഠം നാമരൂപസ്മിം, ഇദം സച്ചന്തി മഞ്ഞതി.
Niviṭṭhaṃ nāmarūpasmiṃ, idaṃ saccanti maññati.
൭൬൨.
762.
‘‘യേന യേന ഹി മഞ്ഞന്തി, തതോ തം ഹോതി അഞ്ഞഥാ;
‘‘Yena yena hi maññanti, tato taṃ hoti aññathā;
തഞ്ഹി തസ്സ മുസാ ഹോതി, മോസധമ്മഞ്ഹി ഇത്തരം.
Tañhi tassa musā hoti, mosadhammañhi ittaraṃ.
൭൬൩.
763.
‘‘അമോസധമ്മം നിബ്ബാനം, തദരിയാ സച്ചതോ വിദൂ;
‘‘Amosadhammaṃ nibbānaṃ, tadariyā saccato vidū;
തേ വേ സച്ചാഭിസമയാ, നിച്ഛാതാ പരിനിബ്ബുതാ’’തി.
Te ve saccābhisamayā, nicchātā parinibbutā’’ti.
(൧൬) ‘‘‘സിയാ അഞ്ഞേനപി പരിയായേന സമ്മാ ദ്വയതാനുപസ്സനാ’തി, ഇതി ചേ, ഭിക്ഖവേ, പുച്ഛിതാരോ അസ്സു; ‘സിയാ’തിസ്സു വചനീയാ. കഥഞ്ച സിയാ? യം, ഭിക്ഖവേ, സദേവകസ്സ ലോകസ്സ സമാരകസ്സ സബ്രഹ്മകസ്സ സസ്സമണബ്രാഹ്മണിയാ പജായ സദേവമനുസ്സായ ഇദം സുഖന്തി ഉപനിജ്ഝായിതം, തദമരിയാനം ഏതം ദുക്ഖന്തി യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ സുദിട്ഠം, അയമേകാനുപസ്സനാ . യം, ഭിക്ഖവേ, സദേവകസ്സ…പേ॰… സദേവമനുസ്സായ ഇദം ദുക്ഖന്തി ഉപനിജ്ഝായിതം തദമരിയാനം ഏതം സുഖന്തി യഥാഭൂതം സമ്മപ്പഞ്ഞായ സുദിട്ഠം, അയം ദുതിയാനുപസ്സനാ. ഏവം സമ്മാ ദ്വയതാനുപസ്സിനോ ഖോ, ഭിക്ഖവേ, ഭിക്ഖുനോ അപ്പമത്തസ്സ ആതാപിനോ പഹിതത്തസ്സ വിഹരതോ ദ്വിന്നം ഫലാനം അഞ്ഞതരം ഫലം പാടികങ്ഖം – ദിട്ഠേവ ധമ്മേ അഞ്ഞാ, സതി വാ ഉപാദിസേസേ അനാഗാമിതാതി. ഇദമവോച ഭഗവാ. ഇദം വത്വാന സുഗതോ അഥാപരം ഏതദവോച സത്ഥാ –
(16) ‘‘‘Siyā aññenapi pariyāyena sammā dvayatānupassanā’ti, iti ce, bhikkhave, pucchitāro assu; ‘siyā’tissu vacanīyā. Kathañca siyā? Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa lokassa samārakassa sabrahmakassa sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya idaṃ sukhanti upanijjhāyitaṃ, tadamariyānaṃ etaṃ dukkhanti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, ayamekānupassanā . Yaṃ, bhikkhave, sadevakassa…pe… sadevamanussāya idaṃ dukkhanti upanijjhāyitaṃ tadamariyānaṃ etaṃ sukhanti yathābhūtaṃ sammappaññāya sudiṭṭhaṃ, ayaṃ dutiyānupassanā. Evaṃ sammā dvayatānupassino kho, bhikkhave, bhikkhuno appamattassa ātāpino pahitattassa viharato dvinnaṃ phalānaṃ aññataraṃ phalaṃ pāṭikaṅkhaṃ – diṭṭheva dhamme aññā, sati vā upādisese anāgāmitāti. Idamavoca bhagavā. Idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā –
൭൬൪.
764.
‘‘രൂപാ സദ്ദാ രസാ ഗന്ധാ, ഫസ്സാ ധമ്മാ ച കേവലാ;
‘‘Rūpā saddā rasā gandhā, phassā dhammā ca kevalā;
ഇട്ഠാ കന്താ മനാപാ ച, യാവതത്ഥീതി വുച്ചതി.
Iṭṭhā kantā manāpā ca, yāvatatthīti vuccati.
൭൬൫.
765.
‘‘സദേവകസ്സ ലോകസ്സ, ഏതേ വോ സുഖസമ്മതാ;
‘‘Sadevakassa lokassa, ete vo sukhasammatā;
യത്ഥ ചേതേ നിരുജ്ഝന്തി, തം നേസം ദുക്ഖസമ്മതം.
Yattha cete nirujjhanti, taṃ nesaṃ dukkhasammataṃ.
൭൬൬.
766.
‘‘സുഖന്തി ദിട്ഠമരിയേഹി, സക്കായസ്സുപരോധനം;
‘‘Sukhanti diṭṭhamariyehi, sakkāyassuparodhanaṃ;
പച്ചനീകമിദം ഹോതി, സബ്ബലോകേന പസ്സതം.
