Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ (അട്ഠകഥാ) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)

    ൧൬. ഏകധമ്മപാളി

    16. Ekadhammapāḷi

    (൧൬) ൧. ഏകധമ്മപാളി-പഠമവഗ്ഗവണ്ണനാ

    (16) 1. Ekadhammapāḷi-paṭhamavaggavaṇṇanā

    ൨൯൬. ഏകധമ്മപാളിയം ഏകധമ്മോതി ഏകസഭാവോ. ഏകന്തനിബ്ബിദായാതി ഏകന്തേന വട്ടേ നിബ്ബിന്ദനത്ഥായ ഉക്കണ്ഠനത്ഥായ. വിരാഗായാതി വട്ടേ വിരജ്ജനത്ഥായ, രാഗാദീനം വാ കിലേസാനം വിരജ്ജനായ വിഗമായ. നിരോധായാതി രാഗാദീനം നിരോധായ അപ്പവത്തികരണത്ഥായ, വട്ടസ്സേവ വാ നിരുജ്ഝനത്ഥായ. ഉപസമായാതി കിലേസവൂപസമനത്ഥായ, അഭിഞ്ഞായാതി അനിച്ചാദിവസേന ലക്ഖണത്തയം ആരോപേത്വാ അഭിജാനനത്ഥായ. സമ്ബോധായാതി ചതുന്നം സച്ചാനം ബുജ്ഝനത്ഥായ, ‘‘ബോധി വുച്ചതി ചതൂസു മഗ്ഗേസു ഞാണ’’ന്തി (മഹാനി॰ ൧൯൧; ചൂളനി॰ ഖഗ്ഗവിസാണസുത്തനിദ്ദേസോ ൧൨൧) ഏവം വുത്തസ്സ വാ ചതുമഗ്ഗഞാണസ്സ പടിവിജ്ഝനത്ഥായ. നിബ്ബാനായാതി അപ്പച്ചയനിബ്ബാനസ്സ സച്ഛികരണത്ഥായ.

    296. Ekadhammapāḷiyaṃ ekadhammoti ekasabhāvo. Ekantanibbidāyāti ekantena vaṭṭe nibbindanatthāya ukkaṇṭhanatthāya. Virāgāyāti vaṭṭe virajjanatthāya, rāgādīnaṃ vā kilesānaṃ virajjanāya vigamāya. Nirodhāyāti rāgādīnaṃ nirodhāya appavattikaraṇatthāya, vaṭṭasseva vā nirujjhanatthāya. Upasamāyāti kilesavūpasamanatthāya, abhiññāyāti aniccādivasena lakkhaṇattayaṃ āropetvā abhijānanatthāya. Sambodhāyāti catunnaṃ saccānaṃ bujjhanatthāya, ‘‘bodhi vuccati catūsu maggesu ñāṇa’’nti (mahāni. 191; cūḷani. khaggavisāṇasuttaniddeso 121) evaṃ vuttassa vā catumaggañāṇassa paṭivijjhanatthāya. Nibbānāyāti appaccayanibbānassa sacchikaraṇatthāya.

    ഇതി ഭഗവാ ഇമേഹി സത്തഹി പദേഹി ബുദ്ധാനുസ്സതികമ്മട്ഠാനസ്സ വണ്ണം കഥേസി. കസ്മാ? മഹാജനസ്സ ഉസ്സാഹജനനത്ഥം വിസകണ്ടകവാണിജോ വിയ അത്തനോ പണിയസ്സ. വിസകണ്ടകവാണിജോ നാമ ഗുളവാണിജോ വുച്ചതി. സോ കിര ഗുളഫാണിതഖണ്ഡസക്കരാദീനി സകടേനാദായ പച്ചന്തഗാമം ഗന്ത്വാ ‘‘വിസകണ്ടകം ഗണ്ഹഥ, വിസകണ്ടകം ഗണ്ഹഥാ’’തി ഉഗ്ഘോസേസി. തം സുത്വാ ഗാമികാ ‘‘വിസം നാമ കക്ഖളം ഘോരം. യോ നം ഖാദതി, സോ മരതി. കണ്ടകമ്പി വിജ്ഝിത്വാ മാരേതി, ഉഭോപേതേ കക്ഖളാ. കോ ഏത്ഥ ആനിസംസോ’’തി ഗേഹദ്വാരാനി ഥകേസും, ദാരകേ ച പലാപേസും. തം ദിസ്വാ വാണിജോ ‘അവോഹാരകുസലാ ഇമേ ഗാമികാ, ഹന്ദ നേ ഉപായേന ഗാഹാപേമീ’’തി ‘‘അതിമധുരം ഗണ്ഹഥ, അതിസാദും ഗണ്ഹഥ, ഗുളം ഫാണിതം സക്കരം സമഗ്ഘം ലബ്ഭതി, കൂടമാസകകൂടകഹാപണാദീഹി വാപി ലബ്ഭതീ’’തി ഉഗ്ഘോസേസി. തം സുത്വാ ഗാമികാ തുട്ഠപഹട്ഠാ വഗ്ഗവഗ്ഗാ ഗന്ത്വാ ബഹുമ്പി മൂലം ദത്വാ അഗ്ഗഹേസും.

    Iti bhagavā imehi sattahi padehi buddhānussatikammaṭṭhānassa vaṇṇaṃ kathesi. Kasmā? Mahājanassa ussāhajananatthaṃ visakaṇṭakavāṇijo viya attano paṇiyassa. Visakaṇṭakavāṇijo nāma guḷavāṇijo vuccati. So kira guḷaphāṇitakhaṇḍasakkarādīni sakaṭenādāya paccantagāmaṃ gantvā ‘‘visakaṇṭakaṃ gaṇhatha, visakaṇṭakaṃ gaṇhathā’’ti ugghosesi. Taṃ sutvā gāmikā ‘‘visaṃ nāma kakkhaḷaṃ ghoraṃ. Yo naṃ khādati, so marati. Kaṇṭakampi vijjhitvā māreti, ubhopete kakkhaḷā. Ko ettha ānisaṃso’’ti gehadvārāni thakesuṃ, dārake ca palāpesuṃ. Taṃ disvā vāṇijo ‘avohārakusalā ime gāmikā, handa ne upāyena gāhāpemī’’ti ‘‘atimadhuraṃ gaṇhatha, atisāduṃ gaṇhatha, guḷaṃ phāṇitaṃ sakkaraṃ samagghaṃ labbhati, kūṭamāsakakūṭakahāpaṇādīhi vāpi labbhatī’’ti ugghosesi. Taṃ sutvā gāmikā tuṭṭhapahaṭṭhā vaggavaggā gantvā bahumpi mūlaṃ datvā aggahesuṃ.

    തത്ഥ വിസകണ്ടകവാണിജസ്സ ‘‘വിസകണ്ടകം ഗണ്ഹഥാ’’തി ഉഗ്ഘോസനം വിയ ഭഗവതോ ബുദ്ധാനുസ്സതികമ്മട്ഠാനകഥനം, വിസകണ്ടകേ വണ്ണം കഥേത്വാ തസ്സ ഗഹണത്ഥായ മഹാജനസ്സ ഉസ്സാഹകരണം വിയ ഇമേഹി സത്തഹി പദേഹി ബുദ്ധാനുസ്സതികമ്മട്ഠാനസ്സ വണ്ണഭണനേന തസ്സ മഹാജനസ്സ ഉസ്സാഹകരണം.

    Tattha visakaṇṭakavāṇijassa ‘‘visakaṇṭakaṃ gaṇhathā’’ti ugghosanaṃ viya bhagavato buddhānussatikammaṭṭhānakathanaṃ, visakaṇṭake vaṇṇaṃ kathetvā tassa gahaṇatthāya mahājanassa ussāhakaraṇaṃ viya imehi sattahi padehi buddhānussatikammaṭṭhānassa vaṇṇabhaṇanena tassa mahājanassa ussāhakaraṇaṃ.

    കതമോ ഏകധമ്മോതി കഥേതുകമ്യതാപുച്ഛാ. ബുദ്ധാനുസ്സതീതി ബുദ്ധം ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നാ അനുസ്സതി, ബുദ്ധഗുണാരമ്മണായ സതിയാ ഏതം അധിവചനം. തം പനേതം ബുദ്ധാനുസ്സതികമ്മട്ഠാനം ദുവിധം ഹോതി ചിത്തസമ്പഹംസനത്ഥഞ്ചേവ വിപസ്സനത്ഥഞ്ച. കഥം? യദാ ഹി അസുഭാരമ്മണേസു അഞ്ഞതരം ഭാവേന്തസ്സ ഭിക്ഖുനോ ചിത്തുപ്പാദോ ഉപഹഞ്ഞതി ഉക്കണ്ഠതി നിരസ്സാദോ ഹോതി, വീഥിം നപ്പടിപജ്ജതി, കൂടഗോണോ വിയ ഇതോ ചിതോ ച വിധാവതി. തസ്മിം ഖണേ ഏസ മൂലകമ്മട്ഠാനം പഹായ ‘‘ഇതിപി സോ ഭഗവാ’’തിആദിനാ നയേന തഥാഗതസ്സ ലോകിയലോകുത്തരഗുണേ അനുസ്സരതി. തസ്സേവം ബുദ്ധം അനുസ്സരന്തസ്സ ചിത്തുപ്പാദോ പസീദതി, വിനീവരണോ ഹോതി . സോ തം ചിത്തം ഏവം ദമേത്വാ പുന മൂലകമ്മട്ഠാനംയേവ മനസി കരോതി. കഥം? യഥാ നാമ ബലവാ പുരിസോ കൂടാഗാരകണ്ണികത്ഥായ മഹാരുക്ഖം ഛിന്ദന്തോ സാഖാപലാസച്ഛേദനമത്തേനേവ ഫരസുധാരായ വിപന്നായ മഹാരുക്ഖം ഛിന്ദിതും അസക്കോന്തോപി ധുരനിക്ഖേപം അകത്വാവ കമ്മാരസാലം ഗന്ത്വാ തിഖിണം ഫരസും കാരാപേത്വാ പുന തം ഛിന്ദേയ്യ. ഏവംസമ്പദമിദം ദട്ഠബ്ബം. സോ ഏവം ബുദ്ധാനുസ്സതിവസേന ചിത്തം പരിദമേത്വാ പുന മൂലകമ്മട്ഠാനം മനസികരോന്തോ അസുഭാരമ്മണം പഠമജ്ഝാനം നിബ്ബത്തേത്വാ ഝാനങ്ഗാനി സമ്മസിത്വാ അരിയഭൂമിം ഓക്കമതി. ഏവം താവ ചിത്തസമ്പഹംസനത്ഥം ഹോതി.

    Katamo ekadhammoti kathetukamyatāpucchā. Buddhānussatīti buddhaṃ ārabbha uppannā anussati, buddhaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Taṃ panetaṃ buddhānussatikammaṭṭhānaṃ duvidhaṃ hoti cittasampahaṃsanatthañceva vipassanatthañca. Kathaṃ? Yadā hi asubhārammaṇesu aññataraṃ bhāventassa bhikkhuno cittuppādo upahaññati ukkaṇṭhati nirassādo hoti, vīthiṃ nappaṭipajjati, kūṭagoṇo viya ito cito ca vidhāvati. Tasmiṃ khaṇe esa mūlakammaṭṭhānaṃ pahāya ‘‘itipi so bhagavā’’tiādinā nayena tathāgatassa lokiyalokuttaraguṇe anussarati. Tassevaṃ buddhaṃ anussarantassa cittuppādo pasīdati, vinīvaraṇo hoti . So taṃ cittaṃ evaṃ dametvā puna mūlakammaṭṭhānaṃyeva manasi karoti. Kathaṃ? Yathā nāma balavā puriso kūṭāgārakaṇṇikatthāya mahārukkhaṃ chindanto sākhāpalāsacchedanamatteneva pharasudhārāya vipannāya mahārukkhaṃ chindituṃ asakkontopi dhuranikkhepaṃ akatvāva kammārasālaṃ gantvā tikhiṇaṃ pharasuṃ kārāpetvā puna taṃ chindeyya. Evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. So evaṃ buddhānussativasena cittaṃ paridametvā puna mūlakammaṭṭhānaṃ manasikaronto asubhārammaṇaṃ paṭhamajjhānaṃ nibbattetvā jhānaṅgāni sammasitvā ariyabhūmiṃ okkamati. Evaṃ tāva cittasampahaṃsanatthaṃ hoti.

