| Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မိလိန္ဒပဉ္ဟပာဠိ • Milindapañhapāḷi |
၅. အနုမာနပဉ္ဟော
5. Anumānapañho
၁. ဗုဒ္ဓဝဂ္ဂော
1. Buddhavaggo
၁. ဒ္ဝိန္နံ ဗုဒ္ဓာနံ အနုပ္ပဇ္ဇမာနပဉ္ဟော
1. Dvinnaṃ buddhānaṃ anuppajjamānapañho
၁. ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ဘာသိတမ္ပေတံ ဘဂဝတာ ‘အဋ္ဌာနမေတံ, ဘိက္ခဝေ, အနဝကာသော, ယံ ဧကိသ္သာ လောကဓာတုယာ ဒ္ဝေ အရဟန္တော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော အပုဗ္ဗံ အစရိမံ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ, နေတံ ဌာနံ ဝိဇ္ဇတီ’တိ။ ဒေသေန္တာ စ, ဘန္တေ နာဂသေန, သဗ္ဗေပိ တထာဂတာ သတ္တတိံသ ဗောဓိပက္ခိယဓမ္မေ ဒေသေန္တိ, ကထယမာနာ စ စတ္တာရိ အရိယသစ္စာနိ ကထေန္တိ, သိက္ခာပေန္တာ စ တီသု သိက္ခာသု သိက္ခာပေန္တိ, အနုသာသမာနာ စ အပ္ပမာဒပ္ပဋိပတ္တိယံ အနုသာသန္တိ။ ယဒိ, ဘန္တေ နာဂသေန, သဗ္ဗေသမ္ပိ တထာဂတာနံ ဧကာ ဒေသနာ ဧကာ ကထာ ဧကာ သိက္ခာ ဧကာ အနုသိဋ္ဌိ, ကေန ကာရဏေန ဒ္ဝေ တထာဂတာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ? ဧကေနပိ တာဝ ဗုဒ္ဓုပ္ပာဒေန အယံ လောကော ဩဘာသဇာတော, ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓော ဘဝေယ္ယ, ဒ္ဝိန္နံ ပဘာယ အယံ လောကော ဘိယ္ယောသောမတ္တာယ ဩဘာသဇာတော ဘဝေယ္ယ, ဩဝဒမာနာ စ ဒ္ဝေ တထာဂတာ သုခံ ဩဝဒေယ္ယုံ, အနုသာသမာနာ စ သုခံ အနုသာသေယ္ယုံ, တတ္ထ မေ ကာရဏံ ဗ္ရူဟိ, ယထာဟံ နိသ္သံသယော ဘဝေယ္ယ’’န္တိ။
1. ‘‘Bhante nāgasena, bhāsitampetaṃ bhagavatā ‘aṭṭhānametaṃ, bhikkhave, anavakāso, yaṃ ekissā lokadhātuyā dve arahanto sammāsambuddho apubbaṃ acarimaṃ uppajjeyyuṃ, netaṃ ṭhānaṃ vijjatī’ti. Desentā ca, bhante nāgasena, sabbepi tathāgatā sattatiṃsa bodhipakkhiyadhamme desenti, kathayamānā ca cattāri ariyasaccāni kathenti, sikkhāpentā ca tīsu sikkhāsu sikkhāpenti, anusāsamānā ca appamādappaṭipattiyaṃ anusāsanti. Yadi, bhante nāgasena, sabbesampi tathāgatānaṃ ekā desanā ekā kathā ekā sikkhā ekā anusiṭṭhi, kena kāraṇena dve tathāgatā ekakkhaṇe nuppajjanti? Ekenapi tāva buddhuppādena ayaṃ loko obhāsajāto, yadi dutiyo buddho bhaveyya, dvinnaṃ pabhāya ayaṃ loko bhiyyosomattāya obhāsajāto bhaveyya, ovadamānā ca dve tathāgatā sukhaṃ ovadeyyuṃ, anusāsamānā ca sukhaṃ anusāseyyuṃ, tattha me kāraṇaṃ brūhi, yathāhaṃ nissaṃsayo bhaveyya’’nti.
