| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Majjhimanikāya (aṭṭhakathā) |
੯. ਦ੍વੇਧਾવਿਤਕ੍ਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
9. Dvedhāvitakkasuttavaṇṇanā
੨੦੬. ਮੇ ਸੁਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇਧਾવਿਤਕ੍ਕਸੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਦ੍વਿਧਾ ਕਤ੍વਾ ਦ੍વਿਧਾ ਕਤ੍વਾਤਿ ਦ੍વੇ ਦ੍વੇ ਭਾਗੇ ਕਤ੍વਾ। ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ਕਾਮਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ। ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ਬ੍ਯਾਪਾਦਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ। વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ વਿਹਿਂਸਾਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ। ਏਕਂ ਭਾਗਨ੍ਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾ વਾ ਓਲ਼ਾਰਿਕੋ વਾ ਸੁਖੁਮੋ વਾ ਸਬ੍ਬੋ ਪਾਯਂ વਿਤਕ੍ਕੋ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਿਕੋਯੇવਾਤਿ ਤਯੋਪਿ ਕਾਮਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕੇ ਏਕਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸਮਕਾਸਿਂ। ਕਾਮੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਟੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮવਿਤਕ੍ਕੋ ਨਾਮ, ਸੋ ਯਾવ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਬ੍ਯਾਪਾਦਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ ਅਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕੋ, ਸੋ ਮੇਤ੍ਤਾਪੁਬ੍ਬਭਾਗਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾ વਟ੍ਟਤਿ। ਅવਿਹਿਂਸਾਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ ਅવਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕੋ, ਸੋ ਕਰੁਣਾਪੁਬ੍ਬਭਾਗਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਯਾવ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਾ વਟ੍ਟਤਿ। ਦੁਤਿਯਂ ਭਾਗਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬੋਪਾਯਂ ਕੁਸਲਪਕ੍ਖਿਕੋਯੇવਾਤਿ ਦੁਤਿਯਂ ਕੋਟ੍ਠਾਸਮਕਾਸਿਂ। ਇਮਿਨਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਤਕ੍ਕਨਿਗ੍ਗਹਣਕਾਲੋ ਕਥਿਤੋ।
206.Me sutanti dvedhāvitakkasuttaṃ. Tattha dvidhā katvā dvidhā katvāti dve dve bhāge katvā. Kāmavitakkoti kāmapaṭisaṃyutto vitakko. Byāpādavitakkoti byāpādapaṭisaṃyutto vitakko. Vihiṃsāvitakkoti vihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko. Ekaṃ bhāganti ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷāriko vā sukhumo vā sabbo pāyaṃ vitakko akusalapakkhikoyevāti tayopi kāmabyāpādavihiṃsāvitakke ekaṃ koṭṭhāsamakāsiṃ. Kāmehi nissaṭo nekkhammapaṭisaṃyutto vitakko nekkhammavitakko nāma, so yāva paṭhamajjhānā vaṭṭati. Abyāpādapaṭisaṃyutto vitakko abyāpādavitakko, so mettāpubbabhāgato paṭṭhāya yāva paṭhamajjhānā vaṭṭati. Avihiṃsāpaṭisaṃyutto vitakko avihiṃsāvitakko, so karuṇāpubbabhāgato paṭṭhāya yāva paṭhamajjhānā vaṭṭati. Dutiyaṃ bhāganti sabbopāyaṃ kusalapakkhikoyevāti dutiyaṃ koṭṭhāsamakāsiṃ. Iminā bodhisattassa vitakkaniggahaṇakālo kathito.
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਛਬ੍ਬਸ੍ਸਾਨਿ ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮવਿਤਕ੍ਕਾਦਯੋ ਪੁਞ੍ਜਪੁਞ੍ਜਾ ਮਹਾਨਦਿਯਂ ਓਘਾ વਿਯ ਪવਤ੍ਤਿਂਸੁ। ਸਤਿਸਮ੍ਮੋਸੇਨ ਪਨ ਸਹਸਾ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਾਦਯੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਕੁਸਲવਾਰਂ ਪਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸਯਂ ਅਕੁਸਲਜવਨવਾਰਾ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਇਮੇ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਾਦਯੋ ਕੁਸਲવਾਰਂ ਪਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਹਨ੍ਦਾਹਂ ਇਮੇ વਿਤਕ੍ਕੇ ਦ੍વੇ ਭਾਗੇ ਕਤ੍વਾ વਿਹਰਾਮੀ’’ਤਿ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਾਦਯੋ ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਿਕਾਤਿ ਏਕਂ ਭਾਗਂ ਕਰੋਤਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮવਿਤਕ੍ਕਾਦਯੋ ਕੁਸਲਪਕ੍ਖਿਕਾਤਿ ਏਕਂ। ਅਥ ਪੁਨ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖਤੋ ਆਗਤਂ વਿਤਕ੍ਕਂ ਮਨ੍ਤੇਨ ਕਣ੍ਹਸਪ੍ਪਂ ਉਪ੍ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਮਿਤ੍ਤਂ ਗੀવਾਯ ਅਕ੍ਕਮਨ੍ਤੋ વਿਯ ਚ ਨਿਗ੍ਗਹੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਨਾਸ੍ਸ વਡ੍ਢਿਤੁਂ ਦਸ੍ਸਾਮਿ। ਕੁਸਲਪਕ੍ਖਤੋ ਆਗਤਂ વਿਤਕ੍ਕਂ ਮੇਘਸਮਯੇ ਮੇਘਂ વਿਯ ਸੁਖੇਤ੍ਤੇ ਸਾਲਕਲ੍ਯਾਣਿਪੋਤਕਂ વਿਯ ਚ ਸੀਘਂ વਡ੍ਢੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ ਅਕੁਸਲવਿਤਕ੍ਕੇ ਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿ, ਕੁਸਲવਿਤਕ੍ਕੇ વਡ੍ਢੇਸਿ। ਏવਂ ਇਮਿਨਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ વਿਤਕ੍ਕਨਿਗ੍ਗਹਣਨਕਾਲੋ ਕਥਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Bodhisattassa hi chabbassāni padhānaṃ padahantassa nekkhammavitakkādayo puñjapuñjā mahānadiyaṃ oghā viya pavattiṃsu. Satisammosena pana sahasā kāmavitakkādayo uppajjitvā kusalavāraṃ pacchinditvā sayaṃ akusalajavanavārā hutvā tiṭṭhanti. Tato bodhisatto cintesi – ‘‘mayhaṃ ime kāmavitakkādayo kusalavāraṃ pacchinditvā tiṭṭhanti, handāhaṃ ime vitakke dve bhāge katvā viharāmī’’ti kāmavitakkādayo akusalapakkhikāti ekaṃ bhāgaṃ karoti nekkhammavitakkādayo kusalapakkhikāti ekaṃ. Atha puna cintesi – ‘‘akusalapakkhato āgataṃ vitakkaṃ mantena kaṇhasappaṃ uppīḷetvā gaṇhanto viya amittaṃ gīvāya akkamanto viya ca niggahessāmi, nāssa vaḍḍhituṃ dassāmi. Kusalapakkhato āgataṃ vitakkaṃ meghasamaye meghaṃ viya sukhette sālakalyāṇipotakaṃ viya ca sīghaṃ vaḍḍhessāmī’’ti. So tathā katvā akusalavitakke niggaṇhi, kusalavitakke vaḍḍhesi. Evaṃ iminā bodhisattassa vitakkaniggahaṇanakālo kathitoti veditabbo.
