| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā |
เทฺวนิสฺสรณาทิกถาวณฺณนา
Dvenissaraṇādikathāvaṇṇanā
๓๙๕. เอสาติ ‘‘พาโล’’ติอาทินา นิทฺทิฎฺฐปุคฺคโล, อปฺปโตฺตติ สมฺพโนฺธฯ ตตฺถ การณมาห ‘‘ยสฺมา’’ติอาทิฯ ตตฺถ อาเวณิเกน ลกฺขเณนาติ ปพฺพาชนียกมฺมสฺส นิมิตฺตภาเวน ปาฬิยํ วุตฺตตฺตา อสาธารณภูเตน กุลทูสกภาเวนฯ ยทิ เหส ตํ กมฺมํ อปฺปโตฺต, กถํ ปน สุนิสฺสาริโตติ อาห ‘‘ยสฺมา ปนสฺส อากงฺขมาโน สโงฺฆ ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺยาติ วุตฺตํ, ตสฺมา สุนิสฺสาริโต’’ติฯ ตตฺถ วุตฺตนฺติ กมฺมกฺขนฺธเก (จูฬว. ๒๗) วุตฺตํฯ
395.Esāti ‘‘bālo’’tiādinā niddiṭṭhapuggalo, appattoti sambandho. Tattha kāraṇamāha ‘‘yasmā’’tiādi. Tattha āveṇikena lakkhaṇenāti pabbājanīyakammassa nimittabhāvena pāḷiyaṃ vuttattā asādhāraṇabhūtena kuladūsakabhāvena. Yadi hesa taṃ kammaṃ appatto, kathaṃ pana sunissāritoti āha ‘‘yasmā panassa ākaṅkhamāno saṅgho pabbājanīyakammaṃ kareyyāti vuttaṃ, tasmā sunissārito’’ti. Tattha vuttanti kammakkhandhake (cūḷava. 27) vuttaṃ.
เอตฺถ ปน กุลทูสกกมฺมํ กตฺวา ปพฺพาชนียกมฺมกตสฺส เตรสกกณฺฑกฎฺฐกถายํ ‘‘ยสฺมิํ วิหาเร วสเนฺตน ยสฺมิํ คาเม กุลทูสกกมฺมํ กตํ โหติ, ตสฺมิํ วิหาเร วา ตสฺมิํ คาเม วา น วสิตพฺพ’’นฺติอาทินา (ปารา. อฎฺฐ. ๒.๔๓๓) ยา สมฺมาวตฺตนา วุตฺตา, สา อิตเรนาปิ ปูเรตพฺพาฯ ยํ ปน ปฎิปฺปสฺสทฺธกมฺมสฺส กุลทูสกสฺส ตเตฺถว อฎฺฐกถายํ ‘‘เยสุ กุเลสุ กุลทูสกกมฺมํ กตํ, ตโต ปจฺจยา น คเหตพฺพา’’ติอาทิ วุตฺตํ, ตํ น ปูเรตพฺพํ กุลสงฺคหสฺส อกตตฺตาฯ เอวํ เสสกเมฺมสุปิฯ ยทิ เอวํ ‘‘ตชฺชนียกมฺมารหสฺส นิยสกมฺมํ กโรติ…เป.… เอวํ โข, อุปาลิ, อธมฺมกมฺมํ โหตี’’ติอาทิวจนํ (มหาว. ๔๐๒) วิรุชฺฌตีติ? น วิรุชฺฌติ สงฺฆสนฺนิฎฺฐานวเสน ตชฺชนียาทิกมฺมารหตฺตสฺส สิชฺฌนโตฯ ยสฺส หิ สโงฺฆ ‘‘ตชฺชนียกมฺมํ กโรมา’’ติ สนฺนิฎฺฐานํ กตฺวา กมฺมวาจํ สาเวโนฺต ปพฺพาชนียกมฺมวาจํ สาเวติ, ตสฺส กมฺมํ อธมฺมกมฺมํ โหติฯ สเจ ปน ‘‘ตเสฺสว ปพฺพาชนียกมฺมเมว กโรมา’’ติ สนฺนิฎฺฐานํ กตฺวา ตเทว กโรติ, ตสฺส ตํ กมฺมํ ธมฺมกมฺมนฺติ เวทิตพฺพํฯ
Ettha pana kuladūsakakammaṃ katvā pabbājanīyakammakatassa terasakakaṇḍakaṭṭhakathāyaṃ ‘‘yasmiṃ vihāre vasantena yasmiṃ gāme kuladūsakakammaṃ kataṃ hoti, tasmiṃ vihāre vā tasmiṃ gāme vā na vasitabba’’ntiādinā (pārā. aṭṭha. 2.433) yā sammāvattanā vuttā, sā itarenāpi pūretabbā. Yaṃ pana paṭippassaddhakammassa kuladūsakassa tattheva aṭṭhakathāyaṃ ‘‘yesu kulesu kuladūsakakammaṃ kataṃ, tato paccayā na gahetabbā’’tiādi vuttaṃ, taṃ na pūretabbaṃ kulasaṅgahassa akatattā. Evaṃ sesakammesupi. Yadi evaṃ ‘‘tajjanīyakammārahassa niyasakammaṃ karoti…pe… evaṃ kho, upāli, adhammakammaṃ hotī’’tiādivacanaṃ (mahāva. 