| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
੪. ਏਕਬੀਜਿਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
4. Ekabījisuttavaṇṇanā
੪੯੪. વਿਪਸ੍ਸਨਤੋ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕਨ੍ਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕਂ। ਇਦਾਨਿ ਤਮੇવ ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ વਿવਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤੀਣਿ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕਾਨਿ ਏવਮਿਧ ਪਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਕ੍ਕਾਨਿ ਨੀਹਰਿਤਬ੍ਬਾਨਿ ਏਕਬੀਜਿਆਦਿવਿਭਾવਨਤੋ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਨਾਮ ਤੇਨਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗਂ ਪਤ੍ਤੁਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ વਿਪਸ੍ਸਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ। ਪਞ੍ਚਪਿ ਤੇ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਭੇਦਾਯੇવਾਤਿ ‘‘ਸਕਦਾਗਾਮਿਮਗ੍ਗੇ ਠਤ੍વਾ ਨੀਹਰਿਤਬ੍ਬਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
494.Vipassanatonissakkanti vipassanindriyehi nissakkaṃ. Idāni tameva saṅkhepato vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘samattānī’’tiādimāha. Tīṇi nissakkāni evamidha pañca nissakkāni nīharitabbāni ekabījiādivibhāvanato. Tenāha ‘‘sakadāgāmimaggassa hī’’tiādi. Sotāpattimaggassa vipassanindriyāni nāma tenattabhāvena sakadāgāmimaggaṃ pattuṃ gacchantassa sotāpannassa vipassanindriyāni. Pañcapi te sotāpattimaggassa bhedāyevāti ‘‘sakadāgāmimagge ṭhatvā nīharitabbānī’’ti vuttaṃ.
ਏਕਬੀਜੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਖਨ੍ਧਬੀਜਂ ਨਾਮ ਕਥਿਤਂ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਏਕਂ ਖਨ੍ਧਬੀਜਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਏਕਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਗ੍ਗਹਣਂ, ਸੋ ਏਕਬੀਜਿ ਨਾਮ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਹੁਤ੍વਾ’’ਤਿਆਦਿ। ਮਾਨੁਸਕਂ ਭવਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਦੇਸਨਾਮਤ੍ਤਂ, ਦੇવਭવਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤੀਤਿਪਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿਯੇવ। ਭਗવਤਾ ਗਹਿਤਨਾਮਾਨੇਤਾਨਿ। ਏਤ੍ਤਕਞ੍ਹਿ ਪਮਾਣਂ ਗਤੋ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਕੋਲਂਕੋਲੋ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਏਕਬੀਜੀਤਿ ਭਗવਤਾ ਏਤੇਸਂ ਨਾਮਂ ਗਹਿਤਂ।
Ekabījīti ettha khandhabījaṃ nāma kathitaṃ. Yassa hi sotāpannassa ekaṃ khandhabījaṃ atthi, ekaṃ attabhāvaggahaṇaṃ, so ekabīji nāma. Tenāha – ‘‘sotāpanno hutvā’’tiādi. Mānusakaṃbhavanti idaṃ panettha desanāmattaṃ, devabhavaṃ nibbattetītipi vattuṃ vaṭṭatiyeva. Bhagavatā gahitanāmānetāni. Ettakañhi pamāṇaṃ gato sattakkhattuparamo nāma hoti, ettakaṃ kolaṃkolo, ettakaṃ ekabījīti bhagavatā etesaṃ nāmaṃ gahitaṃ.
