| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ (ដីកា) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
១៦. ឯកធម្មបាឡិ
16. Ekadhammapāḷi
(១៦) ១. ឯកធម្មបាឡិ-បឋមវគ្គវណ្ណនា
(16) 1. Ekadhammapāḷi-paṭhamavaggavaṇṇanā
២៩៦. ឯកធម្មបាឡិវណ្ណនាយំ ឥធ ធម្ម-សទ្ទោ សភាវត្ថោ ‘‘កុសលា ធម្មា’’តិអាទីសុ វិយាតិ អាហ – ‘‘ឯកសភាវោ’’តិ។ ឯកន្តេនាតិ ឯកំសេន, អវស្សន្តិ អត្ថោ។ វដ្ដេតិ សំសារវដ្ដេ។ និព្ពិន្ទនត្ថាយាតិ អនភិរមនត្ថាយ។ វិរជ្ជនត្ថាយាតិ អរជ្ជនត្ថាយ។ វិរជ្ជនាយាតិ បលុជ្ជនាយ។ តេនេវាហ – ‘‘វិគមាយា’’តិ។ រាគាទីនំ និរោធាយាតិ មគ្គញាណេន រាគាទីនំ និរោធនត្ថាយ។ មគ្គញាណេន និរោធនំ នាម អច្ចន្តំ អប្បវត្តិករណន្តិ អាហ – ‘‘អប្បវត្តិករណត្ថាយា’’តិ។ យថា ខាទនីយស្ស មុខេ កត្វា ខាទនំ នាម យាវទេវ អជ្ឈោហរណត្ថំ, ឯវំ រាគាទីនំ និរោធនំ វដ្ដនិរោធនត្ថមេវាតិ វុត្តំ – ‘‘វដ្ដស្សេវ វា និរុជ្ឈនត្ថាយា’’តិ។ យស្មា កិលេសេសុ ខីណេសុ ឥតរំ វដ្ដទ្វយម្បិ ខីណមេវ ហោតិ, តស្មា មូលមេវ គណ្ហន្តោ ‘‘ឧបសមាយាតិ កិលេសវូបសមនត្ថាយា’’តិ អាហ។ សង្ខតធម្មានំ អភិជាននំ នាម តត្ថ លក្ខណត្តយារោបនមុខេនេវាតិ អាហ – ‘‘អនិច្ចាទិ…បេ.… អភិជាននត្ថាយា’’តិ។ សម្ពុជ្ឈិតព្ពានិ នាម ចត្តារិ អរិយសច្ចានិ តព្ពិនិមុត្តស្ស ញេយ្យស្ស អភាវតោ។ ‘‘ចតុន្នំ សច្ចានំ ពុជ្ឈនត្ថាយា’’តិ វត្វា តយិទំ ពុជ្ឈនំ យស្ស ញាណស្ស វសេន ឥជ្ឈតិ, តស្ស ញាណស្ស វសេន ទស្សេតុំ – ‘‘ពោធិ វុច្ចតី’’តិអាទិ វុត្តំ។ អប្បច្ចយនិព្ពានស្សាតិ អមតធាតុយា។
296. Ekadhammapāḷivaṇṇanāyaṃ idha dhamma-saddo sabhāvattho ‘‘kusalā dhammā’’tiādīsu viyāti āha – ‘‘ekasabhāvo’’ti. Ekantenāti ekaṃsena, avassanti attho. Vaṭṭeti saṃsāravaṭṭe. Nibbindanatthāyāti anabhiramanatthāya. Virajjanatthāyāti arajjanatthāya. Virajjanāyāti palujjanāya. Tenevāha – ‘‘vigamāyā’’ti. Rāgādīnaṃ nirodhāyāti maggañāṇena rāgādīnaṃ nirodhanatthāya. Maggañāṇena nirodhanaṃ nāma accantaṃ appavattikaraṇanti āha – ‘‘appavattikaraṇatthāyā’’ti. Yathā khādanīyassa mukhe katvā khādanaṃ nāma yāvadeva ajjhoharaṇatthaṃ, evaṃ rāgādīnaṃ nirodhanaṃ vaṭṭanirodhanatthamevāti vuttaṃ – ‘‘vaṭṭasseva vā nirujjhanatthāyā’’ti. Yasmā kilesesu khīṇesu itaraṃ vaṭṭadvayampi khīṇameva hoti, tasmā mūlameva gaṇhanto ‘‘upasamāyāti kilesavūpasamanatthāyā’’ti āha. Saṅkhatadhammānaṃ abhijānanaṃ nāma tattha lakkhaṇattayāropanamukhenevāti āha – ‘‘aniccādi…pe… abhijānanatthāyā’’ti. Sambujjhitabbāni nāma cattāri ariyasaccāni tabbinimuttassa ñeyyassa abhāvato. ‘‘Catunnaṃ saccānaṃ bujjhanatthāyā’’ti vatvā tayidaṃ bujjhanaṃ yassa ñāṇassa vasena ijjhati, tassa ñāṇassa vasena dassetuṃ – ‘‘bodhi vuccatī’’tiādi vuttaṃ. Appaccayanibbānassāti amatadhātuyā.
ឧស្សាហជននត្ថន្តិ កម្មដ្ឋានេ អភិរុចិឧប្បាទនាយ។ វិសកណ្ដកោតិ គុឡស្ស វាណិជសមញ្ញា។ ‘‘កិស្មិញ្ចិ ទេសេ ទេសភាសា’’តិ កេចិ។ ឧច្ឆុរសោ សមបាកបក្កោ ចុណ្ណាទីហិ មិស្សេត្វា បិណ្ឌីកតោ គុឡោ, អបិណ្ឌីកតោ ផាណិតំ។ បាកវិសេសេន ខណ្ឌខណ្ឌសេទិតោ ខណ្ឌោ, មលាភាវំ អាបន្នោ សក្ករា។
Ussāhajananatthanti kammaṭṭhāne abhiruciuppādanāya. Visakaṇṭakoti guḷassa vāṇijasamaññā. ‘‘Kismiñci dese desabhāsā’’ti keci. Ucchuraso samapākapakko cuṇṇādīhi missetvā piṇḍīkato guḷo, apiṇḍīkato phāṇitaṃ. Pākavisesena khaṇḍakhaṇḍasedito khaṇḍo, malābhāvaṃ āpanno sakkarā.
សរតីតិ សតិ។ អនុ អនុ សរតីតិ អនុស្សតិ, អនុ អនុរូបា សតីតិបិ អនុស្សតិ។ ទុវិធំ ហោតីតិ បយោជនវសេន ទុវិធំ ហោតិ។ ចិត្តសម្បហំសនត្ថន្តិ បសាទនីយវត្ថុស្មិំ បសាទុប្បាទនេន ភាវនាចិត្តស្ស បរិតោសនត្ថំ។ វិបស្សនត្ថន្តិ វិបស្សនាសុខត្ថំ។ ឧបចារសមាធិនា ហិ ចិត្តេ សមាហិតេ វិបស្សនាសុខេន ឥជ្ឈតិ។ ចិត្តុប្បាទោតិ ភាវនាវសេន បវត្តោ ចិត្តុប្បាទោ ។ ឧបហញ្ញតិ បតិហញ្ញតិ បដិកូលត្តា អារម្មណស្ស។ តតោ ឯវ ឧក្កណ្ឋតិ, កម្មដ្ឋានំ រិញ្ចតិ, និរស្សាទោ ហោតិ ភាវនស្សាទស្ស អលព្ភនតោ។ បសីទតិ ពុទ្ធគុណានំ បសាទនីយត្តា។ តថា ច កង្ខាទិចេតោខិលាភាវេន វិនីវរណោ ហោតិ។ ទមេត្វាតិ នីវរណនិរាករណេន និព្ពិសេវនំ កត្វា។ ឯវំ កម្មដ្ឋានន្តរានុយុញ្ជនេន ចិត្តបរិទមនស្ស ឧបមំ ទស្សេន្តោ, ‘‘កថ’’ន្តិអាទិមាហ។
Saratīti sati. Anu anu saratīti anussati, anu anurūpā satītipi anussati. Duvidhaṃ hotīti payojanavasena duvidhaṃ hoti. Cittasampahaṃsanatthanti pasādanīyavatthusmiṃ pasāduppādanena bhāvanācittassa paritosanatthaṃ. Vipassanatthanti vipassanāsukhatthaṃ. Upacārasamādhinā hi citte samāhite vipassanāsukhena ijjhati. Cittuppādoti bhāvanāvasena pavatto cittuppādo . Upahaññati patihaññati paṭikūlattā ārammaṇassa. Tato eva ukkaṇṭhati, kammaṭṭhānaṃ riñcati, nirassādo hoti bhāvanassādassa alabbhanato. Pasīdati buddhaguṇānaṃ pasādanīyattā. Tathā ca kaṅkhādicetokhilābhāvena vinīvaraṇo hoti. Dametvāti nīvaraṇanirākaraṇena nibbisevanaṃ katvā. Evaṃ kammaṭṭhānantarānuyuñjanena cittaparidamanassa upamaṃ dassento, ‘‘katha’’ntiādimāha.
