Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සංයුත්තනිකාය (ටීකා) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
4. එකබීජිසුත්තවණ්ණනා
4. Ekabījisuttavaṇṇanā
494. විපස්සනතො නිස්සක්කන්ති විපස්සනින්ද්රියෙහි නිස්සක්කං. ඉදානි තමෙව සඞ්ඛෙපතො වුත්තමත්ථං විවරන්තො ‘‘සමත්තානී’’තිආදිමාහ. තීණි නිස්සක්කානි එවමිධ පඤ්ච නිස්සක්කානි නීහරිතබ්බානි එකබීජිආදිවිභාවනතො. තෙනාහ ‘‘සකදාගාමිමග්ගස්ස හී’’තිආදි. සොතාපත්තිමග්ගස්ස විපස්සනින්ද්රියානි නාම තෙනත්තභාවෙන සකදාගාමිමග්ගං පත්තුං ගච්ඡන්තස්ස සොතාපන්නස්ස විපස්සනින්ද්රියානි. පඤ්චපි තෙ සොතාපත්තිමග්ගස්ස භෙදායෙවාති ‘‘සකදාගාමිමග්ගෙ ඨත්වා නීහරිතබ්බානී’’ති වුත්තං.
494.Vipassanatonissakkanti vipassanindriyehi nissakkaṃ. Idāni tameva saṅkhepato vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘samattānī’’tiādimāha. Tīṇi nissakkāni evamidha pañca nissakkāni nīharitabbāni ekabījiādivibhāvanato. Tenāha ‘‘sakadāgāmimaggassa hī’’tiādi. Sotāpattimaggassa vipassanindriyāni nāma tenattabhāvena sakadāgāmimaggaṃ pattuṃ gacchantassa sotāpannassa vipassanindriyāni. Pañcapi te sotāpattimaggassa bhedāyevāti ‘‘sakadāgāmimagge ṭhatvā nīharitabbānī’’ti vuttaṃ.
එකබීජීති එත්ථ ඛන්ධබීජං නාම කථිතං. යස්ස හි සොතාපන්නස්ස එකං ඛන්ධබීජං අත්ථි, එකං අත්තභාවග්ගහණං, සො එකබීජි නාම. තෙනාහ – ‘‘සොතාපන්නො හුත්වා’’තිආදි. මානුසකං භවන්ති ඉදං පනෙත්ථ දෙසනාමත්තං, දෙවභවං නිබ්බත්තෙතීතිපි වත්තුං වට්ටතියෙව. භගවතා ගහිතනාමානෙතානි. එත්තකඤ්හි පමාණං ගතො සත්තක්ඛත්තුපරමො නාම හොති, එත්තකං කොලංකොලො, එත්තකං එකබීජීති භගවතා එතෙසං නාමං ගහිතං.
Ekabījīti ettha khandhabījaṃ nāma kathitaṃ. Yassa hi sotāpannassa ekaṃ khandhabījaṃ atthi, ekaṃ attabhāvaggahaṇaṃ, so ekabīji nāma. Tenāha – ‘‘sotāpanno hutvā’’tiādi. Mānusakaṃbhavanti idaṃ panettha desanāmattaṃ, devabhavaṃ nibbattetītipi vattuṃ vaṭṭatiyeva. Bhagavatā gahitanāmānetāni. Ettakañhi pamāṇaṃ gato sattakkhattuparamo nāma hoti, ettakaṃ kolaṃkolo, ettakaṃ ekabījīti bhagavatā etesaṃ nāmaṃ gahitaṃ.
ද්වෙ තයො භවෙති දෙවමනුස්සෙසු එව ද්වෙ තයො භවෙ. සම්බොධිචතුසච්චධම්මො පරං අයනං නිස්සයො ගති එතස්සාති සම්බොධිපරායණො. කුලතො කුලං ගච්ඡතීති කොලංකොලො. සොතාපත්තිඵලසච්ඡිකිරියතො පට්ඨාය හි නීචකුලෙ උප්පත්ති නාම නත්ථි, මහාභොගෙසු කුලෙසු එව නිබ්බත්තතීති අත්ථො. කෙවලොපි හි කුල-සද්දො මහාභොගකුලමෙව වදති. ද්වෙ වා තීණි වා කුලානීති දෙවමනුස්සවසෙන ද්වෙ වා තයො වා භවෙති අයම්පි මිස්සකභවෙන කථිතො. ජාතස්ස කුමාරස්ස විය අරියාය ජාතියා ජාතස්ස නාමමෙතං, යදිදං නියතොති සත්තක්ඛත්තුපරමාදිකොති ච සමඤ්ඤාති දස්සෙන්තො ආහ ‘‘භගවතා ගහිතනාමවසෙනෙවා’’තිආදි.
Dve tayo bhaveti devamanussesu eva dve tayo bhave. Sambodhicatusaccadhammo paraṃ ayanaṃ nissayo gati etassāti sambodhiparāyaṇo. Kulato kulaṃ gacchatīti kolaṃkolo. Sotāpattiphalasacchikiriyato paṭṭhāya hi nīcakule uppatti nāma natthi, mahābhogesu kulesu eva nibbattatīti attho. Kevalopi hi kula-saddo mahābhogakulameva vadati. Dve vā tīṇi vā kulānīti devamanussavasena dve vā tayo vā bhaveti ayampi missakabhavena kathito. Jātassa kumārassa viya ariyāya jātiyā jātassa nāmametaṃ, yadidaṃ niyatoti sattakkhattuparamādikoti ca samaññāti dassento āha ‘‘bhagavatā gahitanāmavasenevā’’tiādi.
යදි පුබ්බහෙතුනියමතො සොතාපන්නො ච නියතොති සොතාපත්තිමග්ගතො උද්ධං තිණ්ණං මග්ගානං උපනිස්සයාභාවතො පුබ්බහෙතුකිච්චං නත්ථීති සොතාපත්තිමග්ගස්ස උපනිස්සයභාවො ආපජ්ජති. යදි තස්සපි පුබ්බහෙතුඋපනිස්සයො සියා, තාව නියමතො සොතාපත්තිමග්ගුප්පත්තිතො පුබ්බෙ එව නියමිතො, යාවඤ්ච අකනිට්ඨං තස්ස පුබ්බහෙතු නාම , අහෙතුකතා ආපන්නා, ඉච්චස්ස අහෙතු අප්පච්චයා නිප්ඵත්ති පාපුණාති. කිඤ්ච හෙතු චෙ? නියමතො සොතාපන්නො ච නියතොති පඨමමග්ගාධිගමෙනෙව අනුක්කමෙන උපරි තිණ්ණං මග්ගානං කිච්චානි නිප්ඵජ්ජන්ති, එවං සත්තක්ඛත්තුපරමතාදිනියමෙ සති සත්තමභවාදිතො උද්ධං පවත්තතාය දුක්ඛස්ස මූලභූතා කිලෙසා පඨමමග්ගෙනෙව ඛීණාති උපරි තයො මග්ගා අකිච්චා සියුං. තෙනාහ ‘‘පඨමමග්ගස්ස උපනිස්සයො කතො නාමා’’තිආදි.
Yadi pubbahetuniyamato sotāpanno ca niyatoti sotāpattimaggato uddhaṃ tiṇṇaṃ maggānaṃ upanissayābhāvato pubbahetukiccaṃ natthīti sotāpattimaggassa upanissayabhāvo āpajjati. Yadi tassapi pubbahetuupanissayo siyā, tāva niyamato sotāpattimagguppattito pubbe eva niyamito, yāvañca akaniṭṭhaṃ tassa pubbahetu nāma , ahetukatā āpannā, iccassa ahetu appaccayā nipphatti pāpuṇāti. Kiñca hetu ce? Niyamato sotāpanno ca niyatoti paṭhamamaggādhigameneva anukkamena upari tiṇṇaṃ maggānaṃ kiccāni nipphajjanti, evaṃ sattakkhattuparamatādiniyame sati sattamabhavādito uddhaṃ pavattatāya dukkhassa mūlabhūtā kilesā paṭhamamaggeneva khīṇāti upari tayo maggā akiccā siyuṃ. Tenāha ‘‘paṭhamamaggassa upanissayo kato nāmā’’tiādi.
යදි උපරි තයො මග්ගා සත්තක්ඛත්තුපරමාදිතං නියමෙන්ති, තතො ච අඤ්ඤො සොතාපන්නො නත්ථීති සොතාපත්තිමග්ගස්ස අකිච්චකතා නිප්පයොජනතා ආපජ්ජෙය්ය. අථ සක්කායදිට්ඨිආදිප්පහානං තස්ස කිච්චං, තෙසං තෙසං පහානෙන සත්තක්ඛත්තුපරමාදිනියමතාය. භවිතබ්බං, යාව උපරිමග්ගා එව හොන්තීති සත්තභවාදිතො උද්ධමපවත්තනතො තෙන විනානෙන සක්කායදිට්ඨිආදිප්පහානෙන ච තෙන විනා භවිතබ්බන්ති ආහ – ‘‘පඨමමග්ගෙ අනුප්පන්නෙව උපරි තයො මග්ගා උප්පන්නාති ආපජ්ජතී’’ති. තිණ්ණං මග්ගානන්ති උපරි තිණ්ණං මග්ගානං. විපස්සනා නියමෙතීති යුජ්ජතීති වුත්තමත්ථං විවරන්තො ‘‘සචෙ හී’’තිආදිමාහ.
Yadi upari tayo maggā sattakkhattuparamāditaṃ niyamenti, tato ca añño sotāpanno natthīti sotāpattimaggassa akiccakatā nippayojanatā āpajjeyya. Atha sakkāyadiṭṭhiādippahānaṃ tassa kiccaṃ, tesaṃ tesaṃ pahānena sattakkhattuparamādiniyamatāya. Bhavitabbaṃ, yāva uparimaggā eva hontīti sattabhavādito uddhamapavattanato tena vinānena sakkāyadiṭṭhiādippahānena ca tena vinā bhavitabbanti āha – ‘‘paṭhamamagge anuppanneva upari tayo maggā uppannāti āpajjatī’’ti. Tiṇṇaṃ maggānanti upari tiṇṇaṃ maggānaṃ. Vipassanā niyametīti yujjatīti vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘sace hī’’tiādimāha.
සොතාපන්නො වට්ටජ්ඣාසයො. තත්රෙකච්චෙ පාකටෙ පඤ්ඤාතෙ දස්සෙන්තො ‘‘අනාථපිණ්ඩිකො’’තිආදිමාහ. ඉධට්ඨකවොකිණ්ණසුක්ඛවිපස්සකස්සාති යො ඉමස්මිං කාමභවෙ ඨිතො මනුස්සදෙවවසෙන වොකිණ්ණභවූපපත්තිකො සුක්ඛවිපස්සකො ච, තස්ස වසෙන. නාමං කථිතන්ති සත්තක්ඛත්තුපරමොති නාමං කථිතං. කෙචි පන ‘‘කාමභවෙ සත්තක්ඛත්තුංයෙව උප්පජ්ජති, න තතො’’ති වදන්ති, තං වීමංසිතබ්බං.
Sotāpanno vaṭṭajjhāsayo. Tatrekacce pākaṭe paññāte dassento ‘‘anāthapiṇḍiko’’tiādimāha. Idhaṭṭhakavokiṇṇasukkhavipassakassāti yo imasmiṃ kāmabhave ṭhito manussadevavasena vokiṇṇabhavūpapattiko sukkhavipassako ca, tassa vasena. Nāmaṃ kathitanti sattakkhattuparamoti nāmaṃ kathitaṃ. Keci pana ‘‘kāmabhave sattakkhattuṃyeva uppajjati, na tato’’ti vadanti, taṃ vīmaṃsitabbaṃ.
සොධෙස්සාමීති ජම්බුදීපෙ කෙනචි තෙපිටකෙන භික්ඛුනා සද්ධිං පිටකත්තයමෙව මය්හං උග්ගහපරිපුච්ඡාවසෙන සොධෙය්යාමීති පරතීරං ජම්බුදීපං ගතො. යො භික්ඛු සක්කොතීති යොජනා. අනිච්චානුපස්සනාදීසු එකමුඛෙන අභිනිවිට්ඨෙනපි අභිධම්මපරියායෙන තීහි එව විමොක්ඛෙහි මග්ගං ලභතීති අභිනිවෙසභෙදෙන තයො පුග්ගලා සුඤ්ඤතතො වුට්ඨිතා, තථා තයො අප්පණිහිතතො වුට්ඨිතාති ඡ හොන්ති, තෙව සද්ධාධුරපඤ්ඤාධුරවසෙන ද්වාදස සකදාගාමිනො. තථා අරහන්තො, තයො අන්තරාපරිනිබ්බායිනො එකො උපහච්චපරිනිබ්බායී එකො උද්ධංසොතො අකනිට්ඨගාමීති පඤ්ච, තෙ අසඞ්ඛාරසසඞ්ඛාරපරිනිබ්බායිභෙදෙන දසාති අවිහාදීසු චතූසුපි චත්තාලීස, අකනිට්ඨෙ පන උද්ධංසොතො නත්ථීති අට්ඨචත්තාලීස අනාගාමිනො. විපස්සනා කථිතා සම්මසනචාරස්ස කථිතත්තා.
Sodhessāmīti jambudīpe kenaci tepiṭakena bhikkhunā saddhiṃ piṭakattayameva mayhaṃ uggahaparipucchāvasena sodheyyāmīti paratīraṃ jambudīpaṃ gato. Yo bhikkhu sakkotīti yojanā. Aniccānupassanādīsu ekamukhena abhiniviṭṭhenapi abhidhammapariyāyena tīhi eva vimokkhehi maggaṃ labhatīti abhinivesabhedena tayo puggalā suññatato vuṭṭhitā, tathā tayo appaṇihitato vuṭṭhitāti cha honti, teva saddhādhurapaññādhuravasena dvādasa sakadāgāmino. Tathā arahanto, tayo antarāparinibbāyino eko upahaccaparinibbāyī eko uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmīti pañca, te asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyibhedena dasāti avihādīsu catūsupi cattālīsa, akaniṭṭhe pana uddhaṃsoto natthīti aṭṭhacattālīsa anāgāmino. Vipassanā kathitā sammasanacārassa kathitattā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / සුත්තපිටක • Suttapiṭaka / සංයුත්තනිකාය • Saṃyuttanikāya / 4. එකබීජීසුත්තං • 4. Ekabījīsuttaṃ
අට්ඨකථා • Aṭṭhakathā / සුත්තපිටක (අට්ඨකථා) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / සංයුත්තනිකාය (අට්ඨකථා) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / 4. එකබීජීසුත්තවණ්ණනා • 4. Ekabījīsuttavaṇṇanā