    യദാ പനേസ ബുദ്ധാനുസ്സതിം അനുസ്സരിത്വാ ‘‘കോ അയം ഇതിപി സോ ഭഗവാതിആദിനാ നയേന അനുസ്സരി, ഇത്ഥി നു ഖോ പുരിസോ നു ഖോ ദേവമനുസ്സമാരബ്രഹ്മാനം അഞ്ഞതരോ നു ഖോ’’തി പരിഗ്ഗണ്ഹന്തോ ‘‘ന അഞ്ഞോ കോചി, സതിസമ്പയുത്തം പന ചിത്തമേവ അനുസ്സരീ’’തി ദിസ്വാ ‘‘തം ഖോ പനേതം ചിത്തം ഖന്ധതോ വിഞ്ഞാണക്ഖന്ധോ ഹോതി, തേന സമ്പയുത്താ വേദനാ വേദനാക്ഖന്ധോ, തേന സമ്പയുത്താ സഞ്ഞാ സഞ്ഞാക്ഖന്ധോ, സഹജാതാ ഫസ്സാദയോ സങ്ഖാരക്ഖന്ധോതി ഇമേ ചത്താരോ അരൂപക്ഖന്ധാ ഹോന്തീ’’തി അരൂപഞ്ച വവത്ഥപേത്വാ തസ്സ നിസ്സയം പരിയേസന്തോ ഹദയവത്ഥും ദിസ്വാ തസ്സ നിസ്സയാനി ചത്താരി മഹാഭൂതാനി, താനി ഉപാദായ പവത്താനി സേസഉപാദാരൂപാനി ച പരിഗ്ഗഹേത്വാ ‘‘സബ്ബമ്പേതം രൂപം രൂപക്ഖന്ധോ’’തി വവത്ഥപേത്വാ ‘‘ഇദഞ്ച രൂപം പുരിമഞ്ച അരൂപ’’ന്തി സങ്ഖേപതോ രൂപാരൂപം, പഭേദതോ പഞ്ചക്ഖന്ധേ പുന ‘‘സങ്ഖേപതോ പഞ്ചപേതേ ഖന്ധാ ദുക്ഖസച്ച’’ന്തി ദുക്ഖസച്ചം വവത്ഥപേത്വാ ‘‘തസ്സ പഭാവികാ തണ്ഹാ സമുദയസച്ചം, തസ്സാ നിരോധോ നിരോധസച്ചം, നിരോധപജാനനാ പടിപദാ മഗ്ഗസച്ച’’ന്തി ഏവം പുബ്ബഭാഗേ ചത്താരി ച സച്ചാനി വവത്ഥപേത്വാ പടിപാടിയാ അരിയഭൂമിം ഓക്കമതി. തദാസ്സ ഇമം കമ്മട്ഠാനം വിപസ്സനത്ഥം നാമ ഹോതി. അയം ഖോതിആദി അപ്പനാവാരോ വുത്തനയേനേവ വേദിതബ്ബോ.

    Yadā panesa buddhānussatiṃ anussaritvā ‘‘ko ayaṃ itipi so bhagavātiādinā nayena anussari, itthi nu kho puriso nu kho devamanussamārabrahmānaṃ aññataro nu kho’’ti pariggaṇhanto ‘‘na añño koci, satisampayuttaṃ pana cittameva anussarī’’ti disvā ‘‘taṃ kho panetaṃ cittaṃ khandhato viññāṇakkhandho hoti, tena sampayuttā vedanā vedanākkhandho, tena sampayuttā saññā saññākkhandho, sahajātā phassādayo saṅkhārakkhandhoti ime cattāro arūpakkhandhā hontī’’ti arūpañca vavatthapetvā tassa nissayaṃ pariyesanto hadayavatthuṃ disvā tassa nissayāni cattāri mahābhūtāni, tāni upādāya pavattāni sesaupādārūpāni ca pariggahetvā ‘‘sabbampetaṃ rūpaṃ rūpakkhandho’’ti vavatthapetvā ‘‘idañca rūpaṃ purimañca arūpa’’nti saṅkhepato rūpārūpaṃ, pabhedato pañcakkhandhe puna ‘‘saṅkhepato pañcapete khandhā dukkhasacca’’nti dukkhasaccaṃ vavatthapetvā ‘‘tassa pabhāvikā taṇhā samudayasaccaṃ, tassā nirodho nirodhasaccaṃ, nirodhapajānanā paṭipadā maggasacca’’nti evaṃ pubbabhāge cattāri ca saccāni vavatthapetvā paṭipāṭiyā ariyabhūmiṃ okkamati. Tadāssa imaṃ kammaṭṭhānaṃ vipassanatthaṃ nāma hoti. Ayaṃ khotiādi appanāvāro vuttanayeneva veditabbo.

    ൨൯൭. ധമ്മാനുസ്സതിആദീസുപി ഏസേവ നയോ. അയം പനേത്ഥ വചനത്ഥോ – ധമ്മം ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നാ അനുസ്സതി ധമ്മാനുസ്സതി, സ്വാക്ഖാതതാദിധമ്മഗുണാരമ്മണായ സതിയാ ഏതം അധിവചനം. സങ്ഘം ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നാ അനുസ്സതി സങ്ഘാനുസ്സതി, സുപ്പടിപന്നതാദിസങ്ഘഗുണാരമ്മണായ സതിയാ ഏതം അധിവചനം. സീലം ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നാ അനുസ്സതി സീലാനുസ്സതി, അഖണ്ഡതാദിസീലഗുണാരമ്മണായ സതിയാ ഏതം അധിവചനം. ചാഗം ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നാ അനുസ്സതി ചാഗാനുസ്സതി, മുത്തചാഗതാദിചാഗഗുണാരമ്മണായ സതിയാ ഏതം അധിവചനം. ദേവതാ ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നാ അനുസ്സതി ദേവതാനുസ്സതി, ദേവതാ സക്ഖിട്ഠാനേ ഠപേത്വാ അത്തനോ സദ്ധാദിഗുണാരമ്മണായ സതിയാ ഏതം അധിവചനം. ആനാപാനേ ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നാ സതി ആനാപാനസ്സതി, അസ്സാസപസ്സാസനിമിത്താരമ്മണായ സതിയാ ഏതം അധിവചനം. മരണം ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നാ സതി മരണസ്സതി, ജീവിതിന്ദ്രിയുപച്ഛേദാരമ്മണായ സതിയാ ഏതം അധിവചനം. കേസാദിഭേദം രൂപകായം ഗതാ, കായേ വാ ഗതാതി കായഗതാ, കായഗതാ ച സാ സതി ചാതി കായഗതാസതീതി വത്തബ്ബേ രസ്സം അകത്വാ കായഗതാസതീതി വുത്താ. കേസാദികായകോട്ഠാസനിമിത്താരമ്മണായ സതിയാ ഏതം അധിവചനം. ഉപസമം ആരബ്ഭ ഉപ്പന്നാ അനുസ്സതി ഉപസമാനുസ്സതി, സബ്ബദുക്ഖൂപസമാരമ്മണായ സതിയാ ഏതം അധിവചനം. ദുവിധോ വാ ഉപസമോ അച്ചന്തൂപസമോ ച ഖയൂപസമോ ച. തത്ഥ അച്ചന്തൂപസമോ നാമ നിബ്ബാനം, ഖയൂപസമോ നാമ മഗ്ഗോ. ഏവമേതം ദുവിധമ്പി ഉപസമം അനുസ്സരന്തസ്സ ഉപ്പന്നാ സതി ഉപസമാനുസ്സതീതി അയമേത്ഥ അത്ഥോ. ഇതി ഇമേസു ദസസു കമ്മട്ഠാനേസു ആനാപാനസ്സതി മരണസ്സതി കായഗതാസതീതി ഇമാനി തീണി വിപസ്സനത്ഥാനേവ ഹോന്തി, സേസാനി സത്ത ചിത്തസമ്പഹംസനത്ഥാനിപി ഹോന്തീതി.

    297.Dhammānussatiādīsupi eseva nayo. Ayaṃ panettha vacanattho – dhammaṃ ārabbha uppannā anussati dhammānussati, svākkhātatādidhammaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Saṅghaṃ ārabbha uppannā anussati saṅghānussati, suppaṭipannatādisaṅghaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Sīlaṃ ārabbha uppannā anussati sīlānussati, akhaṇḍatādisīlaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Cāgaṃ ārabbha uppannā anussati cāgānussati, muttacāgatādicāgaguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Devatā ārabbha uppannā anussati devatānussati, devatā sakkhiṭṭhāne ṭhapetvā attano saddhādiguṇārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Ānāpāne ārabbha uppannā sati ānāpānassati, assāsapassāsanimittārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Maraṇaṃ ārabbha uppannā sati maraṇassati, jīvitindriyupacchedārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Kesādibhedaṃ rūpakāyaṃ gatā, kāye vā gatāti kāyagatā, kāyagatā ca sā sati cāti kāyagatāsatīti vattabbe rassaṃ akatvā kāyagatāsatīti vuttā. Kesādikāyakoṭṭhāsanimittārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Upasamaṃ ārabbha uppannā anussati upasamānussati, sabbadukkhūpasamārammaṇāya satiyā etaṃ adhivacanaṃ. Duvidho vā upasamo accantūpasamo ca khayūpasamo ca. Tattha accantūpasamo nāma nibbānaṃ, khayūpasamo nāma maggo. Evametaṃ duvidhampi upasamaṃ anussarantassa uppannā sati upasamānussatīti ayamettha attho. Iti imesu dasasu kammaṭṭhānesu ānāpānassati maraṇassati kāyagatāsatīti imāni tīṇi vipassanatthāneva honti, sesāni satta cittasampahaṃsanatthānipi hontīti.

    പഠമവഗ്ഗവണ്ണനാ.

    Paṭhamavaggavaṇṇanā.

    ൧൬. ഏകധമ്മപാളി

    16. Ekadhammapāḷi

    (൧൬) ൨. ഏകധമ്മപാളി-ദുതിയവഗ്ഗവണ്ണനാ

    (16) 2. Ekadhammapāḷi-dutiyavaggavaṇṇanā

    ൨൯൮. ദുതിയേ മിച്ഛാദിട്ഠീതി ദ്വാസട്ഠിവിധായപി മിച്ഛാദിട്ഠിയാ ഏതം അധിവചനം. മിച്ഛാദിട്ഠികസ്സാതി തായ ദിട്ഠിയാ സമന്നാഗതസ്സ.

    298. Dutiye micchādiṭṭhīti dvāsaṭṭhividhāyapi micchādiṭṭhiyā etaṃ adhivacanaṃ. Micchādiṭṭhikassāti tāya diṭṭhiyā samannāgatassa.

    ൨൯൯. സമ്മാദിട്ഠീതി പഞ്ചവിധായപി സമ്മാദിട്ഠിയാ ഏതം അധിവചനം. സമ്മാദിട്ഠികസ്സാതി തായ ദിട്ഠിയാ സമന്നാഗതസ്സ.

    299.Sammādiṭṭhīti pañcavidhāyapi sammādiṭṭhiyā etaṃ adhivacanaṃ. Sammādiṭṭhikassāti tāya diṭṭhiyā samannāgatassa.

    ൩൦൨. അയോനിസോ മനസികാരോതി അനുപായമനസികാരോ.

    302.Ayoniso manasikāroti anupāyamanasikāro.

    ൩൦൩. യോനിസോ മനസികാരോതി ഉപായമനസികാരോ. തത്ഥ അയോനിസോ മനസികരോതോ പുബ്ബേ അനുപ്പന്നാ മിച്ഛാദിട്ഠി ഉപ്പജ്ജതി, ഉപ്പന്നാ പന യാവ നിയാമോക്കമനാ പവഡ്ഢതി. നിയാമേ ഓക്കന്തേ വഡ്ഢിതാ നാമ ഹോതി. യോനിസോ മനസികരോതോ പുബ്ബേ അനുപ്പന്നാ സമ്മാദിട്ഠി ഉപ്പജ്ജതി, ഉപ്പന്നാ പന യാവ അരഹത്തമഗ്ഗാ പവഡ്ഢതി. അരഹത്തഫലേ പത്തേ വഡ്ഢിതാ നാമ ഹോതി.

    303.Yonisomanasikāroti upāyamanasikāro. Tattha ayoniso manasikaroto pubbe anuppannā micchādiṭṭhi uppajjati, uppannā pana yāva niyāmokkamanā pavaḍḍhati. Niyāme okkante vaḍḍhitā nāma hoti. Yoniso manasikaroto pubbe anuppannā sammādiṭṭhi uppajjati, uppannā pana yāva arahattamaggā pavaḍḍhati. Arahattaphale patte vaḍḍhitā nāma hoti.

    ൩൦൪. മിച്ഛാദിട്ഠിയാ, ഭിക്ഖവേ, സമന്നാഗതാ സത്താതി ഏത്ഥ ഏകച്ചാ മിച്ഛാദിട്ഠി സഗ്ഗാവരണാ ചേവ ഹോതി മഗ്ഗാവരണാ ച, ഏകച്ചാ മഗ്ഗാവരണാവ, ന സഗ്ഗാവരണാ, ഏകച്ചാ നേവ സഗ്ഗാവരണാ ന മഗ്ഗാവരണാ. തത്ഥ അഹേതുകദിട്ഠി, അകിരിയദിട്ഠി, നത്ഥികദിട്ഠീതി അയം തിവിധാ സഗ്ഗാവരണാ ചേവ ഹോതി മഗ്ഗാവരണാ ച. ദസവത്ഥുകാ അന്തഗ്ഗാഹികാ മിച്ഛാദിട്ഠി മഗ്ഗാവരണാവ ഹോതി ന സഗ്ഗാവരണാ. വീസതിവത്ഥുകാ സക്കായദിട്ഠി നേവ സഗ്ഗാവരണാ ന മഗ്ഗാവരണാ. ഇദം പന വിധാനം പടിക്ഖിപിത്വാ ഇമസ്മിം സുത്തേ ‘‘മിച്ഛാദിട്ഠിയാ, ഭിക്ഖവേ, സമന്നാഗതാ’’തി വചനതോ അന്തമസോ വീസതിവത്ഥുകം സക്കായദിട്ഠിം ഉപാദായ ദിട്ഠി നാമ സഗ്ഗം ഉപനേതും സമത്ഥാ നാമ നത്ഥി, ഏകന്തം നിരയസ്മിംയേവ നിമുജ്ജാപേതീതി വുത്തം. യഥാ ഹി മുഗ്ഗമാസപ്പമാണാപി പാസാണസക്ഖരാ ഉദകേ പക്ഖിത്താ ഉപ്പിലവമാനാ നാമ നത്ഥി, ഏകന്തം ഹേട്ഠാവ പവിസതി, ഏവമേവം അന്തമസോ സക്കായദിട്ഠിപി സഗ്ഗം ഉപനേതും സമത്ഥാ നാമ നത്ഥി, ഏകന്തം അപായേസുയേവ നിമുജ്ജാപേതീതി.