កោ អយំ…បេ.… អនុស្សរីតិ កោ អយំ មម អព្ភន្តរេ ឋត្វា អនុស្សរិ។ បរិគ្គណ្ហន្តោតិ ពាហិរកបរិកប្បិតស្ស អនុស្សរកស្ស សព្ពសោ អភាវទស្សនមេតំ។ តេនាហ – ‘‘ន អញ្ញោ កោចី’’តិ។ ទិស្វាតិ បរិយេសននយេន វុត្តប្បការំ ចិត្តមេវ អនុស្សរីតិ ទិស្វា សព្ពម្បេតន្តិ ឯតំ ហទយវត្ថុអាទិប្បភេទំ សព្ពម្បិ។ ឥទញ្ច រូបំ បុរិមញ្ច អរូបន្តិ ឥទំ រុប្បនសភាវត្តា រូបំ, បុរិមំ អតំសភាវត្តា អរូបន្តិ សង្ខេបតោ រូបារូបំ វវត្ថបេត្វា។ បញ្ចក្ខន្ធេ វវត្ថបេត្វាតិ យោជនា។ សម្ភាវិកាតិ សមុដ្ឋាបិកា។ តស្សាតិ សមុទយសច្ចស្ស។ និរោធោតិ និរោធនិមិត្តំ។ អប្បនាវារោតិ យថារទ្ធាយ ទេសនាយ និគមនវារោ។
Ko ayaṃ…pe… anussarīti ko ayaṃ mama abbhantare ṭhatvā anussari. Pariggaṇhantoti bāhirakaparikappitassa anussarakassa sabbaso abhāvadassanametaṃ. Tenāha – ‘‘na añño kocī’’ti. Disvāti pariyesananayena vuttappakāraṃ cittameva anussarīti disvā sabbampetanti etaṃ hadayavatthuādippabhedaṃ sabbampi. Idañca rūpaṃ purimañca arūpanti idaṃ ruppanasabhāvattā rūpaṃ, purimaṃ ataṃsabhāvattā arūpanti saṅkhepato rūpārūpaṃ vavatthapetvā. Pañcakkhandhe vavatthapetvāti yojanā. Sambhāvikāti samuṭṭhāpikā. Tassāti samudayasaccassa. Nirodhoti nirodhanimittaṃ. Appanāvāroti yathāraddhāya desanāya nigamanavāro.
២៩៧. ឯសេវ នយោតិ ឥមិនា យ្វាយំ ‘‘តំ បនេត’’ន្តិអាទិនា អត្ថនយោ ពុទ្ធានុស្សតិយំ វិភាវិតោតិ អតិទិសតិ, ស្វាយំ អតិទេសោ បយោជនវសេន នវសុបិ អនុស្សតីសុ សាធារណវសេន វុត្តោបិ អានាបានស្សតិអាទីសុ តីសុ វិបស្សនត្ថានេវ ហោន្តីតិ ឥមិនា អបវាទេន និវត្តិតោតិ តាសំ ឯកប្បយោជនតាវ ទដ្ឋព្ពា។ ធម្មេ អនុស្សតិ ធម្មានុស្សតីតិ សមាសបទវិភាគទស្សនម្បិ វចនត្ថទស្សនបក្ខិកមេវាតិ អាហ – ‘‘អយំ បនេត្ថ វចនត្ថោ’’តិ។ ធម្មំ អារព្ភាតិ ហិ ធម្មស្ស អនុស្សតិយា វិសយភាវទស្សនមេតំ។ ឯស នយោ សេសេសុបិ។ សីលំ អារព្ភាតិ អត្តនោ បារិសុទ្ធិសីលំ អារព្ភ។ ចាគំ អារព្ភាតិ អត្តនោ ចាគគុណំ អារព្ភ។ ទេវតា អារព្ភាតិ ឯត្ថ ទេវតាគុណសទិសតាយ អត្តនោ សទ្ធាសីលសុតចាគបញ្ញាសុ ទេវតាសមញ្ញា។ ភវតិ ហិ តំសទិសេបិ តព្ពោហារោ យថា ‘‘តានិ ឱសធានិ, ឯស ព្រហ្មទត្តោ’’តិ ច។ តេនាហ – ‘‘ទេវតា សក្ខិដ្ឋានេ ឋបេត្វា’’តិអាទិ។ តត្ថ ទេវតា សក្ខិដ្ឋានេ ឋបេត្វាតិ ‘‘យថារូបាយ សទ្ធាយ សមន្នាគតា តា ទេវតា ឥតោ ចុតា តត្ថ ឧបបន្នា, មយ្ហម្បិ តថារូបា សទ្ធា សំវិជ្ជតិ។ យថារូបេន សីលេន, យថារូបេន សុតេន, យថារូបេន ចាគេន, យថារូបាយ បញ្ញាយ សមន្នាគតា តា ទេវតា ឥតោ ចុតា តត្ថ ឧបបន្នា, មយ្ហម្បិ តថារូបា បញ្ញា សំវិជ្ជតី’’តិ ឯវំ ទេវតា សក្ខិដ្ឋានេ ឋបេត្វា។ អស្សាសបស្សាសនិមិត្តំ នាម តត្ថ លទ្ធព្ពប្បដិភាគនិមិត្តំ។ គតាតិ អារម្មណករណវសេន ឧបគតា បវត្តា។
297.Eseva nayoti iminā yvāyaṃ ‘‘taṃ paneta’’ntiādinā atthanayo buddhānussatiyaṃ vibhāvitoti atidisati, svāyaṃ atideso payojanavasena navasupi anussatīsu sādhāraṇavasena vuttopi ānāpānassatiādīsu tīsu vipassanatthāneva hontīti iminā apavādena nivattitoti tāsaṃ ekappayojanatāva daṭṭhabbā. Dhamme anussati dhammānussatīti samāsapadavibhāgadassanampi vacanatthadassanapakkhikamevāti āha – ‘‘ayaṃ panettha vacanattho’’ti. Dhammaṃ ārabbhāti hi dhammassa anussatiyā visayabhāvadassanametaṃ. Esa nayo sesesupi. Sīlaṃ ārabbhāti attano pārisuddhisīlaṃ ārabbha. Cāgaṃ ārabbhāti attano cāgaguṇaṃ ārabbha. Devatā ārabbhāti ettha devatāguṇasadisatāya attano saddhāsīlasutacāgapaññāsu devatāsamaññā. Bhavati hi taṃsadisepi tabbohāro yathā ‘‘tāni osadhāni, esa brahmadatto’’ti ca. Tenāha – ‘‘devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvā’’tiādi. Tattha devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvāti ‘‘yathārūpāya saddhāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha upapannā, mayhampi tathārūpā saddhā saṃvijjati. Yathārūpena sīlena, yathārūpena sutena, yathārūpena cāgena, yathārūpāya paññāya samannāgatā tā devatā ito cutā tattha upapannā, mayhampi tathārūpā paññā saṃvijjatī’’ti evaṃ devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvā. Assāsapassāsanimittaṃ nāma tattha laddhabbappaṭibhāganimittaṃ. Gatāti ārammaṇakaraṇavasena upagatā pavattā.
ឧបសម្មតិ ឯត្ថ ទុក្ខន្តិ ឧបសមោ, និព្ពានំ។ អច្ចន្តមេវ ឯត្ថ ឧបសម្មតិ វដ្ដត្តយន្តិ អច្ចន្តូបសមោ, និព្ពានមេវ។ ខិណោតិ ខេបេតិ កិលេសេតិ ខយោ, អរិយមគ្គោ។ តេ ឯវ ឧបសមេតីតិ ឧបសមោ, អរិយមគ្គោ ឯវ។ ខយោ ច សោ ឧបសមោ ចាតិ ខយូបសមោ។ តត្រចាយំ ឧបសមោ ធម្មោ ឯវាតិ ធម្មានុស្សតិយា ឧបសមានុស្សតិ ឯកសង្គហោតិ? សច្ចំ ឯកសង្គហោ ធម្មភាវសាមញ្ញេ អធិប្បេតេ, សង្ខតធម្មតោ បន អសង្ខតធម្មោ សាតិសយោ ឧឡារតមបណីតតមភាវតោតិ ទីបេតុំ វិសុំ នីហរិត្វា វុត្តំ។ ឥមមេវ ហិ វិសេសំ សន្ធាយ ភគវា – ‘‘ធម្មានុស្សតី’’តិ វត្វាបិ ឧបសមានុស្សតិំ អវោច អនុស្សរន្តស្ស សវិសេសំ សន្តបណីតភាវេន ឧបដ្ឋានតោ។ ឯវញ្ច កត្វា ឥធ ខយូបសមគ្គហណម្បិ សមត្ថិតន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ យថេវ ហិ សមានេបិ លោកុត្តរធម្មភាវេ ‘‘យាវតា, ភិក្ខវេ, ធម្មា សង្ខតា វា អសង្ខតា វា, វិរាគោ តេសំ អគ្គមក្ខាយតី’’តិអាទិវចនតោ (ឥតិវុ. ៩០) មគ្គផលធម្មេហិ និព្ពានធម្មោ សាតិសយោ, ឯវំ ផលធម្មតោ មគ្គធម្មោ កិលេសប្បហានេន អច្ឆរិយធម្មភាវតោ, តស្មា អច្ចន្តូបសមេន សទ្ធិំ ខយូបសមោបិ គហិតោតិ ទដ្ឋព្ពំ។ វិបស្សនត្ថានេវ ហោន្តីតិ កស្មា វុត្តន្តិ? ‘‘ឯកន្តនិព្ពិទាយាតិអាទិវចនតោ’’តិ កេចិ, តំ អការណំ ពុទ្ធានុស្សតិអាទីសុបិ តថា ទេសនាយ អាគតត្តា។ យថា បន ពុទ្ធានុស្សតិអាទីនិ កម្មដ្ឋានានិ វិបស្សនត្ថានិ ហោន្តិ, និមិត្តសម្បហំសនត្ថានិបិ ហោន្តិ, ន ឯវមេតានិ, ឯតានិ បន វិបស្សនត្ថានេវាតិ តថា វុត្តំ។
Upasammati ettha dukkhanti upasamo, nibbānaṃ. Accantameva ettha upasammati vaṭṭattayanti accantūpasamo, nibbānameva. Khiṇoti khepeti kileseti khayo, ariyamaggo. Te eva upasametīti upasamo, ariyamaggo eva. Khayo ca so upasamo cāti khayūpasamo. Tatracāyaṃ upasamo dhammo evāti dhammānussatiyā upasamānussati ekasaṅgahoti? Saccaṃ ekasaṅgaho dhammabhāvasāmaññe adhippete, saṅkhatadhammato pana asaṅkhatadhammo sātisayo uḷāratamapaṇītatamabhāvatoti dīpetuṃ visuṃ nīharitvā vuttaṃ. Imameva hi visesaṃ sandhāya bhagavā – ‘‘dhammānussatī’’ti vatvāpi upasamānussatiṃ avoca anussarantassa savisesaṃ santapaṇītabhāvena upaṭṭhānato. Evañca katvā idha khayūpasamaggahaṇampi samatthitanti daṭṭhabbaṃ. Yatheva hi samānepi lokuttaradhammabhāve ‘‘yāvatā, bhikkhave, dhammā saṅkhatā vā asaṅkhatā vā, virāgo tesaṃ aggamakkhāyatī’’tiādivacanato (itivu. 90) maggaphaladhammehi nibbānadhammo sātisayo, evaṃ phaladhammato maggadhammo kilesappahānena acchariyadhammabhāvato, tasmā accantūpasamena saddhiṃ khayūpasamopi gahitoti daṭṭhabbaṃ. Vipassanatthāneva hontīti kasmā vuttanti? ‘‘Ekantanibbidāyātiādivacanato’’ti keci, taṃ akāraṇaṃ buddhānussatiādīsupi tathā desanāya āgatattā. Yathā pana buddhānussatiādīni kammaṭṭhānāni vipassanatthāni honti, nimittasampahaṃsanatthānipi honti, na evametāni, etāni pana vipassanatthānevāti tathā vuttaṃ.
បឋមវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paṭhamavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
១៦. ឯកធម្មបាឡិ
16. Ekadhammapāḷi
(១៦) ២. ឯកធម្មបាឡិ-ទុតិយវគ្គវណ្ណនា
(16) 2. Ekadhammapāḷi-dutiyavaggavaṇṇanā
២៩៨. មិច្ឆា បស្សតិ តាយ, សយំ វា មិច្ឆា បស្សតិ, មិច្ឆាទស្សនមេវ វា តន្តិ មិច្ឆាទិដ្ឋិ, យំ កិញ្ចិ វិបរីតទស្សនំ។ តេនាហ – ‘‘ទ្វាសដ្ឋិវិធាយា’’តិអាទិ ។ មិច្ឆាទិដ្ឋិ ឯតស្សាតិ មិច្ឆាទិដ្ឋិកោ។ តស្ស មិច្ឆាទិដ្ឋិកស្ស។
298. Micchā passati tāya, sayaṃ vā micchā passati, micchādassanameva vā tanti micchādiṭṭhi, yaṃ kiñci viparītadassanaṃ. Tenāha – ‘‘dvāsaṭṭhividhāyā’’tiādi . Micchādiṭṭhi etassāti micchādiṭṭhiko. Tassa micchādiṭṭhikassa.
២៩៩. សម្មា បស្សតិ តាយ, សយំ វា សម្មា បស្សតិ, សម្មាទស្សនមត្តមេវ វា តន្តិ សម្មាទិដ្ឋិ។ បញ្ចវិធាយាតិ កម្មស្សកតាឈានវិបស្សនាមគ្គផលវសេន បញ្ចវិធាយ។ តត្ថ ឈានចិត្តុប្បាទបរិយាបន្នំ ញាណំ ឈានសម្មាទិដ្ឋិ, វិបស្សនាញាណំ វិបស្សនាសម្មាទិដ្ឋិ។
299. Sammā passati tāya, sayaṃ vā sammā passati, sammādassanamattameva vā tanti sammādiṭṭhi. Pañcavidhāyāti kammassakatājhānavipassanāmaggaphalavasena pañcavidhāya. Tattha jhānacittuppādapariyāpannaṃ ñāṇaṃ jhānasammādiṭṭhi, vipassanāñāṇaṃ vipassanāsammādiṭṭhi.
៣០២. បញ្ចសុ ខន្ធេសុ ‘‘និច្ច’’ន្តិអាទិនា បវត្តោ អនុបាយមនសិការោ។
302. Pañcasu khandhesu ‘‘nicca’’ntiādinā pavatto anupāyamanasikāro.
៣០៣. ‘‘អនិច្ច’’ន្តិអាទិនា បវត្តោ ឧបាយមនសិការោ។ យាវ និយាមោក្កមនាតិ យាវ មិច្ឆត្តនិយាមោក្កមនា។ មិច្ឆត្តនិយាមោក្កមននយោ បន សាមញ្ញផលសុត្តវណ្ណនាយំ តដ្ដីកាយ ច វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោ។
303. ‘‘Anicca’’ntiādinā pavatto upāyamanasikāro. Yāva niyāmokkamanāti yāva micchattaniyāmokkamanā. Micchattaniyāmokkamananayo pana sāmaññaphalasuttavaṇṇanāyaṃ taṭṭīkāya ca vuttanayeneva veditabbo.
៣០៤. អយំ តិវិធា សគ្គាវរណា ចេវ ហោតីតិ កម្មបថប្បត្តិយា មហាសាវជ្ជភាវតោ វុត្តំ។ សគ្គាវរណាយ ហោន្តិយា មគ្គវិពន្ធកភាវេ វត្តព្ពមេវ នត្ថីតិ វុត្តំ – ‘‘មគ្គាវរណា ចា’’តិ។ ‘‘សស្សតោ លោកោ’’តិអាទិកា ទសវត្ថុកា អន្តគ្គាហិកា មិច្ឆាទិដ្ឋិ។ មគ្គាវរណាវ ហោតិ វិបរីតទស្សនភាវតោ, ន សគ្គាវរណា អកម្មបថបត្តិតោតិ អធិប្បាយោ។ ឥទំ បន វិធានំ បដិក្ខិបិត្វាតិ វិបរីតទស្សនញ្ច ន មគ្គាវរណញ្ចាតិ វិរុទ្ធមេតំ ឧទ្ធម្មភាវតោ។ តថា ហិ សតិ អប្បហីនាយ ឯវ សក្កាយទិដ្ឋិយា មគ្គាធិគមេន ភវិតព្ពន្តិ អធិប្បាយេន យថាវុត្តវិធានំ បដិក្ខិបិត្វា។ ‘‘ន សគ្គាវរណា’’តិ សគ្គូបបត្តិយា អវិពន្ធកត្តំ វទន្តេហិ ទិដ្ឋិយា សគ្គាវហតាបិ នាម អនុញ្ញាតា ហោតីតិ តំ វាទំ បដិក្ខិបន្តេន ‘‘ទិដ្ឋិ នាម សគ្គំ ឧបនេតុំ សមត្ថា នាម នត្ថី’’តិ វុត្តំ។ កស្មា? ឯកន្តគរុតរសាវជ្ជភាវតោ។ តេនាហ – ‘‘ឯកន្តំ និរយស្មិំយេវ និមុជ្ជាបេតី’’តិអាទិ។
304.Ayaṃ tividhā saggāvaraṇā ceva hotīti kammapathappattiyā mahāsāvajjabhāvato vuttaṃ. Saggāvaraṇāya hontiyā maggavibandhakabhāve vattabbameva natthīti vuttaṃ – ‘‘maggāvaraṇā cā’’ti. ‘‘Sassato loko’’tiādikā dasavatthukā antaggāhikā micchādiṭṭhi. Maggāvaraṇāva hoti viparītadassanabhāvato, na saggāvaraṇā akammapathapattitoti adhippāyo. Idaṃ pana vidhānaṃ paṭikkhipitvāti viparītadassanañca na maggāvaraṇañcāti viruddhametaṃ uddhammabhāvato. Tathā hi sati appahīnāya eva sakkāyadiṭṭhiyā maggādhigamena bhavitabbanti adhippāyena yathāvuttavidhānaṃ paṭikkhipitvā. ‘‘Na saggāvaraṇā’’ti saggūpapattiyā avibandhakattaṃ vadantehi diṭṭhiyā saggāvahatāpi nāma anuññātā hotīti taṃ vādaṃ paṭikkhipantena ‘‘diṭṭhi nāma saggaṃ upanetuṃ samatthā nāma natthī’’ti vuttaṃ. Kasmā? Ekantagarutarasāvajjabhāvato. Tenāha – ‘‘ekantaṃ nirayasmiṃyeva nimujjāpetī’’tiādi.
៣០៥. វដ្ដំ វិទ្ធំសេតីតិ មគ្គសម្មាទិដ្ឋិ កិលេសវដ្ដំ កម្មវដ្ដញ្ច វិទ្ធំសេតិ។ វិបាកវដ្ដំ កា នុ វិទ្ធំសេតិ នាម។ ឯវំ បន អត្តនោ ការណេន វិទ្ធស្តភវំ ផលសម្មាទិដ្ឋិ បដិពាហតីតិ វុត្តំ អវសរទានតោ។ ឥច្ចេតំ កុសលន្តិ អរហត្តំ បាបេតុំ សចេ សក្កោតិ, ឯវមេតំ វិបស្សនាយ បដិសន្ធិអនាកឌ្ឍនំ កុសលំ អនវជ្ជំ។ សត្ត ភវេ ទេតីតិ សោតាបត្តិមគ្គស្ស បច្ចយភូតា វិបស្សនាសម្មាទិដ្ឋិ តស្ស បុគ្គលស្ស សត្ត ភវេ ទេតិ។ ឯវមយន្តិ បញ្ចវិធម្បិ សម្មាទិដ្ឋិំ សន្ធាយ វុត្តំ។ តេនាហ – ‘‘លោកិយលោកុត្តរា សម្មាទិដ្ឋិ កថិតា’’តិ។ ឥមស្មិំ បនត្ថេតិ ‘‘នាហំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញំ ឯកធម្មម្បិ សមនុបស្សាមី’’តិអាទិនា វុត្តេ គតិមគ្គសង្ខាតេ អត្ថេ។ ‘‘សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជន្តី’’តិ វុត្តត្តា ‘‘លោកិកា ភវនិប្ផាទិកាវ វេទិតព្ពា’’តិ វុត្តំ។
305.Vaṭṭaṃviddhaṃsetīti maggasammādiṭṭhi kilesavaṭṭaṃ kammavaṭṭañca viddhaṃseti. Vipākavaṭṭaṃ kā nu viddhaṃseti nāma. Evaṃ pana attano kāraṇena viddhastabhavaṃ phalasammādiṭṭhi paṭibāhatīti vuttaṃ avasaradānato. Iccetaṃ kusalanti arahattaṃ pāpetuṃ sace sakkoti, evametaṃ vipassanāya paṭisandhianākaḍḍhanaṃ kusalaṃ anavajjaṃ. Satta bhave detīti sotāpattimaggassa paccayabhūtā vipassanāsammādiṭṭhi tassa puggalassa satta bhave deti. Evamayanti pañcavidhampi sammādiṭṭhiṃ sandhāya vuttaṃ. Tenāha – ‘‘lokiyalokuttarā sammādiṭṭhi kathitā’’ti. Imasmiṃ panattheti ‘‘nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmī’’tiādinā vutte gatimaggasaṅkhāte atthe. ‘‘Sugatiṃ saggaṃ lokaṃ upapajjantī’’ti vuttattā ‘‘lokikā bhavanipphādikāva veditabbā’’ti vuttaṃ.
៣០៦. យថាទិដ្ឋីតិ អត្ថព្យាបនិច្ឆាយំ យថា-សទ្ទោ, តេន ឧត្តរបទត្ថប្បធានោ សមាសោតិ អាហ – ‘‘យា យា ទិដ្ឋី’’តិ។ តស្សា តស្សា អនុរូបន្តិ តំតំទិដ្ឋិអនុរូបន្តិ អត្ថោ។ សមត្តន្តិ អនវសេសំ។ តេនាហ – ‘‘បរិបុណ្ណ’’ន្តិ។ សមាទិន្នន្តិ អាទិមជ្ឈបរិយោសានេសុ សមំ ឯកសទិសំ កត្វា អាទិន្នំ គហិតំ អនិស្សដ្ឋំ។ តទេតន្តិ យទេតំ ‘‘យញ្ចេវ កាយកម្ម’’ន្តិអាទិនា វុត្តំ, តទេតំ កាយកម្មំ។ យថាទិដ្ឋិយំ ឋិតកាយកម្មន្តិ យា បន ទិដ្ឋិ ‘‘នត្ថិ តតោនិទានំ បាប’’ន្តិអាទិនា បវត្តា, តស្សំ ទិដ្ឋិយំ ឋិតកស្ស ឋិតមត្តស្ស អនិស្សដ្ឋស្ស តំទិដ្ឋិកស្ស កាយកម្មំ។ ទិដ្ឋិសហជាតំ កាយកម្មន្តិ តស្ស យថាទិដ្ឋិកស្ស បរេសំ ហត្ថមុទ្ទាទិនា វិញ្ញាបនកាលេ តាយ ទិដ្ឋិយា សហជាតំ កាយកម្មំ។ ន ចេត្ថ វចីកម្មាសង្កា ឧប្បាទេតព្ពា បាណឃាតាទីនំយេវ អធិប្បេតត្តា។ ទិដ្ឋានុលោមិកំ កាយកម្មន្តិ យថា បរេសំ បាកដំ ហោតិ, ឯវំ ទិដ្ឋិយា អនុលោមិកំ កត្វា បវត្តិតំ កាយកម្មំ។ តេនាហ – ‘‘សមាទិន្នំ គហិតំ បរាមដ្ឋ’’ន្តិ។ តត្ថាតិអាទិ សុវិញ្ញេយ្យមេវ។ ឯសេវ នយោតិ ឥមិនា យថាវុត្តាយ ទិដ្ឋិយា ឋិតវចីកម្មំ, ទិដ្ឋិសហជាតំ វចីកម្មំ, ទិដ្ឋានុលោមិកំ វចីកម្មន្តិ តិវិធំ ហោតីតិ ឯវមាទិ អតិទិសតិ។ មិច្ឆាទិដ្ឋិកស្សាតិ កម្មបថប្បត្តាយ មិច្ឆាទិដ្ឋិយា មិច្ឆាទិដ្ឋិកស្ស។ ‘‘យាយ កាយចិ មិច្ឆាទិដ្ឋិយា មិច្ឆាទិដ្ឋិកស្ស សតោ’’តិ អបរេ។
306.Yathādiṭṭhīti atthabyāpanicchāyaṃ yathā-saddo, tena uttarapadatthappadhāno samāsoti āha – ‘‘yā yā diṭṭhī’’ti. Tassā tassā anurūpanti taṃtaṃdiṭṭhianurūpanti attho. Samattanti anavasesaṃ. Tenāha – ‘‘paripuṇṇa’’nti. Samādinnanti ādimajjhapariyosānesu samaṃ ekasadisaṃ katvā ādinnaṃ gahitaṃ anissaṭṭhaṃ. Tadetanti yadetaṃ ‘‘yañceva kāyakamma’’ntiādinā vuttaṃ, tadetaṃ kāyakammaṃ. Yathādiṭṭhiyaṃ ṭhitakāyakammanti yā pana diṭṭhi ‘‘natthi tatonidānaṃ pāpa’’ntiādinā pavattā, tassaṃ diṭṭhiyaṃ ṭhitakassa ṭhitamattassa anissaṭṭhassa taṃdiṭṭhikassa kāyakammaṃ. Diṭṭhisahajātaṃ kāyakammanti tassa yathādiṭṭhikassa paresaṃ hatthamuddādinā viññāpanakāle tāya diṭṭhiyā sahajātaṃ kāyakammaṃ. Na cettha vacīkammāsaṅkā uppādetabbā pāṇaghātādīnaṃyeva adhippetattā. Diṭṭhānulomikaṃ kāyakammanti yathā paresaṃ pākaṭaṃ hoti, evaṃ diṭṭhiyā anulomikaṃ katvā pavattitaṃ kāyakammaṃ. Tenāha – ‘‘samādinnaṃ gahitaṃ parāmaṭṭha’’nti. Tatthātiādi suviññeyyameva. Eseva nayoti iminā yathāvuttāya diṭṭhiyā ṭhitavacīkammaṃ, diṭṭhisahajātaṃ vacīkammaṃ, diṭṭhānulomikaṃ vacīkammanti tividhaṃ hotīti evamādi atidisati. Micchādiṭṭhikassāti kammapathappattāya micchādiṭṭhiyā micchādiṭṭhikassa. ‘‘Yāya kāyaci micchādiṭṭhiyā micchādiṭṭhikassa sato’’ti apare.
ទិដ្ឋិសហជាតាតិ យថាវុត្តាយ ទិដ្ឋិយា សហជាតា ចេតនា។ ឯស នយោ សេសបទេសុបិ។ បត្ថនាតិ ‘‘ឥទំ នាម ករេយ្យ’’ន្តិ តណ្ហាបត្ថនា។ ចេតនាបត្ថនានំ វសេនាតិ យថាវុត្តទិដ្ឋិគតនិស្សិតចេតសិកនិកាមនានំ វសេន។ ចិត្តដ្ឋបនាតិ ចិត្តស្ស បណិទហនា។ ផស្សាទយោតិ ចេតនាទិដ្ឋិតណ្ហាទិវិនិមុត្តា ផស្សាទិធម្មា។ យស្មា ទិដ្ឋិ បាបិកា, តស្មា តស្ស បុគ្គលស្ស សព្ពេ តេ ធម្មា អនិដ្ឋាយ…បេ.… សំវត្តន្តីតិ យោជនា។ បុរិមស្សេវាតិ តិត្តកបទស្សេវ ។ តិត្តកំ កដុកន្តិ ច ឧភយំ ឥធ អនិដ្ឋបរិយាយំ ទដ្ឋព្ពំ ‘‘បច្ឆា តេ កដុកំ ភវិស្សតី’’តិអាទីសុ វិយ។
Diṭṭhisahajātāti yathāvuttāya diṭṭhiyā sahajātā cetanā. Esa nayo sesapadesupi. Patthanāti ‘‘idaṃ nāma kareyya’’nti taṇhāpatthanā. Cetanāpatthanānaṃ vasenāti yathāvuttadiṭṭhigatanissitacetasikanikāmanānaṃ vasena. Cittaṭṭhapanāti cittassa paṇidahanā. Phassādayoti cetanādiṭṭhitaṇhādivinimuttā phassādidhammā. Yasmā diṭṭhi pāpikā, tasmā tassa puggalassa sabbe te dhammā aniṭṭhāya…pe… saṃvattantīti yojanā. Purimassevāti tittakapadasseva . Tittakaṃ kaṭukanti ca ubhayaṃ idha aniṭṭhapariyāyaṃ daṭṭhabbaṃ ‘‘pacchā te kaṭukaṃ bhavissatī’’tiādīsu viya.
អម្ពោយន្តិ អម្ពោ អយំ។ តមេវ បូជន្តិ តមេវ បុព្ពេ លទ្ធបរិសិញ្ចនទានាទិបូជំ។ និវេសរេតិ បវិសិំសុ។ អសាតសន្និវាសេនាតិ អមធុរនិម្ពមូលសំសគ្គេន។
Amboyanti ambo ayaṃ. Tameva pūjanti tameva pubbe laddhaparisiñcanadānādipūjaṃ. Nivesareti pavisiṃsu. Asātasannivāsenāti amadhuranimbamūlasaṃsaggena.
តំ បន បដិក្ខិបិត្វា…បេ.… វុត្តន្តិ សព្ពាបិ មិច្ឆាទិដ្ឋិ ឯកន្តសាវជ្ជត្តា អនិដ្ឋាយ ទុក្ខាយ សំវត្តតីតិ អធិប្បាយេន វុត្តំ។ អនន្តរសុត្តេតិ ទសមសុត្តេ។ យោជេត្វា វេទិតព្ពានីតិ នវមសុត្តេ វិយ យោជេត្វា វេទិតព្ពានិ។ ចិត្តដ្ឋបនាវ បត្ថនាតិ ឯត្ថ បណិធិ ចាតិ វត្តព្ពំ។
Taṃ pana paṭikkhipitvā…pe… vuttanti sabbāpi micchādiṭṭhi ekantasāvajjattā aniṭṭhāya dukkhāya saṃvattatīti adhippāyena vuttaṃ. Anantarasutteti dasamasutte. Yojetvā veditabbānīti navamasutte viya yojetvā veditabbāni. Cittaṭṭhapanāva patthanāti ettha paṇidhi cāti vattabbaṃ.
ទុតិយវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
១៦. ឯកធម្មបាឡិ
16. Ekadhammapāḷi
(១៦) ៣. ឯកធម្មបាឡិ-តតិយវគ្គវណ្ណនា
(16) 3. Ekadhammapāḷi-tatiyavaggavaṇṇanā
៣០៨. តតិយស្ស បឋមេ អយាថាវទិដ្ឋិកោតិ អនិច្ចាទិភាវេសុ ធម្មេសុ និច្ចាតិអាទិនា ឧប្បន្នទិដ្ឋិកោ។ តេនាហ – ‘‘តាយេវ មិច្ឆាទិដ្ឋិយា វិបរីតទស្សនោ’’តិ សទ្ធម្មាតិ ឯត្ថ សន្តោ បសត្ថោ សុន្ទរោ ធម្មោ, យោ មនុស្សធម្មោតិបិ វុច្ចតិ។ តតោ ហិ មិច្ឆាទិដ្ឋិកោ បរំ វុដ្ឋាបេយ្យ, ន អរិយធម្មតោ។ តេនាហ – ‘‘ទសកុសលកម្មបថធម្មតោ’’តិ។ ឯវរូបាតិ ឥមិនា បាថិកបុត្តាទិកេ សង្គណ្ហាតិ។
308. Tatiyassa paṭhame ayāthāvadiṭṭhikoti aniccādibhāvesu dhammesu niccātiādinā uppannadiṭṭhiko. Tenāha – ‘‘tāyeva micchādiṭṭhiyā viparītadassano’’ti saddhammāti ettha santo pasattho sundaro dhammo, yo manussadhammotipi vuccati. Tato hi micchādiṭṭhiko paraṃ vuṭṭhāpeyya, na ariyadhammato. Tenāha – ‘‘dasakusalakammapathadhammato’’ti. Evarūpāti iminā pāthikaputtādike saṅgaṇhāti.
៣០៩. សព្ពញ្ញុពោធិសត្តោតិ សព្ពញ្ញុភាគី ពោធិសត្តោ។ អាទិ-សទ្ទេន បូរិតបារមិកា បច្ចេកពោធិសត្តា ឯកច្ចសាវកពោធិសត្តា ច សង្គយ្ហន្តិ។
309.Sabbaññubodhisattoti sabbaññubhāgī bodhisatto. Ādi-saddena pūritapāramikā paccekabodhisattā ekaccasāvakabodhisattā ca saṅgayhanti.
៣១០. បរមាតិ មហាសាវជ្ជភាវេន បរមា, ឧក្កំសគតាតិ អត្ថោ។ តេសន្តិ អានន្តរិយកម្មានំ។ បរិច្ឆេទោតិ វិបាកវសេន បរិយោសានំ។ វដ្ដស្ស មូលំ, តតោ តំសមង្គីបុគ្គលោ វដ្ដស្ស ខាណូតិ វុច្ចតិ។ តេនាហ – ‘‘តាយា’’តិអាទិ។ តញ្ចេ គាហំ ន វិស្សជ្ជេតិ, តស្ស បុនបិ តព្ភាវាវហត្តា វុត្តំ – ‘‘ភវតោ វុដ្ឋានំ នត្ថី’’តិ, ន បន សព្ពសោ វុដ្ឋានស្ស អភាវតោ។ យាទិសេ ហិ បច្ចយេ បដិច្ច អយំ តំ ទស្សនំ ឱក្កន្តោ បុន កទាចិ តប្បដិបក្ខេ បច្ចយេ បដិច្ច តតោ សីសុក្ខិបនមស្ស ន ហោតីតិ ន វត្តព្ពំ។ អកុសលញ្ហិ នាមេតំ អពលំ ទុព្ពលំ, ន កុសលំ វិយ មហាពលំ។ អញ្ញថា សម្មត្តនិយាមោ វិយ មិច្ឆត្តនិយាមោបិ អច្ចន្តិកោ សិយា, ន ច មិច្ឆត្តនិយាមោ អច្ចន្តិកោ។ តេនេវ បបញ្ចសូទនិយំ (ម. និ. អដ្ឋ. ២.១០០) –
310.Paramāti mahāsāvajjabhāvena paramā, ukkaṃsagatāti attho. Tesanti ānantariyakammānaṃ. Paricchedoti vipākavasena pariyosānaṃ. Vaṭṭassa mūlaṃ, tato taṃsamaṅgīpuggalo vaṭṭassa khāṇūti vuccati. Tenāha – ‘‘tāyā’’tiādi. Tañce gāhaṃ na vissajjeti, tassa punapi tabbhāvāvahattā vuttaṃ – ‘‘bhavato vuṭṭhānaṃ natthī’’ti, na pana sabbaso vuṭṭhānassa abhāvato. Yādise hi paccaye paṭicca ayaṃ taṃ dassanaṃ okkanto puna kadāci tappaṭipakkhe paccaye paṭicca tato sīsukkhipanamassa na hotīti na vattabbaṃ. Akusalañhi nāmetaṃ abalaṃ dubbalaṃ, na kusalaṃ viya mahābalaṃ. Aññathā sammattaniyāmo viya micchattaniyāmopi accantiko siyā, na ca micchattaniyāmo accantiko. Teneva papañcasūdaniyaṃ (ma. ni. aṭṭha. 2.100) –
‘‘កិំ បនេស ឯកស្មិំយេវ អត្តភាវេ និយតោ ហោតិ, ឧទាហុ អញ្ញស្មិម្បីតិ? ឯកស្មិំយេវ និយតោ, អាសេវនវសេន ភវន្តរេបិ តំ ទិដ្ឋិំ រោចេតិ ឯវា’’តិ –
‘‘Kiṃ panesa ekasmiṃyeva attabhāve niyato hoti, udāhu aññasmimpīti? Ekasmiṃyeva niyato, āsevanavasena bhavantarepi taṃ diṭṭhiṃ roceti evā’’ti –
វុត្តំ។ តតោយេវ ច សុមង្គលវិលាសិនិយម្បិ (ទី. និ. អដ្ឋ. ១.១៧០-១៧២) វុត្តំ –
Vuttaṃ. Tatoyeva ca sumaṅgalavilāsiniyampi (dī. ni. aṭṭha. 1.170-172) vuttaṃ –
‘‘យេ វា បន តេសំ លទ្ធិំ គហេត្វា រត្តិដ្ឋានេ ទិវាដ្ឋានេ និសិន្នា សជ្ឈាយន្តិ វីមំសន្តិ, តេសំ ‘ករោតោ ន ករីយតិ បាបំ, នត្ថិ ហេតុ, នត្ថិ បច្ចយោ, មតោ ឧច្ឆិជ្ជតី’តិ តស្មិំ អារម្មណេ មិច្ឆាសតិ សន្តិដ្ឋតិ, ចិត្តំ ឯកគ្គំ ហោតិ, ជវនានិ ជវន្តិ។ បឋមជវនេ សតេកិច្ឆា ហោន្តិ, តថា ទុតិយាទីសុ។ សត្តមេ ពុទ្ធានម្បិ អតេកិច្ឆា អនិវត្តិនោ អរិដ្ឋកណ្ដកសទិសា, តត្ថ កោចិ ឯកំ ទស្សនំ ឱក្កមតិ, កោចិ ទ្វេ, កោចិ តីណិបិ, ឯកស្មិំ ឱក្កន្តេបិ ទ្វីសុ តីសុ ឱក្កន្តេសុបិ និយតមិច្ឆាទិដ្ឋិកោវ ហោតិ។ បត្តោ សគ្គមគ្គាវរណញ្ចេវ មោក្ខមគ្គាវរណញ្ច, អភព្ពោ តស្សត្តភាវស្ស អនន្តរំ សគ្គម្បិ គន្តុំ, បគេវ មោក្ខំ, វដ្ដខាណុ នាមេស សត្តោ បថវិគោបកោ, យេភុយ្យេន ឯវរូបស្ស ភវតោ វុដ្ឋានំ នត្ថី’’តិ។
‘‘Ye vā pana tesaṃ laddhiṃ gahetvā rattiṭṭhāne divāṭṭhāne nisinnā sajjhāyanti vīmaṃsanti, tesaṃ ‘karoto na karīyati pāpaṃ, natthi hetu, natthi paccayo, mato ucchijjatī’ti tasmiṃ ārammaṇe micchāsati santiṭṭhati, cittaṃ ekaggaṃ hoti, javanāni javanti. Paṭhamajavane satekicchā honti, tathā dutiyādīsu. Sattame buddhānampi atekicchā anivattino ariṭṭhakaṇṭakasadisā, tattha koci ekaṃ dassanaṃ okkamati, koci dve, koci tīṇipi, ekasmiṃ okkantepi dvīsu tīsu okkantesupi niyatamicchādiṭṭhikova hoti. Patto saggamaggāvaraṇañceva mokkhamaggāvaraṇañca, abhabbo tassattabhāvassa anantaraṃ saggampi gantuṃ, pageva mokkhaṃ, vaṭṭakhāṇu nāmesa satto pathavigopako, yebhuyyena evarūpassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthī’’ti.
បិដ្ឋិចក្កវាឡេតិ ឈាយមានចក្កវាឡស្ស បរតោ ឯកស្មិំ ឱកាសេ។ យំ ឈាយមានានំ អជ្ឈាយមានានញ្ច ចក្កវាឡានមន្តរំ, យត្ថ លោកន្តរិកនិរយសមញ្ញា, តាទិសេ ឯកស្មិំ ឱកាសេ។ បច្ចតិយេវាតិ ចក្កវាឡេ ឈាយមានេ អជ្ឈាយមានេបិ អត្តនោ កម្មពលេន បច្ចតិយេវ។
Piṭṭhicakkavāḷeti jhāyamānacakkavāḷassa parato ekasmiṃ okāse. Yaṃ jhāyamānānaṃ ajjhāyamānānañca cakkavāḷānamantaraṃ, yattha lokantarikanirayasamaññā, tādise ekasmiṃ okāse. Paccatiyevāti cakkavāḷe jhāyamāne ajjhāyamānepi attano kammabalena paccatiyeva.
៣១១. ចតុត្ថេ ‘‘មា ខលី’’តិ វចនំ ឧបាទាយ ឯវំលទ្ធនាមោតិ តំ កិរ សកទ្ទមាយ ភូមិយា តេលឃដំ គហេត្វា គច្ឆន្តំ, ‘‘តាត, មា ខលី’’តិ សាមិកោ អាហ។ សោ បមាទេន ខលិត្វា បតិត្វា សាមិកស្ស ភយេន បលាយិតុំ អារទ្ធោ។ សាមិកោ ឧបធាវិត្វា សាដកកណ្ណេ អគ្គហេសិ។ សោ សាដកំ ឆឌ្ឌេត្វា អចេលកោ ហុត្វា បលាតោ បណ្ណេន វា តិណេន វា បដិច្ឆាទេតុម្បិ អជានន្តោ ជាតរូបេនេវ ឯកំ គាមំ បាវិសិ។ មនុស្សា តំ ទិស្វា ‘‘អយំ សមណោ អរហា អប្បិច្ឆោ, នត្ថិ ឥមិនា សទិសោ’’តិ បូវភត្តាទីនិ គហេត្វា ឧបសង្កមិត្វា ‘‘មយ្ហំ សាដកំ អនិវត្ថភាវេន ឥទំ ឧប្បន្ន’’ន្តិ តតោ បដ្ឋាយ សាដកំ លភិត្វាបិ ន និវាសេសិ, តទេវ ច បព្ពជ្ជំ អគ្គហេសិ។ តស្ស សន្តិកេ អញ្ញេបិ អញ្ញេបីតិ បញ្ចសតា មនុស្សា បព្ពជិំសុ។ តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ – ‘‘មា ខលីតិ វចនំ ឧបាទាយ ឯវំលទ្ធនាមោ តិត្ថករោ’’តិ។
311. Catutthe ‘‘mā khalī’’ti vacanaṃ upādāya evaṃladdhanāmoti taṃ kira sakaddamāya bhūmiyā telaghaṭaṃ gahetvā gacchantaṃ, ‘‘tāta, mā khalī’’ti sāmiko āha. So pamādena khalitvā patitvā sāmikassa bhayena palāyituṃ āraddho. Sāmiko upadhāvitvā sāṭakakaṇṇe aggahesi. So sāṭakaṃ chaḍḍetvā acelako hutvā palāto paṇṇena vā tiṇena vā paṭicchādetumpi ajānanto jātarūpeneva ekaṃ gāmaṃ pāvisi. Manussā taṃ disvā ‘‘ayaṃ samaṇo arahā appiccho, natthi iminā sadiso’’ti pūvabhattādīni gahetvā upasaṅkamitvā ‘‘mayhaṃ sāṭakaṃ anivatthabhāvena idaṃ uppanna’’nti tato paṭṭhāya sāṭakaṃ labhitvāpi na nivāsesi, tadeva ca pabbajjaṃ aggahesi. Tassa santike aññepi aññepīti pañcasatā manussā pabbajiṃsu. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ – ‘‘mā khalīti vacanaṃ upādāya evaṃladdhanāmo titthakaro’’ti.
សមាគតដ្ឋានេតិ ទ្វិន្នំ នទីនំ ឧទកប្បវាហស្ស សន្និបាតដ្ឋានេ។ ទ្វិន្នំ ឧទកានន្តិ ទ្វិន្នំ ឧទកប្បវាហានំ។ យថាវុត្តដ្ឋានេ មច្ឆគ្គហណត្ថំ ខិបិតព្ពតោ ខិប្បំ, កុមិនំ, តទេវ ឥធ ខិប្បន្តិ វុត្តំ។ តេនាហ – ‘‘កុមិន’’ន្តិ។ ឧច្ឆូហីតិ ឧទកឧច្ឆូហិ។ តុច្ឆបុរិសោ អរិយធម្មាភាវតោ។ ឈានមត្តម្បិ ហិ តស្ស នត្ថេវ, កុតោ អរិយមគ្គោ។ មនុស្សខិប្បំ មញ្ញេតិ មនុស្សា បតិត្វា ព្យសនប្បត្តិអត្ថំ ឱដ្ដិតំ កុមិនំ វិយ។ តេនាហ – ‘‘មហាជនស្សា’’តិអាទិ។
Samāgataṭṭhāneti dvinnaṃ nadīnaṃ udakappavāhassa sannipātaṭṭhāne. Dvinnaṃ udakānanti dvinnaṃ udakappavāhānaṃ. Yathāvuttaṭṭhāne macchaggahaṇatthaṃ khipitabbato khippaṃ, kuminaṃ, tadeva idha khippanti vuttaṃ. Tenāha – ‘‘kumina’’nti. Ucchūhīti udakaucchūhi. Tucchapuriso ariyadhammābhāvato. Jhānamattampi hi tassa nattheva, kuto ariyamaggo. Manussakhippaṃ maññeti manussā patitvā byasanappattiatthaṃ oṭṭitaṃ kuminaṃ viya. Tenāha – ‘‘mahājanassā’’tiādi.
៣១២. បញ្ចមាទីសុ ពាហិរកសាសនន្តិ អវិសេសេន វុត្តំ – តស្ស សព្ពស្សបិ អនិយ្យានិកត្តា សត្ថុបដិញ្ញស្សបិ អសព្ពញ្ញុភាវតោ។ តេនាហ – ‘‘តត្ថ ហី’’តិអាទិ។ គណោតិ សាវកគណោ។ តថាភាវាយាតិ អាចរិយេន វុត្តាការតាយ សមង្គិភាវត្ថំ។ ជង្ឃសតន្តិ ពហូ អនេកេ សត្តេ។ សមកមេវ អកុសលំ បាបុណាតីតិ តេសំ សព្ពេសំ ឯកជ្ឈំ សមាទបនេបិ តេសំ អកុសលេន សមកមេវ អកុសលំ បាបុណាតិ ឯកជ្ឈំ ពហូនំ សមាទបនេបិ តថា ឧស្សហនស្ស ពលវភាវតោ។ វិសុំ វិសុំ សមាទបនេ វត្តព្ពមេវ នត្ថិ។ យថា ហិ ធម្មចរិយាយំ សមកមេវាតិ វត្តព្ពា កល្យាណមិត្តតា, ឯវំ អធម្មចរិយាយំ អកល្យាណមិត្តតាតិ។
312. Pañcamādīsu bāhirakasāsananti avisesena vuttaṃ – tassa sabbassapi aniyyānikattā satthupaṭiññassapi asabbaññubhāvato. Tenāha – ‘‘tattha hī’’tiādi. Gaṇoti sāvakagaṇo. Tathābhāvāyāti ācariyena vuttākāratāya samaṅgibhāvatthaṃ. Jaṅghasatanti bahū aneke satte. Samakameva akusalaṃ pāpuṇātīti tesaṃ sabbesaṃ ekajjhaṃ samādapanepi tesaṃ akusalena samakameva akusalaṃ pāpuṇāti ekajjhaṃ bahūnaṃ samādapanepi tathā ussahanassa balavabhāvato. Visuṃ visuṃ samādapane vattabbameva natthi. Yathā hi dhammacariyāyaṃ samakamevāti vattabbā kalyāṇamittatā, evaṃ adhammacariyāyaṃ akalyāṇamittatāti.
៣១៣. សុដ្ឋុ អក្ខាតេតិ ឯកន្តតោ និយ្យានិកភាវេន អក្ខាតេ។ សត្ថា ច សព្ពញ្ញូ ហោតីតិ អសព្ពញ្ញុនោ និយ្យានិកភាវេន កថេតុំ អសក្កុណេយ្យត្តា។ ធម្មោ ច ស្វាក្ខាតោ សម្មាសម្ពុទ្ធប្បវេទិតត្តា។ គណោ ច សុប្បដិបន្នោ សត្ថារា សុវិនីតត្តា។ សមាទបកោ ហីតិអាទិ សុប្បដិបត្តិយា និទស្សនំ ទដ្ឋព្ពំ។
313.Suṭṭhu akkhāteti ekantato niyyānikabhāvena akkhāte. Satthā ca sabbaññū hotīti asabbaññuno niyyānikabhāvena kathetuṃ asakkuṇeyyattā. Dhammo ca svākkhāto sammāsambuddhappaveditattā. Gaṇo ca suppaṭipanno satthārā suvinītattā. Samādapako hītiādi suppaṭipattiyā nidassanaṃ daṭṭhabbaṃ.
៣១៤. បមាណំ ជានិតព្ពន្តិ ‘‘អយំ ឯត្តកេន យាបេតិ, ឥមស្ស ឯត្តកំ ទាតុំ យុត្ត’’ន្តិ ឯវំ បមាណំ ជានិតព្ពំ។ អតិរេកេ…បេ.… និព្ពានសម្បត្តិ វា នត្ថិ ទុរក្ខាតត្តា ធម្មស្ស។ តស្សាតិ បដិគ្គាហកស្ស។ អប្បិច្ឆបដិបទា នាម នត្ថិ ទុរក្ខាតេ ធម្មវិនយេតិ អធិប្បាយោ។
314.Pamāṇaṃ jānitabbanti ‘‘ayaṃ ettakena yāpeti, imassa ettakaṃ dātuṃ yutta’’nti evaṃ pamāṇaṃ jānitabbaṃ. Atireke…pe… nibbānasampatti vā natthi durakkhātattā dhammassa. Tassāti paṭiggāhakassa. Appicchapaṭipadā nāma natthi durakkhāte dhammavinayeti adhippāyo.
៣១៥. ទាយកស្ស វសោ នាម ឧឡារុឡារតាភេទោ អជ្ឈាសយោ។ ទេយ្យធម្មស្ស បន ថោកពហុតាវ ទេយ្យធម្មស្ស វសោ នាម។ អត្តនោ ថាមោតិ យាបនប្បមាណំ។ យទិ ហីតិអាទិ ‘‘កថ’’ន្តិអាទិនា សង្ខេបតោ វុត្តស្ស អត្ថស្ស វិវរណំ។ អនុប្បន្នស្សាតិ អនុប្បន្នោ អស្ស បុគ្គលស្ស។ ចក្ខុភូតោ ហោតីតិ មហាជនស្ស ចក្ខុ វិយ ហោតិ។ សាសនំ ចិរដ្ឋិតិតំ ករោតីតិ អនុប្បន្នលាភុប្បាទនេន មហាជនស្ស បសាទុប្បាទនេន ច ចិរដ្ឋិតិកំ ករោតិ។
315.Dāyakassavaso nāma uḷāruḷāratābhedo ajjhāsayo. Deyyadhammassa pana thokabahutāva deyyadhammassa vaso nāma. Attano thāmoti yāpanappamāṇaṃ. Yadi hītiādi ‘‘katha’’ntiādinā saṅkhepato vuttassa atthassa vivaraṇaṃ. Anuppannassāti anuppanno assa puggalassa. Cakkhubhūto hotīti mahājanassa cakkhu viya hoti. Sāsanaṃ ciraṭṭhititaṃ karotīti anuppannalābhuppādanena mahājanassa pasāduppādanena ca ciraṭṭhitikaṃ karoti.
កុដុម្ពរិយវិហារេតិ កុដុម្ពរិយគាមសន្និស្សិតវិហារេ។ ភុញ្ជនត្ថាយាតិ តស្មិំយេវ គេហេ និសីទិត្វា ភុញ្ជនត្ថាយ។ គហេត្វា គមនត្ថាយាតិ គេហតោ ពហិ គហេត្វា គមនត្ថាយ។ ធុរភត្តានីតិ និច្ចភត្តានិ។ ចូឡុបដ្ឋាកន្តិ វេយ្យាវច្ចករំ។ វីមំសិត្វាតិ យថា ឧទ្ទិស្ស កតំ ន ហោតិ, ឯវំ វីមំសិត្វា ។ មហាជនោ អប្បិច្ឆោ ភវិតុំ មញ្ញតីតិ មហាជនោ សយំ អប្បិច្ឆោ ភវិតុំ មញ្ញតិ ទិដ្ឋានុគតិំ អាបជ្ជនេន។ មហាជនស្សាតិ ពហុជនស្ស។ អវត្ថរិត្វាតិ វិត្ថារិកំ កត្វា។
Kuṭumbariyavihāreti kuṭumbariyagāmasannissitavihāre. Bhuñjanatthāyāti tasmiṃyeva gehe nisīditvā bhuñjanatthāya. Gahetvā gamanatthāyāti gehato bahi gahetvā gamanatthāya. Dhurabhattānīti niccabhattāni. Cūḷupaṭṭhākanti veyyāvaccakaraṃ. Vīmaṃsitvāti yathā uddissa kataṃ na hoti, evaṃ vīmaṃsitvā . Mahājano appiccho bhavituṃ maññatīti mahājano sayaṃ appiccho bhavituṃ maññati diṭṭhānugatiṃ āpajjanena. Mahājanassāti bahujanassa. Avattharitvāti vitthārikaṃ katvā.
៣១៦. បញ្ចាតបតប្បនំ ចតូសុ បស្សេសុ អគ្គិសន្តាបស្ស ឧបរិ សូរិយសន្តាបស្ស ច តប្បនំ, តញ្ច ខោ គិម្ហកាលេ។ ឆិន្នប្បបាតបព្ពតសិខរតោ បតនំ មរុប្បបាតបតនំ។ បុព្ពណ្ហាទីសុ អាទិច្ចាភិមុខាវដ្ដនំ អាទិច្ចានុបរិវត្តនំ។
316.Pañcātapatappanaṃ catūsu passesu aggisantāpassa upari sūriyasantāpassa ca tappanaṃ, tañca kho gimhakāle. Chinnappapātapabbatasikharato patanaṃ maruppapātapatanaṃ. Pubbaṇhādīsu ādiccābhimukhāvaṭṭanaṃ ādiccānuparivattanaṃ.
៣១៧. អយម្បីតិ ស្វាក្ខាតេ ធម្មវិនយេ កុសីតោបិ។ សាមញ្ញន្តិ តបចរណំ។ ទុប្បរាមដ្ឋន្តិ មិច្ឆាចរិតំ សំកិលិដ្ឋំ។ និរយាយុបកឌ្ឍតីតិ និរយទុក្ខាយ នំ កឌ្ឍតិ។
317.Ayampīti svākkhāte dhammavinaye kusītopi. Sāmaññanti tapacaraṇaṃ. Dupparāmaṭṭhanti micchācaritaṃ saṃkiliṭṭhaṃ. Nirayāyupakaḍḍhatīti nirayadukkhāya naṃ kaḍḍhati.
៣១៨. វុត្តប្បការេតិ បញ្ចាតបតប្បនាទិកេ វុត្តប្បការេ។
318.Vuttappakāreti pañcātapatappanādike vuttappakāre.
៣១៩. ឯវន្តិ វុត្តប្បការាយ ចិត្តប្បសាទវ្ហយសុប្បដិបត្តិយា។ តេន សមណធម្មករណសុខញ្ច សង្គណ្ហាតិ។
319.Evanti vuttappakārāya cittappasādavhayasuppaṭipattiyā. Tena samaṇadhammakaraṇasukhañca saṅgaṇhāti.
៣២០. នវកនិបាតេតិ ឥមស្មិំយេវ អង្គុត្តរនិកាយេ វក្ខមានំ នវកនិបាតំ សន្ធាយាហ។ នវ បុគ្គលាតិ សត្តក្ខត្តុបរមកោលំកោលាទយោ នវ បុគ្គលា។ សព្ពត្ថាតិ ឥមស្មិំ សុត្តេ វុត្តាវសិដ្ឋេសុ សព្ពេសុ សុត្តេសុ។
320.Navakanipāteti imasmiṃyeva aṅguttaranikāye vakkhamānaṃ navakanipātaṃ sandhāyāha. Nava puggalāti sattakkhattuparamakolaṃkolādayo nava puggalā. Sabbatthāti imasmiṃ sutte vuttāvasiṭṭhesu sabbesu suttesu.
តតិយវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Tatiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
១៦. ឯកធម្មបាឡិ
16. Ekadhammapāḷi
(១៦) ៤. ឯកធម្មបាឡិ-ចតុត្ថវគ្គវណ្ណនា
(16) 4. Ekadhammapāḷi-catutthavaggavaṇṇanā
៣២២. ចតុត្ថស្ស បឋមេ សញ្ញាណភូតាតិ ឧបលក្ខណភូតា។ បញ្ចទសយោជនាវដ្ដក្ខន្ធាតិ បញ្ចទសយោជនក្ខន្ធបរិក្ខេបា។ យថា ចាតិ ច-សទ្ទេន កទម្ពរុក្ខាទីនំ កប្បដ្ឋាយិភាវំ វិយ យោជនសតុព្ពេធាទិភាវំ សមុច្ចិនោតិ, ន បន ជម្ពុយា ជម្ពុទីបស្ស វិយ តេហិ អបរគោយានាទីនំ សញ្ញាណភាវំ។ រាមណេយ្យកន្តិ រមណីយភាវំ។ សេសបទេសូតិ វនរាមណេយ្យកាទិបទេសុ។ ឧគ្គតំ កូលំ ឧស្សិតភាវោ ឯតស្សាតិ ឧក្កូលំ, វិគតំ អបគតំ កូលំ ឯតស្សាតិ វិកូលន្តិ អាហ – ‘‘ឧន្នតដ្ឋានំ និន្នដ្ឋាន’’ន្តិ ច។ នន្ទិយាវដ្ដមច្ឆបិដ្ឋេនេវាតិ កុជ្ជកកុលិសកមច្ឆសង្ឃាតបិដ្ឋេនេវ។
322. Catutthassa paṭhame saññāṇabhūtāti upalakkhaṇabhūtā. Pañcadasayojanāvaṭṭakkhandhāti pañcadasayojanakkhandhaparikkhepā. Yathā cāti ca-saddena kadambarukkhādīnaṃ kappaṭṭhāyibhāvaṃ viya yojanasatubbedhādibhāvaṃ samuccinoti, na pana jambuyā jambudīpassa viya tehi aparagoyānādīnaṃ saññāṇabhāvaṃ. Rāmaṇeyyakanti ramaṇīyabhāvaṃ. Sesapadesūti vanarāmaṇeyyakādipadesu. Uggataṃ kūlaṃ ussitabhāvo etassāti ukkūlaṃ, vigataṃ apagataṃ kūlaṃ etassāti vikūlanti āha – ‘‘unnataṭṭhānaṃ ninnaṭṭhāna’’nti ca. Nandiyāvaṭṭamacchapiṭṭhenevāti kujjakakulisakamacchasaṅghātapiṭṭheneva.
៣២៣. ទុតិយាទីសុ ចត្តារោ អបាយា អញ្ញត្រ មនុស្សេហីតិ អធិប្បេតា, ន ទេវា អញ្ញត្រ មនុស្សេហីតិ ហីនាយ ជាតិយា អធិប្បេតត្តា។ ឧបាទាយុបាទាយាបិ មជ្ឈិមទេសោ លព្ភតិ, យត្ថ គតិ ភិក្ខូនំ ភិក្ខុនីនំ ឧបាសកានំ ឧបាសិកានំ អញ្ញេសម្បិ កម្មវាទិកិរិយវាទិវិញ្ញុជាតិកានំ, យោ បតិរូបទេសោតិ វុច្ចតិ។ តេនាហ – ‘‘សកលោបិ ហី’’តិអាទិ។
323. Dutiyādīsu cattāro apāyā aññatra manussehīti adhippetā, na devā aññatra manussehīti hīnāya jātiyā adhippetattā. Upādāyupādāyāpi majjhimadeso labbhati, yattha gati bhikkhūnaṃ bhikkhunīnaṃ upāsakānaṃ upāsikānaṃ aññesampi kammavādikiriyavādiviññujātikānaṃ, yo patirūpadesoti vuccati. Tenāha – ‘‘sakalopi hī’’tiādi.
៣២៤. ឯឡាតិ ទោសោ។ តេនាហ – ‘‘និទ្ទោសមុខាតិ អត្ថោ’’តិ។
324.Eḷāti doso. Tenāha – ‘‘niddosamukhāti attho’’ti.
៣២៦. តថាគតស្ស គុណេ ជានិត្វា ចក្ខុនាបិ ទស្សនំ ទស្សនមេវ, អជានិត្វា បន ទស្សនំ តិរច្ឆានគតានម្បិ ហោតិយេវាតិ អាហ – ‘‘យេ តថាគតស្ស គុណេ ជានិត្វា’’តិអាទិ។
326. Tathāgatassa guṇe jānitvā cakkhunāpi dassanaṃ dassanameva, ajānitvā pana dassanaṃ tiracchānagatānampi hotiyevāti āha – ‘‘ye tathāgatassa guṇe jānitvā’’tiādi.
៣២៧. បកាសេត្វា កថិតន្តិ សច្ចានិ បកាសេត្វា កថិតំ។
327.Pakāsetvā kathitanti saccāni pakāsetvā kathitaṃ.
៣២៨. សុតានំ ធម្មានំ អសម្មោសោ ធារណន្តិ អាហ – ‘‘ធារេន្តីតិ ន បម្មុស្សន្តី’’តិ។
328. Sutānaṃ dhammānaṃ asammoso dhāraṇanti āha – ‘‘dhārentīti na pammussantī’’ti.
៣២៩. អត្ថានត្ថំ ឧបបរិក្ខន្តីតិ ‘‘អយំ ឥមិស្សា បាឡិយា អត្ថោ, អយំ ន អត្ថោ’’តិ អត្ថានត្ថំ ឧបបរិក្ខន្តិ។ អនត្ថបរិហារេន ហិ អត្ថគ្គហណំ យថា អធម្មបរិវជ្ជនេន ធម្មប្បដិបត្តិ។
329.Atthānatthaṃ upaparikkhantīti ‘‘ayaṃ imissā pāḷiyā attho, ayaṃ na attho’’ti atthānatthaṃ upaparikkhanti. Anatthaparihārena hi atthaggahaṇaṃ yathā adhammaparivajjanena dhammappaṭipatti.
៣៣០. អនុលោមបដិបទន្តិ និព្ពានស្ស អនុលោមិកំ បដិបទំ។
330.Anulomapaṭipadanti nibbānassa anulomikaṃ paṭipadaṃ.
៣៣១. សំវេគជនកេសុ ការណេសូតិ សំវេគជនកេសុ ជាតិអាទីសុ ការណេសុ។ សំវេជនីយេសុ ឋានេសុ សហោត្តប្បញាណំ សំវេគោ។
331.Saṃvegajanakesukāraṇesūti saṃvegajanakesu jātiādīsu kāraṇesu. Saṃvejanīyesu ṭhānesu sahottappañāṇaṃ saṃvego.
៣៣២. ឧបាយេនាតិ យេន ឧបាយេន វដ្ដូបច្ឆេទោ, តេន ឧបាយេន។ បធានវីរិយំ ករោន្តីតិ សម្មប្បធានសង្ខាតំ វីរិយំ ករោន្តិ ឧប្បាទេន្តិ។
332.Upāyenāti yena upāyena vaṭṭūpacchedo, tena upāyena. Padhānavīriyaṃ karontīti sammappadhānasaṅkhātaṃ vīriyaṃ karonti uppādenti.
៣៣៣. វវស្សជីយន្តិ វិស្សជ្ជីយន្តិ ឯត្ថ សង្ខារាតិ វវស្សគ្គោ, អសង្ខតា ធាតូតិ អាហ – ‘‘វវស្សគ្គោ វុច្ចតិ និព្ពាន’’ន្តិ។
333. Vavassajīyanti vissajjīyanti ettha saṅkhārāti vavassaggo, asaṅkhatā dhātūti āha – ‘‘vavassaggo vuccati nibbāna’’nti.
៣៣៤. ឧត្តមន្នានន្តិ ឧត្តមានំ បញ្ចន្នំ ភោជនានំ។ ឧត្តមរសានន្តិ ឧត្តមានំ រសានំ។ ឧញ្ឆាចារេនាតិ ឧញ្ឆាចរិយាយ កស្សចិ អបរិគ្គហភូតស្ស កិញ្ចិ អយាចិត្វា គហណំ ឧញ្ឆាចារោ។ ឯត្ថ ចាតិអាទិនា អន្នាទីនំ អគ្គភាវោ នាម មនាបបរមោ ឥច្ឆិតក្ខណលាភោ, ន តេសំ លាភិតាមត្តន្តិ ទស្សេតិ។ បដិលភន្តីតិ ទេន្តិ បណីតភាវេន។ ភត្តស្ស ឯកបាតីតិ ឯកបាតិបូរំ ភត្តំ។ ឥទំ កិំ នាមាតិ ‘‘ឥទំ អន្នគ្គរសគ្គំ នាម ហោតិ, ន ហោតី’’តិ បុច្ឆតិ។ ឧញ្ឆេន កបាលាភតេនាតិ មិស្សកភត្តេន។ យាបេន្តេតិ យាបនសីសេន យាបនហេតុំ ភត្តំ វទតិ។ ឧបាទាយ អគ្គរសំ នាមាតិ តំ តំ ឧបាទាយុបាទាយ អន្នគ្គរសគ្គំ ទដ្ឋព្ពន្តិ ទស្សេតិ។ ចក្កវត្តិអាហារតោ ហិ ចាតុមហារាជិកានំ អាហារោ អគ្គោតិ ឯវំ យាវ បរនិម្មិតវសវត្តិទេវា នេតព្ពំ។
334.Uttamannānanti uttamānaṃ pañcannaṃ bhojanānaṃ. Uttamarasānanti uttamānaṃ rasānaṃ. Uñchācārenāti uñchācariyāya kassaci apariggahabhūtassa kiñci ayācitvā gahaṇaṃ uñchācāro. Ettha cātiādinā annādīnaṃ aggabhāvo nāma manāpaparamo icchitakkhaṇalābho, na tesaṃ lābhitāmattanti dasseti. Paṭilabhantīti denti paṇītabhāvena. Bhattassa ekapātīti ekapātipūraṃ bhattaṃ. Idaṃ kiṃ nāmāti ‘‘idaṃ annaggarasaggaṃ nāma hoti, na hotī’’ti pucchati. Uñchena kapālābhatenāti missakabhattena. Yāpenteti yāpanasīsena yāpanahetuṃ bhattaṃ vadati. Upādāya aggarasaṃ nāmāti taṃ taṃ upādāyupādāya annaggarasaggaṃ daṭṭhabbanti dasseti. Cakkavattiāhārato hi cātumahārājikānaṃ āhāro aggoti evaṃ yāva paranimmitavasavattidevā netabbaṃ.
៣៣៥. អត្ថរសោ នាម ចត្តារិ សាមញ្ញផលានិ ‘‘អរិយមគ្គានំ ផលភូតោ រសោ’’តិ កត្វា។ ធម្មរសោ នាម ចត្តារោ មគ្គា ‘‘សាមញ្ញផលស្ស ហេតុភូតោ រសោ’’តិ កត្វា វិមុត្តិរសោ នាម អមតំ និព្ពានំ ‘‘សព្ពសង្ខារសមថោ’’តិ កត្វា។
335.Attharaso nāma cattāri sāmaññaphalāni ‘‘ariyamaggānaṃ phalabhūto raso’’ti katvā. Dhammaraso nāma cattāro maggā ‘‘sāmaññaphalassa hetubhūto raso’’ti katvā vimuttiraso nāma amataṃ nibbānaṃ ‘‘sabbasaṅkhārasamatho’’ti katvā.
ចតុត្ថវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Catutthavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
ជម្ពុទីបបេយ្យាលោ និដ្ឋិតោ។
Jambudīpapeyyālo niṭṭhito.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / អង្គុត្តរនិកាយ • Aṅguttaranikāya / ១៦. ឯកធម្មបាឡិ • 16. Ekadhammapāḷi
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / សុត្តបិដក (អដ្ឋកថា) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / អង្គុត្តរនិកាយ (អដ្ឋកថា) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / ១៦. ឯកធម្មបាឡិ • 16. Ekadhammapāḷi