‘‘အယံ, မဟာရာဇ, ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ, ဧကသ္သေဝ တထာဂတသ္သ ဂုဏံ ဓာရေတိ, ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ, နာယံ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု ဓာရေယ္ယ, စလေယ္ယ ကမ္ပေယ္ယ နမေယ္ယ ဩနမေယ္ယ ဝိနမေယ္ယ ဝိကိရေယ္ယ ဝိဓမေယ္ယ ဝိဒ္ဓံသေယ္ယ, န ဌာနမုပဂစ္ဆေယ္ယ။
‘‘Ayaṃ, mahārāja, dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.
‘‘ယထာ, မဟာရာဇ, နာဝာ ဧကပုရိသသန္ဓာရဏီ 1 ဘဝေယ္ယ, ဧကသ္မိံ ပုရိသေ အဘိရူဠ္ဟေ သာ နာဝာ သမုပာဒိကာ 2 ဘဝေယ္ယ။ အထ ဒုတိယော ပုရိသော အာဂစ္ဆေယ္ယ တာဒိသော အာယုနာ ဝဏ္ဏေန ဝယေန ပမာဏေန ကိသထူလေန သဗ္ဗင္ဂပစ္စင္ဂေန, သော တံ နာဝံ အဘိရူဟေယ္ယ, အပိ နု သာ, မဟာရာဇ, နာဝာ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ ဓာရေယ္ယာ’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, စလေယ္ယ ကမ္ပေယ္ယ နမေယ္ယ ဩနမေယ္ယ ဝိနမေယ္ယ ဝိကိရေယ္ယ ဝိဓမေယ္ယ ဝိဒ္ဓံသေယ္ယ, န ဌာနမုပဂစ္ဆေယ္ယ, ဩသီဒေယ္ယ ဥဒကေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, အယံ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ, ဧကသ္သေဝ တထာဂတသ္သ ဂုဏံ ဓာရေတိ, ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ, နာယံ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု ဓာရေယ္ယ, စလေယ္ယ ကမ္ပေယ္ယ နမေယ္ယ ဩနမေယ္ယ ဝိနမေယ္ယ ဝိကိရေယ္ယ ဝိဓမေယ္ယ ဝိဒ္ဓံသေယ္ယ, န ဌာနမုပဂစ္ဆေယ္ယ။
‘‘Yathā, mahārāja, nāvā ekapurisasandhāraṇī 3 bhaveyya, ekasmiṃ purise abhirūḷhe sā nāvā samupādikā 4 bhaveyya. Atha dutiyo puriso āgaccheyya tādiso āyunā vaṇṇena vayena pamāṇena kisathūlena sabbaṅgapaccaṅgena, so taṃ nāvaṃ abhirūheyya, api nu sā, mahārāja, nāvā dvinnampi dhāreyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya, osīdeyya udake’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyya.