    304.Micchādiṭṭhiyā, bhikkhave, samannāgatā sattāti ettha ekaccā micchādiṭṭhi saggāvaraṇā ceva hoti maggāvaraṇā ca, ekaccā maggāvaraṇāva, na saggāvaraṇā, ekaccā neva saggāvaraṇā na maggāvaraṇā. Tattha ahetukadiṭṭhi, akiriyadiṭṭhi, natthikadiṭṭhīti ayaṃ tividhā saggāvaraṇā ceva hoti maggāvaraṇā ca. Dasavatthukā antaggāhikā micchādiṭṭhi maggāvaraṇāva hoti na saggāvaraṇā. Vīsativatthukā sakkāyadiṭṭhi neva saggāvaraṇā na maggāvaraṇā. Idaṃ pana vidhānaṃ paṭikkhipitvā imasmiṃ sutte ‘‘micchādiṭṭhiyā, bhikkhave, samannāgatā’’ti vacanato antamaso vīsativatthukaṃ sakkāyadiṭṭhiṃ upādāya diṭṭhi nāma saggaṃ upanetuṃ samatthā nāma natthi, ekantaṃ nirayasmiṃyeva nimujjāpetīti vuttaṃ. Yathā hi muggamāsappamāṇāpi pāsāṇasakkharā udake pakkhittā uppilavamānā nāma natthi, ekantaṃ heṭṭhāva pavisati, evamevaṃ antamaso sakkāyadiṭṭhipi saggaṃ upanetuṃ samatthā nāma natthi, ekantaṃ apāyesuyeva nimujjāpetīti.

    ൩൦൫. സമ്മാദിട്ഠിയാ സമന്നാഗതാതി ഏത്ഥ കമ്മസ്സകതസമ്മാദിട്ഠി, ഝാനസമ്മാദിട്ഠി, വിപസ്സനാസമ്മാദിട്ഠി, മഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠി, ഫലസമ്മാദിട്ഠീതി പഞ്ചവിധാ സമ്മാദിട്ഠി. തത്ഥ കമ്മസ്സകതസമ്മാദിട്ഠി സമ്പത്തിഭവം ആകഡ്ഢതി, ഝാനസമ്മാദിട്ഠി രൂപാരൂപഭവേ പടിസന്ധിം ദേതി, മഗ്ഗസമ്മാദിട്ഠി വട്ടം വിദ്ധംസേതി, ഫലസമ്മാദിട്ഠി ഭവം പടിബാഹതി. വിപസ്സനാസമ്മാദിട്ഠി കിം കരോതീതി? സാപി പടിസന്ധിം നാകഡ്ഢതി. തിപിടകചൂളാഭയത്ഥേരോ പനാഹ ‘‘സചേ വിപസ്സനാസമ്മാദിട്ഠി ഭാവിതാ ദിട്ഠേവ ധമ്മേ അരഹത്തം പാപേതും സക്കോതി, ഇച്ചേതം കുസലം. സചേ ന സക്കോതി, സത്ത ഭവേ ദേതി, ആവുസോ’’തി. ഏവമയം ലോകിയലോകുത്തരാ സമ്മാദിട്ഠി കഥിതാ. ഇമസ്മിം പനത്ഥേ ലോകികാ ഭവനിപ്ഫാദികാവ വേദിതബ്ബാ.

    305.Sammādiṭṭhiyā samannāgatāti ettha kammassakatasammādiṭṭhi, jhānasammādiṭṭhi, vipassanāsammādiṭṭhi, maggasammādiṭṭhi, phalasammādiṭṭhīti pañcavidhā sammādiṭṭhi. Tattha kammassakatasammādiṭṭhi sampattibhavaṃ ākaḍḍhati, jhānasammādiṭṭhi rūpārūpabhave paṭisandhiṃ deti, maggasammādiṭṭhi vaṭṭaṃ viddhaṃseti, phalasammādiṭṭhi bhavaṃ paṭibāhati. Vipassanāsammādiṭṭhi kiṃ karotīti? Sāpi paṭisandhiṃ nākaḍḍhati. Tipiṭakacūḷābhayatthero panāha ‘‘sace vipassanāsammādiṭṭhi bhāvitā diṭṭheva dhamme arahattaṃ pāpetuṃ sakkoti, iccetaṃ kusalaṃ. Sace na sakkoti, satta bhave deti, āvuso’’ti. Evamayaṃ lokiyalokuttarā sammādiṭṭhi kathitā. Imasmiṃ panatthe lokikā bhavanipphādikāva veditabbā.

    ൩൦൬. യഞ്ചേവ കായകമ്മം യഥാദിട്ഠി സമത്തം സമാദിന്നന്തി ഏത്ഥ യഥാദിട്ഠീതി യാ യാ ദിട്ഠി, തസ്സാ തസ്സാ അനുരൂപം. സമത്തന്തി പരിപുണ്ണം. സമാദിന്നന്തി ഗഹിതം. തദേതം യഥാദിട്ഠിയം ഠിതകായകമ്മം, ദിട്ഠിസഹജാതം കായകമ്മം, ദിട്ഠാനുലോമികം കായകമ്മന്തി തിവിധം ഹോതി. തത്ഥ ‘‘പാണം ഹനതോ അദിന്നം ആദിയതോ മിച്ഛാചാരം ചരതോ നത്ഥി തതോനിദാനം പാപം, നത്ഥി പാപസ്സ ആഗമോ’’തി യം ഏവംലദ്ധികസ്സ സതോ പാണാതിപാത-അദിന്നാദാന-മിച്ഛാചാരസങ്ഖാതം കായകമ്മം, ഇദം യഥാദിട്ഠിയം ഠിതകായകമ്മം നാമ. ‘‘പാണം ഹനതോ അദിന്നം ആദിയതോ മിച്ഛാചാരം ചരതോ നത്ഥി തതോനിദാനം പാപം, നത്ഥി പാപസ്സ ആഗമോ’’തി ഇമായ പന ലദ്ധിയാ ഇമിനാ ദസ്സനേന സഹജാതം കായകമ്മം ദിട്ഠിസഹജാതം കായകമ്മം നാമ. തദേവ പന സമത്തം സമാദിന്നം ഗഹിതം പരാമട്ഠം ദിട്ഠാനുലോമികം കായകമ്മം നാമ. വചീകമ്മാദീസുപി ഏസേവ നയോ. യഥാ പനേത്ഥ ‘‘പാണം ഹനതോ അദിന്നം ആദിയതോ മിച്ഛാചാരം ചരതോ നത്ഥി തതോനിദാനം പാപ’’ന്തി യോജനാ കതാ, ഏവം വചീകമ്മമനോകമ്മേസു ‘‘മുസാ ഭണതോ, പിസുണം കഥേന്തസ്സ, ഫരുസം കഥേന്തസ്സ, സമ്ഫം പലപന്തസ്സ, അഭിജ്ഝാലുനോ, ബ്യാപന്നചിത്തസ്സ, മിച്ഛാദിട്ഠികസ്സ ച സതോ നത്ഥി തതോനിദാനം പാപ’’ന്തി യോജനാ കാതബ്ബാ.

    306.Yañcevakāyakammaṃ yathādiṭṭhi samattaṃ samādinnanti ettha yathādiṭṭhīti yā yā diṭṭhi, tassā tassā anurūpaṃ. Samattanti paripuṇṇaṃ. Samādinnanti gahitaṃ. Tadetaṃ yathādiṭṭhiyaṃ ṭhitakāyakammaṃ, diṭṭhisahajātaṃ kāyakammaṃ, diṭṭhānulomikaṃ kāyakammanti tividhaṃ hoti. Tattha ‘‘pāṇaṃ hanato adinnaṃ ādiyato micchācāraṃ carato natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo’’ti yaṃ evaṃladdhikassa sato pāṇātipāta-adinnādāna-micchācārasaṅkhātaṃ kāyakammaṃ, idaṃ yathādiṭṭhiyaṃ ṭhitakāyakammaṃ nāma. ‘‘Pāṇaṃ hanato adinnaṃ ādiyato micchācāraṃ carato natthi tatonidānaṃ pāpaṃ, natthi pāpassa āgamo’’ti imāya pana laddhiyā iminā dassanena sahajātaṃ kāyakammaṃ diṭṭhisahajātaṃ kāyakammaṃ nāma. Tadeva pana samattaṃ samādinnaṃ gahitaṃ parāmaṭṭhaṃ diṭṭhānulomikaṃ kāyakammaṃ nāma. Vacīkammādīsupi eseva nayo. Yathā panettha ‘‘pāṇaṃ hanato adinnaṃ ādiyato micchācāraṃ carato natthi tatonidānaṃ pāpa’’nti yojanā katā, evaṃ vacīkammamanokammesu ‘‘musā bhaṇato, pisuṇaṃ kathentassa, pharusaṃ kathentassa, samphaṃ palapantassa, abhijjhāluno, byāpannacittassa, micchādiṭṭhikassa ca sato natthi tatonidānaṃ pāpa’’nti yojanā kātabbā.

    യാ ച ചേതനാതിആദീസു ദിട്ഠിസഹജാതാവ ചേതനാ ചേതനാ നാമ, ദിട്ഠിസഹജാതാവ പത്ഥനാ പത്ഥനാ നാമ, ചേതനാപത്ഥനാനം വസേന ചിത്തട്ഠപനാ പണിധി നാമ, തേഹി പന ചേതനാദീഹി സമ്പയുത്താ ഫസ്സാദയോ സങ്ഖാരാ നാമ. ദിട്ഠി ഹിസ്സ, ഭിക്ഖവേ, പാപികാതി യസ്മാ തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ ദിട്ഠി പാപികാ ലാമികാ. നിക്ഖിത്തന്തി രോപിതം. ഉപാദിയതീതി ഗണ്ഹാതി. കടുകത്തായാതി ഇദം പുരിമസ്സേവ വേവചനം.

    Yā ca cetanātiādīsu diṭṭhisahajātāva cetanā cetanā nāma, diṭṭhisahajātāva patthanā patthanā nāma, cetanāpatthanānaṃ vasena cittaṭṭhapanā paṇidhi nāma, tehi pana cetanādīhi sampayuttā phassādayo saṅkhārā nāma. Diṭṭhi hissa, bhikkhave, pāpikāti yasmā tassa puggalassa diṭṭhi pāpikā lāmikā. Nikkhittanti ropitaṃ. Upādiyatīti gaṇhāti. Kaṭukattāyāti idaṃ purimasseva vevacanaṃ.

    ‘‘വണ്ണഗന്ധരസൂപേതോ , അമ്ബോയം അഹുവാ പുരേ;

    ‘‘Vaṇṇagandharasūpeto , amboyaṃ ahuvā pure;

    തമേവ പൂജം ലഭമാനോ, കേനമ്ബോ കടുകപ്ഫലോ.

    Tameva pūjaṃ labhamāno, kenambo kaṭukapphalo.

    ‘‘പുചിമന്ദപരിവാരോ, അമ്ബോ തേ ദധിവാഹന;

    ‘‘Pucimandaparivāro, ambo te dadhivāhana;

    മൂലം മൂലേന സംസട്ഠം, സാഖാ സാഖാ നിസേവരേ;

    Mūlaṃ mūlena saṃsaṭṭhaṃ, sākhā sākhā nisevare;

    അസാതസന്നിവാസേന, തേനമ്ബോ കടുകപ്ഫലോ’’തി. (ജാ॰ ൧.൨.൭൧-൭൨) –

    Asātasannivāsena, tenambo kaṭukapphalo’’ti. (jā. 1.2.71-72) –

    ആഗതട്ഠാനേ വിയ ഹി ഇധാപി കടുകന്തി തിത്തകം വേദിതബ്ബം. അസാതത്തായാതി അമധുരത്തായ.

    Āgataṭṭhāne viya hi idhāpi kaṭukanti tittakaṃ veditabbaṃ. Asātattāyāti amadhurattāya.

    ഇമസ്മി പന ബീജൂപമസുത്തേ ‘‘ദിട്ഠീതി നിയതമിച്ഛാദിട്ഠി ഗഹിതാ’’തി പോരാണകത്ഥേരാ ആഹംസു. തം പന പടിക്ഖിപിത്വാ ‘‘സബ്ബാനിപി ദ്വാസട്ഠി ദിട്ഠിഗതാനി ഗഹിതാനീ’’തി വുത്തം. അനന്തരസുത്തേ ‘‘പാണാതിപാതാ വിരമന്തസ്സ, അദിന്നാദാനാ വിരമന്തസ്സ, മിച്ഛാചാരാ വിരമന്തസ്സ നത്ഥി തതോനിദാനം പുഞ്ഞ’’ന്തിആദിനാ നയേന യഥാദിട്ഠിയം ഠിതകായകമ്മാദീനി യോജേത്വാ വേദിതബ്ബാനി. ഇധ പന സമ്മാദിട്ഠിസഹജാതാ ചിത്തട്ഠപനാവ പത്ഥനാതി വേദിതബ്ബാ. സമ്മാദിട്ഠി പനേത്ഥ ലോകിയലോകുത്തരാ കഥിതാ. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനത്ഥമേവാതി.