402) virujjhatīti? Na virujjhati saṅghasanniṭṭhānavasena tajjanīyādikammārahattassa sijjhanato. Yassa hi saṅgho ‘‘tajjanīyakammaṃ karomā’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā kammavācaṃ sāvento pabbājanīyakammavācaṃ sāveti, tassa kammaṃ adhammakammaṃ hoti. Sace pana ‘‘tasseva pabbājanīyakammameva karomā’’ti sanniṭṭhānaṃ katvā tadeva karoti, tassa taṃ kammaṃ dhammakammanti veditabbaṃ.
เอวมิธ ‘‘นิสฺสารณ’’นฺติ อธิเปฺปตสฺส ปพฺพาชนียกมฺมสฺส วเสน อตฺถํ ทเสฺสตฺวา อิทานิ ตทเญฺญสํ ตชฺชนียาทีนํ วเสน นิสฺสารเณ อธิเปฺปเต ‘‘อปฺปโตฺต นิสฺสารณ’’นฺติ อิมสฺส ปฎิปกฺขวเสน สมฺปโตฺต นิสฺสารณํ, ‘‘ตเญฺจ สโงฺฆ นิสฺสาเรติฯ สุนิสฺสาริโต’’ติ อตฺถสมฺภวํ ทเสฺสตุํ ปุน ‘‘ตเญฺจ สโงฺฆ นิสฺสาเรตีติ สเจ สโงฺฆ’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ตตฺถาติ ตชฺชนียาทิกมฺมวิสเย, เอเกนาปิ อเงฺคน นิสฺสารณา อนุญฺญาตาติ โยชนาฯ ปาฬิยํ อปฺปโตฺต นิสฺสารณนฺติ เอตฺถ อาปโนฺน อาเวณิกวเสน ตชฺชนียาทิสงฺขาตํ นิสฺสารณํ ปโตฺตติ อโตฺถ คเหตโพฺพฯ
Evamidha ‘‘nissāraṇa’’nti adhippetassa pabbājanīyakammassa vasena atthaṃ dassetvā idāni tadaññesaṃ tajjanīyādīnaṃ vasena nissāraṇe adhippete ‘‘appatto nissāraṇa’’nti imassa paṭipakkhavasena sampatto nissāraṇaṃ, ‘‘tañce saṅgho nissāreti. Sunissārito’’ti atthasambhavaṃ dassetuṃ puna ‘‘tañce saṅgho nissāretīti sace saṅgho’’tiādi vuttaṃ. Tattha tatthāti tajjanīyādikammavisaye, ekenāpi aṅgena nissāraṇā anuññātāti yojanā. Pāḷiyaṃ appatto nissāraṇanti ettha āpanno āveṇikavasena tajjanīyādisaṅkhātaṃ nissāraṇaṃ pattoti attho gahetabbo.
เทฺวนิสฺสรณาทิกถาวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Dvenissaraṇādikathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
จเมฺปยฺยกฺขนฺธกวณฺณนานโย นิฎฺฐิโตฯ
Campeyyakkhandhakavaṇṇanānayo niṭṭhito.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๒๓๙. เทฺวนิสฺสารณาทิกถา • 239. Dvenissāraṇādikathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / เทฺวนิสฺสารณาทิกถา • Dvenissāraṇādikathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / เทฺวนิสฺสารณาทิกถาวณฺณนา • Dvenissāraṇādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / เทฺวนิสฺสารณาทิกถาวณฺณนา • Dvenissāraṇādikathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / ๒๓๙. เทฺวนิสฺสารณาทิกถา • 239. Dvenissāraṇādikathā