Paccanīkamidaṃ hoti, sabbalokena passataṃ.
൭൬൭.
767.
‘‘യം പരേ സുഖതോ ആഹു, തദരിയാ ആഹു ദുക്ഖതോ;
‘‘Yaṃ pare sukhato āhu, tadariyā āhu dukkhato;
യം പരേ ദുക്ഖതോ ആഹു, തദരിയാ സുഖതോ വിദൂ.
Yaṃ pare dukkhato āhu, tadariyā sukhato vidū.
൭൬൮.
768.
‘‘പസ്സ ധമ്മം ദുരാജാനം, സമ്പമൂള്ഹേത്ഥവിദ്ദസു 27;
‘‘Passa dhammaṃ durājānaṃ, sampamūḷhetthaviddasu 28;
നിവുതാനം തമോ ഹോതി, അന്ധകാരോ അപസ്സതം.
Nivutānaṃ tamo hoti, andhakāro apassataṃ.
൭൬൯.
769.
‘‘സതഞ്ച വിവടം ഹോതി, ആലോകോ പസ്സതാമിവ;
‘‘Satañca vivaṭaṃ hoti, āloko passatāmiva;
സന്തികേ ന വിജാനന്തി, മഗ്ഗാ ധമ്മസ്സ കോവിദാ.
Santike na vijānanti, maggā dhammassa kovidā.
൭൭൦.
770.
‘‘ഭവരാഗപരേതേഹി , ഭവസോതാനുസാരിഭി;
‘‘Bhavarāgaparetehi , bhavasotānusāribhi;
മാരധേയ്യാനുപന്നേഹി, നായം ധമ്മോ സുസമ്ബുധോ.
Māradheyyānupannehi, nāyaṃ dhammo susambudho.
൭൭൧.
771.
‘‘കോ നു അഞ്ഞത്രമരിയേഹി, പദം സമ്ബുദ്ധുമരഹതി;
‘‘Ko nu aññatramariyehi, padaṃ sambuddhumarahati;
യം പദം സമ്മദഞ്ഞായ, പരിനിബ്ബന്തി അനാസവാ’’തി.
Yaṃ padaṃ sammadaññāya, parinibbanti anāsavā’’ti.
ഇദമവോച ഭഗവാ. അത്തമനാ തേ ഭിക്ഖൂ ഭഗവതോ ഭാസിതം അഭിനന്ദുന്തി. ഇമസ്മിം ച 29 പന വേയ്യാകരണസ്മിം ഭഞ്ഞമാനേ സട്ഠിമത്താനം ഭിക്ഖൂനം അനുപാദായ ആസവേഹി ചിത്താനി വിമുച്ചിംസൂതി.
Idamavoca bhagavā. Attamanā te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinandunti. Imasmiṃ ca 30 pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne saṭṭhimattānaṃ bhikkhūnaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsūti.
ദ്വയതാനുപസ്സനാസുത്തം ദ്വാദസമം നിട്ഠിതം.
Dvayatānupassanāsuttaṃ dvādasamaṃ niṭṭhitaṃ.
തസ്സുദ്ദാനം –
Tassuddānaṃ –
സച്ചം ഉപധി അവിജ്ജാ ച, സങ്ഖാരേ വിഞ്ഞാണപഞ്ചമം;
Saccaṃ upadhi avijjā ca, saṅkhāre viññāṇapañcamaṃ;
ഫസ്സവേദനിയാ തണ്ഹാ, ഉപാദാനാരമ്ഭആഹാരാ;
Phassavedaniyā taṇhā, upādānārambhaāhārā;
ഇഞ്ജിതം ചലിതം രൂപം, സച്ചം ദുക്ഖേന സോളസാതി.
Iñjitaṃ calitaṃ rūpaṃ, saccaṃ dukkhena soḷasāti.
മഹാവഗ്ഗോ തതിയോ നിട്ഠിതോ.
Mahāvaggo tatiyo niṭṭhito.
തസ്സുദ്ദാനം –
Tassuddānaṃ –
പബ്ബജ്ജാ ച പധാനഞ്ച, സുഭാസിതഞ്ച സുന്ദരി;
Pabbajjā ca padhānañca, subhāsitañca sundari;
മാഘസുത്തം സഭിയോ ച, സേലോ സല്ലഞ്ച വുച്ചതി.
Māghasuttaṃ sabhiyo ca, selo sallañca vuccati.
വാസേട്ഠോ ചാപി കോകാലി, നാലകോ ദ്വയതാനുപസ്സനാ;
Vāseṭṭho cāpi kokāli, nālako dvayatānupassanā;
ദ്വാദസേതാനി സുത്താനി, മഹാവഗ്ഗോതി വുച്ചതീതി.
Dvādasetāni suttāni, mahāvaggoti vuccatīti.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / സുത്തപിടക (അട്ഠകഥാ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ഖുദ്ദകനികായ (അട്ഠകഥാ) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / സുത്തനിപാത-അട്ഠകഥാ • Suttanipāta-aṭṭhakathā / ൧൨. ദ്വയതാനുപസ്സനാസുത്തവണ്ണനാ • 12. Dvayatānupassanāsuttavaṇṇanā