| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
เอกาทสกวารวณฺณนา
Ekādasakavāravaṇṇanā
๓๓๑. เอกาทสเกสุ น โวทายนฺตีติ น ปกาสนฺติฯ สุยุตฺตยานสทิสาย กตายาติ อิจฺฉิติจฺฉิตกาเล สุเขน ปวเตฺตตพฺพตฺตา ยุตฺตยานํ วิย กตายฯ ยถา ปติฎฺฐา โหตีติ สมฺปตฺตีนํ ยถา ปติฎฺฐา โหติฯ อนุ อนุ ปวตฺติตายาติ ภาวนาพหุลีกาเรหิ อนุ อนุ ปวตฺติตายฯ
331. Ekādasakesu na vodāyantīti na pakāsanti. Suyuttayānasadisāya katāyāti icchiticchitakāle sukhena pavattetabbattā yuttayānaṃ viya katāya. Yathā patiṭṭhā hotīti sampattīnaṃ yathā patiṭṭhā hoti. Anu anu pavattitāyāti bhāvanābahulīkārehi anu anu pavattitāya.
สุขํ สุปตีติอาทีสุ (อ. นิ. อฎฺฐ. ๓.๑๑.๑๕; วิสุทฺธิ ๑.๒๕๘) ยถา เสสชนา สมฺปริวตฺตมานา กากจฺฉมานา ทุกฺขํ สุปนฺติ, เอวํ อสุปิตฺวา สุขํ สุปติ, นิทฺทํ โอกฺกโนฺตปิ สมาปตฺติํ สมาปโนฺน วิย โหติฯ สุขํ ปฎิพุชฺฌตีติ ยถา อเญฺญ นิตฺถุนนฺตา วิชมฺภนฺตา สมฺปริวตฺตนฺตา ทุกฺขํ ปฎิพุชฺฌนฺติ, เอวํ อปฺปฎิพุชฺฌิตฺวา วิกสมานมิว ปทุมํ สุขํ นิพฺพิการํ ปฎิพุชฺฌติฯ อนุภูตปุพฺพวเสน เทวตูปสํหารวเสน จสฺส ภทฺทกเมว สุปินํ โหติ, น ปาปกนฺติ อาห ‘‘ปาปกเมว น ปสฺสตี’’ติอาทิฯ ธาตุโกฺขภเหตุกมฺปิ จสฺส พหุลํ ภทฺทกเมว สิยา เยภุเยฺยน จิตฺตชรูปานุคุณตาย อุตุอาหารชรูปานํฯ ตตฺถ ปาปกเมว น ปสฺสตีติ ยถา อเญฺญ อตฺตานํ โจเรหิ สมฺปริวาริตํ วิย, วาเฬหิ อุปทฺทุตํ วิย, ปปาเต ปตนฺตํ วิย จ ปสฺสนฺติ, เอวํ ปาปกเมว สุปินํ น ปสฺสติฯ ภทฺรกํ ปน วุฑฺฒิการณภูตํ ปสฺสตีติ เจติยํ วนฺทโนฺต วิย, ปูชํ กโรโนฺต วิย, ธมฺมํ สุณโนฺต วิย จ โหติฯ
Sukhaṃ supatītiādīsu (a. ni. aṭṭha. 3.11.15; visuddhi 1.258) yathā sesajanā samparivattamānā kākacchamānā dukkhaṃ supanti, evaṃ asupitvā sukhaṃ supati, niddaṃ okkantopi samāpattiṃ samāpanno viya hoti. Sukhaṃ paṭibujjhatīti yathā aññe nitthunantā vijambhantā samparivattantā dukkhaṃ paṭibujjhanti, evaṃ appaṭibujjhitvā vikasamānamiva padumaṃ sukhaṃ nibbikāraṃ paṭibujjhati. Anubhūtapubbavasena devatūpasaṃhāravasena cassa bhaddakameva supinaṃ hoti, na pāpakanti āha ‘‘pāpakameva na passatī’’tiādi. Dhātukkhobhahetukampi cassa bahulaṃ bhaddakameva siyā yebhuyyena cittajarūpānuguṇatāya utuāhārajarūpānaṃ. Tattha pāpakameva na passatīti yathā aññe attānaṃ corehi samparivāritaṃ viya, vāḷehi upaddutaṃ viya, papāte patantaṃ viya ca passanti, evaṃ pāpakameva supinaṃ na passati. Bhadrakaṃ pana vuḍḍhikāraṇabhūtaṃ passatīti cetiyaṃ vandanto viya, pūjaṃ karonto viya, dhammaṃ suṇanto viya ca hoti.
มนุสฺสานํ ปิโย โหตีติ อุเร อามุกฺกมุตฺตาหาโร วิย, สีเส ปิฬนฺธมาลา วิย จ มนุสฺสานํ ปิโย โหติ มนาโปฯ อมนุสฺสานํ ปิโย โหตีติ ยเถว จ มนุสฺสานํ ปิโย, เอวํ อมนุสฺสานมฺปิ ปิโย โหติ วิสาขเตฺถโร วิยฯ นาสฺส อคฺคิ วา วิสํ วา สตฺถํ วา กมตีติ เมตฺตาวิหาริสฺส กาเย อุตฺตราย อุปาสิกาย วิย อคฺคิ วา, สํยุตฺตภาณกจูฬสีวเตฺถรเสฺสว วิสํ วา, สํกิจฺจสามเณรเสฺสว สตฺถํ วา น กมติ น ปวิสติ, นาสฺส กายํ วิโกเปตีติ วุตฺตํ โหติฯ เธนุวตฺถุมฺปิ เจตฺถ กถยนฺติ, เอกา กิร เธนุ วจฺฉกสฺส ขีรธารํ มุญฺจมานา อฎฺฐาสิฯ เอโก ลุทฺทโก ‘‘ตํ วิชฺฌิสฺสามี’’ติ หเตฺถน สมฺปริวเตฺตตฺวา ทีฆทณฺฑกํ สตฺติํ มุญฺจิฯ สา ตสฺสา สรีรํ อาหจฺจ ตาลปณฺณํ วิย วิวฎฺฎมานา คตา, เนว อุปจารพเลน น อปฺปนาพเลน, เกวลํ ปน วจฺฉเก พลวหิตจิตฺตตายฯ เอวํ มหานุภาวา เมตฺตาฯ ขิปฺปํ สมาธิยตีติ เกนจิ ปริปเนฺถน ปริหีนชฺฌานสฺส พฺยาปาทสฺส ทูรสมนุสฺสริตภาวโต ขิปฺปเมว สมาธิยติฯ มุขวโณฺณ วิปฺปสีทตีติ พนฺธนา ปมุตฺตตาลปกฺกํ วิย จสฺส วิปฺปสนฺนวณฺณํ มุขํ โหติฯ อสมฺมูโฬฺห กาลํ กโรตีติ เมตฺตาวิหาริโน สโมฺมหมรณํ นาม นตฺถิ, อสมฺมูโฬฺหว นิทฺทํ โอกฺกมโนฺต วิย กาลํ กโรติฯ
Manussānaṃ piyo hotīti ure āmukkamuttāhāro viya, sīse piḷandhamālā viya ca manussānaṃ piyo hoti manāpo. Amanussānaṃ piyo hotīti yatheva ca manussānaṃ piyo, evaṃ amanussānampi piyo hoti visākhatthero viya. Nāssa aggi vā visaṃ vā satthaṃ vā kamatīti mettāvihārissa kāye uttarāya upāsikāya viya aggi vā, saṃyuttabhāṇakacūḷasīvattherasseva visaṃ vā, saṃkiccasāmaṇerasseva satthaṃ vā na kamati na pavisati, nāssa kāyaṃ vikopetīti vuttaṃ hoti. Dhenuvatthumpi cettha kathayanti, ekā kira dhenu vacchakassa khīradhāraṃ muñcamānā aṭṭhāsi. Eko luddako ‘‘taṃ vijjhissāmī’’ti hatthena samparivattetvā dīghadaṇḍakaṃ sattiṃ muñci. Sā tassā sarīraṃ āhacca tālapaṇṇaṃ viya vivaṭṭamānā gatā, neva upacārabalena na appanābalena, kevalaṃ pana vacchake balavahitacittatāya. Evaṃ mahānubhāvā mettā. Khippaṃ samādhiyatīti kenaci paripanthena parihīnajjhānassa byāpādassa dūrasamanussaritabhāvato khippameva samādhiyati. Mukhavaṇṇo vippasīdatīti bandhanā pamuttatālapakkaṃ viya cassa vippasannavaṇṇaṃ mukhaṃ hoti. Asammūḷho kālaṃkarotīti mettāvihārino sammohamaraṇaṃ nāma natthi, asammūḷhova niddaṃ okkamanto viya kālaṃ karoti.
เอกาทสกวารวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ekādasakavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
เอกุตฺตริกนยวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Ekuttarikanayavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๑๑. เอกาทสกวาโร • 11. Ekādasakavāro
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā / เอกาทสกวารวณฺณนา • Ekādasakavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / เอกาทสกวารวณฺณนา • Ekādasakavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi / เอกุตฺตริกนโย เอกาทสกวารวณฺณนา • Ekuttarikanayo ekādasakavāravaṇṇanā
