Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / ధమ్మసఙ్గణి-అట్ఠకథా • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā |
ఏకాదసమచిత్తం
Ekādasamacittaṃ
౪౨౨. ఏకాదసమం ఛసు ఆరమ్మణేసు వేదనావసేన మజ్ఝత్తస్స కఙ్ఖాపవత్తికాలే ఉప్పజ్జతి. తస్స సమయవవత్థానే విచికిచ్ఛాసమ్పయుత్తన్తి పదం అపుబ్బం. తస్సత్థో – విచికిచ్ఛాయ సమ్పయుత్తన్తి విచికిచ్ఛాసమ్పయుత్తం. ధమ్ముద్దేసే ‘విచికిచ్ఛా హోతీ’తి పదమేవ విసేసో. తత్థ విగతా చికిచ్ఛాతి విచికిచ్ఛా. సభావం వా విచినన్తో ఏతాయ కిచ్ఛతి కిలమతీతి విచికిచ్ఛా. సా సంసయలక్ఖణా, కమ్పనరసా, అనిచ్ఛయపచ్చుపట్ఠానా అనేకంసగాహపచ్చుపట్ఠానా వా, అయోనిసోమనసికారపదట్ఠానా. పటిపత్తిఅన్తరాయకరాతి దట్ఠబ్బా.
422. Ekādasamaṃ chasu ārammaṇesu vedanāvasena majjhattassa kaṅkhāpavattikāle uppajjati. Tassa samayavavatthāne vicikicchāsampayuttanti padaṃ apubbaṃ. Tassattho – vicikicchāya sampayuttanti vicikicchāsampayuttaṃ. Dhammuddese ‘vicikicchā hotī’ti padameva viseso. Tattha vigatā cikicchāti vicikicchā. Sabhāvaṃ vā vicinanto etāya kicchati kilamatīti vicikicchā. Sā saṃsayalakkhaṇā, kampanarasā, anicchayapaccupaṭṭhānā anekaṃsagāhapaccupaṭṭhānā vā, ayonisomanasikārapadaṭṭhānā. Paṭipattiantarāyakarāti daṭṭhabbā.
ఇధ పదపటిపాటియా తేవీసతి పదాని హోన్తి. అగ్గహితగ్గహణేన చుద్దస. తేసం వసేన సవిభత్తికావిభత్తికరాసివినిచ్ఛయో వేదితబ్బో. మనసికారో ఉద్ధచ్చన్తి ద్వేయేవ యేవాపనకా.
Idha padapaṭipāṭiyā tevīsati padāni honti. Aggahitaggahaṇena cuddasa. Tesaṃ vasena savibhattikāvibhattikarāsivinicchayo veditabbo. Manasikāro uddhaccanti dveyeva yevāpanakā.
౪౨౪. నిద్దేసవారస్స చిత్తస్సేకగ్గతానిద్దేసే యస్మా ఇదం దుబ్బలం చిత్తం పవత్తిట్ఠితిమత్తకమేవేత్థ హోతి, తస్మా ‘సణ్ఠితీ’తిఆదీని అవత్వా చిత్తస్స ‘ఠితీ’తి ఏకమేవ పదం వుత్తం. తేనేవ చ కారణేన ఉద్దేసవారేపి ‘సమాధిన్ద్రియ’న్తిఆది న వుత్తం.
424. Niddesavārassa cittassekaggatāniddese yasmā idaṃ dubbalaṃ cittaṃ pavattiṭṭhitimattakamevettha hoti, tasmā ‘saṇṭhitī’tiādīni avatvā cittassa ‘ṭhitī’ti ekameva padaṃ vuttaṃ. Teneva ca kāraṇena uddesavārepi ‘samādhindriya’ntiādi na vuttaṃ.