    Imasmi pana bījūpamasutte ‘‘diṭṭhīti niyatamicchādiṭṭhi gahitā’’ti porāṇakattherā āhaṃsu. Taṃ pana paṭikkhipitvā ‘‘sabbānipi dvāsaṭṭhi diṭṭhigatāni gahitānī’’ti vuttaṃ. Anantarasutte ‘‘pāṇātipātā viramantassa, adinnādānā viramantassa, micchācārā viramantassa natthi tatonidānaṃ puñña’’ntiādinā nayena yathādiṭṭhiyaṃ ṭhitakāyakammādīni yojetvā veditabbāni. Idha pana sammādiṭṭhisahajātā cittaṭṭhapanāva patthanāti veditabbā. Sammādiṭṭhi panettha lokiyalokuttarā kathitā. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    ദുതിയവഗ്ഗവണ്ണനാ.

    Dutiyavaggavaṇṇanā.

    ൧൬. ഏകധമ്മപാളി

    16. Ekadhammapāḷi

    (൧൬) ൩. ഏകധമ്മപാളി-തതിയവഗ്ഗവണ്ണനാ

    (16) 3. Ekadhammapāḷi-tatiyavaggavaṇṇanā

    ൩൦൮. തതിയസ്സ പഠമേ മിച്ഛാദിട്ഠികോതി അയാഥാവദിട്ഠികോ. വിപരീതദസ്സനോതി തായേവ മിച്ഛാദിട്ഠിയാ വിപരീതദസ്സനോ. സദ്ധമ്മാ വുട്ഠാപേത്വാതി ദസകുസലകമ്മപഥധമ്മതോ വുട്ഠാപേത്വാ. അസദ്ധമ്മേ പതിട്ഠാപേതീതി ദസഅകുസലകമ്മപഥസങ്ഖാതേ അസദ്ധമ്മേ പതിട്ഠാപേതി. ഏകപുഗ്ഗലോതി ചേത്ഥ ഛഹി സത്ഥാരേഹി സദ്ധിം ദേവദത്തോ ച അഞ്ഞേ ച ഏവരൂപാ വേദിതബ്ബാ.

    308. Tatiyassa paṭhame micchādiṭṭhikoti ayāthāvadiṭṭhiko. Viparītadassanoti tāyeva micchādiṭṭhiyā viparītadassano. Saddhammā vuṭṭhāpetvāti dasakusalakammapathadhammato vuṭṭhāpetvā. Asaddhammepatiṭṭhāpetīti dasaakusalakammapathasaṅkhāte asaddhamme patiṭṭhāpeti. Ekapuggaloti cettha chahi satthārehi saddhiṃ devadatto ca aññe ca evarūpā veditabbā.

    ൩൦൯. ദുതിയേ സമ്മാദിട്ഠികോതി യാഥാവദിട്ഠികോ. അവിപരീതദസ്സനോതി തായേവ സമ്മാദിട്ഠിയാ അവിപരീതദസ്സനോ. അസദ്ധമ്മാതി ദസഅകുസലകമ്മപഥതോ. സദ്ധമ്മേതി ദസകുസലകമ്മപഥസങ്ഖാതേ സദ്ധമ്മേ. ഏകപുഗ്ഗലോതി ചേത്ഥ അനുപ്പന്നേ ബുദ്ധേ ചക്കവത്തീ രാജാ സബ്ബഞ്ഞുബോധിസത്തോതി ഏവമാദയോ ലബ്ഭന്തി, ഉപ്പന്നേ ബുദ്ധേ ബുദ്ധോ ചേവ ബുദ്ധസാവകാ ച.

    309. Dutiye sammādiṭṭhikoti yāthāvadiṭṭhiko. Aviparītadassanoti tāyeva sammādiṭṭhiyā aviparītadassano. Asaddhammāti dasaakusalakammapathato. Saddhammeti dasakusalakammapathasaṅkhāte saddhamme. Ekapuggaloti cettha anuppanne buddhe cakkavattī rājā sabbaññubodhisattoti evamādayo labbhanti, uppanne buddhe buddho ceva buddhasāvakā ca.

    ൩൧൦. തതിയേ മിച്ഛാദിട്ഠിപരമാനീതി മിച്ഛാദിട്ഠി പരമാ ഏതേസന്തി മിച്ഛാദിട്ഠിപരമാനി. പഞ്ച ഹി ആനന്തരിയകമ്മാനി മഹാസാവജ്ജാനി നാമ, തേഹിപി മിച്ഛാദിട്ഠിയേവ മഹാസാവജ്ജതരാതി അധിപ്പായോ. കസ്മാ? തേസഞ്ഹി പരിച്ഛേദോ അത്ഥി. ചത്താരി ഹി ആനന്തരിയകമ്മാനി നിരയേ നിബ്ബത്താപേന്തീതി വുത്താനി . സങ്ഘഭേദകമ്മമ്പി നിരയേ കപ്പട്ഠിതികമേവ ഹോതി. ഏവമേതേസം പരിച്ഛേദോ അത്ഥി, കോടി പഞ്ഞായതി. നിയതമിച്ഛാദിട്ഠിയാ പന പരിച്ഛേദോ നത്ഥി. സാ ഹി വട്ടസ്സ മൂലം, തായ സമന്നാഗതസ്സ ഭവതോ വുട്ഠാനം നത്ഥി. യേ തസ്സ സോതബ്ബം മഞ്ഞന്തി, തേപി വിപ്പടിപാദേതി. തായ ച സമന്നാഗതസ്സ നേവ സഗ്ഗോ അത്ഥി ന മഗ്ഗോ. കപ്പവിനാസേ മഹാജനേ ബ്രഹ്മലോകേ നിബ്ബത്തേപി നിയതമിച്ഛാദിട്ഠികോ തത്ഥ അനിബ്ബത്തിത്വാ പിട്ഠിചക്കവാളേ നിബ്ബത്തതി. കിം പന പിട്ഠിചക്കവാളം ന ഝായതീതി? ഝായതി, തസ്മിം ഝായമാനേപി ഏസ ആകാസേ ഏകസ്മിം ഓകാസേ പച്ചതിയേവാതി വദന്തി.

    310. Tatiye micchādiṭṭhiparamānīti micchādiṭṭhi paramā etesanti micchādiṭṭhiparamāni. Pañca hi ānantariyakammāni mahāsāvajjāni nāma, tehipi micchādiṭṭhiyeva mahāsāvajjatarāti adhippāyo. Kasmā? Tesañhi paricchedo atthi. Cattāri hi ānantariyakammāni niraye nibbattāpentīti vuttāni . Saṅghabhedakammampi niraye kappaṭṭhitikameva hoti. Evametesaṃ paricchedo atthi, koṭi paññāyati. Niyatamicchādiṭṭhiyā pana paricchedo natthi. Sā hi vaṭṭassa mūlaṃ, tāya samannāgatassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthi. Ye tassa sotabbaṃ maññanti, tepi vippaṭipādeti. Tāya ca samannāgatassa neva saggo atthi na maggo. Kappavināse mahājane brahmaloke nibbattepi niyatamicchādiṭṭhiko tattha anibbattitvā piṭṭhicakkavāḷe nibbattati. Kiṃ pana piṭṭhicakkavāḷaṃ na jhāyatīti? Jhāyati, tasmiṃ jhāyamānepi esa ākāse ekasmiṃ okāse paccatiyevāti vadanti.

    ൩൧൧. ചതുത്ഥേ മക്ഖലീതി ‘‘മാ ഖലീ’’തി വചനം ഉപാദായ ഏവംലദ്ധനാമോ തിത്ഥകരോ. നദീമുഖേതി ദ്വിന്നം നദീനം സമാഗതട്ഠാനേ. ദേസനാമത്തമേവേതം, ദ്വിന്നം കന്ദരാനം, ദ്വിന്നം ഉദകാനം, സമുദ്ദസ്സ ച, ലോണിയാ ച, സമുദ്ദസ്സ ച നദിയാ ചാതി ഏതേസമ്പി യസ്സ കസ്സചി സമാഗതട്ഠാനം, അഞ്ഞമ്പി തഥാരൂപം ഉദകം. ഖിപന്തി കുമിനം. ഉഡ്ഡേയ്യാതി ഓഡ്ഡേയ്യ. മനുസ്സാ ഹി നളേഹി വാ ഉച്ഛൂഹി വാ വേളൂഹി വാ പലാസന്തിസലാകായ വാ ഏകം ദ്വേ തയോ വാ കുമ്ഭേ ഗണ്ഹനപ്പമാണകുമിനം കത്വാ മുഖവട്ടിയാ യോത്തേന ബന്ധിത്വാ നദീമുഖം നേത്വാ ദ്വീസു പസ്സേസു ഖാണുകേ കോട്ടേത്വാ യോത്തേഹി തത്ഥ ബന്ധന്തി, തം സന്ധായേതം വുത്തം. തസ്മിഞ്ഹി പവിട്ഠസ്സ ഖുദ്ദകസ്സ മച്ഛസ്സാപി മോക്ഖോ നത്ഥി. അനയായാതി അവഡ്ഢിയാ. ബ്യാസനായാതി വിനാസായ. മക്ഖലി മോഘപുരിസോതി അയം മക്ഖലി ഗോസാലോ തുച്ഛപുരിസോ. മനുസ്സഖിപ്പം മഞ്ഞേ ലോകേ ഉപ്പന്നോതി മഹാജനസ്സ സഗ്ഗമോക്ഖഗമനമഗ്ഗേ തത്ഥ ഗമനനിവാരണത്ഥം മനുസ്സകുമിനം വിയ ലോകേ ഉപ്പന്നോ.

    311. Catutthe makkhalīti ‘‘mā khalī’’ti vacanaṃ upādāya evaṃladdhanāmo titthakaro. Nadīmukheti dvinnaṃ nadīnaṃ samāgataṭṭhāne. Desanāmattamevetaṃ, dvinnaṃ kandarānaṃ, dvinnaṃ udakānaṃ, samuddassa ca, loṇiyā ca, samuddassa ca nadiyā cāti etesampi yassa kassaci samāgataṭṭhānaṃ, aññampi tathārūpaṃ udakaṃ. Khipanti kuminaṃ. Uḍḍeyyāti oḍḍeyya. Manussā hi naḷehi vā ucchūhi vā veḷūhi vā palāsantisalākāya vā ekaṃ dve tayo vā kumbhe gaṇhanappamāṇakuminaṃ katvā mukhavaṭṭiyā yottena bandhitvā nadīmukhaṃ netvā dvīsu passesu khāṇuke koṭṭetvā yottehi tattha bandhanti, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Tasmiñhi paviṭṭhassa khuddakassa macchassāpi mokkho natthi. Anayāyāti avaḍḍhiyā. Byāsanāyāti vināsāya. Makkhali moghapurisoti ayaṃ makkhali gosālo tucchapuriso. Manussakhippaṃ maññe loke uppannoti mahājanassa saggamokkhagamanamagge tattha gamananivāraṇatthaṃ manussakuminaṃ viya loke uppanno.

    ൩൧൨. പഞ്ചമാദീസു ദുരക്ഖാതേ, ഭിക്ഖവേ, ധമ്മവിനയേതി ദുരക്ഖാതധമ്മവിനയോ നാമ ബാഹിരകസാസനം. തത്ഥ ഹി സത്ഥാപി അസബ്ബഞ്ഞൂ ഹോതി, ധമ്മോപി ദുരക്ഖാതോ, ഗണോപി ദുപ്പടിപന്നോ. യോ ച സമാദപേതീതി യോ ആചരിയപുഗ്ഗലോ സമാദപേതി. യഞ്ച സമാദപേതീതി യം അന്തേവാസികം സമാദപേതി. യോ ച സമാദപിതോ തഥത്തായ പടിപജ്ജതീതി യോ അന്തേവാസികോ ആചരിയേന സമാദപിതോ തസ്സ വചനം കരോന്തോ തഥാഭാവായ പടിപജ്ജതി. ബഹും അപുഞ്ഞം പസവന്തീതി സമാദപകോ ഹി പാണാതിപാതാദീസു ജങ്ഘസതം സമാദപേന്തോ തേസം സബ്ബേസമ്പി അകുസലേന സമകമേവ അകുസലം പാപുണാതി. തേനാഹ – ‘‘സബ്ബേ തേ ബഹും അപുഞ്ഞം പസവന്തീ’’തി.

    312. Pañcamādīsu durakkhāte, bhikkhave, dhammavinayeti durakkhātadhammavinayo nāma bāhirakasāsanaṃ. Tattha hi satthāpi asabbaññū hoti, dhammopi durakkhāto, gaṇopi duppaṭipanno. Yo ca samādapetīti yo ācariyapuggalo samādapeti. Yañca samādapetīti yaṃ antevāsikaṃ samādapeti. Yo ca samādapito tathattāya paṭipajjatīti yo antevāsiko ācariyena samādapito tassa vacanaṃ karonto tathābhāvāya paṭipajjati. Bahuṃ apuññaṃ pasavantīti samādapako hi pāṇātipātādīsu jaṅghasataṃ samādapento tesaṃ sabbesampi akusalena samakameva akusalaṃ pāpuṇāti. Tenāha – ‘‘sabbe te bahuṃ apuññaṃ pasavantī’’ti.