‘‘ယထာ ဝာ ပန, မဟာရာဇ, ပုရိသော ယာဝဒတ္ထံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယ္ယ ဆာဒေန္တံ ယာဝ ကဏ္ဌမဘိပူရယိတ္ဝာ, သော ဓာတော ပီဏိတော ပရိပုဏ္ဏော နိရန္တရော တန္ဒိကတော အနောနမိတဒဏ္ဍဇာတော ပုနဒေဝ တတ္တကံ ဘောဇနံ ဘုဉ္ဇေယ္ယ, အပိ နု ခော သော, မဟာရာဇ, ပုရိသော သုခိတော ဘဝေယ္ယာ’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, သကိံ ဘုတ္တောဝ မရေယ္ယာ’’တိ 5။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, အယံ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု ဧကဗုဒ္ဓဓာရဏီ, ဧကသ္သေဝ တထာဂတသ္သ ဂုဏံ ဓာရေတိ, ယဒိ ဒုတိယော ဗုဒ္ဓော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ, နာယံ ဒသသဟသ္သီ လောကဓာတု ဓာရေယ္ယ, စလေယ္ယ ကမ္ပေယ္ယ နမေယ္ယ ဩနမေယ္ယ ဝိနမေယ္ယ ဝိကိရေယ္ယ ဝိဓမေယ္ယ ဝိဒ္ဓံသေယ္ယ, န ဌာနမုပဂစ္ဆေယ္ယာ’’တိ။
‘‘Yathā vā pana, mahārāja, puriso yāvadatthaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya chādentaṃ yāva kaṇṭhamabhipūrayitvā, so dhāto pīṇito paripuṇṇo nirantaro tandikato anonamitadaṇḍajāto punadeva tattakaṃ bhojanaṃ bhuñjeyya, api nu kho so, mahārāja, puriso sukhito bhaveyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, sakiṃ bhuttova mareyyā’’ti 6. ‘‘Evameva kho, mahārāja, ayaṃ dasasahassī lokadhātu ekabuddhadhāraṇī, ekasseva tathāgatassa guṇaṃ dhāreti, yadi dutiyo buddho uppajjeyya, nāyaṃ dasasahassī lokadhātu dhāreyya, caleyya kampeyya nameyya onameyya vinameyya vikireyya vidhameyya viddhaṃseyya, na ṭhānamupagaccheyyā’’ti.
‘‘ကိံ နု ခော, ဘန္တေ နာဂသေန, အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတီ’’တိ? ‘‘ဣဓ, မဟာရာဇ, ဒ္ဝေ သကဋာ ရတနပရိပူရိတာ ဘဝေယ္ယုံ ယာဝ မုခသမာ, ဧကသ္မာ သကဋတော ရတနံ ဂဟေတ္ဝာ ဧကသ္မိံ သကဋေ အာကိရေယ္ယုံ, အပိ နု ခော တံ, မဟာရာဇ, သကဋံ ဒ္ဝိန္နမ္ပိ သကဋာနံ ရတနံ ဓာရေယ္ယာ’’တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ, နာဘိပိ တသ္သ ဖလေယ္ယ, အရာပိ တသ္သ ဘိဇ္ဇေယ္ယုံ, နေမိပိ တသ္သ ဩပတေယ္ယ, အက္ခောပိ တသ္သ ဘိဇ္ဇေယ္ယာ’’တိ။ ‘‘ကိံ နု ခော, မဟာရာဇ, အတိရတနဘာရေန သကဋံ ဘိဇ္ဇတီ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, အတိဓမ္မဘာရေန ပထဝီ စလတိ။
‘‘Kiṃ nu kho, bhante nāgasena, atidhammabhārena pathavī calatī’’ti? ‘‘Idha, mahārāja, dve sakaṭā ratanaparipūritā bhaveyyuṃ yāva mukhasamā, ekasmā sakaṭato ratanaṃ gahetvā ekasmiṃ sakaṭe ākireyyuṃ, api nu kho taṃ, mahārāja, sakaṭaṃ dvinnampi sakaṭānaṃ ratanaṃ dhāreyyā’’ti? ‘‘Na hi, bhante, nābhipi tassa phaleyya, arāpi tassa bhijjeyyuṃ, nemipi tassa opateyya, akkhopi tassa bhijjeyyā’’ti. ‘‘Kiṃ nu kho, mahārāja, atiratanabhārena sakaṭaṃ bhijjatī’’ti? ‘‘Āma, bhante’’ti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, atidhammabhārena pathavī calati.
