| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā |
द्वेनिस्सरणादिकथावण्णना
Dvenissaraṇādikathāvaṇṇanā
३९५. एसाति ‘‘बालो’’तिआदिना निद्दिट्ठपुग्गलो, अप्पत्तोति सम्बन्धो। तत्थ कारणमाह ‘‘यस्मा’’तिआदि। तत्थ आवेणिकेन लक्खणेनाति पब्बाजनीयकम्मस्स निमित्तभावेन पाळियं वुत्तत्ता असाधारणभूतेन कुलदूसकभावेन। यदि हेस तं कम्मं अप्पत्तो, कथं पन सुनिस्सारितोति आह ‘‘यस्मा पनस्स आकङ्खमानो सङ्घो पब्बाजनीयकम्मं करेय्याति वुत्तं, तस्मा सुनिस्सारितो’’ति। तत्थ वुत्तन्ति कम्मक्खन्धके (चूळव॰ २७) वुत्तं।
395.Esāti ‘‘bālo’’tiādinā niddiṭṭhapuggalo, appattoti sambandho. Tattha kāraṇamāha ‘‘yasmā’’tiādi. Tattha āveṇikena lakkhaṇenāti pabbājanīyakammassa nimittabhāvena pāḷiyaṃ vuttattā asādhāraṇabhūtena kuladūsakabhāvena. Yadi hesa taṃ kammaṃ appatto, kathaṃ pana sunissāritoti āha ‘‘yasmā panassa ākaṅkhamāno saṅgho pabbājanīyakammaṃ kareyyāti vuttaṃ, tasmā sunissārito’’ti. Tattha vuttanti kammakkhandhake (cūḷava. 27) vuttaṃ.
एत्थ पन कुलदूसककम्मं कत्वा पब्बाजनीयकम्मकतस्स तेरसककण्डकट्ठकथायं ‘‘यस्मिं विहारे वसन्तेन यस्मिं गामे कुलदूसककम्मं कतं होति, तस्मिं विहारे वा तस्मिं गामे वा न वसितब्ब’’न्तिआदिना (पारा॰ अट्ठ॰ २.४३३) या सम्मावत्तना वुत्ता, सा इतरेनापि पूरेतब्बा। यं पन पटिप्पस्सद्धकम्मस्स कुलदूसकस्स तत्थेव अट्ठकथायं ‘‘येसु कुलेसु कुलदूसककम्मं कतं, ततो पच्चया न गहेतब्बा’’तिआदि वुत्तं, तं न पूरेतब्बं कुलसङ्गहस्स अकतत्ता। एवं सेसकम्मेसुपि। यदि एवं ‘‘तज्जनीयकम्मारहस्स नियसकम्मं करोति…पे॰… एवं खो, उपालि, अधम्मकम्मं होती’’तिआदिवचनं (महाव॰ ४०२) विरुज्झतीति? न विरुज्झति सङ्घसन्निट्ठानवसेन तज्जनीयादिकम्मारहत्तस्स सिज्झनतो। यस्स हि सङ्घो ‘‘तज्जनीयकम्मं करोमा’’ति सन्निट्ठानं कत्वा कम्मवाचं सावेन्तो पब्बाजनीयकम्मवाचं सावेति, तस्स कम्मं अधम्मकम्मं होति। सचे पन ‘‘तस्सेव पब्बाजनीयकम्ममेव करोमा’’ति सन्निट्ठानं कत्वा तदेव करोति, तस्स तं कम्मं धम्मकम्मन्ति वेदितब्बं।
Ettha pana kuladūsakakammaṃ katvā pabbājanīyakammakatassa terasakakaṇḍakaṭṭhakathāyaṃ ‘‘yasmiṃ vihāre vasantena yasmiṃ gāme kuladūsakakammaṃ kataṃ hoti, tasmiṃ vihāre vā tasmiṃ gāme vā na vasitabba’’ntiādinā (pārā. aṭṭha. 2.433) yā sammāvattanā vuttā, sā itarenāpi pūretabbā. Yaṃ pana paṭippassaddhakammassa kuladūsakassa tattheva aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yesu kulesu kuladūsakakammaṃ kataṃ, tato paccayā na gahetabbā’’tiādi vuttaṃ, taṃ na pūretabbaṃ kulasaṅgahassa akatattā. Evaṃ sesakammesupi. Yadi evaṃ ‘‘tajjanīyakammārahassa niyasakammaṃ karoti…pe… evaṃ kho, upāli, adhammakammaṃ hotī’’tiādivacanaṃ (mahāva. 402) virujjhatīti? Na virujjhati saṅghasanniṭṭhānavasena tajjanīyādikammārahattassa sijjhanato. Yassa hi saṅgho ‘‘tajjanīyakammaṃ karomā’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā kammavācaṃ sāvento pabbājanīyakammavācaṃ sāveti, tassa kammaṃ adhammakammaṃ hoti. Sace pana ‘‘tasseva pabbājanīyakammameva karomā’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā tadeva karoti, tassa taṃ kammaṃ dhammakammanti veditabbaṃ.
एवमिध ‘‘निस्सारण’’न्ति अधिप्पेतस्स पब्बाजनीयकम्मस्स वसेन अत्थं दस्सेत्वा इदानि तदञ्ञेसं तज्जनीयादीनं वसेन निस्सारणे अधिप्पेते ‘‘अप्पत्तो निस्सारण’’न्ति इमस्स पटिपक्खवसेन सम्पत्तो निस्सारणं, ‘‘तञ्चे सङ्घो निस्सारेति। सुनिस्सारितो’’ति अत्थसम्भवं दस्सेतुं पुन ‘‘तञ्चे सङ्घो निस्सारेतीति सचे सङ्घो’’तिआदि वुत्तं। तत्थ तत्थाति तज्जनीयादिकम्मविसये, एकेनापि अङ्गेन निस्सारणा अनुञ्ञाताति योजना। पाळियं अप्पत्तो निस्सारणन्ति एत्थ आपन्नो आवेणिकवसेन तज्जनीयादिसङ्खातं निस्सारणं पत्तोति अत्थो गहेतब्बो।
Evamidha ‘‘nissāraṇa’’nti adhippetassa pabbājanīyakammassa vasena atthaṃ dassetvā idāni tadaññesaṃ tajjanīyādīnaṃ vasena nissāraṇe adhippete ‘‘appatto nissāraṇa’’nti imassa paṭipakkhavasena sampatto nissāraṇaṃ, ‘‘tañce saṅgho nissāreti. Sunissārito’’ti atthasambhavaṃ dassetuṃ puna ‘‘tañce saṅgho nissāretīti sace saṅgho’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tajjanīyādikammavisaye, ekenāpi aṅgena nissāraṇā anuññātāti yojanā. Pāḷiyaṃ appatto nissāraṇanti ettha āpanno āveṇikavasena tajjanīyādisaṅkhātaṃ nissāraṇaṃ pattoti attho gahetabbo.
द्वेनिस्सरणादिकथावण्णना निट्ठिता।
Dvenissaraṇādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
चम्पेय्यक्खन्धकवण्णनानयो निट्ठितो।
Campeyyakkhandhakavaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महावग्गपाळि • Mahāvaggapāḷi / २३९. द्वेनिस्सारणादिकथा • 239. Dvenissāraṇādikathā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महावग्ग-अट्ठकथा • Mahāvagga-aṭṭhakathā / द्वेनिस्सारणादिकथा • Dvenissāraṇādikathā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / द्वेनिस्सारणादिकथावण्णना • Dvenissāraṇādikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / द्वेनिस्सारणादिकथावण्णना • Dvenissāraṇādikathāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi / २३९. द्वेनिस्सारणादिकथा • 239. Dvenissāraṇādikathā