    ൩൧൩. സ്വാക്ഖാതേതി സുട്ഠു അക്ഖാതേ സുദേസിതേ. ഏവരൂപേ ഹി ധമ്മവിനയേ സത്ഥാ ച സബ്ബഞ്ഞൂ ഹോതി, ധമ്മോ ച സ്വാക്ഖാതോ, ഗണോ ച സുപ്പടിപന്നോ. സബ്ബേ തേ ബഹും പുഞ്ഞം പസവന്തീതി സമാദപകോ ഹി ഭിക്ഖൂ പിണ്ഡായ പവിട്ഠേ ദിസ്വാ യാഗുഭത്താദീനി സമാദപേന്തോ സബ്ബേസമ്പി ദായകാനം കുസലേന സമകം കുസലം പാപുണാതി. തേന വുത്തം – ‘‘ബഹും പുഞ്ഞം പസവന്തീ’’തി.

    313.Svākkhāteti suṭṭhu akkhāte sudesite. Evarūpe hi dhammavinaye satthā ca sabbaññū hoti, dhammo ca svākkhāto, gaṇo ca suppaṭipanno. Sabbe te bahuṃ puññaṃ pasavantīti samādapako hi bhikkhū piṇḍāya paviṭṭhe disvā yāgubhattādīni samādapento sabbesampi dāyakānaṃ kusalena samakaṃ kusalaṃ pāpuṇāti. Tena vuttaṃ – ‘‘bahuṃ puññaṃ pasavantī’’ti.

    ൩൧൪. ദായകേന മത്താ ജാനിതബ്ബാതി ദായകപുഗ്ഗലേന പമാണം ജാനിതബ്ബം, പമാണേന ദാതബ്ബം, പൂരേത്വാ അതിരേകം ന ദാതബ്ബം. ന ദാതബ്ബന്തി ഹി അവത്വാ പമാണവസേന ഥോകം ദാതബ്ബന്തി വുത്തം. കസ്മാ? പൂരേത്വാ അതിരേകേ ദിന്നേപി ഹി അതിരേകാ മനുസ്സസമ്പത്തി വാ ദിബ്ബസമ്പത്തി വാ നിബ്ബാനസമ്പത്തി വാ നത്ഥി. നോ പടിഗ്ഗാഹകേനാതി പടിഗ്ഗാഹകസ്സ പന മത്തം ജാനിത്വാ പടിഗ്ഗഹണകിച്ചം നാമ നത്ഥി. കസ്മാ? തസ്സ ഹി മത്തം ഞത്വാ പൂരേതബ്ബാ മത്തപടിഗ്ഗഹണമൂലികാ അപ്പിച്ഛപടിപദാ നാമ നത്ഥി. യത്തകം പന ലഭതി, തത്തകം ഗഹേതബ്ബം. അതിരേകഗ്ഗഹണമൂലം ഹിസ്സ പുത്തദാരഭരണം ഭവിസ്സതി.

    314.Dāyakena mattā jānitabbāti dāyakapuggalena pamāṇaṃ jānitabbaṃ, pamāṇena dātabbaṃ, pūretvā atirekaṃ na dātabbaṃ. Na dātabbanti hi avatvā pamāṇavasena thokaṃ dātabbanti vuttaṃ. Kasmā? Pūretvā atireke dinnepi hi atirekā manussasampatti vā dibbasampatti vā nibbānasampatti vā natthi. No paṭiggāhakenāti paṭiggāhakassa pana mattaṃ jānitvā paṭiggahaṇakiccaṃ nāma natthi. Kasmā? Tassa hi mattaṃ ñatvā pūretabbā mattapaṭiggahaṇamūlikā appicchapaṭipadā nāma natthi. Yattakaṃ pana labhati, tattakaṃ gahetabbaṃ. Atirekaggahaṇamūlaṃ hissa puttadārabharaṇaṃ bhavissati.

    ൩൧൫. പടിഗ്ഗാഹകേന മത്താ ജാനിതബ്ബാതി പടിഗ്ഗാഹകപുഗ്ഗലേന പമാണം ജാനിതബ്ബം. കഥം? തേന ഹി ദായകസ്സ വസോ വേദിതബ്ബോ, ദേയ്യധമ്മസ്സ വസോ വേദിതബ്ബോ, അത്തനോ ഥാമോ വേദിതബ്ബോ. യദി ഹി ദേയ്യധമ്മോ ബഹു ഹോതി, ദായകോ അപ്പം ദാതുകാമോ, ദായകസ്സ വസേന അപ്പം ഗണ്ഹിതബ്ബം. ദേയ്യധമ്മോ അപ്പോ, ദായകോ ബഹും ദാതുകാമോ, ദേയ്യധമ്മസ്സ വസേന അപ്പം ഗണ്ഹിതബ്ബം. ദേയ്യധമ്മോപി ബഹു, ദായകോപി ബഹും ദാതുകാമോ, അത്തനോ ഥാമം ഞത്വാ പമാണേനേവ ഗണ്ഹിതബ്ബം. ഏവം മത്തം ഞത്വാ പടിഗ്ഗണ്ഹന്തോ ഹി അപ്പിച്ഛപടിപദം പൂരേതി. അനുപ്പന്നസ്സ ലാഭോ ഉപ്പജ്ജതി, ഉപ്പന്നോ ലാഭോ ഥാവരോവ ഹോതി. അപ്പസന്നാ പസീദന്തി, പസന്നാപി ഭിയ്യോ പസാദമാപജ്ജന്തി, മഹാജനസ്സ ചക്ഖുഭൂതോ ഹോതി, സാസനം ചിരട്ഠിതികം കരോതി.

    315.Paṭiggāhakena mattā jānitabbāti paṭiggāhakapuggalena pamāṇaṃ jānitabbaṃ. Kathaṃ? Tena hi dāyakassa vaso veditabbo, deyyadhammassa vaso veditabbo, attano thāmo veditabbo. Yadi hi deyyadhammo bahu hoti, dāyako appaṃ dātukāmo, dāyakassa vasena appaṃ gaṇhitabbaṃ. Deyyadhammo appo, dāyako bahuṃ dātukāmo, deyyadhammassa vasena appaṃ gaṇhitabbaṃ. Deyyadhammopi bahu, dāyakopi bahuṃ dātukāmo, attano thāmaṃ ñatvā pamāṇeneva gaṇhitabbaṃ. Evaṃ mattaṃ ñatvā paṭiggaṇhanto hi appicchapaṭipadaṃ pūreti. Anuppannassa lābho uppajjati, uppanno lābho thāvarova hoti. Appasannā pasīdanti, pasannāpi bhiyyo pasādamāpajjanti, mahājanassa cakkhubhūto hoti, sāsanaṃ ciraṭṭhitikaṃ karoti.

    തത്രിമാനി വത്ഥൂനി – രോഹണജനപദേ കിര കുടിമ്ബിയവിഹാരേ ഏകോ ദഹരോ ദുബ്ഭിക്ഖസമയേ തസ്മിം ഗാമേ ഏകസ്സ കമ്മകാരസ്സ ഗേഹേ ഭുഞ്ജനത്ഥായ കടച്ഛുഭത്തം ഗഹേത്വാ ഗമനത്ഥായ ച കടച്ഛുഭത്തമേവ ലഭതി. സോ ഏകദിവസം തസ്മിം ഗേഹേ ഏകം ആഗന്തുകം ദിസ്വാ ഏകമേവ കടച്ഛുഭത്തം ഗണ്ഹി. അഥസ്സ ‘‘കേന കാരണേനാ’’തി വുത്തേ തമത്ഥം വത്വാ സോ കുലപുത്തോ പസീദിത്വാ ‘‘അമ്ഹാകം കുലൂപകഭദന്തോ ഏവരൂപോ നാമാ’’തി രാജദ്വാരേ മിത്താമച്ചാനം കഥേസി. തേ സബ്ബേപി തസ്സ അപ്പിച്ഛഗുണേ പസന്നാ ഏകദിവസേനേവ സട്ഠി ധുരഭത്താനി ഠപേസും. ഏവം അപ്പിച്ഛോ അനുപ്പന്നലാഭം ഉപ്പാദേതി.

    Tatrimāni vatthūni – rohaṇajanapade kira kuṭimbiyavihāre eko daharo dubbhikkhasamaye tasmiṃ gāme ekassa kammakārassa gehe bhuñjanatthāya kaṭacchubhattaṃ gahetvā gamanatthāya ca kaṭacchubhattameva labhati. So ekadivasaṃ tasmiṃ gehe ekaṃ āgantukaṃ disvā ekameva kaṭacchubhattaṃ gaṇhi. Athassa ‘‘kena kāraṇenā’’ti vutte tamatthaṃ vatvā so kulaputto pasīditvā ‘‘amhākaṃ kulūpakabhadanto evarūpo nāmā’’ti rājadvāre mittāmaccānaṃ kathesi. Te sabbepi tassa appicchaguṇe pasannā ekadivaseneva saṭṭhi dhurabhattāni ṭhapesuṃ. Evaṃ appiccho anuppannalābhaṃ uppādeti.

    സദ്ധാതിസ്സമഹാരാജാപി ചൂളുപട്ഠാകം തിസ്സാമച്ചം വീമംസിത്വാ തേന ഏകം തിത്തിരം പചാപേത്വാ ആഹരാപേസി. അഥ പരിഭോഗസമയേ ‘‘അഗ്ഗം ദത്വാ പരിഭുഞ്ജിസ്സാമീ’’തി അട്ഠകസാലപരിവേണേ മഹാഥേരസ്സ ഭണ്ഡഗ്ഗാഹസാമണേരസ്സ തിത്തിരമംസം ദേന്തോ തസ്മിം ഥോകംയേവ പടിഗ്ഗണ്ഹന്തേ തസ്സ അപ്പിച്ഛഗുണേ പസീദിത്വാ ‘‘പസന്നോസ്മി, താത, അട്ഠ തേ ധുരഭത്താനി ദേമീ’’തി ആഹ. മഹാരാജ, ഉപജ്ഝായസ്സ ദേമീതി. അപരാനിപി അട്ഠ ദേമീതി. താനി അമ്ഹാകം ആചരിയസ്സ ദേമീതി. അപരാനിപി അട്ഠ ദമ്മീതി. താനി സമാനുപജ്ഝായാനം ദമ്മീതി. അപരാനിപി അട്ഠ ദമ്മീതി. താനി ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ദമ്മീതി. അപരാനിപി അട്ഠ ദമ്മീതി. സാമണേരോ അധിവാസേസി. ഏവമസ്സ ഉപ്പന്നോ ലാഭോ ഥാവരോ ഹോതി.

    Saddhātissamahārājāpi cūḷupaṭṭhākaṃ tissāmaccaṃ vīmaṃsitvā tena ekaṃ tittiraṃ pacāpetvā āharāpesi. Atha paribhogasamaye ‘‘aggaṃ datvā paribhuñjissāmī’’ti aṭṭhakasālapariveṇe mahātherassa bhaṇḍaggāhasāmaṇerassa tittiramaṃsaṃ dento tasmiṃ thokaṃyeva paṭiggaṇhante tassa appicchaguṇe pasīditvā ‘‘pasannosmi, tāta, aṭṭha te dhurabhattāni demī’’ti āha. Mahārāja, upajjhāyassa demīti. Aparānipi aṭṭha demīti. Tāni amhākaṃ ācariyassa demīti. Aparānipi aṭṭha dammīti. Tāni samānupajjhāyānaṃ dammīti. Aparānipi aṭṭha dammīti. Tāni bhikkhusaṅghassa dammīti. Aparānipi aṭṭha dammīti. Sāmaṇero adhivāsesi. Evamassa uppanno lābho thāvaro hoti.

    അപ്പസന്നാ പസീദന്തീതി ഏത്ഥപി – ദീഘബ്രാഹ്മണോ കിര ബ്രാഹ്മണേ ഭോജേന്തോ പഞ്ച പഞ്ച ഭത്തസരകാനി ദത്വാ സന്തപ്പേതും നാസക്ഖി. അഥേകദിവസം ‘‘സമണാ കിര നാമ അപ്പിച്ഛാ’’തി കഥം സുത്വാ വീമംസനത്ഥായ ഭത്തം ഗാഹാപേത്വാ ഭിക്ഖുസങ്ഘസ്സ ഭത്തകിച്ചകരണവേലായ വിഹാരം ഗന്ത്വാ തിംസമത്തേ ഭിക്ഖൂ ഭോജനസാലായം ഭുഞ്ജന്തേ ദിസ്വാ ഏകം ഭത്തസരകം ഗഹേത്വാ സങ്ഘത്ഥേരസ്സ സന്തികം അഗമാസി. ഥേരോ അങ്ഗുലിം ചാലേത്വാ ഥോകമേവ അഗ്ഗഹേസി. ഏതേനേവ നിയാമേന ഏകം ഭത്തസരകം സബ്ബേസം സമ്പാപുണി. തതോ ബ്രാഹ്മണോ ‘‘സച്ചോയേവ ഏതേസം സമണാനം ഗുണോ’’തി അപ്പിച്ഛതായ പസന്നോ സഹസ്സം വിസ്സജ്ജേത്വാ തസ്മിംയേവ വിഹാരേ ചേതിയം കാരേസി. ഏവം അപ്പസന്നാ പസീദന്തി.

    Appasannā pasīdantīti etthapi – dīghabrāhmaṇo kira brāhmaṇe bhojento pañca pañca bhattasarakāni datvā santappetuṃ nāsakkhi. Athekadivasaṃ ‘‘samaṇā kira nāma appicchā’’ti kathaṃ sutvā vīmaṃsanatthāya bhattaṃ gāhāpetvā bhikkhusaṅghassa bhattakiccakaraṇavelāya vihāraṃ gantvā tiṃsamatte bhikkhū bhojanasālāyaṃ bhuñjante disvā ekaṃ bhattasarakaṃ gahetvā saṅghattherassa santikaṃ agamāsi. Thero aṅguliṃ cāletvā thokameva aggahesi. Eteneva niyāmena ekaṃ bhattasarakaṃ sabbesaṃ sampāpuṇi. Tato brāhmaṇo ‘‘saccoyeva etesaṃ samaṇānaṃ guṇo’’ti appicchatāya pasanno sahassaṃ vissajjetvā tasmiṃyeva vihāre cetiyaṃ kāresi. Evaṃ appasannā pasīdanti.

    പസന്നാ ഭിയ്യോ പസീദന്തീതി ഏത്ഥ വത്ഥുനാ കിച്ചം നത്ഥി. പസന്നാനഞ്ഹി അപ്പിച്ഛം ദിസ്വാ പസാദോ ഭിയ്യോ വഡ്ഢതിയേവ.

    Pasannābhiyyo pasīdantīti ettha vatthunā kiccaṃ natthi. Pasannānañhi appicchaṃ disvā pasādo bhiyyo vaḍḍhatiyeva.

    മജ്ഝന്തികതിസ്സത്ഥേരസദിസേ പന അപ്പിച്ഛേ ദിസ്വാ മഹാജനോ അപ്പിച്ഛോ ഭവിതും മഞ്ഞതീതി അപ്പിച്ഛോ മഹാജനസ്സ ചക്ഖുഭൂതോ നാമ ഹോതി.

    Majjhantikatissattherasadise pana appicche disvā mahājano appiccho bhavituṃ maññatīti appiccho mahājanassa cakkhubhūto nāma hoti.

    ‘‘അപ്പിച്ഛതാ, ഭിക്ഖവേ, സദ്ധമ്മസ്സ ഠിതിയാ അസമ്മോസായ അനന്തരധാനായ സംവത്തതീ’’തി (അ॰ നി॰ ൧.൧൧൬-൧൨൯) വചനതോ പന അപ്പിച്ഛോ സാസനം ചിരട്ഠിതികം കരോതി നാമ.

    ‘‘Appicchatā, bhikkhave, saddhammassa ṭhitiyā asammosāya anantaradhānāya saṃvattatī’’ti (a. ni. 1.116-129) vacanato pana appiccho sāsanaṃ ciraṭṭhitikaṃ karoti nāma.

    നോ ദായകേനാതി സ്വാക്ഖാതേ ധമ്മവിനയേ പന ദായകസ്സ പമാണം ഞത്വാ ദാതബ്ബകിച്ചം നാമ നത്ഥി. യത്തകോ ദേയ്യധമ്മോ അത്ഥി, തത്തകം അവത്ഥരിത്വാ ദാതും വട്ടതി. അവത്ഥരിത്വാ ദിന്നകാരണാ ഹി ഏസ മനുസ്സസമ്പത്തിം, ദിബ്ബസമ്പത്തിം, നിബ്ബാനസമ്പത്തിഞ്ച അവത്ഥരിത്വാ ഉത്തരുത്തരി പണീതപണീതമേവ ലഭതി.

    No dāyakenāti svākkhāte dhammavinaye pana dāyakassa pamāṇaṃ ñatvā dātabbakiccaṃ nāma natthi. Yattako deyyadhammo atthi, tattakaṃ avattharitvā dātuṃ vaṭṭati. Avattharitvā dinnakāraṇā hi esa manussasampattiṃ, dibbasampattiṃ, nibbānasampattiñca avattharitvā uttaruttari paṇītapaṇītameva labhati.

    ൩൧൬. യോ ആരദ്ധവീരിയോ, സോ ദുക്ഖം വിഹരതീതി പഞ്ചാതപതപ്പനമരുപ്പപാതപതനാദിച്ചാനുപരിവത്തന-ഉക്കുടികപ്പധാനാദീനി അനുയുഞ്ജന്തോ ദിട്ഠേ ചേവ ധമ്മേ ദുക്ഖം വിഹരതി , തസ്സേവ ബാഹിരസമയേ സമാദിന്നസ്സ തപചരണസ്സ വിപാകേന നിരയേ ഉപ്പജ്ജിത്വാ സമ്പരായേപി ദുക്ഖം വിഹരതി.

    316.Yo āraddhavīriyo, so dukkhaṃ viharatīti pañcātapatappanamaruppapātapatanādiccānuparivattana-ukkuṭikappadhānādīni anuyuñjanto diṭṭhe ceva dhamme dukkhaṃ viharati , tasseva bāhirasamaye samādinnassa tapacaraṇassa vipākena niraye uppajjitvā samparāyepi dukkhaṃ viharati.

    ൩൧൭. യോ കുസീതോ, സോ ദുക്ഖം വിഹരതീതി അയമ്പി ദിട്ഠേ ധമ്മേ ചേവ സമ്പരായേ ച ദുക്ഖം വിഹരതി. കഥം? യസ്സ ഹി പബ്ബജിതകാലതോ പട്ഠായ യോനിസോ മനസികാരോ നത്ഥി, ബുദ്ധവചനം ന ഉഗ്ഗണ്ഹാതി, ആചരിയുപജ്ഝായവത്തം ന കരോതി, ചേതിയങ്ഗണബോധിയങ്ഗണവത്തം ന കരോതി. ജനസ്സ പന സദ്ധാദേയ്യം അപച്ചവേക്ഖിതപരിഭോഗേന പരിഭുഞ്ജിത്വാ ദിവസം സേയ്യസുഖം പസ്സസുഖം അനുയുഞ്ജിത്വാ പബുദ്ധകാലേ തയോ വിതക്കേ വിതക്കേതി. സോ കതിപാഹേനേവ ഭിക്ഖുഭാവാ ചവതി? ഏവം ദിട്ഠധമ്മേ ച ദുക്ഖം വിഹരതി. പബ്ബജിത്വാ പന സമണധമ്മസ്സ സമ്മാ അകതത്താ ച –

    317.Yo kusīto, so dukkhaṃ viharatīti ayampi diṭṭhe dhamme ceva samparāye ca dukkhaṃ viharati. Kathaṃ? Yassa hi pabbajitakālato paṭṭhāya yoniso manasikāro natthi, buddhavacanaṃ na uggaṇhāti, ācariyupajjhāyavattaṃ na karoti, cetiyaṅgaṇabodhiyaṅgaṇavattaṃ na karoti. Janassa pana saddhādeyyaṃ apaccavekkhitaparibhogena paribhuñjitvā divasaṃ seyyasukhaṃ passasukhaṃ anuyuñjitvā pabuddhakāle tayo vitakke vitakketi. So katipāheneva bhikkhubhāvā cavati? Evaṃ diṭṭhadhamme ca dukkhaṃ viharati. Pabbajitvā pana samaṇadhammassa sammā akatattā ca –

    ‘‘കുസോ യഥാ ദുഗ്ഗഹിതോ, ഹത്ഥമേവാനുകന്തതി;

    ‘‘Kuso yathā duggahito, hatthamevānukantati;

    സാമഞ്ഞം ദുപ്പരാമട്ഠം, നിരയായുപകഡ്ഢതീ’’തി. (ധ॰ പ॰ ൩൧൧) –

    Sāmaññaṃ dupparāmaṭṭhaṃ, nirayāyupakaḍḍhatī’’ti. (dha. pa. 311) –

    അപായസ്മിംയേവ പടിസന്ധിം ഗണ്ഹതി. ഏവം സമ്പരായേപി ദുക്ഖം വിഹരതി.

    Apāyasmiṃyeva paṭisandhiṃ gaṇhati. Evaṃ samparāyepi dukkhaṃ viharati.

    ൩൧൮. യോ കുസീതോ, സോ സുഖം വിഹരതീതി കാലേന കാലം വുത്തപ്പകാരേ തപചരണേ കിഞ്ചി കിഞ്ചി തപചരണം കത്വാ കാലേന കാലം ഓദാതവത്ഥവസനോ മാലാഗന്ധവിലേപനധരോ മധുരഭോജനം ഭുഞ്ജന്തോ മുദുകാസു സേയ്യാസു സയന്തോ ദിട്ഠേ ധമ്മേ ചേവ സുഖം വിഹരതി സമ്പരായേ ച. സോ ഹി തസ്സ തപചരണസ്സ ഗാള്ഹം അഗ്ഗഹിതത്താ നാതിബഹും നിരയേ ദുക്ഖം അനുഭവതി. തസ്മാ സമ്പരായേ സുഖം വിഹരതി നാമ.

    318.Yokusīto, so sukhaṃ viharatīti kālena kālaṃ vuttappakāre tapacaraṇe kiñci kiñci tapacaraṇaṃ katvā kālena kālaṃ odātavatthavasano mālāgandhavilepanadharo madhurabhojanaṃ bhuñjanto mudukāsu seyyāsu sayanto diṭṭhe dhamme ceva sukhaṃ viharati samparāye ca. So hi tassa tapacaraṇassa gāḷhaṃ aggahitattā nātibahuṃ niraye dukkhaṃ anubhavati. Tasmā samparāye sukhaṃ viharati nāma.

    ൩൧൯. യോ ആരദ്ധവീരിയോ, സോ സുഖം വിഹരതീതി ആരദ്ധവീരിയോ ഹി പബ്ബജിതകാലതോ പട്ഠായ വത്തേസു പരിപൂരകാരീ ഹോതി, ബുദ്ധവചനം ഉഗ്ഗണ്ഹാതി, യോനിസോ മനസികാരേ കമ്മം കരോതി. അഥസ്സ വത്തപൂരണഞ്ചേവ ഉഗ്ഗഹിതബുദ്ധവചനഞ്ച സമണധമ്മകിരിയഞ്ച ആവജ്ജേന്തസ്സ ചിത്തം പസീദതി. ഏവം ദിട്ഠേവ ധമ്മേ സുഖം വിഹരതി. ദിട്ഠധമ്മേ പന അരഹത്തം പാപുണിതും അസക്കോന്തോ നിബ്ബത്തഭവേ ഖിപ്പാഭിഞ്ഞോ ഹോതീതി സമ്പരായേപി സുഖം വിഹരതി നാമ.

    319.Yo āraddhavīriyo, so sukhaṃ viharatīti āraddhavīriyo hi pabbajitakālato paṭṭhāya vattesu paripūrakārī hoti, buddhavacanaṃ uggaṇhāti, yoniso manasikāre kammaṃ karoti. Athassa vattapūraṇañceva uggahitabuddhavacanañca samaṇadhammakiriyañca āvajjentassa cittaṃ pasīdati. Evaṃ diṭṭheva dhamme sukhaṃ viharati. Diṭṭhadhamme pana arahattaṃ pāpuṇituṃ asakkonto nibbattabhave khippābhiñño hotīti samparāyepi sukhaṃ viharati nāma.

    ൩൨൦. സേയ്യഥാപി , ഭിക്ഖവേ, അപ്പമത്തകോപി ഗൂഥോ ദുഗ്ഗന്ധോ ഹോതീതി ഇദം സുത്തം അട്ഠുപ്പത്തിയം വുത്തം. കതരഅട്ഠുപ്പത്തിയന്തി? നവകനിപാതേ (അ॰ നി॰ ൯.൧൨) സത്തുപ്പാദസുത്ത അട്ഠുപ്പത്തിയം. തഥാഗതോ ഹി തം അത്ഥം കഥേന്തോ – ‘‘നവ പുഗ്ഗലാ നിരയതോ മുത്താ, തിരച്ഛാനയോനിതോ മുത്താ, പേത്തിവിസയതോ മുത്താ’’തി കഥേസി. അഥസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘സചേ ഖോ പന മേ പുത്താ ഇമം ധമ്മദേസനം സുത്വാ ഖീണനിരയമ്ഹാ ഖീണതിരച്ഛാനയോനികാ ഖീണപേത്തിവിസയാ ഖീണാപായദുഗ്ഗതിവിനിപാതാതി മഞ്ഞമാനാ ഉപരിമഗ്ഗഫലത്ഥായ വായമിതും ന മഞ്ഞേയ്യും, തേസം സംവേഗം ജനേസ്സാമീ’’തി സംവേഗജനനത്ഥം ‘‘സേയ്യഥാപി, ഭിക്ഖവേ’’തി ഇമം സുത്തമാരഭി. തത്ഥ അപ്പമത്തകോതി ഥോകമത്തകോ പരിത്തപ്പമാണോ, അന്തമസോ കുസഗ്ഗേനപി ഗഹേത്വാ ഉപസിങ്ഘിയമാനോ ദുഗ്ഗന്ധോവ ഹോതി. അപ്പമത്തകമ്പി ഭവം ന വണ്ണേമീതി അപ്പമത്തകമ്പി കാലം ഭവേ പടിസന്ധിം ന വണ്ണയാമി. ഇദാനിസ്സ ഉപമം ദസ്സേന്തോ ആഹ – അന്തമസോ അച്ഛരാസങ്ഘാതമത്തമ്പീതി. സബ്ബന്തിമേന പരിച്ഛേദേന ദ്വേ അങ്ഗുലിയോ ഏകതോ കത്വാ പഹരണമത്തമ്പി കാലന്തി വുത്തം ഹോതി. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനത്ഥമേവാതി.