‘‘အပိ စ, မဟာရာဇ, ဣမံ ကာရဏံ ဗုဒ္ဓဗလပရိဒီပနာယ ဩသာရိတံ။ အညမ္ပိ တတ္ထ အဘိရူပံ ကာရဏံ သုဏောဟိ, ယေန ကာရဏေန ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ, မဟာရာဇ, ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ, တေသံ ပရိသာယ ဝိဝာဒော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ ‘တုမ္ဟာကံ ဗုဒ္ဓော, အမ္ဟာကံ ဗုဒ္ဓော’တိ, ဥဘတော ပက္ခဇာတာ ဘဝေယ္ယုံ, ယထာ, မဟာရာဇ, ဒ္ဝိန္နံ ဗလဝာမစ္စာနံ ပရိသာယ ဝိဝာဒော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ ‘တုမ္ဟာကံ အမစ္စော, အမ္ဟာကံ အမစ္စော’တိ, ဥဘတော ပက္ခဇာတာ ဟောန္တိ, ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ယဒိ ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ, တေသံ ပရိသာယ ဝိဝာဒော ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယ ‘တုမ္ဟာကံ ဗုဒ္ဓော, အမ္ဟာကံ ဗုဒ္ဓော’တိ, ဥဘတော ပက္ခဇာတာ ဘဝေယ္ယုံ ။ ဣဒံ တာဝ, မဟာရာဇ, ဧကံ ကာရဏံ, ယေန ကာရဏေန ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။
‘‘Api ca, mahārāja, imaṃ kāraṇaṃ buddhabalaparidīpanāya osāritaṃ. Aññampi tattha abhirūpaṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddho ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ, yathā, mahārāja, dvinnaṃ balavāmaccānaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ amacco, amhākaṃ amacco’ti, ubhato pakkhajātā honti, evameva kho, mahārāja, yadi dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, tesaṃ parisāya vivādo uppajjeyya ‘tumhākaṃ buddho, amhākaṃ buddho’ti, ubhato pakkhajātā bhaveyyuṃ . Idaṃ tāva, mahārāja, ekaṃ kāraṇaṃ, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
‘‘အပရမ္ပိ, မဟာရာဇ, ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ, ယေန ကာရဏေန ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။ ယဒိ, မဟာရာဇ, ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ ဥပ္ပဇ္ဇေယ္ယုံ, ‘အဂ္ဂော ဗုဒ္ဓော’တိ ယံ ဝစနံ, တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယ္ယ, ‘ဇေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓော’တိ ယံ ဝစနံ, တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယ္ယ, ‘သေဋ္ဌော ဗုဒ္ဓော’တိ, ‘ဝိသိဋ္ဌော ဗုဒ္ဓော’တိ, ‘ဥတ္တမော ဗုဒ္ဓော’တိ, ‘ပဝရော ဗုဒ္ဓော’တိ, ‘အသမော ဗုဒ္ဓော’တိ, ‘အသမသမော ဗုဒ္ဓော’တိ, ‘အပ္ပဋိမော ဗုဒ္ဓော’တိ, ‘အပ္ပဋိဘာဂော ဗုဒ္ဓော’တိ, ‘အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော ဗုဒ္ဓော’တိ ယံ ဝစနံ, တံ မိစ္ဆာ ဘဝေယ္ယ။ ဣဒမ္ပိ ခော တ္ဝံ, မဟာရာဇ, ကာရဏံ အတ္ထတော သမ္ပဋိစ္ဆ, ယေန ကာရဏေန ဒ္ဝေ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓာ ဧကက္ခဏေ နုပ္ပဇ္ဇန္တိ။
‘‘Aparampi, mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti. Yadi, mahārāja, dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe uppajjeyyuṃ, ‘aggo buddho’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya, ‘jeṭṭho buddho’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya, ‘seṭṭho buddho’ti, ‘visiṭṭho buddho’ti, ‘uttamo buddho’ti, ‘pavaro buddho’ti, ‘asamo buddho’ti, ‘asamasamo buddho’ti, ‘appaṭimo buddho’ti, ‘appaṭibhāgo buddho’ti, ‘appaṭipuggalo buddho’ti yaṃ vacanaṃ, taṃ micchā bhaveyya. Idampi kho tvaṃ, mahārāja, kāraṇaṃ atthato sampaṭiccha, yena kāraṇena dve sammāsambuddhā ekakkhaṇe nuppajjanti.