౪౨౫. విచికిచ్ఛానిద్దేసే కఙ్ఖనవసేన కఙ్ఖా. కఙ్ఖాయ ఆయనాతి కఙ్ఖాయనా. పురిమకఙ్ఖా హి ఉత్తరకఙ్ఖం ఆనేతి నామ. ఆకారవసేన వా ఏతం వుత్తం. కఙ్ఖాసమఙ్గిచిత్తం కఙ్ఖాయ ఆయితత్తా కఙ్ఖాయితం నామ. తస్స భావో కఙ్ఖాయితత్తం. విమతీతి నమతి. విచికిచ్ఛా వుత్తత్థా ఏవ. కమ్పనట్ఠేన ద్విధా ఏళయతీతి ద్వేళ్హకం. పటిపత్తినివారణేన ద్విధాపథో వియాతి ద్వేధాపథో. ‘నిచ్చం ను ఖో ఇదం, అనిచ్చం ను ఖో’తిఆదిపవత్తియా ఏకస్మిం ఆకారే సణ్ఠాతుం అసమత్థతాయ సమన్తతో సేతీతి సంసయో. ఏకంసం గహేతుం అసమత్థతాయ న ఏకంసగ్గాహోతి అనేకంసగ్గాహో . నిచ్ఛేతుం అసక్కోన్తీ ఆరమ్మణతో ఓసక్కతీతి ఆసప్పనా. ఓగాహితుం అసక్కోన్తీ పరిసమన్తతో సప్పతీతి పరిసప్పనా. పరియోగాహితుం అసమత్థతాయ అపరియోగాహనా. నిచ్ఛయవసేన ఆరమ్మణే పవత్తితుం అసమత్థతాయ థమ్భితత్తం; చిత్తస్స థద్ధభావోతి అత్థో. విచికిచ్ఛా హి ఉప్పజ్జిత్వా చిత్తం థద్ధం కరోతి. యస్మా పనేసా ఉప్పజ్జమానా ఆరమ్మణం గహేత్వా మనం విలిఖన్తీ వియ, తస్మా మనోవిలేఖోతి వుత్తా. సేసం సబ్బత్థ ఉత్తానత్థమేవ.
425. Vicikicchāniddese kaṅkhanavasena kaṅkhā. Kaṅkhāya āyanāti kaṅkhāyanā. Purimakaṅkhā hi uttarakaṅkhaṃ āneti nāma. Ākāravasena vā etaṃ vuttaṃ. Kaṅkhāsamaṅgicittaṃ kaṅkhāya āyitattā kaṅkhāyitaṃ nāma. Tassa bhāvo kaṅkhāyitattaṃ. Vimatīti namati. Vicikicchā vuttatthā eva. Kampanaṭṭhena dvidhā eḷayatīti dveḷhakaṃ. Paṭipattinivāraṇena dvidhāpatho viyāti dvedhāpatho. ‘Niccaṃ nu kho idaṃ, aniccaṃ nu kho’tiādipavattiyā ekasmiṃ ākāre saṇṭhātuṃ asamatthatāya samantato setīti saṃsayo. Ekaṃsaṃ gahetuṃ asamatthatāya na ekaṃsaggāhoti anekaṃsaggāho. Nicchetuṃ asakkontī ārammaṇato osakkatīti āsappanā. Ogāhituṃ asakkontī parisamantato sappatīti parisappanā. Pariyogāhituṃ asamatthatāya apariyogāhanā. Nicchayavasena ārammaṇe pavattituṃ asamatthatāya thambhitattaṃ; cittassa thaddhabhāvoti attho. Vicikicchā hi uppajjitvā cittaṃ thaddhaṃ karoti. Yasmā panesā uppajjamānā ārammaṇaṃ gahetvā manaṃ vilikhantī viya, tasmā manovilekhoti vuttā. Sesaṃ sabbattha uttānatthameva.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / అభిధమ్మపిటక • Abhidhammapiṭaka / ధమ్మసఙ్గణీపాళి • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ద్వాదస అకుసలాని • Dvādasa akusalāni
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-మూలటీకా • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā / ఏకాదసమచిత్తవణ్ణనా • Ekādasamacittavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / అభిధమ్మపిటక (టీకా) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ధమ్మసఙ్గణీ-అనుటీకా • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ఏకాదసమచిత్తవణ్ణనా • Ekādasamacittavaṇṇanā