    320.Seyyathāpi, bhikkhave, appamattakopi gūtho duggandho hotīti idaṃ suttaṃ aṭṭhuppattiyaṃ vuttaṃ. Kataraaṭṭhuppattiyanti? Navakanipāte (a. ni. 9.12) sattuppādasutta aṭṭhuppattiyaṃ. Tathāgato hi taṃ atthaṃ kathento – ‘‘nava puggalā nirayato muttā, tiracchānayonito muttā, pettivisayato muttā’’ti kathesi. Athassa etadahosi – ‘‘sace kho pana me puttā imaṃ dhammadesanaṃ sutvā khīṇanirayamhā khīṇatiracchānayonikā khīṇapettivisayā khīṇāpāyaduggativinipātāti maññamānā uparimaggaphalatthāya vāyamituṃ na maññeyyuṃ, tesaṃ saṃvegaṃ janessāmī’’ti saṃvegajananatthaṃ ‘‘seyyathāpi, bhikkhave’’ti imaṃ suttamārabhi. Tattha appamattakoti thokamattako parittappamāṇo, antamaso kusaggenapi gahetvā upasiṅghiyamāno duggandhova hoti. Appamattakampi bhavaṃ na vaṇṇemīti appamattakampi kālaṃ bhave paṭisandhiṃ na vaṇṇayāmi. Idānissa upamaṃ dassento āha – antamaso accharāsaṅghātamattampīti. Sabbantimena paricchedena dve aṅguliyo ekato katvā paharaṇamattampi kālanti vuttaṃ hoti. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    തതിയവഗ്ഗവണ്ണനാ.

    Tatiyavaggavaṇṇanā.

    ൧൬. ഏകധമ്മപാളി

    16. Ekadhammapāḷi

    (൧൬) ൪. ഏകധമ്മപാളി-ചതുത്ഥവഗ്ഗവണ്ണനാ

    (16) 4. Ekadhammapāḷi-catutthavaggavaṇṇanā

    ൩൨൨. ചതുത്ഥവഗ്ഗസ്സ പഠമേ ജമ്ബുദീപേതി ജമ്ബുയാ പഞ്ഞാതോ പാകടോ ദീപോതി ജമ്ബുദീപോ. ഇമസ്സ കിര ദീപസ്സ സഞ്ഞാണഭൂതാ യോജനസതുബ്ബേധാ പണ്ണാസയോജനസാഖാ പഞ്ചദസയോജനാവട്ടക്ഖന്ധാ ഹിമവന്തപബ്ബതേ ജാതാ കപ്പട്ഠായിനീ മഹാജമ്ബൂ നാമ അത്ഥി, തായ അയം ദീപോ ജമ്ബുദീപോതി വുച്ചതി. യഥാ ച ഇമസ്മിം ദീപേ ജമ്ബുരുക്ഖോ കപ്പട്ഠായീ, തഥാ അപരഗോയാനേ കദമ്ബരുക്ഖോ, ഉത്തരകുരൂസു കപ്പരുക്ഖോ, പുബ്ബവിദേഹേ സിരീസരുക്ഖോ, അസുരാനം ചിത്തപാടലിരുക്ഖോ, സുപണ്ണാനം സിമ്ബലിരുക്ഖോ , ദേവാനം പാരിച്ഛത്തകോതി ഇമേപി കപ്പട്ഠായിനോവ.

    322. Catutthavaggassa paṭhame jambudīpeti jambuyā paññāto pākaṭo dīpoti jambudīpo. Imassa kira dīpassa saññāṇabhūtā yojanasatubbedhā paṇṇāsayojanasākhā pañcadasayojanāvaṭṭakkhandhā himavantapabbate jātā kappaṭṭhāyinī mahājambū nāma atthi, tāya ayaṃ dīpo jambudīpoti vuccati. Yathā ca imasmiṃ dīpe jamburukkho kappaṭṭhāyī, tathā aparagoyāne kadambarukkho, uttarakurūsu kapparukkho, pubbavidehe sirīsarukkho, asurānaṃ cittapāṭalirukkho, supaṇṇānaṃ simbalirukkho , devānaṃ pāricchattakoti imepi kappaṭṭhāyinova.

    ‘‘പാടലീ സിമ്ബലീ ജമ്ബൂ, ദേവാനം പാരിച്ഛത്തകോ;

    ‘‘Pāṭalī simbalī jambū, devānaṃ pāricchattako;

    കദമ്ബോ കപ്പരുക്ഖോ ച, സിരീസോ ഭവതി സത്തമോ’’തി.

    Kadambo kapparukkho ca, sirīso bhavati sattamo’’ti.

    ആരാമരാമണേയ്യകന്തി പുപ്ഫാരാമഫലാരാമാനം രാമണേയ്യകം വേളുവന-ജീവകമ്ബവന-ജേതവനപുബ്ബാരാമസദിസം. തം ഇമസ്മിം ജമ്ബുദീപേ അപ്പമത്തകം പരിത്തകം, ന ബഹുകന്തി അത്ഥോ. സേസപദേസുപി ഏസേവ നയോ. ഏത്ഥ വനരാമണേയ്യകന്തി നാഗവനസാലവനചമ്പകവനാദിസദിസം വങ്കപബ്ബതഹിമവന്തപബ്ബതപദേസാദീസു അരഞ്ഞവനം വേദിതബ്ബം. ഭൂമിരാമണേയ്യകന്തി ജേതവനവിഹാരമഗധക്ഖേത്താദിസദിസം സമം ഭൂമിട്ഠാനം. പോക്ഖരണിരാമണേയ്യകന്തി ജേതവനപോക്ഖരണിഗഗ്ഗരാപോക്ഖരണിസദിസാനം വട്ടചതുരസ്സദീഘവങ്കാദിസണ്ഠാനാനം പോക്ഖരണീനം സന്നിവേസനട്ഠാനം. ഉക്കൂലവികൂലന്തി ഉക്കൂലഞ്ച വികൂലഞ്ച. തത്ഥ ഉക്കൂലം ഉന്നതട്ഠാനം, വികൂലം നിന്നട്ഠാനം. നദീവിദുഗ്ഗന്തി നദീനം ഭിന്നട്ഠാനം തം ദുഗ്ഗമത്താ നദീവിദുഗ്ഗന്തി വുച്ചതി. ഖാണുകണ്ടകട്ഠാനന്തി തത്ഥജാതകാനഞ്ചേവ ആഹരിയമാനാനഞ്ച ഖാണുകണ്ടകാദീനം പതിട്ഠാനട്ഠാനം. പബ്ബതവിസമന്തി ഗിരിവിസമം. യേ ഓദകാതി യേ ച ഉദകേ ജായന്തി, തേയേവ ബഹുതരാ. ഇതോ കിര സുവണ്ണഭൂമി സത്തമത്താനി യോജനസതാനി ഹോതി, ഏകേന വാതേന ഗച്ഛന്തീ നാവാ സത്തഹി അഹോരത്തേഹി ഗച്ഛതി. അഥേകസ്മിം സമയേ ഏവം ഗച്ഛന്തീ നാവാ സത്താഹമ്പി നന്ദിയാവട്ടമച്ഛപിട്ഠേനേവ ഗതാ. ഏവം ഓദകാനം സത്താനം ബഹുഭാവോ വേദിതബ്ബോ.

    Ārāmarāmaṇeyyakanti pupphārāmaphalārāmānaṃ rāmaṇeyyakaṃ veḷuvana-jīvakambavana-jetavanapubbārāmasadisaṃ. Taṃ imasmiṃ jambudīpe appamattakaṃ parittakaṃ, na bahukanti attho. Sesapadesupi eseva nayo. Ettha vanarāmaṇeyyakanti nāgavanasālavanacampakavanādisadisaṃ vaṅkapabbatahimavantapabbatapadesādīsu araññavanaṃ veditabbaṃ. Bhūmirāmaṇeyyakanti jetavanavihāramagadhakkhettādisadisaṃ samaṃ bhūmiṭṭhānaṃ. Pokkharaṇirāmaṇeyyakanti jetavanapokkharaṇigaggarāpokkharaṇisadisānaṃ vaṭṭacaturassadīghavaṅkādisaṇṭhānānaṃ pokkharaṇīnaṃ sannivesanaṭṭhānaṃ. Ukkūlavikūlanti ukkūlañca vikūlañca. Tattha ukkūlaṃ unnataṭṭhānaṃ, vikūlaṃ ninnaṭṭhānaṃ. Nadīvidugganti nadīnaṃ bhinnaṭṭhānaṃ taṃ duggamattā nadīvidugganti vuccati. Khāṇukaṇṭakaṭṭhānanti tatthajātakānañceva āhariyamānānañca khāṇukaṇṭakādīnaṃ patiṭṭhānaṭṭhānaṃ. Pabbatavisamanti girivisamaṃ. Ye odakāti ye ca udake jāyanti, teyeva bahutarā. Ito kira suvaṇṇabhūmi sattamattāni yojanasatāni hoti, ekena vātena gacchantī nāvā sattahi ahorattehi gacchati. Athekasmiṃ samaye evaṃ gacchantī nāvā sattāhampi nandiyāvaṭṭamacchapiṭṭheneva gatā. Evaṃ odakānaṃ sattānaṃ bahubhāvo veditabbo.

    അപിച ഥലട്ഠാനസ്സ പരിത്തഭാവേന ഉദകസ്സ ച ബഹുഭാവേനാപി അയമത്ഥോ വേദിതബ്ബോ. യഥാ ഹി മഹാതളാകേ ഏകോവ ഉപ്പലഗച്ഛോ അസ്സ, തസ്സ ചത്താരി ച പണ്ണാനി, മജ്ഝേ ച ഏകം ഉപ്പലമകുലം അസ്സ. ഏവമേവം ചത്താരി പണ്ണാനി വിയ ചത്താരോ ദീപാ, മജ്ഝേ ഉപ്പലമകുലം വിയ സിനേരുപബ്ബതോ, സേസം ഉദകം വിയ ഉദകപരിക്ഖിത്തോ ഓകാസോ. തസ്സ മഹന്തഭാവോ ഇദ്ധിമന്താനം പാകടോ ഹോതി. തേസഞ്ഹി ആകാസേന ഗച്ഛന്താനം ചത്താരോ മഹാദീപാ ചത്താരി പണ്ണാനി വിയ ഉപട്ഠഹന്തി, സിനേരുപബ്ബതോ മജ്ഝേ ഉപ്പലമകുലം വിയ, സേസം ഉദകം വിയ ഉദകപരിക്ഖിത്തോ ഓകാസോ. ഏവം മഹന്തേ ഉദകേ ജാതത്താ ഓദകാവ ബഹുതരാ വേദിതബ്ബാ.

    Apica thalaṭṭhānassa parittabhāvena udakassa ca bahubhāvenāpi ayamattho veditabbo. Yathā hi mahātaḷāke ekova uppalagaccho assa, tassa cattāri ca paṇṇāni, majjhe ca ekaṃ uppalamakulaṃ assa. Evamevaṃ cattāri paṇṇāni viya cattāro dīpā, majjhe uppalamakulaṃ viya sinerupabbato, sesaṃ udakaṃ viya udakaparikkhitto okāso. Tassa mahantabhāvo iddhimantānaṃ pākaṭo hoti. Tesañhi ākāsena gacchantānaṃ cattāro mahādīpā cattāri paṇṇāni viya upaṭṭhahanti, sinerupabbato majjhe uppalamakulaṃ viya, sesaṃ udakaṃ viya udakaparikkhitto okāso. Evaṃ mahante udake jātattā odakāva bahutarā veditabbā.

    ൩൨൩. ദുതിയാദീസു അഞ്ഞത്ര മനുസ്സേഹീതി ഇധ ചത്താരോ അപായാ അഞ്ഞത്ര മനുസ്സേഹീതി അധിപ്പേതാ.