ਦ੍વੇ ਤਯੋ ਭવੇਤਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਏવ ਦ੍વੇ ਤਯੋ ਭવੇ। ਸਮ੍ਬੋਧਿਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੋ ਪਰਂ ਅਯਨਂ ਨਿਸ੍ਸਯੋ ਗਤਿ ਏਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸਮ੍ਬੋਧਿਪਰਾਯਣੋ। ਕੁਲਤੋ ਕੁਲਂ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਕੋਲਂਕੋਲੋ। ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸਚ੍ਛਿਕਿਰਿਯਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਹਿ ਨੀਚਕੁਲੇ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਹਾਭੋਗੇਸੁ ਕੁਲੇਸੁ ਏવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕੇવਲੋਪਿ ਹਿ ਕੁਲ-ਸਦ੍ਦੋ ਮਹਾਭੋਗਕੁਲਮੇવ વਦਤਿ। ਦ੍વੇ વਾ ਤੀਣਿ વਾ ਕੁਲਾਨੀਤਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸવਸੇਨ ਦ੍વੇ વਾ ਤਯੋ વਾ ਭવੇਤਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਮਿਸ੍ਸਕਭવੇਨ ਕਥਿਤੋ। ਜਾਤਸ੍ਸ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ વਿਯ ਅਰਿਯਾਯ ਜਾਤਿਯਾ ਜਾਤਸ੍ਸ ਨਾਮਮੇਤਂ, ਯਦਿਦਂ ਨਿਯਤੋਤਿ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮਾਦਿਕੋਤਿ ਚ ਸਮਞ੍ਞਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਭਗવਤਾ ਗਹਿਤਨਾਮવਸੇਨੇવਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Dve tayo bhaveti devamanussesu eva dve tayo bhave. Sambodhicatusaccadhammo paraṃ ayanaṃ nissayo gati etassāti sambodhiparāyaṇo. Kulato kulaṃ gacchatīti kolaṃkolo. Sotāpattiphalasacchikiriyato paṭṭhāya hi nīcakule uppatti nāma natthi, mahābhogesu kulesu eva nibbattatīti attho. Kevalopi hi kula-saddo mahābhogakulameva vadati. Dve vā tīṇi vā kulānīti devamanussavasena dve vā tayo vā bhaveti ayampi missakabhavena kathito. Jātassa kumārassa viya ariyāya jātiyā jātassa nāmametaṃ, yadidaṃ niyatoti sattakkhattuparamādikoti ca samaññāti dassento āha ‘‘bhagavatā gahitanāmavasenevā’’tiādi.
ਯਦਿ ਪੁਬ੍ਬਹੇਤੁਨਿਯਮਤੋ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਚ ਨਿਯਤੋਤਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਗ੍ਗਾਨਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਾਭਾવਤੋ ਪੁਬ੍ਬਹੇਤੁਕਿਚ੍ਚਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਭਾવੋ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਯਦਿ ਤਸ੍ਸਪਿ ਪੁਬ੍ਬਹੇਤੁਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਸਿਯਾ, ਤਾવ ਨਿਯਮਤੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਏવ ਨਿਯਮਿਤੋ, ਯਾવਞ੍ਚ ਅਕਨਿਟ੍ਠਂ ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਹੇਤੁ ਨਾਮ , ਅਹੇਤੁਕਤਾ ਆਪਨ੍ਨਾ, ਇਚ੍ਚਸ੍ਸ ਅਹੇਤੁ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਨਿਪ੍ਫਤ੍ਤਿ ਪਾਪੁਣਾਤਿ। ਕਿਞ੍ਚ ਹੇਤੁ ਚੇ? ਨਿਯਮਤੋ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਚ ਨਿਯਤੋਤਿ ਪਠਮਮਗ੍ਗਾਧਿਗਮੇਨੇવ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਉਪਰਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਗ੍ਗਾਨਂ ਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਨਿਪ੍ਫਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਏવਂ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮਤਾਦਿਨਿਯਮੇ ਸਤਿ ਸਤ੍ਤਮਭવਾਦਿਤੋ ਉਦ੍ਧਂ ਪવਤ੍ਤਤਾਯ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਮੂਲਭੂਤਾ ਕਿਲੇਸਾ ਪਠਮਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਖੀਣਾਤਿ ਉਪਰਿ ਤਯੋ ਮਗ੍ਗਾ ਅਕਿਚ੍ਚਾ ਸਿਯੁਂ। ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪਠਮਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਕਤੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿਆਦਿ।
Yadi pubbahetuniyamato sotāpanno ca niyatoti sotāpattimaggato uddhaṃ tiṇṇaṃ maggānaṃ upanissayābhāvato pubbahetukiccaṃ natthīti sotāpattimaggassa upanissayabhāvo āpajjati. Yadi tassapi pubbahetuupanissayo siyā, tāva niyamato sotāpattimagguppattito pubbe eva niyamito, yāvañca akaniṭṭhaṃ tassa pubbahetu nāma , ahetukatā āpannā, iccassa ahetu appaccayā nipphatti pāpuṇāti. Kiñca hetu ce? Niyamato sotāpanno ca niyatoti paṭhamamaggādhigameneva anukkamena upari tiṇṇaṃ maggānaṃ kiccāni nipphajjanti, evaṃ sattakkhattuparamatādiniyame sati sattamabhavādito uddhaṃ pavattatāya dukkhassa mūlabhūtā kilesā paṭhamamaggeneva khīṇāti upari tayo maggā akiccā siyuṃ. Tenāha ‘‘paṭhamamaggassa upanissayo kato nāmā’’tiādi.