੨੦੭. ਇਦਾਨਿ ਯਥਾਸ੍ਸ ਤੇ વਿਤਕ੍ਕਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਂਸੁ, ਯਥਾ ਚ ਨੇ ਨਿਗ੍ਗਹੇਸਿ, ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸਤਿਯਾ ਅવਿਪ੍ਪવਾਸੇ ਠਿਤਸ੍ਸ। ਆਤਾਪਿਨੋਤਿ ਆਤਾਪવੀਰਿਯવਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਪਹਿਤਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਪੇਸਿਤਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਛਬ੍ਬਸ੍ਸਾਨਿ ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਤੋ ਰਜ੍ਜਸੁਖਂ વਾ ਆਰਬ੍ਭ, ਪਾਸਾਦੇ વਾ ਨਾਟਕਾਨਿ વਾ ਓਰੋਧੇ વਾ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ વਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਆਰਬ੍ਭ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕੋ ਨਾਮ ਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਪੁਬ੍ਬੋ। ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਾਯ ਪਨਸ੍ਸ ਆਹਾਰੂਪਚ੍ਛੇਦੇਨ ਅਧਿਮਤ੍ਤਕਸਿਮਾਨਂ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਆਹਾਰੂਪਚ੍ਛੇਦੇਨ વਿਸੇਸਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੁਂ, ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਓਲ਼ਾਰਿਕਂ ਆਹਾਰਂ ਆਹਾਰੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਉਰੁવੇਲਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ – ‘‘ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਦਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਨ ਗਣ੍ਹਿ, ਅਦ੍ਧਾਸ੍ਸ ਇਦਾਨਿ ਮਨੋਰਥੋ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਸਯਮੇવ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਪਣੀਤਪਣੀਤਂ ਆਹਾਰਂ ਉਪਹਰਿਂਸੁ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਪਾਕਤਿਕੋ ਅਹੋਸਿ। ਜਰਾਜਿਣ੍ਣਤ੍ਤਭਾવੋ ਹਿ ਸਪ੍ਪਾਯਭੋਜਨਂ ਲਭਿਤ੍વਾਪਿ ਪਾਕਤਿਕੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਦਹਰੋ। ਤੇਨਸ੍ਸ ਸਪ੍ਪਾਯਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਤੋ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਨ ਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਪਾਕਤਿਕੋ ਜਾਤੋ, વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾਨਿ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ, ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਛવਿવਣ੍ਣੋ, ਸਮੁਗ੍ਗਤਤਾਰਾਗਣਂ વਿਯ ਨਭਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਪ੍ਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਸਰੀਰਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਤਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਾવ ਕਿਲਨ੍ਤੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਏવਂ ਪਟਿਪਾਕਤਿਕੋ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਞ੍ਞਾਮਹਨ੍ਤਤਾਯ ਏવਂ ਪਰਿਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ વਿਤਕ੍ਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ਅਕਾਸਿ।
207. Idāni yathāssa te vitakkā uppajjiṃsu, yathā ca ne niggahesi, taṃ dassento tassa mayhaṃ, bhikkhavetiādimāha. Tattha appamattassāti satiyā avippavāse ṭhitassa. Ātāpinoti ātāpavīriyavantassa. Pahitattassāti pesitacittassa. Uppajjati kāmavitakkoti bodhisattassa chabbassāni padhānaṃ padahato rajjasukhaṃ vā ārabbha, pāsāde vā nāṭakāni vā orodhe vā kiñcideva vā sampattiṃ ārabbha kāmavitakko nāma na uppannapubbo. Dukkarakārikāya panassa āhārūpacchedena adhimattakasimānaṃ pattassa etadahosi – ‘‘na sakkā āhārūpacchedena visesaṃ nibbattetuṃ, yaṃnūnāhaṃ oḷārikaṃ āhāraṃ āhāreyya’’nti. So uruvelaṃ piṇḍāya pāvisi. Manussā – ‘‘mahāpuriso pubbe āharitvā dinnampi na gaṇhi, addhāssa idāni manoratho matthakaṃ patto, tasmā sayameva āgato’’ti paṇītapaṇītaṃ āhāraṃ upahariṃsu. Bodhisattassa attabhāvo nacirasseva pākatiko ahosi. Jarājiṇṇattabhāvo hi sappāyabhojanaṃ labhitvāpi pākatiko na hoti. Bodhisatto pana daharo. Tenassa sappāyabhojanaṃ bhuñjato attabhāvo na cirasseva pākatiko jāto, vippasannāni indriyāni, parisuddho chavivaṇṇo, samuggatatārāgaṇaṃ viya nabhaṃ paripuṇṇadvattiṃsamahāpurisalakkhaṇappaṭimaṇḍitasarīraṃ ahosi. So taṃ oloketvā ‘‘tāva kilanto nāma attabhāvo evaṃ paṭipākatiko jāto’’ti cintetvā attano paññāmahantatāya evaṃ parittakampi vitakkaṃ gahetvā kāmavitakkoti akāsi.
ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ ਪੁਰਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਚਮਰਪਸਦਗવਯਰੋਹਿਤਮਿਗਾਦਿਕੇ ਮਗਗਣੇ ਮਨੁਞ੍ਞਸਦ੍ਦਰવਨੇ ਮੋਰવਨਕੁਕ੍ਕੁਟਾਦਿਕੇ ਪਕ੍ਖਿਗਣੇ ਨੀਲੁਪ੍ਪਲਕੁਮੁਦਕਮਲਾਦਿਸਞ੍ਛਨ੍ਨਾਨਿ ਪਲ੍ਲਲਾਨਿ ਨਾਨਾਕੁਸੁਮਸਞ੍ਛਨ੍ਨવਿਟਪਾ વਨਰਾਜਿਯੋ ਮਣਿਕ੍ਖਨ੍ਧਨਿਮ੍ਮਲਜਲਪવਾਹਞ੍ਚ ਨਦਿਂ ਨੇਰਞ੍ਜਰਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਏવਂ ਹੋਤਿ ‘‘ਸੋਭਨਾ વਤਿਮੇ ਮਿਗਜਾਤਾ ਪਕ੍ਖਿਗਣਾ ਪਲ੍ਲਲਾਨਿ વਨਰਾਜਿਯੋ ਨਦੀ ਨੇਰਞ੍ਜਰਾ’’ਤਿ। ਸੋ ਤਮ੍ਪਿ ਏવਂ ਪਰਿਤ੍ਤਕਂ વਿਤਕ੍ਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਮਕਾਸਿ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕੋ’’ਤਿ।
Paṇṇasālāya purato nisinno camarapasadagavayarohitamigādike magagaṇe manuññasaddaravane moravanakukkuṭādike pakkhigaṇe nīluppalakumudakamalādisañchannāni pallalāni nānākusumasañchannaviṭapā vanarājiyo maṇikkhandhanimmalajalapavāhañca nadiṃ nerañjaraṃ passati. Tassa evaṃ hoti ‘‘sobhanā vatime migajātā pakkhigaṇā pallalāni vanarājiyo nadī nerañjarā’’ti. So tampi evaṃ parittakaṃ vitakkaṃ gahetvā kāmavitakkamakāsi, tenāha ‘‘uppajjati kāmavitakko’’ti.