‘‘အပိ စ ခော, မဟာရာဇ, ဗုဒ္ဓာနံ ဘဂဝန္တာနံ သဘာဝပကတိ ဧသာယံ, ဧကော ယေဝ ဗုဒ္ဓော လောကေ ဥပ္ပဇ္ဇတိ။ ကသ္မာ ကာရဏာ? မဟန္တတာယ သဗ္ဗညုဗုဒ္ဓဂုဏာနံ။ အညမ္ပိ, မဟာရာဇ, ယံ လောကေ မဟန္တံ, တံ ဧကံ ယေဝ ဟောတိ။ ပထဝီ, မဟာရာဇ, မဟန္တီ, သာ ဧကာ ယေဝ။ သာဂရော မဟန္တော, သော ဧကော ယေဝ။ သိနေရု ဂိရိရာဇာ မဟန္တော, သော ဧကော ယေဝ။ အာကာသော မဟန္တော, သော ဧကော ယေဝ။ သက္ကော မဟန္တော, သော ဧကော ယေဝ။ မာရော မဟန္တော, သော ဧကော ယေဝ။ မဟာဗ္ရဟ္မာ မဟန္တော, သော ဧကော ယေဝ။ တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော မဟန္တော, သော ဧကော ယေဝ လောကသ္မိံ။ ယတ္ထ တေ ဥပ္ပဇ္ဇန္တိ, တတ္ထ အညသ္သ ဩကာသော န ဟောတိ, တသ္မာ, မဟာရာဇ, တထာဂတော အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓော ဧကော ယေဝ လောကသ္မိံ ဥပ္ပဇ္ဇတီ’’တိ။
‘‘Api ca kho, mahārāja, buddhānaṃ bhagavantānaṃ sabhāvapakati esāyaṃ, eko yeva buddho loke uppajjati. Kasmā kāraṇā? Mahantatāya sabbaññubuddhaguṇānaṃ. Aññampi, mahārāja, yaṃ loke mahantaṃ, taṃ ekaṃ yeva hoti. Pathavī, mahārāja, mahantī, sā ekā yeva. Sāgaro mahanto, so eko yeva. Sineru girirājā mahanto, so eko yeva. Ākāso mahanto, so eko yeva. Sakko mahanto, so eko yeva. Māro mahanto, so eko yeva. Mahābrahmā mahanto, so eko yeva. Tathāgato arahaṃ sammāsambuddho mahanto, so eko yeva lokasmiṃ. Yattha te uppajjanti, tattha aññassa okāso na hoti, tasmā, mahārāja, tathāgato arahaṃ sammāsambuddho eko yeva lokasmiṃ uppajjatī’’ti.
‘‘သုကထိတော, ဘန္တေ နာဂသေန, ပဉ္ဟော ဩပမ္မေဟိ ကာရဏေဟိ။ အနိပုဏောပေတံ သုတ္ဝာ အတ္တမနော ဘဝေယ္ယ, ကိံ ပန မာဒိသော မဟာပညော။ သာဓု, ဘန္တေ နာဂသေန, ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။
‘‘Sukathito, bhante nāgasena, pañho opammehi kāraṇehi. Anipuṇopetaṃ sutvā attamano bhaveyya, kiṃ pana mādiso mahāpañño. Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
ဒ္ဝိန္နံ ဗုဒ္ဓာနံ အနုပ္ပဇ္ဇမာနပဉ္ဟော ပဌမော။
Dvinnaṃ buddhānaṃ anuppajjamānapañho paṭhamo.
Footnotes:
