| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) |
೧೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ
16. Ekadhammapāḷi
(೧೬) ೧. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ-ಪಠಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
(16) 1. Ekadhammapāḷi-paṭhamavaggavaṇṇanā
೨೯೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿಯಂ ಏಕಧಮ್ಮೋತಿ ಏಕಸಭಾವೋ। ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿ ಏಕನ್ತೇನ ವಟ್ಟೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನತ್ಥಾಯ ಉಕ್ಕಣ್ಠನತ್ಥಾಯ। ವಿರಾಗಾಯಾತಿ ವಟ್ಟೇ ವಿರಜ್ಜನತ್ಥಾಯ, ರಾಗಾದೀನಂ ವಾ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವಿರಜ್ಜನಾಯ ವಿಗಮಾಯ। ನಿರೋಧಾಯಾತಿ ರಾಗಾದೀನಂ ನಿರೋಧಾಯ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಕರಣತ್ಥಾಯ, ವಟ್ಟಸ್ಸೇವ ವಾ ನಿರುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ। ಉಪಸಮಾಯಾತಿ ಕಿಲೇಸವೂಪಸಮನತ್ಥಾಯ, ಅಭಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ಅನಿಚ್ಚಾದಿವಸೇನ ಲಕ್ಖಣತ್ತಯಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಅಭಿಜಾನನತ್ಥಾಯ। ಸಮ್ಬೋಧಾಯಾತಿ ಚತುನ್ನಂ ಸಚ್ಚಾನಂ ಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ, ‘‘ಬೋಧಿ ವುಚ್ಚತಿ ಚತೂಸು ಮಗ್ಗೇಸು ಞಾಣ’’ನ್ತಿ (ಮಹಾನಿ॰ ೧೯೧; ಚೂಳನಿ॰ ಖಗ್ಗವಿಸಾಣಸುತ್ತನಿದ್ದೇಸೋ ೧೨೧) ಏವಂ ವುತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಚತುಮಗ್ಗಞಾಣಸ್ಸ ಪಟಿವಿಜ್ಝನತ್ಥಾಯ। ನಿಬ್ಬಾನಾಯಾತಿ ಅಪ್ಪಚ್ಚಯನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕರಣತ್ಥಾಯ।
296. Ekadhammapāḷiyaṃ ekadhammoti ekasabhāvo. Ekantanibbidāyāti ekantena vaṭṭe nibbindanatthāya ukkaṇṭhanatthāya. Virāgāyāti vaṭṭe virajjanatthāya, rāgādīnaṃ vā kilesānaṃ virajjanāya vigamāya. Nirodhāyāti rāgādīnaṃ nirodhāya appavattikaraṇatthāya, vaṭṭasseva vā nirujjhanatthāya. Upasamāyāti kilesavūpasamanatthāya, abhiññāyāti aniccādivasena lakkhaṇattayaṃ āropetvā abhijānanatthāya. Sambodhāyāti catunnaṃ saccānaṃ bujjhanatthāya, ‘‘bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇa’’nti (mahāni. 191; cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddeso 121) evaṃ vuttassa vā catumaggañāṇassa paṭivijjhanatthāya. Nibbānāyāti appaccayanibbānassa sacchikaraṇatthāya.
ಇತಿ ಭಗವಾ ಇಮೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ಪದೇಹಿ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇಸಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಉಸ್ಸಾಹಜನನತ್ಥಂ ವಿಸಕಣ್ಟಕವಾಣಿಜೋ ವಿಯ ಅತ್ತನೋ ಪಣಿಯಸ್ಸ। ವಿಸಕಣ್ಟಕವಾಣಿಜೋ ನಾಮ ಗುಳವಾಣಿಜೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೋ ಕಿರ ಗುಳಫಾಣಿತಖಣ್ಡಸಕ್ಕರಾದೀನಿ ಸಕಟೇನಾದಾಯ ಪಚ್ಚನ್ತಗಾಮಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ವಿಸಕಣ್ಟಕಂ ಗಣ್ಹಥ, ವಿಸಕಣ್ಟಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಗಾಮಿಕಾ ‘‘ವಿಸಂ ನಾಮ ಕಕ್ಖಳಂ ಘೋರಂ। ಯೋ ನಂ ಖಾದತಿ, ಸೋ ಮರತಿ। ಕಣ್ಟಕಮ್ಪಿ ವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಮಾರೇತಿ, ಉಭೋಪೇತೇ ಕಕ್ಖಳಾ। ಕೋ ಏತ್ಥ ಆನಿಸಂಸೋ’’ತಿ ಗೇಹದ್ವಾರಾನಿ ಥಕೇಸುಂ, ದಾರಕೇ ಚ ಪಲಾಪೇಸುಂ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವಾಣಿಜೋ ‘ಅವೋಹಾರಕುಸಲಾ ಇಮೇ ಗಾಮಿಕಾ, ಹನ್ದ ನೇ ಉಪಾಯೇನ ಗಾಹಾಪೇಮೀ’’ತಿ ‘‘ಅತಿಮಧುರಂ ಗಣ್ಹಥ, ಅತಿಸಾದುಂ ಗಣ್ಹಥ, ಗುಳಂ ಫಾಣಿತಂ ಸಕ್ಕರಂ ಸಮಗ್ಘಂ ಲಬ್ಭತಿ, ಕೂಟಮಾಸಕಕೂಟಕಹಾಪಣಾದೀಹಿ ವಾಪಿ ಲಬ್ಭತೀ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಗಾಮಿಕಾ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾ ವಗ್ಗವಗ್ಗಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಬಹುಮ್ಪಿ ಮೂಲಂ ದತ್ವಾ ಅಗ್ಗಹೇಸುಂ।
Iti bhagavā imehi sattahi padehi buddhānussatikammaṭṭhānassa vaṇṇaṃ kathesi. Kasmā? Mahājanassa ussāhajananatthaṃ visakaṇṭakavāṇijo viya attano paṇiyassa. Visakaṇṭakavāṇijo nāma guḷavāṇijo vuccati. So kira guḷaphāṇitakhaṇḍasakkarādīni sakaṭenādāya paccantagāmaṃ gantvā ‘‘visakaṇṭakaṃ gaṇhatha, visakaṇṭakaṃ gaṇhathā’’ti ugghosesi. Taṃ sutvā gāmikā ‘‘visaṃ nāma kakkhaḷaṃ ghoraṃ. Yo naṃ khādati, so marati. Kaṇṭakampi vijjhitvā māreti, ubhopete kakkhaḷā. Ko ettha ānisaṃso’’ti gehadvārāni thakesuṃ, dārake ca palāpesuṃ. Taṃ disvā vāṇijo ‘avohārakusalā ime gāmikā, handa ne upāyena gāhāpemī’’ti ‘‘atimadhuraṃ gaṇhatha, atisāduṃ gaṇhatha, guḷaṃ phāṇitaṃ sakkaraṃ samagghaṃ labbhati, kūṭamāsakakūṭakahāpaṇādīhi vāpi labbhatī’’ti ugghosesi. Taṃ sutvā gāmikā tuṭṭhapahaṭṭhā vaggavaggā gantvā bahumpi mūlaṃ datvā aggahesuṃ.
ತತ್ಥ ವಿಸಕಣ್ಟಕವಾಣಿಜಸ್ಸ ‘‘ವಿಸಕಣ್ಟಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸನಂ ವಿಯ ಭಗವತೋ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಕಥನಂ, ವಿಸಕಣ್ಟಕೇ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಉಸ್ಸಾಹಕರಣಂ ವಿಯ ಇಮೇಹಿ ಸತ್ತಹಿ ಪದೇಹಿ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ವಣ್ಣಭಣನೇನ ತಸ್ಸ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಉಸ್ಸಾಹಕರಣಂ।
Tattha visakaṇṭakavāṇijassa ‘‘visakaṇṭakaṃ gaṇhathā’’ti ugghosanaṃ viya bhagavato buddhānussatikammaṭṭhānakathanaṃ, visakaṇṭake vaṇṇaṃ kathetvā tassa gahaṇatthāya mahājanassa ussāhakaraṇaṃ viya imehi sattahi padehi buddhānussatikammaṭṭhānassa vaṇṇabhaṇanena tassa mahājanassa ussāhakaraṇaṃ.
ಕತಮೋ ಏಕಧಮ್ಮೋತಿ ಕಥೇತುಕಮ್ಯತಾಪುಚ್ಛಾ। ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತೀತಿ ಬುದ್ಧಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ, ಬುದ್ಧಗುಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ತಂ ಪನೇತಂ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಹಂಸನತ್ಥಞ್ಚೇವ ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥಞ್ಚ। ಕಥಂ? ಯದಾ ಹಿ ಅಸುಭಾರಮ್ಮಣೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಭಾವೇನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಉಪಹಞ್ಞತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠತಿ ನಿರಸ್ಸಾದೋ ಹೋತಿ, ವೀಥಿಂ ನಪ್ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ, ಕೂಟಗೋಣೋ ವಿಯ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ವಿಧಾವತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಏಸ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಪಹಾಯ ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣೇ ಅನುಸ್ಸರತಿ। ತಸ್ಸೇವಂ ಬುದ್ಧಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಪಸೀದತಿ, ವಿನೀವರಣೋ ಹೋತಿ । ಸೋ ತಂ ಚಿತ್ತಂ ಏವಂ ದಮೇತ್ವಾ ಪುನ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂಯೇವ ಮನಸಿ ಕರೋತಿ। ಕಥಂ? ಯಥಾ ನಾಮ ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ ಕೂಟಾಗಾರಕಣ್ಣಿಕತ್ಥಾಯ ಮಹಾರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದನ್ತೋ ಸಾಖಾಪಲಾಸಚ್ಛೇದನಮತ್ತೇನೇವ ಫರಸುಧಾರಾಯ ವಿಪನ್ನಾಯ ಮಹಾರುಕ್ಖಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋಪಿ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಕತ್ವಾವ ಕಮ್ಮಾರಸಾಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಿಖಿಣಂ ಫರಸುಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಪುನ ತಂ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ। ಏವಂಸಮ್ಪದಮಿದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸೋ ಏವಂ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿವಸೇನ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿದಮೇತ್ವಾ ಪುನ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಮನಸಿಕರೋನ್ತೋ ಅಸುಭಾರಮ್ಮಣಂ ಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ಓಕ್ಕಮತಿ। ಏವಂ ತಾವ ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಹಂಸನತ್ಥಂ ಹೋತಿ।
Katamo ekadhammoti kathetukamyatāpucchā. Buddhānussatīti buddhaṃ ārabbha uppannā anussati, buddhaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Taṃ panetaṃ buddhānussatikammaṭṭhānaṃ duvidhaṃ hoti cittasampahaṃsanatthañceva vipassanatthañca. Kathaṃ? Yadā hi asubhārammaṇesu aññataraṃ bhāventassa bhikkhuno cittuppādo upahaññati ukkaṇṭhati nirassādo hoti, vīthiṃ nappaṭipajjati, kūṭagoṇo viya ito cito ca vidhāvati. Tasmiṃ khaṇe esa mūlakammaṭṭhānaṃ pahāya ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā nayena tathāgatassa lokiyalokuttaraguṇe anussarati. Tassevaṃ buddhaṃ anussarantassa cittuppādo pasīdati, vinīvaraṇo hoti . So taṃ cittaṃ evaṃ dametvā puna mūlakammaṭṭhānaṃyeva manasi karoti. Kathaṃ? Yathā nāma balavā puriso kūṭāgārakaṇṇikatthāya mahārukkhaṃ chindanto sākhāpalāsacchedanamatteneva pharasudhārāya vipannāya mahārukkhaṃ chindituṃ asakkontopi dhuranikkhepaṃ akatvāva kammārasālaṃ gantvā tikhiṇaṃ pharasuṃ kārāpetvā puna taṃ chindeyya. Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. So evaṃ buddhānussativasena cittaṃ paridametvā puna mūlakammaṭṭhānaṃ manasikaronto asubhārammaṇaṃ paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā jhānaṅgāni sammasitvā ariyabhūmiṃ okkamati. Evaṃ tāva cittasampahaṃsanatthaṃ hoti.
ಯದಾ ಪನೇಸ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಅಯಂ ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಅನುಸ್ಸರಿ, ಇತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಪುರಿಸೋ ನು ಖೋ ದೇವಮನುಸ್ಸಮಾರಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಅಞ್ಞತರೋ ನು ಖೋ’’ತಿ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ‘‘ನ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ, ಸತಿಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಪನ ಚಿತ್ತಮೇವ ಅನುಸ್ಸರೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ತಂ ಖೋ ಪನೇತಂ ಚಿತ್ತಂ ಖನ್ಧತೋ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ ಹೋತಿ, ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ವೇದನಾ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಹಜಾತಾ ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಅರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಅರೂಪಞ್ಚ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ಹದಯವತ್ಥುಂ ದಿಸ್ವಾ ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾಭೂತಾನಿ, ತಾನಿ ಉಪಾದಾಯ ಪವತ್ತಾನಿ ಸೇಸಉಪಾದಾರೂಪಾನಿ ಚ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಮ್ಪೇತಂ ರೂಪಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ’’ತಿ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಞ್ಚ ರೂಪಂ ಪುರಿಮಞ್ಚ ಅರೂಪ’’ನ್ತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ರೂಪಾರೂಪಂ, ಪಭೇದತೋ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧೇ ಪುನ ‘‘ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಪಞ್ಚಪೇತೇ ಖನ್ಧಾ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ‘‘ತಸ್ಸ ಪಭಾವಿಕಾ ತಣ್ಹಾ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ತಸ್ಸಾ ನಿರೋಧೋ ನಿರೋಧಸಚ್ಚಂ, ನಿರೋಧಪಜಾನನಾ ಪಟಿಪದಾ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಸಚ್ಚಾನಿ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅರಿಯಭೂಮಿಂ ಓಕ್ಕಮತಿ। ತದಾಸ್ಸ ಇಮಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ಖೋತಿಆದಿ ಅಪ್ಪನಾವಾರೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Yadā panesa buddhānussatiṃ anussaritvā ‘‘ko ayaṃ itipi so bhagavātiādinā nayena anussari, itthi nu kho puriso nu kho devamanussamārabrahmānaṃ aññataro nu kho’’ti pariggaṇhanto ‘‘na añño koci, satisampayuttaṃ pana cittameva anussarī’’ti disvā ‘‘taṃ kho panetaṃ cittaṃ khandhato viññāṇakkhandho hoti, tena sampayuttā vedanā vedanākkhandho, tena sampayuttā saññā saññākkhandho, sahajātā phassādayo saṅkhārakkhandhoti ime cattāro arūpakkhandhā hontī’’ti arūpañca vavatthapetvā tassa nissayaṃ pariyesanto hadayavatthuṃ disvā tassa nissayāni cattāri mahābhūtāni, tāni upādāya pavattāni sesaupādārūpāni ca pariggahetvā ‘‘sabbampetaṃ rūpaṃ rūpakkhandho’’ti vavatthapetvā ‘‘idañca rūpaṃ purimañca arūpa’’nti saṅkhepato rūpārūpaṃ, pabhedato pañcakkhandhe puna ‘‘saṅkhepato pañcapete khandhā dukkhasacca’’nti dukkhasaccaṃ vavatthapetvā ‘‘tassa pabhāvikā taṇhā samudayasaccaṃ, tassā nirodho nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā paṭipadā maggasacca’’nti evaṃ pubbabhāge cattāri ca saccāni vavatthapetvā paṭipāṭiyā ariyabhūmiṃ okkamati. Tadāssa imaṃ kammaṭṭhānaṃ vipassanatthaṃ nāma hoti. Ayaṃ khotiādi appanāvāro vuttanayeneva veditabbo.
೨೯೭. ಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಯಂ ಪನೇತ್ಥ ವಚನತ್ಥೋ – ಧಮ್ಮಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸತಿ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಾದಿಧಮ್ಮಗುಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಙ್ಘಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ಸಙ್ಘಾನುಸ್ಸತಿ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನತಾದಿಸಙ್ಘಗುಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸೀಲಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ಸೀಲಾನುಸ್ಸತಿ, ಅಖಣ್ಡತಾದಿಸೀಲಗುಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಚಾಗಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ಚಾಗಾನುಸ್ಸತಿ, ಮುತ್ತಚಾಗತಾದಿಚಾಗಗುಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ದೇವತಾ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ದೇವತಾನುಸ್ಸತಿ, ದೇವತಾ ಸಕ್ಖಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸದ್ಧಾದಿಗುಣಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಆನಾಪಾನೇ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಸತಿ ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಮರಣಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಸತಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ, ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯುಪಚ್ಛೇದಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಕೇಸಾದಿಭೇದಂ ರೂಪಕಾಯಂ ಗತಾ, ಕಾಯೇ ವಾ ಗತಾತಿ ಕಾಯಗತಾ, ಕಾಯಗತಾ ಚ ಸಾ ಸತಿ ಚಾತಿ ಕಾಯಗತಾಸತೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ರಸ್ಸಂ ಅಕತ್ವಾ ಕಾಯಗತಾಸತೀತಿ ವುತ್ತಾ। ಕೇಸಾದಿಕಾಯಕೋಟ್ಠಾಸನಿಮಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಉಪಸಮಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅನುಸ್ಸತಿ ಉಪಸಮಾನುಸ್ಸತಿ, ಸಬ್ಬದುಕ್ಖೂಪಸಮಾರಮ್ಮಣಾಯ ಸತಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ದುವಿಧೋ ವಾ ಉಪಸಮೋ ಅಚ್ಚನ್ತೂಪಸಮೋ ಚ ಖಯೂಪಸಮೋ ಚ। ತತ್ಥ ಅಚ್ಚನ್ತೂಪಸಮೋ ನಾಮ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಖಯೂಪಸಮೋ ನಾಮ ಮಗ್ಗೋ। ಏವಮೇತಂ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಉಪಸಮಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಸತಿ ಉಪಸಮಾನುಸ್ಸತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಇತಿ ಇಮೇಸು ದಸಸು ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇಸು ಆನಾಪಾನಸ್ಸತಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ ಕಾಯಗತಾಸತೀತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ ವಿಪಸ್ಸನತ್ಥಾನೇವ ಹೋನ್ತಿ, ಸೇಸಾನಿ ಸತ್ತ ಚಿತ್ತಸಮ್ಪಹಂಸನತ್ಥಾನಿಪಿ ಹೋನ್ತೀತಿ।
297.Dhammānussatiādīsupi eseva nayo. Ayaṃ panettha vacanattho – dhammaṃ ārabbha uppannā anussati dhammānussati, svākkhātatādidhammaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Saṅghaṃ ārabbha uppannā anussati saṅghānussati, suppaṭipannatādisaṅghaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Sīlaṃ ārabbha uppannā anussati sīlānussati, akhaṇḍatādisīlaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Cāgaṃ ārabbha uppannā anussati cāgānussati, muttacāgatādicāgaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Devatā ārabbha uppannā anussati devatānussati, devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvā attano saddhādiguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Ānāpāne ārabbha uppannā sati ānāpānassati, assāsapassāsanimittārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Maraṇaṃ ārabbha uppannā sati maraṇassati, jīvitindriyupacchedārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Kesādibhedaṃ rūpakāyaṃ gatā, kāye vā gatāti kāyagatā, kāyagatā ca sā sati cāti kāyagatāsatīti vattabbe rassaṃ akatvā kāyagatāsatīti vuttā. Kesādikāyakoṭṭhāsanimittārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Upasamaṃ ārabbha uppannā anussati upasamānussati, sabbadukkhūpasamārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Duvidho vā upasamo accantūpasamo ca khayūpasamo ca. Tattha accantūpasamo nāma nibbānaṃ, khayūpasamo nāma maggo. Evametaṃ duvidhampi upasamaṃ anussarantassa uppannā sati upasamānussatīti ayamettha attho. Iti imesu dasasu kammaṭṭhānesu ānāpānassati maraṇassati kāyagatāsatīti imāni tīṇi vipassanatthāneva honti, sesāni satta cittasampahaṃsanatthānipi hontīti.
ಪಠಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Paṭhamavaggavaṇṇanā.
೧೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ
16. Ekadhammapāḷi
(೧೬) ೨. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ-ದುತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
(16) 2. Ekadhammapāḷi-dutiyavaggavaṇṇanā
೨೯೮. ದುತಿಯೇ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀತಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿವಿಧಾಯಪಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸಾತಿ ತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ।
298. Dutiye micchādiṭṭhīti dvāsaṭṭhividhāyapi micchādiṭṭhiyā etaṃ adhivacanaṃ. Micchādiṭṭhikassāti tāya diṭṭhiyā samannāgatassa.
೨೯೯. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾಯಪಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಏತಂ ಅಧಿವಚನಂ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸಾತಿ ತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ।
299.Sammādiṭṭhīti pañcavidhāyapi sammādiṭṭhiyā etaṃ adhivacanaṃ. Sammādiṭṭhikassāti tāya diṭṭhiyā samannāgatassa.
೩೦೨. ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಅನುಪಾಯಮನಸಿಕಾರೋ।
302.Ayoniso manasikāroti anupāyamanasikāro.
೩೦೩. ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋತಿ ಉಪಾಯಮನಸಿಕಾರೋ। ತತ್ಥ ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಪನ ಯಾವ ನಿಯಾಮೋಕ್ಕಮನಾ ಪವಡ್ಢತಿ। ನಿಯಾಮೇ ಓಕ್ಕನ್ತೇ ವಡ್ಢಿತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಪನ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಪವಡ್ಢತಿ। ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಪತ್ತೇ ವಡ್ಢಿತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ।
303.Yonisomanasikāroti upāyamanasikāro. Tattha ayoniso manasikaroto pubbe anuppannā micchādiṭṭhi uppajjati, uppannā pana yāva niyāmokkamanā pavaḍḍhati. Niyāme okkante vaḍḍhitā nāma hoti. Yoniso manasikaroto pubbe anuppannā sammādiṭṭhi uppajjati, uppannā pana yāva arahattamaggā pavaḍḍhati. Arahattaphale patte vaḍḍhitā nāma hoti.
೩೦೪. ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಸತ್ತಾತಿ ಏತ್ಥ ಏಕಚ್ಚಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಸಗ್ಗಾವರಣಾ ಚೇವ ಹೋತಿ ಮಗ್ಗಾವರಣಾ ಚ, ಏಕಚ್ಚಾ ಮಗ್ಗಾವರಣಾವ, ನ ಸಗ್ಗಾವರಣಾ, ಏಕಚ್ಚಾ ನೇವ ಸಗ್ಗಾವರಣಾ ನ ಮಗ್ಗಾವರಣಾ। ತತ್ಥ ಅಹೇತುಕದಿಟ್ಠಿ, ಅಕಿರಿಯದಿಟ್ಠಿ, ನತ್ಥಿಕದಿಟ್ಠೀತಿ ಅಯಂ ತಿವಿಧಾ ಸಗ್ಗಾವರಣಾ ಚೇವ ಹೋತಿ ಮಗ್ಗಾವರಣಾ ಚ। ದಸವತ್ಥುಕಾ ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಮಗ್ಗಾವರಣಾವ ಹೋತಿ ನ ಸಗ್ಗಾವರಣಾ। ವೀಸತಿವತ್ಥುಕಾ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿ ನೇವ ಸಗ್ಗಾವರಣಾ ನ ಮಗ್ಗಾವರಣಾ। ಇದಂ ಪನ ವಿಧಾನಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸುತ್ತೇ ‘‘ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮನ್ನಾಗತಾ’’ತಿ ವಚನತೋ ಅನ್ತಮಸೋ ವೀಸತಿವತ್ಥುಕಂ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಂ ಉಪಾದಾಯ ದಿಟ್ಠಿ ನಾಮ ಸಗ್ಗಂ ಉಪನೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತಂ ನಿರಯಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಿಮುಜ್ಜಾಪೇತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಮುಗ್ಗಮಾಸಪ್ಪಮಾಣಾಪಿ ಪಾಸಾಣಸಕ್ಖರಾ ಉದಕೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಾ ಉಪ್ಪಿಲವಮಾನಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತಂ ಹೇಟ್ಠಾವ ಪವಿಸತಿ, ಏವಮೇವಂ ಅನ್ತಮಸೋ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಪಿ ಸಗ್ಗಂ ಉಪನೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಏಕನ್ತಂ ಅಪಾಯೇಸುಯೇವ ನಿಮುಜ್ಜಾಪೇತೀತಿ।
304.Micchādiṭṭhiyā, bhikkhave, samannāgatā sattāti ettha ekaccā micchādiṭṭhi saggāvaraṇā ceva hoti maggāvaraṇā ca, ekaccā maggāvaraṇāva, na saggāvaraṇā, ekaccā neva saggāvaraṇā na maggāvaraṇā. Tattha ahetukadiṭṭhi, akiriyadiṭṭhi, natthikadiṭṭhīti ayaṃ tividhā saggāvaraṇā ceva hoti maggāvaraṇā ca. Dasavatthukā antaggāhikā micchādiṭṭhi maggāvaraṇāva hoti na saggāvaraṇā. Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi neva saggāvaraṇā na maggāvaraṇā. Idaṃ pana vidhānaṃ paṭikkhipitvā imasmiṃ sutte ‘‘micchādiṭṭhiyā, bhikkhave, samannāgatā’’ti vacanato antamaso vīsativatthukaṃ sakkāyadiṭṭhiṃ upādāya diṭṭhi nāma saggaṃ upanetuṃ samatthā nāma natthi, ekantaṃ nirayasmiṃyeva nimujjāpetīti vuttaṃ. Yathā hi muggamāsappamāṇāpi pāsāṇasakkharā udake pakkhittā uppilavamānā nāma natthi, ekantaṃ heṭṭhāva pavisati, evamevaṃ antamaso sakkāyadiṭṭhipi saggaṃ upanetuṃ samatthā nāma natthi, ekantaṃ apāyesuyeva nimujjāpetīti.
೩೦೫. ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಝಾನಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಫಲಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ತತ್ಥ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭವಂ ಆಕಡ್ಢತಿ, ಝಾನಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ರೂಪಾರೂಪಭವೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ದೇತಿ, ಮಗ್ಗಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ವಟ್ಟಂ ವಿದ್ಧಂಸೇತಿ, ಫಲಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಭವಂ ಪಟಿಬಾಹತಿ। ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಕಿಂ ಕರೋತೀತಿ? ಸಾಪಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ನಾಕಡ್ಢತಿ। ತಿಪಿಟಕಚೂಳಾಭಯತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ ‘‘ಸಚೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಭಾವಿತಾ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಇಚ್ಚೇತಂ ಕುಸಲಂ। ಸಚೇ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸತ್ತ ಭವೇ ದೇತಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ। ಏವಮಯಂ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಕಥಿತಾ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನತ್ಥೇ ಲೋಕಿಕಾ ಭವನಿಪ್ಫಾದಿಕಾವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
305.Sammādiṭṭhiyā samannāgatāti ettha kammassakatasammādiṭṭhi, jhānasammādiṭṭhi, vipassanāsammādiṭṭhi, maggasammādiṭṭhi, phalasammādiṭṭhīti pañcavidhā sammādiṭṭhi. Tattha kammassakatasammādiṭṭhi sampattibhavaṃ ākaḍḍhati, jhānasammādiṭṭhi rūpārūpabhave paṭisandhiṃ deti, maggasammādiṭṭhi vaṭṭaṃ viddhaṃseti, phalasammādiṭṭhi bhavaṃ paṭibāhati. Vipassanāsammādiṭṭhi kiṃ karotīti? Sāpi paṭisandhiṃ nākaḍḍhati. Tipiṭakacūḷābhayatthero panāha ‘‘sace vipassanāsammādiṭṭhi bhāvitā diṭṭheva dhamme arahattaṃ pāpetuṃ sakkoti, iccetaṃ kusalaṃ. Sace na sakkoti, satta bhave deti, āvuso’’ti. Evamayaṃ lokiyalokuttarā sammādiṭṭhi kathitā. Imasmiṃ panatthe lokikā bhavanipphādikāva veditabbā.
೩೦೬. ಯಞ್ಚೇವ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಯಥಾದಿಟ್ಠಿ ಸಮತ್ತಂ ಸಮಾದಿನ್ನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಯಥಾದಿಟ್ಠೀತಿ ಯಾ ಯಾ ದಿಟ್ಠಿ, ತಸ್ಸಾ ತಸ್ಸಾ ಅನುರೂಪಂ। ಸಮತ್ತನ್ತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ। ಸಮಾದಿನ್ನನ್ತಿ ಗಹಿತಂ। ತದೇತಂ ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಯಂ ಠಿತಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ದಿಟ್ಠಿಸಹಜಾತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ದಿಟ್ಠಾನುಲೋಮಿಕಂ ಕಾಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ‘‘ಪಾಣಂ ಹನತೋ ಅದಿನ್ನಂ ಆದಿಯತೋ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರಂ ಚರತೋ ನತ್ಥಿ ತತೋನಿದಾನಂ ಪಾಪಂ, ನತ್ಥಿ ಪಾಪಸ್ಸ ಆಗಮೋ’’ತಿ ಯಂ ಏವಂಲದ್ಧಿಕಸ್ಸ ಸತೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತ-ಅದಿನ್ನಾದಾನ-ಮಿಚ್ಛಾಚಾರಸಙ್ಖಾತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ, ಇದಂ ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಯಂ ಠಿತಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ। ‘‘ಪಾಣಂ ಹನತೋ ಅದಿನ್ನಂ ಆದಿಯತೋ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರಂ ಚರತೋ ನತ್ಥಿ ತತೋನಿದಾನಂ ಪಾಪಂ, ನತ್ಥಿ ಪಾಪಸ್ಸ ಆಗಮೋ’’ತಿ ಇಮಾಯ ಪನ ಲದ್ಧಿಯಾ ಇಮಿನಾ ದಸ್ಸನೇನ ಸಹಜಾತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ದಿಟ್ಠಿಸಹಜಾತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ। ತದೇವ ಪನ ಸಮತ್ತಂ ಸಮಾದಿನ್ನಂ ಗಹಿತಂ ಪರಾಮಟ್ಠಂ ದಿಟ್ಠಾನುಲೋಮಿಕಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ನಾಮ। ವಚೀಕಮ್ಮಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯಥಾ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಪಾಣಂ ಹನತೋ ಅದಿನ್ನಂ ಆದಿಯತೋ ಮಿಚ್ಛಾಚಾರಂ ಚರತೋ ನತ್ಥಿ ತತೋನಿದಾನಂ ಪಾಪ’’ನ್ತಿ ಯೋಜನಾ ಕತಾ, ಏವಂ ವಚೀಕಮ್ಮಮನೋಕಮ್ಮೇಸು ‘‘ಮುಸಾ ಭಣತೋ, ಪಿಸುಣಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ, ಫರುಸಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ, ಸಮ್ಫಂ ಪಲಪನ್ತಸ್ಸ, ಅಭಿಜ್ಝಾಲುನೋ, ಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತಸ್ಸ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ ಚ ಸತೋ ನತ್ಥಿ ತತೋನಿದಾನಂ ಪಾಪ’’ನ್ತಿ ಯೋಜನಾ ಕಾತಬ್ಬಾ।
306.Yañcevakāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnanti ettha yathādiṭṭhīti yā yā diṭṭhi, tassā tassā anurūpaṃ. Samattanti paripuṇṇaṃ. Samādinnanti gahitaṃ. Tadetaṃ yathādiṭṭhiyaṃ ṭhitakāyakammaṃ, diṭṭhisahajātaṃ kāyakammaṃ, diṭṭhānulomikaṃ kāyakammanti tividhaṃ hoti. Tattha ‘‘pāṇaṃ hanato adinnaṃ ādiyato micchācāraṃ carato natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo’’ti yaṃ evaṃladdhikassa sato pāṇātipāta-adinnādāna-micchācārasaṅkhātaṃ kāyakammaṃ, idaṃ yathādiṭṭhiyaṃ ṭhitakāyakammaṃ nāma. ‘‘Pāṇaṃ hanato adinnaṃ ādiyato micchācāraṃ carato natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo’’ti imāya pana laddhiyā iminā dassanena sahajātaṃ kāyakammaṃ diṭṭhisahajātaṃ kāyakammaṃ nāma. Tadeva pana samattaṃ samādinnaṃ gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ diṭṭhānulomikaṃ kāyakammaṃ nāma. Vacīkammādīsupi eseva nayo. Yathā panettha ‘‘pāṇaṃ hanato adinnaṃ ādiyato micchācāraṃ carato natthi tatonidānaṃ pāpa’’nti yojanā katā, evaṃ vacīkammamanokammesu ‘‘musā bhaṇato, pisuṇaṃ kathentassa, pharusaṃ kathentassa, samphaṃ palapantassa, abhijjhāluno, byāpannacittassa, micchādiṭṭhikassa ca sato natthi tatonidānaṃ pāpa’’nti yojanā kātabbā.
ಯಾ ಚ ಚೇತನಾತಿಆದೀಸು ದಿಟ್ಠಿಸಹಜಾತಾವ ಚೇತನಾ ಚೇತನಾ ನಾಮ, ದಿಟ್ಠಿಸಹಜಾತಾವ ಪತ್ಥನಾ ಪತ್ಥನಾ ನಾಮ, ಚೇತನಾಪತ್ಥನಾನಂ ವಸೇನ ಚಿತ್ತಟ್ಠಪನಾ ಪಣಿಧಿ ನಾಮ, ತೇಹಿ ಪನ ಚೇತನಾದೀಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಫಸ್ಸಾದಯೋ ಸಙ್ಖಾರಾ ನಾಮ। ದಿಟ್ಠಿ ಹಿಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾಪಿಕಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ದಿಟ್ಠಿ ಪಾಪಿಕಾ ಲಾಮಿಕಾ। ನಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ರೋಪಿತಂ। ಉಪಾದಿಯತೀತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಕಟುಕತ್ತಾಯಾತಿ ಇದಂ ಪುರಿಮಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ।
Yā ca cetanātiādīsu diṭṭhisahajātāva cetanā cetanā nāma, diṭṭhisahajātāva patthanā patthanā nāma, cetanāpatthanānaṃ vasena cittaṭṭhapanā paṇidhi nāma, tehi pana cetanādīhi sampayuttā phassādayo saṅkhārā nāma. Diṭṭhi hissa, bhikkhave, pāpikāti yasmā tassa puggalassa diṭṭhi pāpikā lāmikā. Nikkhittanti ropitaṃ. Upādiyatīti gaṇhāti. Kaṭukattāyāti idaṃ purimasseva vevacanaṃ.
‘‘ವಣ್ಣಗನ್ಧರಸೂಪೇತೋ , ಅಮ್ಬೋಯಂ ಅಹುವಾ ಪುರೇ।
‘‘Vaṇṇagandharasūpeto , amboyaṃ ahuvā pure;
ತಮೇವ ಪೂಜಂ ಲಭಮಾನೋ, ಕೇನಮ್ಬೋ ಕಟುಕಪ್ಫಲೋ॥
Tameva pūjaṃ labhamāno, kenambo kaṭukapphalo.
‘‘ಪುಚಿಮನ್ದಪರಿವಾರೋ, ಅಮ್ಬೋ ತೇ ದಧಿವಾಹನ।
‘‘Pucimandaparivāro, ambo te dadhivāhana;
ಮೂಲಂ ಮೂಲೇನ ಸಂಸಟ್ಠಂ, ಸಾಖಾ ಸಾಖಾ ನಿಸೇವರೇ।
Mūlaṃ mūlena saṃsaṭṭhaṃ, sākhā sākhā nisevare;
ಅಸಾತಸನ್ನಿವಾಸೇನ, ತೇನಮ್ಬೋ ಕಟುಕಪ್ಫಲೋ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೨.೭೧-೭೨) –
Asātasannivāsena, tenambo kaṭukapphalo’’ti. (jā. 1.2.71-72) –
ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ವಿಯ ಹಿ ಇಧಾಪಿ ಕಟುಕನ್ತಿ ತಿತ್ತಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಸಾತತ್ತಾಯಾತಿ ಅಮಧುರತ್ತಾಯ।
Āgataṭṭhāne viya hi idhāpi kaṭukanti tittakaṃ veditabbaṃ. Asātattāyāti amadhurattāya.
ಇಮಸ್ಮಿ ಪನ ಬೀಜೂಪಮಸುತ್ತೇ ‘‘ದಿಟ್ಠೀತಿ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಪೋರಾಣಕತ್ಥೇರಾ ಆಹಂಸು। ತಂ ಪನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ಗಹಿತಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅನನ್ತರಸುತ್ತೇ ‘‘ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ, ಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ವಿರಮನ್ತಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ತತೋನಿದಾನಂ ಪುಞ್ಞ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಯಥಾದಿಟ್ಠಿಯಂ ಠಿತಕಾಯಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಯೋಜೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಇಧ ಪನ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸಹಜಾತಾ ಚಿತ್ತಟ್ಠಪನಾವ ಪತ್ಥನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಪನೇತ್ಥ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾ ಕಥಿತಾ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
Imasmi pana bījūpamasutte ‘‘diṭṭhīti niyatamicchādiṭṭhi gahitā’’ti porāṇakattherā āhaṃsu. Taṃ pana paṭikkhipitvā ‘‘sabbānipi dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni gahitānī’’ti vuttaṃ. Anantarasutte ‘‘pāṇātipātā viramantassa, adinnādānā viramantassa, micchācārā viramantassa natthi tatonidānaṃ puñña’’ntiādinā nayena yathādiṭṭhiyaṃ ṭhitakāyakammādīni yojetvā veditabbāni. Idha pana sammādiṭṭhisahajātā cittaṭṭhapanāva patthanāti veditabbā. Sammādiṭṭhi panettha lokiyalokuttarā kathitā. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ದುತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Dutiyavaggavaṇṇanā.
೧೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ
16. Ekadhammapāḷi
(೧೬) ೩. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ-ತತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
(16) 3. Ekadhammapāḷi-tatiyavaggavaṇṇanā
೩೦೮. ತತಿಯಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋತಿ ಅಯಾಥಾವದಿಟ್ಠಿಕೋ। ವಿಪರೀತದಸ್ಸನೋತಿ ತಾಯೇವ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಿಪರೀತದಸ್ಸನೋ। ಸದ್ಧಮ್ಮಾ ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಧಮ್ಮತೋ ವುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ। ಅಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ ದಸಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಸಙ್ಖಾತೇ ಅಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತಿ। ಏಕಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಚೇತ್ಥ ಛಹಿ ಸತ್ಥಾರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದೇವದತ್ತೋ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಏವರೂಪಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
308. Tatiyassa paṭhame micchādiṭṭhikoti ayāthāvadiṭṭhiko. Viparītadassanoti tāyeva micchādiṭṭhiyā viparītadassano. Saddhammā vuṭṭhāpetvāti dasakusalakammapathadhammato vuṭṭhāpetvā. Asaddhammepatiṭṭhāpetīti dasaakusalakammapathasaṅkhāte asaddhamme patiṭṭhāpeti. Ekapuggaloti cettha chahi satthārehi saddhiṃ devadatto ca aññe ca evarūpā veditabbā.
೩೦೯. ದುತಿಯೇ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕೋತಿ ಯಾಥಾವದಿಟ್ಠಿಕೋ। ಅವಿಪರೀತದಸ್ಸನೋತಿ ತಾಯೇವ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅವಿಪರೀತದಸ್ಸನೋ। ಅಸದ್ಧಮ್ಮಾತಿ ದಸಅಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥತೋ। ಸದ್ಧಮ್ಮೇತಿ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಸಙ್ಖಾತೇ ಸದ್ಧಮ್ಮೇ। ಏಕಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಚೇತ್ಥ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ರಾಜಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತೋತಿ ಏವಮಾದಯೋ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಬುದ್ಧೇ ಬುದ್ಧೋ ಚೇವ ಬುದ್ಧಸಾವಕಾ ಚ।
309. Dutiye sammādiṭṭhikoti yāthāvadiṭṭhiko. Aviparītadassanoti tāyeva sammādiṭṭhiyā aviparītadassano. Asaddhammāti dasaakusalakammapathato. Saddhammeti dasakusalakammapathasaṅkhāte saddhamme. Ekapuggaloti cettha anuppanne buddhe cakkavattī rājā sabbaññubodhisattoti evamādayo labbhanti, uppanne buddhe buddho ceva buddhasāvakā ca.
೩೧೦. ತತಿಯೇ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಪರಮಾನೀತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಪರಮಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಪರಮಾನಿ। ಪಞ್ಚ ಹಿ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಾನಿ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜಾನಿ ನಾಮ, ತೇಹಿಪಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯೇವ ಮಹಾಸಾವಜ್ಜತರಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಕಸ್ಮಾ? ತೇಸಞ್ಹಿ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಅತ್ಥಿ। ಚತ್ತಾರಿ ಹಿ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಾನಿ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾಪೇನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಾನಿ । ಸಙ್ಘಭೇದಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ನಿರಯೇ ಕಪ್ಪಟ್ಠಿತಿಕಮೇವ ಹೋತಿ। ಏವಮೇತೇಸಂ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ಅತ್ಥಿ, ಕೋಟಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪನ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ ನತ್ಥಿ। ಸಾ ಹಿ ವಟ್ಟಸ್ಸ ಮೂಲಂ, ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಭವತೋ ವುಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ। ಯೇ ತಸ್ಸ ಸೋತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞನ್ತಿ, ತೇಪಿ ವಿಪ್ಪಟಿಪಾದೇತಿ। ತಾಯ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ನೇವ ಸಗ್ಗೋ ಅತ್ಥಿ ನ ಮಗ್ಗೋ। ಕಪ್ಪವಿನಾಸೇ ಮಹಾಜನೇ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಪಿ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ ತತ್ಥ ಅನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಪಿಟ್ಠಿಚಕ್ಕವಾಳೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ಕಿಂ ಪನ ಪಿಟ್ಠಿಚಕ್ಕವಾಳಂ ನ ಝಾಯತೀತಿ? ಝಾಯತಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಝಾಯಮಾನೇಪಿ ಏಸ ಆಕಾಸೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ ಪಚ್ಚತಿಯೇವಾತಿ ವದನ್ತಿ।
310. Tatiye micchādiṭṭhiparamānīti micchādiṭṭhi paramā etesanti micchādiṭṭhiparamāni. Pañca hi ānantariyakammāni mahāsāvajjāni nāma, tehipi micchādiṭṭhiyeva mahāsāvajjatarāti adhippāyo. Kasmā? Tesañhi paricchedo atthi. Cattāri hi ānantariyakammāni niraye nibbattāpentīti vuttāni . Saṅghabhedakammampi niraye kappaṭṭhitikameva hoti. Evametesaṃ paricchedo atthi, koṭi paññāyati. Niyatamicchādiṭṭhiyā pana paricchedo natthi. Sā hi vaṭṭassa mūlaṃ, tāya samannāgatassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthi. Ye tassa sotabbaṃ maññanti, tepi vippaṭipādeti. Tāya ca samannāgatassa neva saggo atthi na maggo. Kappavināse mahājane brahmaloke nibbattepi niyatamicchādiṭṭhiko tattha anibbattitvā piṭṭhicakkavāḷe nibbattati. Kiṃ pana piṭṭhicakkavāḷaṃ na jhāyatīti? Jhāyati, tasmiṃ jhāyamānepi esa ākāse ekasmiṃ okāse paccatiyevāti vadanti.
೩೧೧. ಚತುತ್ಥೇ ಮಕ್ಖಲೀತಿ ‘‘ಮಾ ಖಲೀ’’ತಿ ವಚನಂ ಉಪಾದಾಯ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮೋ ತಿತ್ಥಕರೋ। ನದೀಮುಖೇತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ನದೀನಂ ಸಮಾಗತಟ್ಠಾನೇ। ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇವೇತಂ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಕನ್ದರಾನಂ, ದ್ವಿನ್ನಂ ಉದಕಾನಂ, ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಚ, ಲೋಣಿಯಾ ಚ, ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಚ ನದಿಯಾ ಚಾತಿ ಏತೇಸಮ್ಪಿ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಮಾಗತಟ್ಠಾನಂ, ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ತಥಾರೂಪಂ ಉದಕಂ। ಖಿಪನ್ತಿ ಕುಮಿನಂ। ಉಡ್ಡೇಯ್ಯಾತಿ ಓಡ್ಡೇಯ್ಯ। ಮನುಸ್ಸಾ ಹಿ ನಳೇಹಿ ವಾ ಉಚ್ಛೂಹಿ ವಾ ವೇಳೂಹಿ ವಾ ಪಲಾಸನ್ತಿಸಲಾಕಾಯ ವಾ ಏಕಂ ದ್ವೇ ತಯೋ ವಾ ಕುಮ್ಭೇ ಗಣ್ಹನಪ್ಪಮಾಣಕುಮಿನಂ ಕತ್ವಾ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಾ ಯೋತ್ತೇನ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ನದೀಮುಖಂ ನೇತ್ವಾ ದ್ವೀಸು ಪಸ್ಸೇಸು ಖಾಣುಕೇ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಯೋತ್ತೇಹಿ ತತ್ಥ ಬನ್ಧನ್ತಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಪವಿಟ್ಠಸ್ಸ ಖುದ್ದಕಸ್ಸ ಮಚ್ಛಸ್ಸಾಪಿ ಮೋಕ್ಖೋ ನತ್ಥಿ। ಅನಯಾಯಾತಿ ಅವಡ್ಢಿಯಾ। ಬ್ಯಾಸನಾಯಾತಿ ವಿನಾಸಾಯ। ಮಕ್ಖಲಿ ಮೋಘಪುರಿಸೋತಿ ಅಯಂ ಮಕ್ಖಲಿ ಗೋಸಾಲೋ ತುಚ್ಛಪುರಿಸೋ। ಮನುಸ್ಸಖಿಪ್ಪಂ ಮಞ್ಞೇ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋತಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಗಮನಮಗ್ಗೇ ತತ್ಥ ಗಮನನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಮನುಸ್ಸಕುಮಿನಂ ವಿಯ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ।
311. Catutthe makkhalīti ‘‘mā khalī’’ti vacanaṃ upādāya evaṃladdhanāmo titthakaro. Nadīmukheti dvinnaṃ nadīnaṃ samāgataṭṭhāne. Desanāmattamevetaṃ, dvinnaṃ kandarānaṃ, dvinnaṃ udakānaṃ, samuddassa ca, loṇiyā ca, samuddassa ca nadiyā cāti etesampi yassa kassaci samāgataṭṭhānaṃ, aññampi tathārūpaṃ udakaṃ. Khipanti kuminaṃ. Uḍḍeyyāti oḍḍeyya. Manussā hi naḷehi vā ucchūhi vā veḷūhi vā palāsantisalākāya vā ekaṃ dve tayo vā kumbhe gaṇhanappamāṇakuminaṃ katvā mukhavaṭṭiyā yottena bandhitvā nadīmukhaṃ netvā dvīsu passesu khāṇuke koṭṭetvā yottehi tattha bandhanti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Tasmiñhi paviṭṭhassa khuddakassa macchassāpi mokkho natthi. Anayāyāti avaḍḍhiyā. Byāsanāyāti vināsāya. Makkhali moghapurisoti ayaṃ makkhali gosālo tucchapuriso. Manussakhippaṃ maññe loke uppannoti mahājanassa saggamokkhagamanamagge tattha gamananivāraṇatthaṃ manussakuminaṃ viya loke uppanno.
೩೧೨. ಪಞ್ಚಮಾದೀಸು ದುರಕ್ಖಾತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮವಿನಯೇತಿ ದುರಕ್ಖಾತಧಮ್ಮವಿನಯೋ ನಾಮ ಬಾಹಿರಕಸಾಸನಂ। ತತ್ಥ ಹಿ ಸತ್ಥಾಪಿ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಹೋತಿ, ಧಮ್ಮೋಪಿ ದುರಕ್ಖಾತೋ, ಗಣೋಪಿ ದುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ। ಯೋ ಚ ಸಮಾದಪೇತೀತಿ ಯೋ ಆಚರಿಯಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮಾದಪೇತಿ। ಯಞ್ಚ ಸಮಾದಪೇತೀತಿ ಯಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಂ ಸಮಾದಪೇತಿ। ಯೋ ಚ ಸಮಾದಪಿತೋ ತಥತ್ತಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜತೀತಿ ಯೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ ಆಚರಿಯೇನ ಸಮಾದಪಿತೋ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಕರೋನ್ತೋ ತಥಾಭಾವಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜತಿ। ಬಹುಂ ಅಪುಞ್ಞಂ ಪಸವನ್ತೀತಿ ಸಮಾದಪಕೋ ಹಿ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾದೀಸು ಜಙ್ಘಸತಂ ಸಮಾದಪೇನ್ತೋ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಅಕುಸಲೇನ ಸಮಕಮೇವ ಅಕುಸಲಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಬಹುಂ ಅಪುಞ್ಞಂ ಪಸವನ್ತೀ’’ತಿ।
312. Pañcamādīsu durakkhāte, bhikkhave, dhammavinayeti durakkhātadhammavinayo nāma bāhirakasāsanaṃ. Tattha hi satthāpi asabbaññū hoti, dhammopi durakkhāto, gaṇopi duppaṭipanno. Yo ca samādapetīti yo ācariyapuggalo samādapeti. Yañca samādapetīti yaṃ antevāsikaṃ samādapeti. Yo ca samādapito tathattāya paṭipajjatīti yo antevāsiko ācariyena samādapito tassa vacanaṃ karonto tathābhāvāya paṭipajjati. Bahuṃ apuññaṃ pasavantīti samādapako hi pāṇātipātādīsu jaṅghasataṃ samādapento tesaṃ sabbesampi akusalena samakameva akusalaṃ pāpuṇāti. Tenāha – ‘‘sabbe te bahuṃ apuññaṃ pasavantī’’ti.
೩೧೩. ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೇತಿ ಸುಟ್ಠು ಅಕ್ಖಾತೇ ಸುದೇಸಿತೇ। ಏವರೂಪೇ ಹಿ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಸತ್ಥಾ ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಹೋತಿ, ಧಮ್ಮೋ ಚ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ, ಗಣೋ ಚ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ। ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವನ್ತೀತಿ ಸಮಾದಪಕೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠೇ ದಿಸ್ವಾ ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಸಮಾದಪೇನ್ತೋ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ದಾಯಕಾನಂ ಕುಸಲೇನ ಸಮಕಂ ಕುಸಲಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವನ್ತೀ’’ತಿ।
313.Svākkhāteti suṭṭhu akkhāte sudesite. Evarūpe hi dhammavinaye satthā ca sabbaññū hoti, dhammo ca svākkhāto, gaṇo ca suppaṭipanno. Sabbe te bahuṃ puññaṃ pasavantīti samādapako hi bhikkhū piṇḍāya paviṭṭhe disvā yāgubhattādīni samādapento sabbesampi dāyakānaṃ kusalena samakaṃ kusalaṃ pāpuṇāti. Tena vuttaṃ – ‘‘bahuṃ puññaṃ pasavantī’’ti.
೩೧೪. ದಾಯಕೇನ ಮತ್ತಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಾತಿ ದಾಯಕಪುಗ್ಗಲೇನ ಪಮಾಣಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ, ಪಮಾಣೇನ ದಾತಬ್ಬಂ, ಪೂರೇತ್ವಾ ಅತಿರೇಕಂ ನ ದಾತಬ್ಬಂ। ನ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಹಿ ಅವತ್ವಾ ಪಮಾಣವಸೇನ ಥೋಕಂ ದಾತಬ್ಬನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಪೂರೇತ್ವಾ ಅತಿರೇಕೇ ದಿನ್ನೇಪಿ ಹಿ ಅತಿರೇಕಾ ಮನುಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತಿ ವಾ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪತ್ತಿ ವಾ ನತ್ಥಿ। ನೋ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇನಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಸ್ಸ ಪನ ಮತ್ತಂ ಜಾನಿತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಕಸ್ಮಾ? ತಸ್ಸ ಹಿ ಮತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಪೂರೇತಬ್ಬಾ ಮತ್ತಪಟಿಗ್ಗಹಣಮೂಲಿಕಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಪಟಿಪದಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಯತ್ತಕಂ ಪನ ಲಭತಿ, ತತ್ತಕಂ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಅತಿರೇಕಗ್ಗಹಣಮೂಲಂ ಹಿಸ್ಸ ಪುತ್ತದಾರಭರಣಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
314.Dāyakena mattā jānitabbāti dāyakapuggalena pamāṇaṃ jānitabbaṃ, pamāṇena dātabbaṃ, pūretvā atirekaṃ na dātabbaṃ. Na dātabbanti hi avatvā pamāṇavasena thokaṃ dātabbanti vuttaṃ. Kasmā? Pūretvā atireke dinnepi hi atirekā manussasampatti vā dibbasampatti vā nibbānasampatti vā natthi. No paṭiggāhakenāti paṭiggāhakassa pana mattaṃ jānitvā paṭiggahaṇakiccaṃ nāma natthi. Kasmā? Tassa hi mattaṃ ñatvā pūretabbā mattapaṭiggahaṇamūlikā appicchapaṭipadā nāma natthi. Yattakaṃ pana labhati, tattakaṃ gahetabbaṃ. Atirekaggahaṇamūlaṃ hissa puttadārabharaṇaṃ bhavissati.
೩೧೫. ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೇನ ಮತ್ತಾ ಜಾನಿತಬ್ಬಾತಿ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕಪುಗ್ಗಲೇನ ಪಮಾಣಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ। ಕಥಂ? ತೇನ ಹಿ ದಾಯಕಸ್ಸ ವಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ಅತ್ತನೋ ಥಾಮೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯದಿ ಹಿ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಬಹು ಹೋತಿ, ದಾಯಕೋ ಅಪ್ಪಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ದಾಯಕಸ್ಸ ವಸೇನ ಅಪ್ಪಂ ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಂ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಅಪ್ಪೋ, ದಾಯಕೋ ಬಹುಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೇನ ಅಪ್ಪಂ ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಂ। ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋಪಿ ಬಹು, ದಾಯಕೋಪಿ ಬಹುಂ ದಾತುಕಾಮೋ, ಅತ್ತನೋ ಥಾಮಂ ಞತ್ವಾ ಪಮಾಣೇನೇವ ಗಣ್ಹಿತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಮತ್ತಂ ಞತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಹಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇತಿ। ಅನುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಲಾಭೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಲಾಭೋ ಥಾವರೋವ ಹೋತಿ। ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ ಪಸೀದನ್ತಿ, ಪಸನ್ನಾಪಿ ಭಿಯ್ಯೋ ಪಸಾದಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಭೂತೋ ಹೋತಿ, ಸಾಸನಂ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಂ ಕರೋತಿ।
315.Paṭiggāhakena mattā jānitabbāti paṭiggāhakapuggalena pamāṇaṃ jānitabbaṃ. Kathaṃ? Tena hi dāyakassa vaso veditabbo, deyyadhammassa vaso veditabbo, attano thāmo veditabbo. Yadi hi deyyadhammo bahu hoti, dāyako appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appaṃ gaṇhitabbaṃ. Deyyadhammo appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appaṃ gaṇhitabbaṃ. Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇeneva gaṇhitabbaṃ. Evaṃ mattaṃ ñatvā paṭiggaṇhanto hi appicchapaṭipadaṃ pūreti. Anuppannassa lābho uppajjati, uppanno lābho thāvarova hoti. Appasannā pasīdanti, pasannāpi bhiyyo pasādamāpajjanti, mahājanassa cakkhubhūto hoti, sāsanaṃ ciraṭṭhitikaṃ karoti.
ತತ್ರಿಮಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ – ರೋಹಣಜನಪದೇ ಕಿರ ಕುಟಿಮ್ಬಿಯವಿಹಾರೇ ಏಕೋ ದಹರೋ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಸಮಯೇ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಏಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಕಾರಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಭುಞ್ಜನತ್ಥಾಯ ಕಟಚ್ಛುಭತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಮನತ್ಥಾಯ ಚ ಕಟಚ್ಛುಭತ್ತಮೇವ ಲಭತಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ತಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಏಕಂ ಆಗನ್ತುಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಮೇವ ಕಟಚ್ಛುಭತ್ತಂ ಗಣ್ಹಿ। ಅಥಸ್ಸ ‘‘ಕೇನ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಮತ್ಥಂ ವತ್ವಾ ಸೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕುಲೂಪಕಭದನ್ತೋ ಏವರೂಪೋ ನಾಮಾ’’ತಿ ರಾಜದ್ವಾರೇ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾನಂ ಕಥೇಸಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಗುಣೇ ಪಸನ್ನಾ ಏಕದಿವಸೇನೇವ ಸಟ್ಠಿ ಧುರಭತ್ತಾನಿ ಠಪೇಸುಂ। ಏವಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಅನುಪ್ಪನ್ನಲಾಭಂ ಉಪ್ಪಾದೇತಿ।
Tatrimāni vatthūni – rohaṇajanapade kira kuṭimbiyavihāre eko daharo dubbhikkhasamaye tasmiṃ gāme ekassa kammakārassa gehe bhuñjanatthāya kaṭacchubhattaṃ gahetvā gamanatthāya ca kaṭacchubhattameva labhati. So ekadivasaṃ tasmiṃ gehe ekaṃ āgantukaṃ disvā ekameva kaṭacchubhattaṃ gaṇhi. Athassa ‘‘kena kāraṇenā’’ti vutte tamatthaṃ vatvā so kulaputto pasīditvā ‘‘amhākaṃ kulūpakabhadanto evarūpo nāmā’’ti rājadvāre mittāmaccānaṃ kathesi. Te sabbepi tassa appicchaguṇe pasannā ekadivaseneva saṭṭhi dhurabhattāni ṭhapesuṃ. Evaṃ appiccho anuppannalābhaṃ uppādeti.
ಸದ್ಧಾತಿಸ್ಸಮಹಾರಾಜಾಪಿ ಚೂಳುಪಟ್ಠಾಕಂ ತಿಸ್ಸಾಮಚ್ಚಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ತೇನ ಏಕಂ ತಿತ್ತಿರಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಆಹರಾಪೇಸಿ। ಅಥ ಪರಿಭೋಗಸಮಯೇ ‘‘ಅಗ್ಗಂ ದತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಟ್ಠಕಸಾಲಪರಿವೇಣೇ ಮಹಾಥೇರಸ್ಸ ಭಣ್ಡಗ್ಗಾಹಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ತಿತ್ತಿರಮಂಸಂ ದೇನ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಥೋಕಂಯೇವ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇ ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಗುಣೇ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಪಸನ್ನೋಸ್ಮಿ, ತಾತ, ಅಟ್ಠ ತೇ ಧುರಭತ್ತಾನಿ ದೇಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಮಹಾರಾಜ, ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ದೇಮೀತಿ। ಅಪರಾನಿಪಿ ಅಟ್ಠ ದೇಮೀತಿ। ತಾನಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ದೇಮೀತಿ। ಅಪರಾನಿಪಿ ಅಟ್ಠ ದಮ್ಮೀತಿ। ತಾನಿ ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯಾನಂ ದಮ್ಮೀತಿ। ಅಪರಾನಿಪಿ ಅಟ್ಠ ದಮ್ಮೀತಿ। ತಾನಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಮ್ಮೀತಿ। ಅಪರಾನಿಪಿ ಅಟ್ಠ ದಮ್ಮೀತಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ಏವಮಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಲಾಭೋ ಥಾವರೋ ಹೋತಿ।
Saddhātissamahārājāpi cūḷupaṭṭhākaṃ tissāmaccaṃ vīmaṃsitvā tena ekaṃ tittiraṃ pacāpetvā āharāpesi. Atha paribhogasamaye ‘‘aggaṃ datvā paribhuñjissāmī’’ti aṭṭhakasālapariveṇe mahātherassa bhaṇḍaggāhasāmaṇerassa tittiramaṃsaṃ dento tasmiṃ thokaṃyeva paṭiggaṇhante tassa appicchaguṇe pasīditvā ‘‘pasannosmi, tāta, aṭṭha te dhurabhattāni demī’’ti āha. Mahārāja, upajjhāyassa demīti. Aparānipi aṭṭha demīti. Tāni amhākaṃ ācariyassa demīti. Aparānipi aṭṭha dammīti. Tāni samānupajjhāyānaṃ dammīti. Aparānipi aṭṭha dammīti. Tāni bhikkhusaṅghassa dammīti. Aparānipi aṭṭha dammīti. Sāmaṇero adhivāsesi. Evamassa uppanno lābho thāvaro hoti.
ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ ಪಸೀದನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥಪಿ – ದೀಘಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಕಿರ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಭೋಜೇನ್ತೋ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಭತ್ತಸರಕಾನಿ ದತ್ವಾ ಸನ್ತಪ್ಪೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ‘‘ಸಮಣಾ ಕಿರ ನಾಮ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಾ’’ತಿ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ವೀಮಂಸನತ್ಥಾಯ ಭತ್ತಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಕರಣವೇಲಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಿಂಸಮತ್ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭೋಜನಸಾಲಾಯಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಏಕಂ ಭತ್ತಸರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಙ್ಘತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಥೇರೋ ಅಙ್ಗುಲಿಂ ಚಾಲೇತ್ವಾ ಥೋಕಮೇವ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ। ಏತೇನೇವ ನಿಯಾಮೇನ ಏಕಂ ಭತ್ತಸರಕಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ತತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಸಚ್ಚೋಯೇವ ಏತೇಸಂ ಸಮಣಾನಂ ಗುಣೋ’’ತಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ಪಸನ್ನೋ ಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಹಾರೇ ಚೇತಿಯಂ ಕಾರೇಸಿ। ಏವಂ ಅಪ್ಪಸನ್ನಾ ಪಸೀದನ್ತಿ।
Appasannā pasīdantīti etthapi – dīghabrāhmaṇo kira brāhmaṇe bhojento pañca pañca bhattasarakāni datvā santappetuṃ nāsakkhi. Athekadivasaṃ ‘‘samaṇā kira nāma appicchā’’ti kathaṃ sutvā vīmaṃsanatthāya bhattaṃ gāhāpetvā bhikkhusaṅghassa bhattakiccakaraṇavelāya vihāraṃ gantvā tiṃsamatte bhikkhū bhojanasālāyaṃ bhuñjante disvā ekaṃ bhattasarakaṃ gahetvā saṅghattherassa santikaṃ agamāsi. Thero aṅguliṃ cāletvā thokameva aggahesi. Eteneva niyāmena ekaṃ bhattasarakaṃ sabbesaṃ sampāpuṇi. Tato brāhmaṇo ‘‘saccoyeva etesaṃ samaṇānaṃ guṇo’’ti appicchatāya pasanno sahassaṃ vissajjetvā tasmiṃyeva vihāre cetiyaṃ kāresi. Evaṃ appasannā pasīdanti.
ಪಸನ್ನಾ ಭಿಯ್ಯೋ ಪಸೀದನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ವತ್ಥುನಾ ಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥಿ। ಪಸನ್ನಾನಞ್ಹಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಸಾದೋ ಭಿಯ್ಯೋ ವಡ್ಢತಿಯೇವ।
Pasannābhiyyo pasīdantīti ettha vatthunā kiccaṃ natthi. Pasannānañhi appicchaṃ disvā pasādo bhiyyo vaḍḍhatiyeva.
ಮಜ್ಝನ್ತಿಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರಸದಿಸೇ ಪನ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಜನೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಭವಿತುಂ ಮಞ್ಞತೀತಿ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಚಕ್ಖುಭೂತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ।
Majjhantikatissattherasadise pana appicche disvā mahājano appiccho bhavituṃ maññatīti appiccho mahājanassa cakkhubhūto nāma hoti.
‘‘ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸದ್ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಠಿತಿಯಾ ಅಸಮ್ಮೋಸಾಯ ಅನನ್ತರಧಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೧.೧೧೬-೧೨೯) ವಚನತೋ ಪನ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಸಾಸನಂ ಚಿರಟ್ಠಿತಿಕಂ ಕರೋತಿ ನಾಮ।
‘‘Appicchatā, bhikkhave, saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṃvattatī’’ti (a. ni. 1.116-129) vacanato pana appiccho sāsanaṃ ciraṭṭhitikaṃ karoti nāma.
ನೋ ದಾಯಕೇನಾತಿ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೇ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಪನ ದಾಯಕಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ಞತ್ವಾ ದಾತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಯತ್ತಕೋ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ತಕಂ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ದಿನ್ನಕಾರಣಾ ಹಿ ಏಸ ಮನುಸ್ಸಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ, ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪತ್ತಿಞ್ಚ ಅವತ್ಥರಿತ್ವಾ ಉತ್ತರುತ್ತರಿ ಪಣೀತಪಣೀತಮೇವ ಲಭತಿ।
No dāyakenāti svākkhāte dhammavinaye pana dāyakassa pamāṇaṃ ñatvā dātabbakiccaṃ nāma natthi. Yattako deyyadhammo atthi, tattakaṃ avattharitvā dātuṃ vaṭṭati. Avattharitvā dinnakāraṇā hi esa manussasampattiṃ, dibbasampattiṃ, nibbānasampattiñca avattharitvā uttaruttari paṇītapaṇītameva labhati.
೩೧೬. ಯೋ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ, ಸೋ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರತೀತಿ ಪಞ್ಚಾತಪತಪ್ಪನಮರುಪ್ಪಪಾತಪತನಾದಿಚ್ಚಾನುಪರಿವತ್ತನ-ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನಾದೀನಿ ಅನುಯುಞ್ಜನ್ತೋ ದಿಟ್ಠೇ ಚೇವ ಧಮ್ಮೇ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರತಿ , ತಸ್ಸೇವ ಬಾಹಿರಸಮಯೇ ಸಮಾದಿನ್ನಸ್ಸ ತಪಚರಣಸ್ಸ ವಿಪಾಕೇನ ನಿರಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಸಮ್ಪರಾಯೇಪಿ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರತಿ।
316.Yo āraddhavīriyo, so dukkhaṃ viharatīti pañcātapatappanamaruppapātapatanādiccānuparivattana-ukkuṭikappadhānādīni anuyuñjanto diṭṭhe ceva dhamme dukkhaṃ viharati , tasseva bāhirasamaye samādinnassa tapacaraṇassa vipākena niraye uppajjitvā samparāyepi dukkhaṃ viharati.
೩೧೭. ಯೋ ಕುಸೀತೋ, ಸೋ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರತೀತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ದಿಟ್ಠೇ ಧಮ್ಮೇ ಚೇವ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರತಿ। ಕಥಂ? ಯಸ್ಸ ಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ನತ್ಥಿ, ಬುದ್ಧವಚನಂ ನ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯವತ್ತಂ ನ ಕರೋತಿ, ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಬೋಧಿಯಙ್ಗಣವತ್ತಂ ನ ಕರೋತಿ। ಜನಸ್ಸ ಪನ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಂ ಅಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಪರಿಭೋಗೇನ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ದಿವಸಂ ಸೇಯ್ಯಸುಖಂ ಪಸ್ಸಸುಖಂ ಅನುಯುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ತಯೋ ವಿತಕ್ಕೇ ವಿತಕ್ಕೇತಿ। ಸೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾ ಚವತಿ? ಏವಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ಚ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪನ ಸಮಣಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ಅಕತತ್ತಾ ಚ –
317.Yo kusīto, so dukkhaṃ viharatīti ayampi diṭṭhe dhamme ceva samparāye ca dukkhaṃ viharati. Kathaṃ? Yassa hi pabbajitakālato paṭṭhāya yoniso manasikāro natthi, buddhavacanaṃ na uggaṇhāti, ācariyupajjhāyavattaṃ na karoti, cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇavattaṃ na karoti. Janassa pana saddhādeyyaṃ apaccavekkhitaparibhogena paribhuñjitvā divasaṃ seyyasukhaṃ passasukhaṃ anuyuñjitvā pabuddhakāle tayo vitakke vitakketi. So katipāheneva bhikkhubhāvā cavati? Evaṃ diṭṭhadhamme ca dukkhaṃ viharati. Pabbajitvā pana samaṇadhammassa sammā akatattā ca –
‘‘ಕುಸೋ ಯಥಾ ದುಗ್ಗಹಿತೋ, ಹತ್ಥಮೇವಾನುಕನ್ತತಿ।
‘‘Kuso yathā duggahito, hatthamevānukantati;
ಸಾಮಞ್ಞಂ ದುಪ್ಪರಾಮಟ್ಠಂ, ನಿರಯಾಯುಪಕಡ್ಢತೀ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೩೧೧) –
Sāmaññaṃ dupparāmaṭṭhaṃ, nirayāyupakaḍḍhatī’’ti. (dha. pa. 311) –
ಅಪಾಯಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹತಿ। ಏವಂ ಸಮ್ಪರಾಯೇಪಿ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರತಿ।
Apāyasmiṃyeva paṭisandhiṃ gaṇhati. Evaṃ samparāyepi dukkhaṃ viharati.
೩೧೮. ಯೋ ಕುಸೀತೋ, ಸೋ ಸುಖಂ ವಿಹರತೀತಿ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ ತಪಚರಣೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ತಪಚರಣಂ ಕತ್ವಾ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಓದಾತವತ್ಥವಸನೋ ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಧರೋ ಮಧುರಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಮುದುಕಾಸು ಸೇಯ್ಯಾಸು ಸಯನ್ತೋ ದಿಟ್ಠೇ ಧಮ್ಮೇ ಚೇವ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಚ। ಸೋ ಹಿ ತಸ್ಸ ತಪಚರಣಸ್ಸ ಗಾಳ್ಹಂ ಅಗ್ಗಹಿತತ್ತಾ ನಾತಿಬಹುಂ ನಿರಯೇ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ ನಾಮ।
318.Yokusīto, so sukhaṃ viharatīti kālena kālaṃ vuttappakāre tapacaraṇe kiñci kiñci tapacaraṇaṃ katvā kālena kālaṃ odātavatthavasano mālāgandhavilepanadharo madhurabhojanaṃ bhuñjanto mudukāsu seyyāsu sayanto diṭṭhe dhamme ceva sukhaṃ viharati samparāye ca. So hi tassa tapacaraṇassa gāḷhaṃ aggahitattā nātibahuṃ niraye dukkhaṃ anubhavati. Tasmā samparāye sukhaṃ viharati nāma.
೩೧೯. ಯೋ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ, ಸೋ ಸುಖಂ ವಿಹರತೀತಿ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವತ್ತೇಸು ಪರಿಪೂರಕಾರೀ ಹೋತಿ, ಬುದ್ಧವಚನಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ। ಅಥಸ್ಸ ವತ್ತಪೂರಣಞ್ಚೇವ ಉಗ್ಗಹಿತಬುದ್ಧವಚನಞ್ಚ ಸಮಣಧಮ್ಮಕಿರಿಯಞ್ಚ ಆವಜ್ಜೇನ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಪಸೀದತಿ। ಏವಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮೇ ಪನ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಭವೇ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞೋ ಹೋತೀತಿ ಸಮ್ಪರಾಯೇಪಿ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ ನಾಮ।
319.Yo āraddhavīriyo, so sukhaṃ viharatīti āraddhavīriyo hi pabbajitakālato paṭṭhāya vattesu paripūrakārī hoti, buddhavacanaṃ uggaṇhāti, yoniso manasikāre kammaṃ karoti. Athassa vattapūraṇañceva uggahitabuddhavacanañca samaṇadhammakiriyañca āvajjentassa cittaṃ pasīdati. Evaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ viharati. Diṭṭhadhamme pana arahattaṃ pāpuṇituṃ asakkonto nibbattabhave khippābhiñño hotīti samparāyepi sukhaṃ viharati nāma.
೩೨೦. ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋಪಿ ಗೂಥೋ ದುಗ್ಗನ್ಧೋ ಹೋತೀತಿ ಇದಂ ಸುತ್ತಂ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ವುತ್ತಂ। ಕತರಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯನ್ತಿ? ನವಕನಿಪಾತೇ (ಅ॰ ನಿ॰ ೯.೧೨) ಸತ್ತುಪ್ಪಾದಸುತ್ತ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ। ತಥಾಗತೋ ಹಿ ತಂ ಅತ್ಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ – ‘‘ನವ ಪುಗ್ಗಲಾ ನಿರಯತೋ ಮುತ್ತಾ, ತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿತೋ ಮುತ್ತಾ, ಪೇತ್ತಿವಿಸಯತೋ ಮುತ್ತಾ’’ತಿ ಕಥೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಪುತ್ತಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಖೀಣನಿರಯಮ್ಹಾ ಖೀಣತಿರಚ್ಛಾನಯೋನಿಕಾ ಖೀಣಪೇತ್ತಿವಿಸಯಾ ಖೀಣಾಪಾಯದುಗ್ಗತಿವಿನಿಪಾತಾತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಉಪರಿಮಗ್ಗಫಲತ್ಥಾಯ ವಾಯಮಿತುಂ ನ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯುಂ, ತೇಸಂ ಸಂವೇಗಂ ಜನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸಂವೇಗಜನನತ್ಥಂ ‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಇಮಂ ಸುತ್ತಮಾರಭಿ। ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೋತಿ ಥೋಕಮತ್ತಕೋ ಪರಿತ್ತಪ್ಪಮಾಣೋ, ಅನ್ತಮಸೋ ಕುಸಗ್ಗೇನಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಪಸಿಙ್ಘಿಯಮಾನೋ ದುಗ್ಗನ್ಧೋವ ಹೋತಿ। ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಭವಂ ನ ವಣ್ಣೇಮೀತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಕಾಲಂ ಭವೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ನ ವಣ್ಣಯಾಮಿ। ಇದಾನಿಸ್ಸ ಉಪಮಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ – ಅನ್ತಮಸೋ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಾತಮತ್ತಮ್ಪೀತಿ। ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ದ್ವೇ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಪಹರಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಕಾಲನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
320.Seyyathāpi, bhikkhave, appamattakopi gūtho duggandho hotīti idaṃ suttaṃ aṭṭhuppattiyaṃ vuttaṃ. Kataraaṭṭhuppattiyanti? Navakanipāte (a. ni. 9.12) sattuppādasutta aṭṭhuppattiyaṃ. Tathāgato hi taṃ atthaṃ kathento – ‘‘nava puggalā nirayato muttā, tiracchānayonito muttā, pettivisayato muttā’’ti kathesi. Athassa etadahosi – ‘‘sace kho pana me puttā imaṃ dhammadesanaṃ sutvā khīṇanirayamhā khīṇatiracchānayonikā khīṇapettivisayā khīṇāpāyaduggativinipātāti maññamānā uparimaggaphalatthāya vāyamituṃ na maññeyyuṃ, tesaṃ saṃvegaṃ janessāmī’’ti saṃvegajananatthaṃ ‘‘seyyathāpi, bhikkhave’’ti imaṃ suttamārabhi. Tattha appamattakoti thokamattako parittappamāṇo, antamaso kusaggenapi gahetvā upasiṅghiyamāno duggandhova hoti. Appamattakampi bhavaṃ na vaṇṇemīti appamattakampi kālaṃ bhave paṭisandhiṃ na vaṇṇayāmi. Idānissa upamaṃ dassento āha – antamaso accharāsaṅghātamattampīti. Sabbantimena paricchedena dve aṅguliyo ekato katvā paharaṇamattampi kālanti vuttaṃ hoti. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ತತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Tatiyavaggavaṇṇanā.
೧೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ
16. Ekadhammapāḷi
(೧೬) ೪. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ-ಚತುತ್ಥವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ
(16) 4. Ekadhammapāḷi-catutthavaggavaṇṇanā
೩೨೨. ಚತುತ್ಥವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಜಮ್ಬುದೀಪೇತಿ ಜಮ್ಬುಯಾ ಪಞ್ಞಾತೋ ಪಾಕಟೋ ದೀಪೋತಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೋ। ಇಮಸ್ಸ ಕಿರ ದೀಪಸ್ಸ ಸಞ್ಞಾಣಭೂತಾ ಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧಾ ಪಣ್ಣಾಸಯೋಜನಸಾಖಾ ಪಞ್ಚದಸಯೋಜನಾವಟ್ಟಕ್ಖನ್ಧಾ ಹಿಮವನ್ತಪಬ್ಬತೇ ಜಾತಾ ಕಪ್ಪಟ್ಠಾಯಿನೀ ಮಹಾಜಮ್ಬೂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತಾಯ ಅಯಂ ದೀಪೋ ಜಮ್ಬುದೀಪೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದೀಪೇ ಜಮ್ಬುರುಕ್ಖೋ ಕಪ್ಪಟ್ಠಾಯೀ, ತಥಾ ಅಪರಗೋಯಾನೇ ಕದಮ್ಬರುಕ್ಖೋ, ಉತ್ತರಕುರೂಸು ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೋ, ಪುಬ್ಬವಿದೇಹೇ ಸಿರೀಸರುಕ್ಖೋ, ಅಸುರಾನಂ ಚಿತ್ತಪಾಟಲಿರುಕ್ಖೋ, ಸುಪಣ್ಣಾನಂ ಸಿಮ್ಬಲಿರುಕ್ಖೋ , ದೇವಾನಂ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋತಿ ಇಮೇಪಿ ಕಪ್ಪಟ್ಠಾಯಿನೋವ।
322. Catutthavaggassa paṭhame jambudīpeti jambuyā paññāto pākaṭo dīpoti jambudīpo. Imassa kira dīpassa saññāṇabhūtā yojanasatubbedhā paṇṇāsayojanasākhā pañcadasayojanāvaṭṭakkhandhā himavantapabbate jātā kappaṭṭhāyinī mahājambū nāma atthi, tāya ayaṃ dīpo jambudīpoti vuccati. Yathā ca imasmiṃ dīpe jamburukkho kappaṭṭhāyī, tathā aparagoyāne kadambarukkho, uttarakurūsu kapparukkho, pubbavidehe sirīsarukkho, asurānaṃ cittapāṭalirukkho, supaṇṇānaṃ simbalirukkho , devānaṃ pāricchattakoti imepi kappaṭṭhāyinova.
‘‘ಪಾಟಲೀ ಸಿಮ್ಬಲೀ ಜಮ್ಬೂ, ದೇವಾನಂ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ।
‘‘Pāṭalī simbalī jambū, devānaṃ pāricchattako;
ಕದಮ್ಬೋ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೋ ಚ, ಸಿರೀಸೋ ಭವತಿ ಸತ್ತಮೋ’’ತಿ॥
Kadambo kapparukkho ca, sirīso bhavati sattamo’’ti.
ಆರಾಮರಾಮಣೇಯ್ಯಕನ್ತಿ ಪುಪ್ಫಾರಾಮಫಲಾರಾಮಾನಂ ರಾಮಣೇಯ್ಯಕಂ ವೇಳುವನ-ಜೀವಕಮ್ಬವನ-ಜೇತವನಪುಬ್ಬಾರಾಮಸದಿಸಂ। ತಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಪರಿತ್ತಕಂ, ನ ಬಹುಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತ್ಥ ವನರಾಮಣೇಯ್ಯಕನ್ತಿ ನಾಗವನಸಾಲವನಚಮ್ಪಕವನಾದಿಸದಿಸಂ ವಙ್ಕಪಬ್ಬತಹಿಮವನ್ತಪಬ್ಬತಪದೇಸಾದೀಸು ಅರಞ್ಞವನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಭೂಮಿರಾಮಣೇಯ್ಯಕನ್ತಿ ಜೇತವನವಿಹಾರಮಗಧಕ್ಖೇತ್ತಾದಿಸದಿಸಂ ಸಮಂ ಭೂಮಿಟ್ಠಾನಂ। ಪೋಕ್ಖರಣಿರಾಮಣೇಯ್ಯಕನ್ತಿ ಜೇತವನಪೋಕ್ಖರಣಿಗಗ್ಗರಾಪೋಕ್ಖರಣಿಸದಿಸಾನಂ ವಟ್ಟಚತುರಸ್ಸದೀಘವಙ್ಕಾದಿಸಣ್ಠಾನಾನಂ ಪೋಕ್ಖರಣೀನಂ ಸನ್ನಿವೇಸನಟ್ಠಾನಂ। ಉಕ್ಕೂಲವಿಕೂಲನ್ತಿ ಉಕ್ಕೂಲಞ್ಚ ವಿಕೂಲಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಉಕ್ಕೂಲಂ ಉನ್ನತಟ್ಠಾನಂ, ವಿಕೂಲಂ ನಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ। ನದೀವಿದುಗ್ಗನ್ತಿ ನದೀನಂ ಭಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ತಂ ದುಗ್ಗಮತ್ತಾ ನದೀವಿದುಗ್ಗನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಖಾಣುಕಣ್ಟಕಟ್ಠಾನನ್ತಿ ತತ್ಥಜಾತಕಾನಞ್ಚೇವ ಆಹರಿಯಮಾನಾನಞ್ಚ ಖಾಣುಕಣ್ಟಕಾದೀನಂ ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠಾನಂ। ಪಬ್ಬತವಿಸಮನ್ತಿ ಗಿರಿವಿಸಮಂ। ಯೇ ಓದಕಾತಿ ಯೇ ಚ ಉದಕೇ ಜಾಯನ್ತಿ, ತೇಯೇವ ಬಹುತರಾ। ಇತೋ ಕಿರ ಸುವಣ್ಣಭೂಮಿ ಸತ್ತಮತ್ತಾನಿ ಯೋಜನಸತಾನಿ ಹೋತಿ, ಏಕೇನ ವಾತೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ನಾವಾ ಸತ್ತಹಿ ಅಹೋರತ್ತೇಹಿ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಏವಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ನಾವಾ ಸತ್ತಾಹಮ್ಪಿ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಮಚ್ಛಪಿಟ್ಠೇನೇವ ಗತಾ। ಏವಂ ಓದಕಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಬಹುಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Ārāmarāmaṇeyyakanti pupphārāmaphalārāmānaṃ rāmaṇeyyakaṃ veḷuvana-jīvakambavana-jetavanapubbārāmasadisaṃ. Taṃ imasmiṃ jambudīpe appamattakaṃ parittakaṃ, na bahukanti attho. Sesapadesupi eseva nayo. Ettha vanarāmaṇeyyakanti nāgavanasālavanacampakavanādisadisaṃ vaṅkapabbatahimavantapabbatapadesādīsu araññavanaṃ veditabbaṃ. Bhūmirāmaṇeyyakanti jetavanavihāramagadhakkhettādisadisaṃ samaṃ bhūmiṭṭhānaṃ. Pokkharaṇirāmaṇeyyakanti jetavanapokkharaṇigaggarāpokkharaṇisadisānaṃ vaṭṭacaturassadīghavaṅkādisaṇṭhānānaṃ pokkharaṇīnaṃ sannivesanaṭṭhānaṃ. Ukkūlavikūlanti ukkūlañca vikūlañca. Tattha ukkūlaṃ unnataṭṭhānaṃ, vikūlaṃ ninnaṭṭhānaṃ. Nadīvidugganti nadīnaṃ bhinnaṭṭhānaṃ taṃ duggamattā nadīvidugganti vuccati. Khāṇukaṇṭakaṭṭhānanti tatthajātakānañceva āhariyamānānañca khāṇukaṇṭakādīnaṃ patiṭṭhānaṭṭhānaṃ. Pabbatavisamanti girivisamaṃ. Ye odakāti ye ca udake jāyanti, teyeva bahutarā. Ito kira suvaṇṇabhūmi sattamattāni yojanasatāni hoti, ekena vātena gacchantī nāvā sattahi ahorattehi gacchati. Athekasmiṃ samaye evaṃ gacchantī nāvā sattāhampi nandiyāvaṭṭamacchapiṭṭheneva gatā. Evaṃ odakānaṃ sattānaṃ bahubhāvo veditabbo.
ಅಪಿಚ ಥಲಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪರಿತ್ತಭಾವೇನ ಉದಕಸ್ಸ ಚ ಬಹುಭಾವೇನಾಪಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಮಹಾತಳಾಕೇ ಏಕೋವ ಉಪ್ಪಲಗಚ್ಛೋ ಅಸ್ಸ, ತಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಚ ಪಣ್ಣಾನಿ, ಮಜ್ಝೇ ಚ ಏಕಂ ಉಪ್ಪಲಮಕುಲಂ ಅಸ್ಸ। ಏವಮೇವಂ ಚತ್ತಾರಿ ಪಣ್ಣಾನಿ ವಿಯ ಚತ್ತಾರೋ ದೀಪಾ, ಮಜ್ಝೇ ಉಪ್ಪಲಮಕುಲಂ ವಿಯ ಸಿನೇರುಪಬ್ಬತೋ, ಸೇಸಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಉದಕಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಓಕಾಸೋ। ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಇದ್ಧಿಮನ್ತಾನಂ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಆಕಾಸೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾದೀಪಾ ಚತ್ತಾರಿ ಪಣ್ಣಾನಿ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಸಿನೇರುಪಬ್ಬತೋ ಮಜ್ಝೇ ಉಪ್ಪಲಮಕುಲಂ ವಿಯ, ಸೇಸಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಉದಕಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಓಕಾಸೋ। ಏವಂ ಮಹನ್ತೇ ಉದಕೇ ಜಾತತ್ತಾ ಓದಕಾವ ಬಹುತರಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
Apica thalaṭṭhānassa parittabhāvena udakassa ca bahubhāvenāpi ayamattho veditabbo. Yathā hi mahātaḷāke ekova uppalagaccho assa, tassa cattāri ca paṇṇāni, majjhe ca ekaṃ uppalamakulaṃ assa. Evamevaṃ cattāri paṇṇāni viya cattāro dīpā, majjhe uppalamakulaṃ viya sinerupabbato, sesaṃ udakaṃ viya udakaparikkhitto okāso. Tassa mahantabhāvo iddhimantānaṃ pākaṭo hoti. Tesañhi ākāsena gacchantānaṃ cattāro mahādīpā cattāri paṇṇāni viya upaṭṭhahanti, sinerupabbato majjhe uppalamakulaṃ viya, sesaṃ udakaṃ viya udakaparikkhitto okāso. Evaṃ mahante udake jātattā odakāva bahutarā veditabbā.
೩೨೩. ದುತಿಯಾದೀಸು ಅಞ್ಞತ್ರ ಮನುಸ್ಸೇಹೀತಿ ಇಧ ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ ಅಞ್ಞತ್ರ ಮನುಸ್ಸೇಹೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ।
323. Dutiyādīsu aññatra manussehīti idha cattāro apāyā aññatra manussehīti adhippetā.
ಮಜ್ಝಿಮೇಸು ಜನಪದೇಸೂತಿ ‘‘ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಗಜಙ್ಗಲಂ ನಾಮ ನಿಗಮೋ, ತಸ್ಸ ಪರೇನ ಮಹಾಸಾಲಾ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ। ಪುರತ್ಥಿಮದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ ಸಲ್ಲವತೀ ನಾಮ ನದೀ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ। ದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ ಸೇತಕಣ್ಣಿಕಂ ನಾಮ ನಿಗಮೋ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ। ಪಚ್ಛಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಥೂಣಂ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಾಮೋ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ। ಉತ್ತರಾಯ ದಿಸಾಯ ಉಸೀರದ್ಧಜೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋ, ತತೋ ಪರಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ, ಓರತೋ ಮಜ್ಝೇ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೫೯) ಏವಂ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನೇ ಜನಪದೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಜನಪದೋ ಮುದಿಙ್ಗಸಣ್ಠಾನೋ ಉಜುಕೇನ ಕತ್ಥಚಿ ಅಸೀತಿಯೋಜನೋ ಹೋತಿ, ಕತ್ಥಚಿ ಯೋಜನಸತಿಕೋ, ಕತ್ಥಚಿ ದ್ವಿಯೋಜನಸತಿಕೋ, ಮಜ್ಝೇನ ಪನ ತಿಯೋಜನಸತಿಕೋ, ಪರಿಯನ್ತಪರಿಕ್ಖೇಪೇನ ನವಮತ್ತಯೋಜನಸತಿಕೋ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಕೇ ಠಾನೇ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಮಹಾಸಾವಕಾ ಬುದ್ಧುಪಟ್ಠಾಕಾ ಬುದ್ಧಸಾವಕಾ ಬುದ್ಧಮಾತಾ ಬುದ್ಧಪಿತಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ರಾಜಾತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನ್ತಿ। ಅಪಿಚ ಉಪಾದಾಯುಪಾದಾಯಾಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಪದೇಸೋ ಲಬ್ಭತಿ। ಸಕಲೋಪಿ ಹಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೋ ಮಜ್ಝಿಮಪದೇಸೋ ನಾಮ, ಸೇಸದೀಪಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಾ ಜನಪದಾ। ತಮ್ಬಪಣ್ಣಿದೀಪೇ ಅನುರಾಧಪುರಂ ಮಜ್ಝಿಮಪದೇಸೋ ನಾಮ, ಸೇಸೋ ಪಚ್ಚನ್ತೋತಿ ಏವಂ ನಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
Majjhimesu janapadesūti ‘‘puratthimāya disāya gajaṅgalaṃ nāma nigamo, tassa parena mahāsālā, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Puratthimadakkhiṇāya disāya sallavatī nāma nadī, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Uttarāya disāya usīraddhajo nāma pabbato, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe’’ti (mahāva. 259) evaṃ paricchinne janapadeti attho. Ayañhi janapado mudiṅgasaṇṭhāno ujukena katthaci asītiyojano hoti, katthaci yojanasatiko, katthaci dviyojanasatiko, majjhena pana tiyojanasatiko, pariyantaparikkhepena navamattayojanasatiko hoti. Ettake ṭhāne buddhapaccekabuddhā mahāsāvakā buddhupaṭṭhākā buddhasāvakā buddhamātā buddhapitā cakkavattī rājāti ime sattā nibbattanti. Apica upādāyupādāyāpi majjhimapadeso labbhati. Sakalopi hi jambudīpo majjhimapadeso nāma, sesadīpā paccantimā janapadā. Tambapaṇṇidīpe anurādhapuraṃ majjhimapadeso nāma, seso paccantoti evaṃ nayo veditabbo.
೩೨೪. ಪಞ್ಞವನ್ತೋ ಅಜಳಾ ಅನೇಳಮೂಗಾತಿ ಏತ್ಥ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಪಞ್ಞಾ, ಝಾನಪಞ್ಞಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾ, ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾ, ಫಲಪಞ್ಞಾತಿ ಏತಾಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಪಞ್ಞವನ್ತೋ ನಾಮ, ಅಮೂಳ್ಹಾ ಅಜಳಾ ನಾಮ। ಯೇಸಂ ಏಳಾ ಮುಖತೋ ನ ಗಲತಿ, ತೇ ಅನೇಳಮೂಗಾ ನಾಮ, ಅನೇಳಮುಖಾ ನಿದ್ದೋಸಮುಖಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಬಲಾತಿ ಸಮತ್ಥಾ, ಕಾಯಬಲೇನ ಚೇವ ಞಾಣಬಲೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಅತ್ಥಮಞ್ಞಾತುನ್ತಿ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಂ ಕಾರಣಾಕಾರಣಂ ಜಾನಿತುಂ। ದುಪ್ಪಞ್ಞಾತಿ ಅಪ್ಪಞ್ಞಾ ನಿಪ್ಪಞ್ಞಾ। ಜಳಾತಿ ಮನ್ದಾ ಮೋಮೂಹಾ।
324.Paññavantoajaḷā aneḷamūgāti ettha kammassakatapaññā, jhānapaññā vipassanāpaññā, maggapaññā, phalapaññāti etāhi samannāgatā paññavanto nāma, amūḷhā ajaḷā nāma. Yesaṃ eḷā mukhato na galati, te aneḷamūgā nāma, aneḷamukhā niddosamukhāti attho. Paṭibalāti samatthā, kāyabalena ceva ñāṇabalena ca samannāgatā. Atthamaññātunti atthānatthaṃ kāraṇākāraṇaṃ jānituṃ. Duppaññāti appaññā nippaññā. Jaḷāti mandā momūhā.
೩೨೫. ಅರಿಯೇನ ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖುನಾತಿ ಸಹವಿಪಸ್ಸನೇನ ಮಗ್ಗೇನ। ಅವಿಜ್ಜಾಗತಾತಿ ಅವಿಜ್ಜನ್ಧಕಾರೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ।
325.Ariyena paññācakkhunāti sahavipassanena maggena. Avijjāgatāti avijjandhakārena samannāgatā.
೩೨೬. ಯೇ ಲಭನ್ತಿ ತಥಾಗತಂ ದಸ್ಸನಾಯಾತಿ ಯೇ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಗುಣೇ ಜಾನಿತ್ವಾ ತಥಾಗತಂ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಲಭನ್ತಿ।
326.Ye labhanti tathāgataṃ dassanāyāti ye tathāgatassa guṇe jānitvā tathāgataṃ cakkhuviññāṇena passituṃ labhanti.
೩೨೭. ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತನ್ತಿ ತಥಾಗತೇನ ಪವೇದಿತಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಕಥಿತಂ। ಸವನಾಯಾತಿ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಸೋತುಂ।
327.Tathāgatappaveditanti tathāgatena paveditaṃ pakāsetvā kathitaṃ. Savanāyāti sotaviññāṇena sotuṃ.
೩೨೮. ಧಾರೇನ್ತೀತಿ ನ ಪಮ್ಮುಸ್ಸನ್ತಿ।
328.Dhārentīti na pammussanti.
೩೨೯. ಧಾತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅತ್ಥಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಪಗುಣಾಯ ಪಾಳಿಯಾ ಅತ್ಥಾನತ್ಥಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖನ್ತಿ।
329.Dhātānaṃ dhammānaṃ atthaṃ upaparikkhantīti paguṇāya pāḷiyā atthānatthaṃ upaparikkhanti.
೩೩೦. ಅತ್ಥಮಞ್ಞಾಯ ಧಮ್ಮಮಞ್ಞಾಯಾತಿ ಅಟ್ಠಕಥಞ್ಚ ಪಾಳಿಞ್ಚ ಜಾನಿತ್ವಾ। ಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಅನುಲೋಮಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇನ್ತಿ।
330.Atthamaññāya dhammamaññāyāti aṭṭhakathañca pāḷiñca jānitvā. Dhammānudhammaṃ paṭipajjantīti anulomapaṭipadaṃ pūrenti.
೩೩೧. ಸಂವೇಜನೀಯೇಸು ಠಾನೇಸೂತಿ ಸಂವೇಗಜನಕೇಸು ಕಾರಣೇಸು। ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಸಂವೇಗಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ।
331.Saṃvejanīyesu ṭhānesūti saṃvegajanakesu kāraṇesu. Saṃvijjantīti saṃvegaṃ āpajjanti.
೩೩೨. ಯೋನಿಸೋ ಪದಹನ್ತೀತಿ ಉಪಾಯೇನ ಪಧಾನವೀರಿಯಂ ಕರೋನ್ತಿ।
332.Yoniso padahantīti upāyena padhānavīriyaṃ karonti.
೩೩೩. ವವಸ್ಸಗ್ಗಾರಮ್ಮಣನ್ತಿ ವವಸ್ಸಗ್ಗೋ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಲಭನ್ತಿ ಸಮಾಧಿನ್ತಿ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿಞ್ಚ ಫಲಸಮಾಧಿಞ್ಚ ಪಾಪುಣನ್ತಿ।
333.Vavassaggārammaṇanti vavassaggo vuccati nibbānaṃ, taṃ ārammaṇaṃ karitvāti attho. Labhanti samādhinti maggasamādhiñca phalasamādhiñca pāpuṇanti.
೩೩೪. ಅನ್ನಗ್ಗರಸಗ್ಗಾನನ್ತಿ ಉತ್ತಮನ್ನಾನಞ್ಚ ಉತ್ತಮರಸಾನಞ್ಚ। ಉಞ್ಛೇನ ಕಪಾಲಾಭತೇನ ಯಾಪೇನ್ತೀತಿ ಉಞ್ಛಾಚಾರೇನ ವನಮೂಲಫಲಾಫಲೇನ ವಾ ಕಪಾಲೇನ ಆಭತಭತ್ತೇನ ವಾ ಯಾಪೇನ್ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಯೋ ಕಸ್ಸಚಿದೇವ ಖಾದನೀಯಸ್ಸ ಭೋಜನೀಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಚಿತ್ತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ತಂಖಣಂಯೇವ ನ ತಂ ಲಭತಿ, ಅಯಂ ಅನ್ನಗ್ಗರಸಗ್ಗಾನಂ ನ ಲಾಭೀ ನಾಮ। ಯಸ್ಸಪಿ ತಂಖಣಂಯೇವ ಲಭಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಗನ್ಧರಸಾ ಅಮನಾಪಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಅನ್ನಗ್ಗರಸಗ್ಗಾನಂ ನ ಲಾಭೀ ನಾಮ। ಯಸ್ಸ ಪನ ವಣ್ಣಗನ್ಧರಸಾ ಪಟಿಲಭನ್ತಿ, ಮನಾಪಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅಯಂ ಅನ್ನಗ್ಗರಸಗ್ಗಾನಂ ಲಾಭೀ ನಾಮ। ಸೋ ಉತ್ತಮಕೋಟಿಯಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ರಾಜಾ, ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ಧಮ್ಮಾಸೋಕೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಹಿ ಯಸ್ಸ ಭತ್ತಸ್ಸ ಏಕಪಾತಿ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ಅಗ್ಘತಿ, ಇದಂ ಅನ್ನಗ್ಗರಸಗ್ಗಂ ನಾಮ। ಯಂ ಪನ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಉತ್ತಮಪಣೀತಂ ಭತ್ತಂ ದೇನ್ತಿ, ಇದಂ ಕಿಂ ನಾಮಾತಿ? ಇದಂ ಉಞ್ಛೇನ ಕಪಾಲಾಭತೇನ ಯಾಪೇನ್ತೇ ಉಪಾದಾಯ ಅನ್ನಗ್ಗರಸಗ್ಗಂ ನಾಮ ವುಚ್ಚತೀತಿ।
334.Annaggarasaggānanti uttamannānañca uttamarasānañca. Uñchena kapālābhatena yāpentīti uñchācārena vanamūlaphalāphalena vā kapālena ābhatabhattena vā yāpenti. Ettha ca yo kassacideva khādanīyassa bhojanīyassa atthāya citte uppanne taṃkhaṇaṃyeva na taṃ labhati, ayaṃ annaggarasaggānaṃ na lābhī nāma. Yassapi taṃkhaṇaṃyeva labhitvā olokentassa vaṇṇagandharasā amanāpā honti, ayampi annaggarasaggānaṃ na lābhī nāma. Yassa pana vaṇṇagandharasā paṭilabhanti, manāpā honti, ayaṃ annaggarasaggānaṃ lābhī nāma. So uttamakoṭiyā cakkavattī rājā, heṭṭhimakoṭiyā dhammāsoko veditabbo. Saṅkhepato hi yassa bhattassa ekapāti satasahassaṃ agghati, idaṃ annaggarasaggaṃ nāma. Yaṃ pana bhikkhusaṅghaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā manussā uttamapaṇītaṃ bhattaṃ denti, idaṃ kiṃ nāmāti? Idaṃ uñchena kapālābhatena yāpente upādāya annaggarasaggaṃ nāma vuccatīti.
೩೩೫. ಅತ್ಥರಸಸ್ಸಾತಿಆದೀಸು ಅತ್ಥರಸೋ ನಾಮ ಚತ್ತಾರಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಿ, ಧಮ್ಮರಸೋ ನಾಮ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ, ವಿಮುತ್ತಿರಸೋ ನಾಮ ಅಮತನಿಬ್ಬಾನಂ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
335.Attharasassātiādīsu attharaso nāma cattāri sāmaññaphalāni, dhammaraso nāma cattāro maggā, vimuttiraso nāma amatanibbānaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.
ಚತುತ್ಥವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ।
Catutthavaggavaṇṇanā.
ಜಮ್ಬುದೀಪಪೇಯ್ಯಾಲೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
Jambudīpapeyyālo niṭṭhito.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ • Aṅguttaranikāya / ೧೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ • 16. Ekadhammapāḷi
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ೧೬. ಏಕಧಮ್ಮಪಾಳಿ • 16. Ekadhammapāḷi