ਅਤ੍ਤਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯਪੀਤਿ ਅਤ੍ਤਦੁਕ੍ਖਾਯਪਿ। ਏਸੇવਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ਕਿਂ ਪਨ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਭਯਦੁਕ੍ਖਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨਕવਿਤਕ੍ਕੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥੀਤਿ? ਨਤ੍ਥਿ। ਅਪਰਿਞ੍ਞਾਯਂ ਠਿਤਸ੍ਸ ਪਨ વਿਤਕ੍ਕੋ ਯਾવ ਉਭਯਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਏਤਾਨਿ ਤੀਣਿ ਨਾਮਾਨਿ ਲਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏવਮਾਹ। ਪਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧਿਕੋਤਿ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਨ ਦੇਤਿ, ਲੋਕਿਯਪਞ੍ਞਂ ਪਨ ਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਞ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਖਿਪਤੀਤਿ ਪਞ੍ਞਾਨਿਰੋਧਿਕੋ। વਿਘਾਤਪਕ੍ਖਿਕੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖਕੋਟ੍ਠਾਸਿਕੋ। ਅਸਙ੍ਖਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਨਾਮ, ਤਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਕਾਤੁਂ ਨ ਦੇਤੀਤਿ ਅਨਿਬ੍ਬਾਨਸਂવਤ੍ਤਨਿਕੋ। ਅਬ੍ਭਤ੍ਥਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਖਯਂ ਨਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਉਦਕਪੁਪ੍ਫੁਲ਼ਕੋ વਿਯ ਨਿਰੁਜ੍ਝਤਿ। ਪਜਹਮੇવਾਤਿ ਪਜਹਿਮੇવ। વਿਨੋਦਮੇવਾਤਿ ਨੀਹਰਿਮੇવ। ਬ੍ਯਨ੍ਤਮੇવ ਨਂ ਅਕਾਸਿਨ੍ਤਿ વਿਗਤਨ੍ਤਂ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ ਪਰਿવਟੁਮਂ ਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਮੇવ ਨਂ ਅਕਾਸਿਂ।
Attabyābādhāyapīti attadukkhāyapi. Esevanayo sabbattha. Kiṃ pana mahāsattassa ubhayadukkhāya saṃvattanakavitakko nāma atthīti? Natthi. Apariññāyaṃ ṭhitassa pana vitakko yāva ubhayabyābādhāya saṃvattatīti etāni tīṇi nāmāni labhati, tasmā evamāha. Paññānirodhikoti anuppannāya lokiyalokuttarāya paññāya uppajjituṃ na deti, lokiyapaññaṃ pana aṭṭhasamāpattipañcābhiññāvasena uppannampi samucchinditvā khipatīti paññānirodhiko. Vighātapakkhikoti dukkhakoṭṭhāsiko. Asaṅkhataṃ nibbānaṃ nāma, taṃ paccakkhaṃ kātuṃ na detīti anibbānasaṃvattaniko. Abbhatthaṃ gacchatīti khayaṃ natthibhāvaṃ gacchati. Udakapupphuḷako viya nirujjhati. Pajahamevāti pajahimeva. Vinodamevāti nīharimeva. Byantameva naṃ akāsinti vigatantaṃ nissesaṃ parivaṭumaṃ paricchinnameva naṃ akāsiṃ.
੨੦੮. ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ਨ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰੂਪਘਾਤਪ੍ਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ ਨਾਮ વਿਤਕ੍ਕੋ ਚਿਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਅਥਸ੍ਸ ਅਤਿવਸ੍ਸਅਚ੍ਚੁਣ੍ਹਅਤਿਸੀਤਾਦੀਨਿ ਪਨ ਪਟਿਚ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤવਿਪਰਿਣਾਮਭਾવੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕੋ’’ਤਿ ਆਹ। વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ਨ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰੇਸਂ ਦੁਕ੍ਖੁਪ੍ਪਾਦਨਪ੍ਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਨ ਉਦ੍ਧਤਾਕਾਰੋ ਅਨੇਕਗ੍ਗਤਾਕਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕਮਕਾਸਿ। ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਦ੍વਾਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹਿ ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘਾਦਿਕੇ વਾਲ਼ਮਿਗੇ ਸੂਕਰਾਦਯੋ ਖੁਦ੍ਦਮਿਗੇ વਿਹਿਂਸਨ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਅਥ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਇਮਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਨਾਮ ਅਕੁਤੋਭਯੇ ਅਰਞ੍ਞੇ ਇਮੇਸਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾਨਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਬਲવਨ੍ਤੋ ਦੁਬ੍ਬਲੇ ਖਾਦਨ੍ਤਿ, ਬਲવਨ੍ਤਖਾਦਿਤਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤੀਤਿ ਕਾਰੁਞ੍ਞਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ। ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਬਿਲ਼ਾਰਾਦਯੋ ਕੁਕ੍ਕੁਟਮੂਸਿਕਾਦੀਨਿ ਖਾਦਨ੍ਤੇ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਗਾਮਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਰਾਜਕਮ੍ਮਿਕੇਹਿ ਉਪਦ੍ਦੁਤੇ વਧਬਨ੍ਧਾਦੀਨਿ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਸਿવਣਿਜ੍ਜਾਦੀਨਿ ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਕਤ੍વਾ ਜੀવਿਤੁਂ ਨ ਲਭਨ੍ਤੀਤਿ ਕਾਰੁਞ੍ਞਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ વਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਥਾ ਤਥਾਤਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਆਕਾਰੇਨ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਾਦੀਸੁ ਯਂ ਯਂ વਿਤਕ੍ਕੇਤਿ, ਯਂ ਯਂ વਿਤਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ, ਤੇਨ ਤੇਨੇ ਚਸ੍ਸਾਕਾਰੇਨ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਾਦਿਭਾવੋ ਚੇਤਸੋ ਨ ਹਿ ਹੋਤੀਤਿ। ਪਹਾਸਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮવਿਤਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮવਿਤਕ੍ਕਂ ਪਜਹਤਿ। ਬਹੁਲਮਕਾਸੀਤਿ ਬਹੁਲਂ ਕਰੋਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਾਯ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਤ੍ਥਾਯ। ਯਥਾ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવਂ ਨਮਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।
208.Byāpādavitakkoti na bodhisattassa parūpaghātappaṭisaṃyutto nāma vitakko citte uppajjati, athassa ativassaaccuṇhaatisītādīni pana paṭicca cittavipariṇāmabhāvo hoti, taṃ sandhāya ‘‘byāpādavitakko’’ti āha. Vihiṃsāvitakkoti na mahāsattassa paresaṃ dukkhuppādanappaṭisaṃyutto vitakko uppajjati, citte pana uddhatākāro anekaggatākāro hoti, taṃ gahetvā vihiṃsāvitakkamakāsi. Paṇṇasālādvāre nisinno hi sīhabyagghādike vāḷamige sūkarādayo khuddamige vihiṃsante passati. Atha bodhisatto imasmimpi nāma akutobhaye araññe imesaṃ tiracchānagatānaṃ paccatthikā uppajjanti, balavanto dubbale khādanti, balavantakhāditā vattantīti kāruññaṃ uppādeti. Aññepi biḷārādayo kukkuṭamūsikādīni khādante passati, gāmaṃ piṇḍāya paviṭṭho manusse rājakammikehi upaddute vadhabandhādīni anubhavante attano kasivaṇijjādīni kammāni katvā jīvituṃ na labhantīti kāruññaṃ uppādeti, taṃ sandhāya ‘‘uppajjati vihiṃsāvitakko’’ti āha. Tathā tathāti tena tena ākārena. Idaṃ vuttaṃ hoti – kāmavitakkādīsu yaṃ yaṃ vitakketi, yaṃ yaṃ vitakkaṃ pavatteti, tena tene cassākārena kāmavitakkādibhāvo cetaso na hi hotīti. Pahāsi nekkhammavitakkanti nekkhammavitakkaṃ pajahati. Bahulamakāsīti bahulaṃ karoti. Tassa taṃ kāmavitakkāya cittanti tassa taṃ cittaṃ kāmavitakkatthāya. Yathā kāmavitakkasampayuttaṃ hoti, evamevaṃ namatīti attho. Sesapadesupi eseva nayo.
ਇਦਾਨਿ ਅਤ੍ਥਦੀਪਿਕਂ ਉਪਮਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪੀ ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਟ੍ਠਸਮ੍ਬਾਧੇਤਿ ਸਸ੍ਸਸਮ੍ਬਾਧੇ। ਆਕੋਟੇਯ੍ਯਾਤਿ ਉਜੁਕਂ ਪਿਟ੍ਠਿਯਂ ਪਹਰੇਯ੍ਯ। ਪਟਿਕੋਟੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਿਰਿਯਂ ਫਾਸੁਕਾਸੁ ਪਹਰੇਯ੍ਯ। ਸਨ੍ਨਿਰੁਨ੍ਧੇਯ੍ਯਾਤਿ ਆવਰਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ। ਸਨ੍ਨਿવਾਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਦਦੇਯ੍ਯ । ਤਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ, ਏવਂ ਅਰਕ੍ਖਿਤਾਨਂ ਗੁਨ੍ਨਂ ਪਰੇਸਂ ਸਸ੍ਸਖਾਦਨਕਾਰਣੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਬਾਲੋ ਹਿ ਗੋਪਾਲੋਕੋ ਏવਂ ਗਾવੋ ਅਰਕ੍ਖਮਾਨੋ ‘‘ਅਯਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਤ੍ਤવੇਤਨਂ ਖਾਦਤਿ, ਉਜੁਂ ਗਾવੋ ਰਕ੍ਖਿਤੁਮ੍ਪਿ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਕੁਲੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ વੇਰਂ ਗਣ੍ਹਾਪੇਤੀ’’ਤਿ ਗੋਸਾਮਿਕਾਨਮ੍ਪਿ ਸਨ੍ਤਿਕਾ વਧਾਦੀਨਿ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਕਿਟ੍ਠਸਾਮਿਕਾਨਮ੍ਪਿ। ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪਨ ਇਮਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਭਯਾਨਿ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਗਾવੋ ਸਾਧੁਕਂ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਆਦੀਨવਨ੍ਤਿ ਉਪਦ੍ਦવਂ। ਓਕਾਰਨ੍ਤਿ ਲਾਮਕਂ, ਖਨ੍ਧੇਸੁ વਾ ਓਤਾਰਂ। ਸਂਕਿਲੇਸਨ੍ਤਿ ਕਿਲਿਟ੍ਠਭਾવਂ। ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇਤਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਮ੍ਹਿ। ਆਨਿਸਂਸਨ੍ਤਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਪਕ੍ਖਂ। વੋਦਾਨਪਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ, ਕੁਸਲਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਮ੍ਹਿ વਿਸੁਦ੍ਧਿਪਕ੍ਖਂ ਅਦ੍ਦਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Idāni atthadīpikaṃ upamaṃ dassento seyyathāpī tiādimāha. Tattha kiṭṭhasambādheti sassasambādhe. Ākoṭeyyāti ujukaṃ piṭṭhiyaṃ pahareyya. Paṭikoṭeyyāti tiriyaṃ phāsukāsu pahareyya. Sannirundheyyāti āvaritvā tiṭṭheyya. Sannivāreyyāti ito cito ca gantuṃ na dadeyya . Tatonidānanti tena kāraṇena, evaṃ arakkhitānaṃ gunnaṃ paresaṃ sassakhādanakāraṇenāti attho. Bālo hi gopāloko evaṃ gāvo arakkhamāno ‘‘ayaṃ amhākaṃ bhattavetanaṃ khādati, ujuṃ gāvo rakkhitumpi na sakkoti, kulehi saddhiṃ veraṃ gaṇhāpetī’’ti gosāmikānampi santikā vadhādīni pāpuṇāti, kiṭṭhasāmikānampi. Paṇḍito pana imāni cattāri bhayāni sampassanto gāvo sādhukaṃ rakkhati, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Ādīnavanti upaddavaṃ. Okāranti lāmakaṃ, khandhesu vā otāraṃ. Saṃkilesanti kiliṭṭhabhāvaṃ. Nekkhammeti nekkhammamhi. Ānisaṃsanti visuddhipakkhaṃ. Vodānapakkhanti idaṃ tasseva vevacanaṃ, kusalānaṃ dhammānaṃ nekkhammamhi visuddhipakkhaṃ addasanti attho.
੨੦੯. ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਚ ਕਾਮੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਟਂ ਸਬ੍ਬਕੁਸਲਂ, ਏਕਧਮ੍ਮੇ ਸਙ੍ਗਯ੍ਹਮਾਨੇ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ। ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਓਪਮ੍ਮਸਂਸਨ੍ਦਨਂ – ਕਿਟ੍ਠਸਮ੍ਬਾਧਂ વਿਯ ਹਿ ਰੂਪਾਦਿਆਰਮ੍ਮਣਂ, ਕੂਟਗਾવੋ વਿਯ ਕੂਟਚਿਤ੍ਤਂ, ਪਣ੍ਡਿਤਗੋਪਾਲਕੋ વਿਯ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ, ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਭਯਂ વਿਯ ਅਤ੍ਤਪਰੂਭਯਬ੍ਯਾਬਾਧਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨવਿਤਕ੍ਕੋ, ਪਣ੍ਡਿਤਗੋਪਾਲਕਸ੍ਸ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਂ ਭਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਕਿਟ੍ਠਸਮ੍ਬਾਧੇ ਅਪ੍ਪਮਾਦੇਨ ਗੋਰਕ੍ਖਣਂ વਿਯ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਛਬ੍ਬਸ੍ਸਾਨਿ ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਤੋ ਅਤ੍ਤਬ੍ਯਾਬਾਧਾਦਿਭਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਆਰਮ੍ਮਣੇਸੁ ਯਥਾ ਕਾਮવਿਤਕ੍ਕਾਦਯੋ ਨ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਚਿਤ੍ਤਰਕ੍ਖਣਂ। ਪਞ੍ਞਾવੁਦ੍ਧਿਕੋਤਿਆਦੀਸੁ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਲੋਕਿਯਲੋਕੁਤ੍ਤਰਪਞ੍ਞਾਯ ਉਪ੍ਪਾਦਾਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਚ વੁਦ੍ਧਿਯਾ ਸਂવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਪਞ੍ਞਾવੁਦ੍ਧਿਕੋ। ਨ ਦੁਕ੍ਖਕੋਟ੍ਠਾਸਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅવਿਘਾਤਪਕ੍ਖਿਕੋ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਸਂવਤ੍ਤਨਿਕੋ। ਰਤ੍ਤਿਂ ਚੇਪਿ ਨਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨੁવਿਤਕ੍ਕੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਸਕਲਰਤ੍ਤਿਂ ਚੇਪਿ ਤਂ વਿਤਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਂ। ਤਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਤਂਮੂਲਕਂ। ਓਹਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾਤਿ ਉਗ੍ਘਾਤੀਯੇਯ੍ਯ, ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਾਯ ਸਂવਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਆਰਾਤਿ ਦੂਰੇ। ਸਮਾਧਿਮ੍ਹਾਤਿ ਉਪਚਾਰਸਮਾਧਿਤੋਪਿ ਅਪ੍ਪਨਾਸਮਾਧਿਤੋਪਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਮੇવ ਚਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੋ ਅਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਾ ਮੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਮਾਧਿਮ੍ਹਾ ਦੂਰੇ ਹੋਤੂਤਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਮੇવ ਚਿਤ੍ਤਂ ਸਣ੍ਠਪੇਮਿ, ਗੋਚਰਜ੍ਝਤ੍ਤੇ ਠਪੇਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਨ੍ਨਿਸਾਦੇਮੀਤਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਚ ਨਂ ਸਨ੍ਨਿਸੀਦਾਪੇਮਿ। ਏਕੋਦਿਂ ਕਰੋਮੀਤਿ ਏਕਗ੍ਗਂ ਕਰੋਮਿ। ਸਮਾਦਹਾਮੀਤਿ ਸਮ੍ਮਾ ਆਦਹਾਮਿ, ਸੁਟ੍ਠੁ ਆਰੋਪੇਮੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਮਾ ਮੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਊਹਞ੍ਞੀਤਿ ਮਾ ਮਯ੍ਹਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਗ੍ਘਾਤੀਯਿਤ੍ਥ, ਮਾ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਤੂਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
209.Nekkhammanti ca kāmehi nissaṭaṃ sabbakusalaṃ, ekadhamme saṅgayhamāne nibbānameva. Tatridaṃ opammasaṃsandanaṃ – kiṭṭhasambādhaṃ viya hi rūpādiārammaṇaṃ, kūṭagāvo viya kūṭacittaṃ, paṇḍitagopālako viya bodhisatto, catubbidhabhayaṃ viya attaparūbhayabyābādhāya saṃvattanavitakko, paṇḍitagopālakassa catubbidhaṃ bhayaṃ disvā kiṭṭhasambādhe appamādena gorakkhaṇaṃ viya bodhisattassa chabbassāni padhānaṃ padahato attabyābādhādibhayaṃ disvā rūpādīsu ārammaṇesu yathā kāmavitakkādayo na uppajjanti, evaṃ cittarakkhaṇaṃ. Paññāvuddhikotiādīsu anuppannāya lokiyalokuttarapaññāya uppādāya, uppannāya ca vuddhiyā saṃvattatīti paññāvuddhiko. Na dukkhakoṭṭhāsāya saṃvattatīti avighātapakkhiko. Nibbānadhātusacchikiriyāya saṃvattatīti nibbānasaṃvattaniko. Rattiṃ cepi naṃ, bhikkhave, anuvitakkeyyanti sakalarattiṃ cepi taṃ vitakkaṃ pavatteyyaṃ. Tatonidānanti taṃmūlakaṃ. Ohaññeyyāti ugghātīyeyya, uddhaccāya saṃvatteyyāti attho. Ārāti dūre. Samādhimhāti upacārasamādhitopi appanāsamādhitopi. So kho ahaṃ, bhikkhave, ajjhattameva cittanti so ahaṃ, bhikkhave, mā me cittaṃ samādhimhā dūre hotūti ajjhattameva cittaṃ saṇṭhapemi, gocarajjhatte ṭhapemīti attho. Sannisādemīti tattheva ca naṃ sannisīdāpemi. Ekodiṃ karomīti ekaggaṃ karomi. Samādahāmīti sammā ādahāmi, suṭṭhu āropemīti attho. Mā me cittaṃ ūhaññīti mā mayhaṃ cittaṃ ugghātīyittha, mā uddhaccāya saṃvattatūti attho.
੨੧੦. ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ ਅਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕੋ…ਪੇ॰… ਅવਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯੋ ਸੋ ਇਮਾਯ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਤਰੁਣવਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨવਿਤਕ੍ਕੋ ਕਾਮਪਚ੍ਚਨੀਕਟ੍ਠੇਨ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ વੁਤ੍ਤੋ। ਸੋਯੇવ ਬ੍ਯਾਪਾਦਪਚ੍ਚਨੀਕਟ੍ਠੇਨ ਅਬ੍ਯਾਪਾਦવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ਚ વਿਹਿਂਸਾਪਚ੍ਚਨੀਕਟ੍ਠੇਨ ਅવਿਹਿਂਸਾવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੋ।
210.Uppajjati abyāpādavitakko…pe… avihiṃsāvitakkoti ettha yo so imāya heṭṭhā vuttataruṇavipassanāya saddhiṃ uppannavitakko kāmapaccanīkaṭṭhena nekkhammavitakkoti vutto. Soyeva byāpādapaccanīkaṭṭhena abyāpādavitakkoti ca vihiṃsāpaccanīkaṭṭhena avihiṃsāvitakkoti ca vutto.
ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਟ੍ਠਪਨਕਾਲੋ ਕਥਿਤੋ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਸਮਾਧਿਪਿ ਤਰੁਣੋ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਿ। ਤਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਅਤਿਚਿਰਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਕਿਲਮਤਿ, ਅਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗਿ વਿਯ ਉਟ੍ਠਹਤਿ, ਕਚ੍ਛੇਹਿ ਸੇਦਾ ਮੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਮਤ੍ਥਕਤੋ ਉਸੁਮવਟ੍ਟਿ વਿਯ ਉਟ੍ਠਹਤਿ, ਚਿਤ੍ਤਂ ਹਞ੍ਞਤਿ વਿਹਞ੍ਞਤਿ વਿਪ੍ਫਨ੍ਦਤਿ। ਸੋ ਪੁਨ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਤਂ ਪਰਿਦਮੇਤ੍વਾ ਮੁਦੁਕਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਸ੍ਸਾਸੇਤ੍વਾ ਪੁਨ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਪੁਨ ਅਤਿਚਿਰਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਤਥੇવ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਪੁਨ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਤਥੇવ ਕਰੋਤਿ। વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਹਿ ਬਹੂਪਕਾਰਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ।
Ettāvatā bodhisattassa samāpattiṃ nissāya vipassanāpaṭṭhapanakālo kathito. Yassa hi samādhipi taruṇo, vipassanāpi. Tassa vipassanaṃ paṭṭhapetvā aticiraṃ nisinnassa kāyo kilamati, anto aggi viya uṭṭhahati, kacchehi sedā muccanti, matthakato usumavaṭṭi viya uṭṭhahati, cittaṃ haññati vihaññati vipphandati. So puna samāpattiṃ samāpajjitvā taṃ paridametvā mudukaṃ katvā samassāsetvā puna vipassanaṃ paṭṭhapeti. Tassa puna aticiraṃ nisinnassa tatheva hoti. So puna samāpattiṃ samāpajjitvā tatheva karoti. Vipassanāya hi bahūpakārā samāpatti.
ਯਥਾ ਯੋਧਸ੍ਸ ਫਲਕਕੋਟ੍ਠਕੋ ਨਾਮ ਬਹੂਪਕਾਰੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਪવਿਸਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਹਤ੍ਥੀਹਿਪਿ ਅਸ੍ਸੇਹਿਪਿ ਯੋਧੇਹਿਪਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਆવੁਧੇਸੁ વਾ ਖੀਣੇਸੁ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਕਾਮਤਾਦਿਭਾવੇ વਾ ਸਤਿ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਫਲਕਕੋਟ੍ਠਕਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਆવੁਧਾਨਿਪਿ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, વਿਸ੍ਸਮਤਿਪਿ, ਭੁਞ੍ਜਤਿਪਿ, ਪਾਨੀਯਮ੍ਪਿ ਪਿવਤਿ, ਸਨ੍ਨਾਹਮ੍ਪਿ ਪਟਿਸਨ੍ਨਯ੍ਹਤਿ, ਤਂ ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਪવਿਸਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ਉਚ੍ਚਾਰਾਦਿਪੀਲ਼ਿਤੋ વਾ ਕੇਨਚਿਦੇવ વਾ ਕਰਣੀਯੇਨ ਫਲਕਕੋਟ੍ਠਕਂ ਪવਿਸਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਥਮ੍ਭਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਸਙ੍ਗਾਮਂ ਪવਿਸਤਿ, ਏવਂ ਯੋਧਸ੍ਸ ਫਲਕਕੋਟ੍ਠਕੋ વਿਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਯ ਬਹੂਪਕਾਰਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ।
Yathā yodhassa phalakakoṭṭhako nāma bahūpakāro hoti, so taṃ nissāya saṅgāmaṃ pavisati, tattha hatthīhipi assehipi yodhehipi saddhiṃ kammaṃ katvā āvudhesu vā khīṇesu bhuñjitukāmatādibhāve vā sati nivattitvā phalakakoṭṭhakaṃ pavisitvā āvudhānipi gaṇhāti, vissamatipi, bhuñjatipi, pānīyampi pivati, sannāhampi paṭisannayhati, taṃ taṃ katvā puna saṅgāmaṃ pavisati, tattha kammaṃ katvā puna uccārādipīḷito vā kenacideva vā karaṇīyena phalakakoṭṭhakaṃ pavisati. Tattha santhambhitvā puna saṅgāmaṃ pavisati, evaṃ yodhassa phalakakoṭṭhako viya vipassanāya bahūpakārā samāpatti.
ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਨ ਸਙ੍ਗਾਮਨਿਤ੍ਥਰਣਕਯੋਧਸ੍ਸ ਫਲਕਕੋਟ੍ਠਕਤੋਪਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਬਹੂਪਕਾਰਤਰਾ। ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਹਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਪਨ ਥਾਮਜਾਤਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਰਕ੍ਖਤਿ। ਥਾਮਜਾਤਂ ਕਰੋਤਿ।
Samāpattiyā pana saṅgāmanittharaṇakayodhassa phalakakoṭṭhakatopi vipassanā bahūpakāratarā. Kiñcāpi hi samāpattiṃ nissāya vipassanaṃ paṭṭhapeti, vipassanā pana thāmajātā samāpattimpi rakkhati. Thāmajātaṃ karoti.
ਯਥਾ ਹਿ ਥਲੇ ਨਾવਮ੍ਪਿ ਨਾવਾਯ ਭਣ੍ਡਮ੍ਪਿ ਸਕਟਭਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਉਦਕਂ ਪਤ੍વਾ ਪਨ ਸਕਟਮ੍ਪਿ ਸਕਟਭਣ੍ਡਮ੍ਪਿ ਯੁਤ੍ਤਗੋਣੇਪਿ ਨਾવਾਭਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਨਾવਾ ਤਿਰਿਯਂ ਸੋਤਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਸੋਤ੍ਥਿਨਾ ਸੁਪਟ੍ਟਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਮੇવਂ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਪਨ ਥਾਮਜਾਤਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਰਕ੍ਖਤਿ, ਥਾਮਜਾਤਂ ਕਰੋਤਿ। ਥਲਂ ਪਤ੍વਾ ਸਕਟਂ વਿਯ ਹਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿ। ਉਦਕਂ ਪਤ੍વਾ ਨਾવਾ વਿਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾ। ਇਤਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪਟ੍ਠਪਨਕਾਲੋ ਕਥਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
Yathā hi thale nāvampi nāvāya bhaṇḍampi sakaṭabhāraṃ karonti. Udakaṃ patvā pana sakaṭampi sakaṭabhaṇḍampi yuttagoṇepi nāvābhāraṃ karonti. Nāvā tiriyaṃ sotaṃ chinditvā sotthinā supaṭṭanaṃ gacchati, evamevaṃ kiñcāpi samāpattiṃ nissāya vipassanaṃ paṭṭhapeti, vipassanā pana thāmajātā samāpattimpi rakkhati, thāmajātaṃ karoti. Thalaṃ patvā sakaṭaṃ viya hi samāpatti. Udakaṃ patvā nāvā viya vipassanā. Iti bodhisattassa ettāvatā samāpattiṃ nissāya vipassanāpaṭṭhapanakālo kathitoti veditabbo.
ਯਞ੍ਞਦੇવਾਤਿਆਦਿ ਕਣ੍ਹਪਕ੍ਖੇ વੁਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਇਧਾਪਿ ਅਤ੍ਥਦੀਪਿਕਂ ਉਪਮਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪੀਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਗਾਮਨ੍ਤਸਮ੍ਭਤੇਸੂਤਿ ਗਾਮਨ੍ਤਂ ਆਹਟੇਸੁ। ਸਤਿਕਰਣੀਯਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ ਏਤਾ ਗਾવੋਤਿ ਸਤਿਉਪ੍ਪਾਦਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਕੋਟਨਾਦਿਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਏਤੇ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਏਤੇ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਸਤੁਪ੍ਪਾਦਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਕਾਤਬ੍ਬਂ ਹੋਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਨਂ ਥਾਮਜਾਤਕਾਲੋ ਕਥਿਤੋ। ਤਦਾ ਕਿਰਸ੍ਸ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਅਪ੍ਪਨਤ੍ਥਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਏਕਾવਜ੍ਜਨੇਨ ਆਪਾਥਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਪਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਤ੍ਤ ਅਨੁਪਸ੍ਸਨਾ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਆਰੁਲ਼੍ਹੋ ਹੋਤਿ।
Yaññadevātiādi kaṇhapakkhe vuttānusāreneva veditabbaṃ, idhāpi atthadīpikaṃ upamaṃ dassetuṃ seyyathāpītiādimāha. Tattha gāmantasambhatesūti gāmantaṃ āhaṭesu. Satikaraṇīyameva hotīti etā gāvoti satiuppādanamattameva kātabbaṃ hoti. Ito cito ca gantvā ākoṭanādikiccaṃ natthi. Ete dhammāti ete samathavipassanā dhammāti satuppādanamattameva kātabbaṃ hoti. Iminā bodhisattassa samathavipassanānaṃ thāmajātakālo kathito. Tadā kirassa samāpattiṃ appanatthāya nisinnassa aṭṭha samāpattiyo ekāvajjanena āpāthaṃ āgacchanti, vipassanaṃ paṭṭhapetvā nisinno satta anupassanā ekappahāreneva āruḷho hoti.
੨੧੫. ਸੇਯ੍ਯਥਾਪੀਤਿ ਇਧ ਕਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ? ਅਯਂ ਪਾਟਿਯੇਕ੍ਕੋ ਅਨੁਸਨ੍ਧਿ, ਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਹਿ ਹਿਤੂਪਚਾਰਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਥੁਭਾવਸਮ੍ਪਦਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ ਇਮਂ ਦੇਸਨਂ ਆਰਭਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਰਞ੍ਞੇਤਿ ਅਟવਿਯਂ। ਪવਨੇਤਿ વਨਸਣ੍ਡੇ। ਅਤ੍ਥਤੋ ਹਿ ਇਦਂ ਦ੍વਯਂ ਏਕਮੇવ, ਪਠਮਸ੍ਸ ਪਨ ਦੁਤਿਯਂ વੇવਚਨਂ। ਅਯੋਗਕ੍ਖੇਮਕਾਮੋਤਿ ਚਤੂਹਿ ਯੋਗੇਹਿ ਖੇਮਂ ਨਿਬ੍ਭਯਟ੍ਠਾਨਂ ਅਨਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਭਯਮੇવ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋ । ਸੋવਤ੍ਥਿਕੋਤਿ ਸੁવਤ੍ਥਿਭਾવਾવਹੋ। ਪੀਤਿਗਮਨੀਯੋਤਿ ਤੁਟ੍ਠਿਂ ਗਮਨੀਯੋ। ‘‘ਪੀਤਗਮਨੀਯੋ’’ਤਿ વਾ ਪਾਠੋ। ਪਿਦਹੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸਾਖਾਦੀਹਿ ਥਕੇਯ੍ਯ। વਿવਰੇਯ੍ਯਾਤਿ વਿਸਦਮੁਖਂ ਕਤ੍વਾ વਿવਟਂ ਕਰੇਯ੍ਯ। ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਉਦਕવਨਪਬ੍ਬਤਾਦੀਹਿ ਸਨ੍ਨਿਰੁਦ੍ਧਂ ਅਮਗ੍ਗਂ। ਓਦਹੇਯ੍ਯ ਓਕਚਰਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਓਕੇ ਚਰਮਾਨਂ વਿਯ ਏਕਂ ਦੀਪਕਮਿਗਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਠਪੇਯ੍ਯ। ਓਕਚਾਰਿਕਨ੍ਤਿ ਦੀਘਰਜ੍ਜੁਯਾ ਬਨ੍ਧਿਤਂਯੇવ ਮਿਗਿਂ।
215.Seyyathāpīti idha kiṃ dasseti? Ayaṃ pāṭiyekko anusandhi, sattānañhi hitūpacāraṃ attano satthubhāvasampadañca dassento bhagavā imaṃ desanaṃ ārabhi. Tattha araññeti aṭaviyaṃ. Pavaneti vanasaṇḍe. Atthato hi idaṃ dvayaṃ ekameva, paṭhamassa pana dutiyaṃ vevacanaṃ. Ayogakkhemakāmoti catūhi yogehi khemaṃ nibbhayaṭṭhānaṃ anicchanto bhayameva icchanto . Sovatthikoti suvatthibhāvāvaho. Pītigamanīyoti tuṭṭhiṃ gamanīyo. ‘‘Pītagamanīyo’’ti vā pāṭho. Pidaheyyāti sākhādīhi thakeyya. Vivareyyāti visadamukhaṃ katvā vivaṭaṃ kareyya. Kummagganti udakavanapabbatādīhi sanniruddhaṃ amaggaṃ. Odaheyya okacaranti tesaṃ oke caramānaṃ viya ekaṃ dīpakamigaṃ ekasmiṃ ṭhāne ṭhapeyya. Okacārikanti dīgharajjuyā bandhitaṃyeva migiṃ.
ਮਿਗਲੁਦ੍ਦਕੋ ਹਿ ਅਰਞ੍ਞਂ ਮਿਗਾਨਂ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਇਧ વਸਨ੍ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ, ਏਤ੍ਥ ਚਰਨ੍ਤਿ, ਏਤ੍ਥ ਪਿવਨ੍ਤਿ, ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਪવਿਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਮਗ੍ਗਂ ਪਿਧਾਯ ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਓਕਚਰਞ੍ਚ ਓਕਚਾਰਿਕਞ੍ਚ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਯਂ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਸਤ੍ਤਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਅਥ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਮਿਗਾ ਅਕੁਤੋਭਯੇ ਅਰਞ੍ਞੇ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਾਨੀਯਂ ਪਿવਿਤ੍વਾ ਮਿਗਪੋਤਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕੀਲ਼ਮਾਨਾ વਸਨਟ੍ਠਾਨਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਓਕਚਰਞ੍ਚ ਓਕਚਾਰਿਕਞ੍ਚ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਸਹਾਯਕਾ ਨੋ ਆਗਤਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਨਿਰਾਸਙ੍ਕਾ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਮਗ੍ਗਂ ਪਿਹਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਨਾਯਂ ਮਗ੍ਗੋ, ਅਯਂ ਮਗ੍ਗੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਮਿਗਲੁਦ੍ਦਕੋ ਨ ਤਾવ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਰੋਤਿ, ਪવਿਟ੍ਠੇਸੁ ਪਨ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਛਿਮਂ ਸਣਿਕਂ ਪਹਰਤਿ। ਸੋ ਉਤ੍ਤਸਤਿ, ਤਤੋ ਸਬ੍ਬੇ ਉਤ੍ਤਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਭਯਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਰਤੋ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਾ ਉਦਕੇਨ વਾ વਨੇਨ વਾ ਪਬ੍ਬਤੇਨ વਾ ਸਨ੍ਨਿਰੁਦ੍ਧਂ ਮਗ੍ਗਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਭੋਹਿ ਪਸ੍ਸੇਹਿ ਅਙ੍ਗੁਲਿਸਙ੍ਖਲਿਕਂ વਿਯ ਗਹਨવਨਂ ਪવਿਸਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਪવਿਟ੍ਠਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਂ ਆਰਭਨ੍ਤਿ। ਲੁਦ੍ਦਕੋ ਤੇਸਂ ਨਿવਤ੍ਤਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਮ੍ਪਿ ਮਿਗੇ ਘਾਤੇਤਿ। ਇਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਏવਞ੍ਹਿ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਹਾਮਿਗਸਙ੍ਘੋ ਅਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Migaluddako hi araññaṃ migānaṃ vasanaṭṭhānaṃ gantvā ‘‘idha vasanti, iminā maggena nikkhamanti, ettha caranti, ettha pivanti, iminā maggena pavisantī’’ti sallakkhetvā maggaṃ pidhāya kummaggaṃ vivaritvā okacarañca okacārikañca ṭhapetvā sayaṃ paṭicchannaṭṭhāne sattiṃ gahetvā tiṭṭhati. Atha sāyanhasamaye migā akutobhaye araññe caritvā pānīyaṃ pivitvā migapotakehi saddhiṃ kīḷamānā vasanaṭṭhānasantikaṃ āgantvā okacarañca okacārikañca disvā ‘‘sahāyakā no āgatā bhavissantī’’ti nirāsaṅkā pavisanti, te maggaṃ pihitaṃ disvā ‘‘nāyaṃ maggo, ayaṃ maggo bhavissatī’’ti kummaggaṃ paṭipajjanti. Migaluddako na tāva kiñci karoti, paviṭṭhesu pana sabbapacchimaṃ saṇikaṃ paharati. So uttasati, tato sabbe uttasitvā ‘‘bhayaṃ uppanna’’nti purato olokentā udakena vā vanena vā pabbatena vā sanniruddhaṃ maggaṃ disvā ubhohi passehi aṅgulisaṅkhalikaṃ viya gahanavanaṃ pavisituṃ asakkontā paviṭṭhamaggeneva nikkhamituṃ ārabhanti. Luddako tesaṃ nivattanabhāvaṃ ñatvā ādito paṭṭhāya tiṃsampi cattālīsampi mige ghāteti. Idaṃ sandhāya evañhi so, bhikkhave, mahāmigasaṅgho aparena samayena anayabyasanaṃ āpajjeyyāti vuttaṃ.
‘‘ਨਨ੍ਦੀਰਾਗਸ੍ਸੇਤਂ ਅਧਿવਚਨਂ, ਅવਿਜ੍ਜਾਯੇਤਂ ਅਧਿવਚਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਅਞ੍ਞਾਣਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਨ੍ਦੀਰਾਗੇਨ ਆਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਨਿ ਉਪਨੀਤਾ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਸਤ੍ਤਿਯਾ ਘਾਤਂ ਲਭਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਭਗવਾ ਓਕਚਰਂ ਨਨ੍ਦੀਰਾਗੋਤਿ, ਓਕਚਾਰਿਕਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਤਿ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ।
‘‘Nandīrāgassetaṃ adhivacanaṃ, avijjāyetaṃ adhivacana’’nti ettha yasmā ime sattā avijjāya aññāṇā hutvā nandīrāgena ābandhitvā rūpārammaṇādīni upanītā vaṭṭadukkhasattiyā ghātaṃ labhanti. Tasmā bhagavā okacaraṃ nandīrāgoti, okacārikaṃ avijjāti katvā dassesi.
ਮਿਗਲੁਦ੍ਦਕੋ ਹਿ ਏਕਦਾਪਿ ਤੇਸਂ ਸਾਖਾਭਙ੍ਗੇਨ ਸਰੀਰਂ ਪੁਞ੍ਛਿਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਗਨ੍ਧਂ ਅਪਨੇਤ੍વਾ ਓਕਚਰਂ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਓਕਚਾਰਿਕਂ ਸਹ ਰਜ੍ਜੁਯਾ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਿਂ ਆਦਾਯ ਓਕਚਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਓਕਚਾਰਿਕਾ ਮਿਗਗਣਸ੍ਸ ਚਰਣਟ੍ਠਾਨਾਭਿਮੁਖੀ ਗਚ੍ਛਤਿ । ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਿਗਾ ਸੀਸਾਨਿ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ, ਸਾਪਿ ਸੀਸਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਤੇ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਮਜਾਤਿਕਾ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਗੋਚਰਂ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ। ਸਾਪਿ ਤਿਣਾਨਿ ਖਾਦਨ੍ਤੀ વਿਯ ਸਣਿਕਂ ਉਪਗਚ੍ਛਤਿ। ਆਰਞ੍ਞਿਕੋ ਯੂਥਪਤਿਮਿਗੋ ਤਸ੍ਸਾ વਾਤਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਸਕਭਰਿਯਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਤਦਭਿਮੁਖੋ ਹੋਤਿ।
Migaluddako hi ekadāpi tesaṃ sākhābhaṅgena sarīraṃ puñchitvā manussagandhaṃ apanetvā okacaraṃ ekasmiṃ ṭhāne ṭhapetvā okacārikaṃ saha rajjuyā vissajjetvā attānaṃ paṭicchādetvā sattiṃ ādāya okacarassa santike tiṭṭhati, okacārikā migagaṇassa caraṇaṭṭhānābhimukhī gacchati . Taṃ disvā migā sīsāni ukkhipitvā tiṭṭhanti, sāpi sīsaṃ ukkhipitvā tiṭṭhati, te ‘‘amhākaṃ samajātikā aya’’nti gocaraṃ gaṇhanti. Sāpi tiṇāni khādantī viya saṇikaṃ upagacchati. Āraññiko yūthapatimigo tassā vātaṃ labhitvā sakabhariyaṃ vissajjetvā tadabhimukho hoti.
ਸਤ੍ਤਾਨਞ੍ਹਿ ਨવਨવਮੇવ ਪਿਯਂ ਹੋਤਿ। ਓਕਚਾਰਿਕਾ ਆਰਞ੍ਞਿਕਸ੍ਸ ਮਿਗਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚਾਸਨ੍ਨਭਾવਂ ਅਦਤ੍વਾ ਤਦਭਿਮੁਖੀવ ਪਚ੍ਛਤੋ ਪਟਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਓਕਚਰਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥਸ੍ਸਾ ਰਜ੍ਜੁ ਲਗ੍ਗਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਖੁਰੇਨ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਮੋਚੇਤਿ, ਆਰਞ੍ਞਿਕੋ ਮਿਗੋ ਓਕਚਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਓਕਚਾਰਿਕਾਯ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਓਕਚਰੇ ਉਸੂਯਂ ਕਤ੍વਾ ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਨਾਮੇਤ੍વਾ ਸੀਸਂ ਕਮ੍ਪੇਨ੍ਤੋ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਸਤ੍ਤਿਂ ਜਿવ੍ਹਾਯ ਲੇਹਨ੍ਤੋਪਿ ‘‘ਕਿਂ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਓਕਚਰੋਪਿ ਸਚਸ੍ਸ ਉਪਰਿਭਾਗੇਨ ਤਂ ਮਿਗਂ ਪਹਰਿਤੁਂ ਸੁਖਂ ਹੋਤਿ, ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਨਾਮੇਤਿ। ਸਚਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾਭਾਗੇਨ ਪਹਰਿਤੁਂ ਸੁਖਂ ਹੋਤਿ, ਹਦਯਂ ਉਨ੍ਨਾਮੇਤਿ। ਅਥ ਲੁਦ੍ਦਕੋ ਆਰਞ੍ਞਿਕਂ ਮਿਗਂ ਸਤ੍ਤਿਯਾ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਘਾਤੇਤ੍વਾ ਮਂਸਂ ਆਦਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਏવਮੇવ ਯਥਾ ਸੋ ਮਿਗੋ ਓਕਚਾਰਿਕਾਯ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤੋ ਓਕਚਰੇ ਉਸੂਯਂ ਕਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਿਂ ਜਿવ੍ਹਾਯ ਲੇਹਨ੍ਤੋਪਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਨ ਜਾਨਾਤਿ, ਤਥਾ ਇਮੇ ਸਤ੍ਤਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਸਮ੍ਮਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਧਭੂਤਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਨਨ੍ਦੀਰਾਗਂ ਉਪਗਮ੍ਮ વਟ੍ਟਦੁਕ੍ਖਸਤ੍ਤਿਯਾ વਧਂ ਲਭਨ੍ਤੀਤਿ ਭਗવਾ ਓਕਚਰਂ ਨਨ੍ਦੀਰਾਗੋਤਿ, ਓਕਚਾਰਿਕਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਤਿ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸਿ।
Sattānañhi navanavameva piyaṃ hoti. Okacārikā āraññikassa migassa accāsannabhāvaṃ adatvā tadabhimukhīva pacchato paṭikkamitvā okacarassa santikaṃ gacchati, yattha yatthassā rajju laggati, tattha tattha khurena paharitvā moceti, āraññiko migo okacaraṃ disvā okacārikāya sammatto hutvā okacare usūyaṃ katvā piṭṭhiṃ nāmetvā sīsaṃ kampento tiṭṭhati, tasmiṃ khaṇe sattiṃ jivhāya lehantopi ‘‘kiṃ eta’’nti na jānāti, okacaropi sacassa uparibhāgena taṃ migaṃ paharituṃ sukhaṃ hoti, piṭṭhiṃ nāmeti. Sacassa heṭṭhābhāgena paharituṃ sukhaṃ hoti, hadayaṃ unnāmeti. Atha luddako āraññikaṃ migaṃ sattiyā paharitvā tattheva ghātetvā maṃsaṃ ādāya gacchati. Evameva yathā so migo okacārikāya sammatto okacare usūyaṃ katvā sattiṃ jivhāya lehantopi kiñci na jānāti, tathā ime sattā avijjāya sammattā andhabhūtā kiñci ajānantā rūpādīsu nandīrāgaṃ upagamma vaṭṭadukkhasattiyā vadhaṃ labhantīti bhagavā okacaraṃ nandīrāgoti, okacārikaṃ avijjāti katvā dassesi.
ਇਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, વਿવਟੋ ਮਯਾ ਖੇਮੋ ਮਗ੍ਗੋਤਿ ਇਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਯਾ ਇਮੇਸਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਹਿਤਚਰਣੇਨ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍વਾ ਅਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋਸ੍ਮੀਤਿ ਤੁਣ੍ਹੀਭੂਤੇਨ ਅਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੇਨ વਿવਟੋ ਖੇਮੋ ਅਰਿਯੋ ਅਟ੍ਠਙ੍ਗਿਕੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਪਿਹਿਤੋ ਕੁਮ੍ਮਗ੍ਗੋ , ਅਞ੍ਞਾਤਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਾਦੀਨਂ ਭਬ੍ਬਪੁਗ੍ਗਲਾਨਂ ਊਹਤੋ ਓਕਚਰੋ ਨਨ੍ਦੀਰਾਗੋ ਦ੍વੇਧਾ ਛੇਤ੍વਾ ਪਾਤਿਤੋ, ਨਾਸਿਤਾ ਓਕਚਾਰਿਕਾ ਅવਿਜ੍ਜਾ ਸਬ੍ਬੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਿਤਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਿਤੂਪਚਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવਾਤਿ।
Iti kho, bhikkhave, vivaṭo mayā khemo maggoti iti kho, bhikkhave, mayā imesaṃ sattānaṃ hitacaraṇena sammāsambodhiṃ patvā ahaṃ buddhosmīti tuṇhībhūtena anisīditvā dhammacakkappavattanato paṭṭhāya dhammaṃ desentena vivaṭo khemo ariyo aṭṭhaṅgiko maggo, pihito kummaggo , aññātakoṇḍaññādīnaṃ bhabbapuggalānaṃ ūhato okacaro nandīrāgo dvedhā chetvā pātito, nāsitā okacārikā avijjā sabbena sabbaṃ samugghātitāti attano hitūpacāraṃ dassesi. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ਪਪਞ੍ਚਸੂਦਨਿਯਾ ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯਟ੍ਠਕਥਾਯ
Papañcasūdaniyā majjhimanikāyaṭṭhakathāya
ਦ੍વੇਧਾવਿਤਕ੍ਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Dvedhāvitakkasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ • Majjhimanikāya / ੯. ਦ੍વੇਧਾવਿਤਕ੍ਕਸੁਤ੍ਤਂ • 9. Dvedhāvitakkasuttaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Majjhimanikāya (ṭīkā) / ੯. ਦ੍વੇਧਾવਿਤਕ੍ਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 9. Dvedhāvitakkasuttavaṇṇanā