ਯਦਿ ਉਪਰਿ ਤਯੋ ਮਗ੍ਗਾ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮਾਦਿਤਂ ਨਿਯਮੇਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਚ ਅਞ੍ਞੋ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਕਿਚ੍ਚਕਤਾ ਨਿਪ੍ਪਯੋਜਨਤਾ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਅਥ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਪ੍ਪਹਾਨਂ ਤਸ੍ਸ ਕਿਚ੍ਚਂ, ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਪਹਾਨੇਨ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮਾਦਿਨਿਯਮਤਾਯ। ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਯਾવ ਉਪਰਿਮਗ੍ਗਾ ਏવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਸਤ੍ਤਭવਾਦਿਤੋ ਉਦ੍ਧਮਪવਤ੍ਤਨਤੋ ਤੇਨ વਿਨਾਨੇਨ ਸਕ੍ਕਾਯਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਚ ਤੇਨ વਿਨਾ ਭવਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਪਠਮਮਗ੍ਗੇ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇવ ਉਪਰਿ ਤਯੋ ਮਗ੍ਗਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਗ੍ਗਾਨਨ੍ਤਿ ਉਪਰਿ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਗ੍ਗਾਨਂ। વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਨਿਯਮੇਤੀਤਿ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ વਿવਰਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਚੇ ਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ।
Yadi upari tayo maggā sattakkhattuparamāditaṃ niyamenti, tato ca añño sotāpanno natthīti sotāpattimaggassa akiccakatā nippayojanatā āpajjeyya. Atha sakkāyadiṭṭhiādippahānaṃ tassa kiccaṃ, tesaṃ tesaṃ pahānena sattakkhattuparamādiniyamatāya. Bhavitabbaṃ, yāva uparimaggā eva hontīti sattabhavādito uddhamapavattanato tena vinānena sakkāyadiṭṭhiādippahānena ca tena vinā bhavitabbanti āha – ‘‘paṭhamamagge anuppanneva upari tayo maggā uppannāti āpajjatī’’ti. Tiṇṇaṃ maggānanti upari tiṇṇaṃ maggānaṃ. Vipassanā niyametīti yujjatīti vuttamatthaṃ vivaranto ‘‘sace hī’’tiādimāha.
ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ વਟ੍ਟਜ੍ਝਾਸਯੋ। ਤਤ੍ਰੇਕਚ੍ਚੇ ਪਾਕਟੇ ਪਞ੍ਞਾਤੇ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਇਧਟ੍ਠਕવੋਕਿਣ੍ਣਸੁਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਕਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕਾਮਭવੇ ਠਿਤੋ ਮਨੁਸ੍ਸਦੇવવਸੇਨ વੋਕਿਣ੍ਣਭવੂਪਪਤ੍ਤਿਕੋ ਸੁਕ੍ਖવਿਪਸ੍ਸਕੋ ਚ, ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ। ਨਾਮਂ ਕਥਿਤਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਪਰਮੋਤਿ ਨਾਮਂ ਕਥਿਤਂ। ਕੇਚਿ ਪਨ ‘‘ਕਾਮਭવੇ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂਯੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਨ ਤਤੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ વੀਮਂਸਿਤਬ੍ਬਂ।
Sotāpanno vaṭṭajjhāsayo. Tatrekacce pākaṭe paññāte dassento ‘‘anāthapiṇḍiko’’tiādimāha. Idhaṭṭhakavokiṇṇasukkhavipassakassāti yo imasmiṃ kāmabhave ṭhito manussadevavasena vokiṇṇabhavūpapattiko sukkhavipassako ca, tassa vasena. Nāmaṃ kathitanti sattakkhattuparamoti nāmaṃ kathitaṃ. Keci pana ‘‘kāmabhave sattakkhattuṃyeva uppajjati, na tato’’ti vadanti, taṃ vīmaṃsitabbaṃ.
ਸੋਧੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਕੇਨਚਿ ਤੇਪਿਟਕੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਿਟਕਤ੍ਤਯਮੇવ ਮਯ੍ਹਂ ਉਗ੍ਗਹਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾવਸੇਨ ਸੋਧੇਯ੍ਯਾਮੀਤਿ ਪਰਤੀਰਂ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਂ ਗਤੋ। ਯੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਅਨਿਚ੍ਚਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦੀਸੁ ਏਕਮੁਖੇਨ ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠੇਨਪਿ ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਰਿਯਾਯੇਨ ਤੀਹਿ ਏવ વਿਮੋਕ੍ਖੇਹਿ ਮਗ੍ਗਂ ਲਭਤੀਤਿ ਅਭਿਨਿવੇਸਭੇਦੇਨ ਤਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਸੁਞ੍ਞਤਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਾ, ਤਥਾ ਤਯੋ ਅਪ੍ਪਣਿਹਿਤਤੋ વੁਟ੍ਠਿਤਾਤਿ ਛ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਤੇવ ਸਦ੍ਧਾਧੁਰਪਞ੍ਞਾਧੁਰવਸੇਨ ਦ੍વਾਦਸ ਸਕਦਾਗਾਮਿਨੋ। ਤਥਾ ਅਰਹਨ੍ਤੋ, ਤਯੋ ਅਨ੍ਤਰਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਨੋ ਏਕੋ ਉਪਹਚ੍ਚਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯੀ ਏਕੋ ਉਦ੍ਧਂਸੋਤੋ ਅਕਨਿਟ੍ਠਗਾਮੀਤਿ ਪਞ੍ਚ, ਤੇ ਅਸਙ੍ਖਾਰਸਸਙ੍ਖਾਰਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਭੇਦੇਨ ਦਸਾਤਿ ਅવਿਹਾਦੀਸੁ ਚਤੂਸੁਪਿ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸ, ਅਕਨਿਟ੍ਠੇ ਪਨ ਉਦ੍ਧਂਸੋਤੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਟ੍ਠਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਅਨਾਗਾਮਿਨੋ। વਿਪਸ੍ਸਨਾ ਕਥਿਤਾ ਸਮ੍ਮਸਨਚਾਰਸ੍ਸ ਕਥਿਤਤ੍ਤਾ।
Sodhessāmīti jambudīpe kenaci tepiṭakena bhikkhunā saddhiṃ piṭakattayameva mayhaṃ uggahaparipucchāvasena sodheyyāmīti paratīraṃ jambudīpaṃ gato. Yo bhikkhu sakkotīti yojanā. Aniccānupassanādīsu ekamukhena abhiniviṭṭhenapi abhidhammapariyāyena tīhi eva vimokkhehi maggaṃ labhatīti abhinivesabhedena tayo puggalā suññatato vuṭṭhitā, tathā tayo appaṇihitato vuṭṭhitāti cha honti, teva saddhādhurapaññādhuravasena dvādasa sakadāgāmino. Tathā arahanto, tayo antarāparinibbāyino eko upahaccaparinibbāyī eko uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmīti pañca, te asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyibhedena dasāti avihādīsu catūsupi cattālīsa, akaniṭṭhe pana uddhaṃsoto natthīti aṭṭhacattālīsa anāgāmino. Vipassanā kathitā sammasanacārassa kathitattā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ • Saṃyuttanikāya / ੪. ਏਕਬੀਜੀਸੁਤ੍ਤਂ • 4. Ekabījīsuttaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਸਂਯੁਤ੍ਤਨਿਕਾਯ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ੪. ਏਕਬੀਜੀਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ • 4. Ekabījīsuttavaṇṇanā