    323. Dutiyādīsu aññatra manussehīti idha cattāro apāyā aññatra manussehīti adhippetā.

    മജ്ഝിമേസു ജനപദേസൂതി ‘‘പുരത്ഥിമായ ദിസായ ഗജങ്ഗലം നാമ നിഗമോ, തസ്സ പരേന മഹാസാലാ, തതോ പരാ പച്ചന്തിമാ ജനപദാ, ഓരതോ മജ്ഝേ. പുരത്ഥിമദക്ഖിണായ ദിസായ സല്ലവതീ നാമ നദീ, തതോ പരാ പച്ചന്തിമാ ജനപദാ, ഓരതോ മജ്ഝേ. ദക്ഖിണായ ദിസായ സേതകണ്ണികം നാമ നിഗമോ, തതോ പരാ പച്ചന്തിമാ ജനപദാ, ഓരതോ മജ്ഝേ. പച്ഛിമായ ദിസായ ഥൂണം നാമ ബ്രാഹ്മണഗാമോ, തതോ പരാ പച്ചന്തിമാ ജനപദാ, ഓരതോ മജ്ഝേ. ഉത്തരായ ദിസായ ഉസീരദ്ധജോ നാമ പബ്ബതോ, തതോ പരാ പച്ചന്തിമാ ജനപദാ, ഓരതോ മജ്ഝേ’’തി (മഹാവ॰ ൨൫൯) ഏവം പരിച്ഛിന്നേ ജനപദേതി അത്ഥോ. അയഞ്ഹി ജനപദോ മുദിങ്ഗസണ്ഠാനോ ഉജുകേന കത്ഥചി അസീതിയോജനോ ഹോതി, കത്ഥചി യോജനസതികോ, കത്ഥചി ദ്വിയോജനസതികോ, മജ്ഝേന പന തിയോജനസതികോ, പരിയന്തപരിക്ഖേപേന നവമത്തയോജനസതികോ ഹോതി. ഏത്തകേ ഠാനേ ബുദ്ധപച്ചേകബുദ്ധാ മഹാസാവകാ ബുദ്ധുപട്ഠാകാ ബുദ്ധസാവകാ ബുദ്ധമാതാ ബുദ്ധപിതാ ചക്കവത്തീ രാജാതി ഇമേ സത്താ നിബ്ബത്തന്തി. അപിച ഉപാദായുപാദായാപി മജ്ഝിമപദേസോ ലബ്ഭതി. സകലോപി ഹി ജമ്ബുദീപോ മജ്ഝിമപദേസോ നാമ, സേസദീപാ പച്ചന്തിമാ ജനപദാ. തമ്ബപണ്ണിദീപേ അനുരാധപുരം മജ്ഝിമപദേസോ നാമ, സേസോ പച്ചന്തോതി ഏവം നയോ വേദിതബ്ബോ.

    Majjhimesu janapadesūti ‘‘puratthimāya disāya gajaṅgalaṃ nāma nigamo, tassa parena mahāsālā, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Puratthimadakkhiṇāya disāya sallavatī nāma nadī, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Dakkhiṇāya disāya setakaṇṇikaṃ nāma nigamo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Pacchimāya disāya thūṇaṃ nāma brāhmaṇagāmo, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe. Uttarāya disāya usīraddhajo nāma pabbato, tato parā paccantimā janapadā, orato majjhe’’ti (mahāva. 259) evaṃ paricchinne janapadeti attho. Ayañhi janapado mudiṅgasaṇṭhāno ujukena katthaci asītiyojano hoti, katthaci yojanasatiko, katthaci dviyojanasatiko, majjhena pana tiyojanasatiko, pariyantaparikkhepena navamattayojanasatiko hoti. Ettake ṭhāne buddhapaccekabuddhā mahāsāvakā buddhupaṭṭhākā buddhasāvakā buddhamātā buddhapitā cakkavattī rājāti ime sattā nibbattanti. Apica upādāyupādāyāpi majjhimapadeso labbhati. Sakalopi hi jambudīpo majjhimapadeso nāma, sesadīpā paccantimā janapadā. Tambapaṇṇidīpe anurādhapuraṃ majjhimapadeso nāma, seso paccantoti evaṃ nayo veditabbo.

    ൩൨൪. പഞ്ഞവന്തോ അജളാ അനേളമൂഗാതി ഏത്ഥ കമ്മസ്സകതപഞ്ഞാ, ഝാനപഞ്ഞാ വിപസ്സനാപഞ്ഞാ, മഗ്ഗപഞ്ഞാ, ഫലപഞ്ഞാതി ഏതാഹി സമന്നാഗതാ പഞ്ഞവന്തോ നാമ, അമൂള്ഹാ അജളാ നാമ. യേസം ഏളാ മുഖതോ ന ഗലതി, തേ അനേളമൂഗാ നാമ, അനേളമുഖാ നിദ്ദോസമുഖാതി അത്ഥോ. പടിബലാതി സമത്ഥാ, കായബലേന ചേവ ഞാണബലേന ച സമന്നാഗതാ. അത്ഥമഞ്ഞാതുന്തി അത്ഥാനത്ഥം കാരണാകാരണം ജാനിതും. ദുപ്പഞ്ഞാതി അപ്പഞ്ഞാ നിപ്പഞ്ഞാ. ജളാതി മന്ദാ മോമൂഹാ.

    324.Paññavantoajaḷā aneḷamūgāti ettha kammassakatapaññā, jhānapaññā vipassanāpaññā, maggapaññā, phalapaññāti etāhi samannāgatā paññavanto nāma, amūḷhā ajaḷā nāma. Yesaṃ eḷā mukhato na galati, te aneḷamūgā nāma, aneḷamukhā niddosamukhāti attho. Paṭibalāti samatthā, kāyabalena ceva ñāṇabalena ca samannāgatā. Atthamaññātunti atthānatthaṃ kāraṇākāraṇaṃ jānituṃ. Duppaññāti appaññā nippaññā. Jaḷāti mandā momūhā.

    ൩൨൫. അരിയേന പഞ്ഞാചക്ഖുനാതി സഹവിപസ്സനേന മഗ്ഗേന. അവിജ്ജാഗതാതി അവിജ്ജന്ധകാരേന സമന്നാഗതാ.

    325.Ariyena paññācakkhunāti sahavipassanena maggena. Avijjāgatāti avijjandhakārena samannāgatā.

    ൩൨൬. യേ ലഭന്തി തഥാഗതം ദസ്സനായാതി യേ തഥാഗതസ്സ ഗുണേ ജാനിത്വാ തഥാഗതം ചക്ഖുവിഞ്ഞാണേന പസ്സിതും ലഭന്തി.

    326.Ye labhanti tathāgataṃ dassanāyāti ye tathāgatassa guṇe jānitvā tathāgataṃ cakkhuviññāṇena passituṃ labhanti.

    ൩൨൭. തഥാഗതപ്പവേദിതന്തി തഥാഗതേന പവേദിതം പകാസേത്വാ കഥിതം. സവനായാതി സോതവിഞ്ഞാണേന സോതും.

    327.Tathāgatappaveditanti tathāgatena paveditaṃ pakāsetvā kathitaṃ. Savanāyāti sotaviññāṇena sotuṃ.

    ൩൨൮. ധാരേന്തീതി ന പമ്മുസ്സന്തി.

    328.Dhārentīti na pammussanti.

    ൩൨൯. ധാതാനം ധമ്മാനം അത്ഥം ഉപപരിക്ഖന്തീതി പഗുണായ പാളിയാ അത്ഥാനത്ഥം ഉപപരിക്ഖന്തി.

    329.Dhātānaṃ dhammānaṃ atthaṃ upaparikkhantīti paguṇāya pāḷiyā atthānatthaṃ upaparikkhanti.

    ൩൩൦. അത്ഥമഞ്ഞായ ധമ്മമഞ്ഞായാതി അട്ഠകഥഞ്ച പാളിഞ്ച ജാനിത്വാ. ധമ്മാനുധമ്മം പടിപജ്ജന്തീതി അനുലോമപടിപദം പൂരേന്തി.

    330.Atthamaññāya dhammamaññāyāti aṭṭhakathañca pāḷiñca jānitvā. Dhammānudhammaṃ paṭipajjantīti anulomapaṭipadaṃ pūrenti.

    ൩൩൧. സംവേജനീയേസു ഠാനേസൂതി സംവേഗജനകേസു കാരണേസു. സംവിജ്ജന്തീതി സംവേഗം ആപജ്ജന്തി.

    331.Saṃvejanīyesu ṭhānesūti saṃvegajanakesu kāraṇesu. Saṃvijjantīti saṃvegaṃ āpajjanti.

    ൩൩൨. യോനിസോ പദഹന്തീതി ഉപായേന പധാനവീരിയം കരോന്തി.

    332.Yoniso padahantīti upāyena padhānavīriyaṃ karonti.

    ൩൩൩. വവസ്സഗ്ഗാരമ്മണന്തി വവസ്സഗ്ഗോ വുച്ചതി നിബ്ബാനം, തം ആരമ്മണം കരിത്വാതി അത്ഥോ. ലഭന്തി സമാധിന്തി മഗ്ഗസമാധിഞ്ച ഫലസമാധിഞ്ച പാപുണന്തി.

    333.Vavassaggārammaṇanti vavassaggo vuccati nibbānaṃ, taṃ ārammaṇaṃ karitvāti attho. Labhanti samādhinti maggasamādhiñca phalasamādhiñca pāpuṇanti.

    ൩൩൪. അന്നഗ്ഗരസഗ്ഗാനന്തി ഉത്തമന്നാനഞ്ച ഉത്തമരസാനഞ്ച. ഉഞ്ഛേന കപാലാഭതേന യാപേന്തീതി ഉഞ്ഛാചാരേന വനമൂലഫലാഫലേന വാ കപാലേന ആഭതഭത്തേന വാ യാപേന്തി. ഏത്ഥ ച യോ കസ്സചിദേവ ഖാദനീയസ്സ ഭോജനീയസ്സ അത്ഥായ ചിത്തേ ഉപ്പന്നേ തംഖണംയേവ ന തം ലഭതി, അയം അന്നഗ്ഗരസഗ്ഗാനം ന ലാഭീ നാമ. യസ്സപി തംഖണംയേവ ലഭിത്വാ ഓലോകേന്തസ്സ വണ്ണഗന്ധരസാ അമനാപാ ഹോന്തി, അയമ്പി അന്നഗ്ഗരസഗ്ഗാനം ന ലാഭീ നാമ. യസ്സ പന വണ്ണഗന്ധരസാ പടിലഭന്തി, മനാപാ ഹോന്തി, അയം അന്നഗ്ഗരസഗ്ഗാനം ലാഭീ നാമ. സോ ഉത്തമകോടിയാ ചക്കവത്തീ രാജാ, ഹേട്ഠിമകോടിയാ ധമ്മാസോകോ വേദിതബ്ബോ. സങ്ഖേപതോ ഹി യസ്സ ഭത്തസ്സ ഏകപാതി സതസഹസ്സം അഗ്ഘതി, ഇദം അന്നഗ്ഗരസഗ്ഗം നാമ. യം പന ഭിക്ഖുസങ്ഘം പിണ്ഡായ ചരന്തം ദിസ്വാ മനുസ്സാ ഉത്തമപണീതം ഭത്തം ദേന്തി, ഇദം കിം നാമാതി? ഇദം ഉഞ്ഛേന കപാലാഭതേന യാപേന്തേ ഉപാദായ അന്നഗ്ഗരസഗ്ഗം നാമ വുച്ചതീതി.

    334.Annaggarasaggānanti uttamannānañca uttamarasānañca. Uñchena kapālābhatena yāpentīti uñchācārena vanamūlaphalāphalena vā kapālena ābhatabhattena vā yāpenti. Ettha ca yo kassacideva khādanīyassa bhojanīyassa atthāya citte uppanne taṃkhaṇaṃyeva na taṃ labhati, ayaṃ annaggarasaggānaṃ na lābhī nāma. Yassapi taṃkhaṇaṃyeva labhitvā olokentassa vaṇṇagandharasā amanāpā honti, ayampi annaggarasaggānaṃ na lābhī nāma. Yassa pana vaṇṇagandharasā paṭilabhanti, manāpā honti, ayaṃ annaggarasaggānaṃ lābhī nāma. So uttamakoṭiyā cakkavattī rājā, heṭṭhimakoṭiyā dhammāsoko veditabbo. Saṅkhepato hi yassa bhattassa ekapāti satasahassaṃ agghati, idaṃ annaggarasaggaṃ nāma. Yaṃ pana bhikkhusaṅghaṃ piṇḍāya carantaṃ disvā manussā uttamapaṇītaṃ bhattaṃ denti, idaṃ kiṃ nāmāti? Idaṃ uñchena kapālābhatena yāpente upādāya annaggarasaggaṃ nāma vuccatīti.

    ൩൩൫. അത്ഥരസസ്സാതിആദീസു അത്ഥരസോ നാമ ചത്താരി സാമഞ്ഞഫലാനി, ധമ്മരസോ നാമ ചത്താരോ മഗ്ഗാ, വിമുത്തിരസോ നാമ അമതനിബ്ബാനം. സേസം സബ്ബത്ഥ ഉത്താനത്ഥമേവാതി.

    335.Attharasassātiādīsu attharaso nāma cattāri sāmaññaphalāni, dhammaraso nāma cattāro maggā, vimuttiraso nāma amatanibbānaṃ. Sesaṃ sabbattha uttānatthamevāti.

    ചതുത്ഥവഗ്ഗവണ്ണനാ.

    Catutthavaggavaṇṇanā.

    ജമ്ബുദീപപേയ്യാലോ നിട്ഠിതോ.

    Jambudīpapeyyālo niṭṭhito.







    Related texts:



    തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / സുത്തപിടക • Suttapiṭaka / അങ്ഗുത്തരനികായ • Aṅguttaranikāya / ൧൬. ഏകധമ്മപാളി • 16. Ekadhammapāḷi

    ടീകാ • Tīkā / സുത്തപിടക (ടീകാ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / അങ്ഗുത്തരനികായ (ടീകാ) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) / ൧൬. ഏകധമ്മപാളി • 16. Ekadhammapāḷi


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact