Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / కఙ్ఖావితరణీ-అభినవ-టీకా • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
౩. ఏకగామన్తరగమనసిక్ఖాపదవణ్ణనా
3. Ekagāmantaragamanasikkhāpadavaṇṇanā
అఞ్ఞో గామో గామన్తరం. నదిపారన్తి నదియా పారిమతీరం. ‘‘గామన్తరం గచ్ఛేయ్యా’’తి (పాచి॰ ౬౮౭, ౬౯౧) వుత్తత్తా అఞ్ఞస్మిం గామేయేవ ఆపత్తి, న సకగామేతి ఆహ ‘‘సకగామతో తావా’’తిఆది. పరిక్ఖేపే వా ఉపచారే వా అతిక్కన్తేతి పరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిక్ఖేపే వా అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స పరిక్ఖేపారహట్ఠానే వా అతిక్కన్తే. దుతియేన అతిక్కన్తమత్తేతి దుతియేన పాదేన ఇతరస్స గామస్స పరిక్ఖేపే వా ఉపచారే వా అతిక్కన్తమత్తే. యేసు పన పోత్థకేసు ‘‘ఏకేన పాదేన ఇతరస్స గామస్స పరిక్ఖేపే వా అతిక్కన్తే, ఉపచారే వా ఓక్కన్తే థుల్లచ్చయం, దుతియేన అతిక్కన్తమత్తే, ఓక్కన్తమత్తే వా సఙ్ఘాదిసేసో’’తి పాఠో దిస్సతి, తత్థ ‘‘ఓక్కన్తే, ఓక్కన్తమత్తే వా’’తి ఏతాని ద్వే పదాని పాళియా విరుజ్ఝన్తి. ‘‘అపరిక్ఖిత్తస్స గామస్స ఉపచారం అతిక్కామేన్తియా’’తి (పాచి॰ ౬౯౨) హి పాళి. తథా సమన్తపాసాదికాయపి విరుజ్ఝన్తి. తత్థ హి –
Añño gāmo gāmantaraṃ. Nadipāranti nadiyā pārimatīraṃ. ‘‘Gāmantaraṃ gaccheyyā’’ti (pāci. 687, 691) vuttattā aññasmiṃ gāmeyeva āpatti, na sakagāmeti āha ‘‘sakagāmato tāvā’’tiādi. Parikkhepe vā upacāre vā atikkanteti parikkhittassa gāmassa parikkhepe vā aparikkhittassa gāmassa parikkhepārahaṭṭhāne vā atikkante. Dutiyena atikkantamatteti dutiyena pādena itarassa gāmassa parikkhepe vā upacāre vā atikkantamatte. Yesu pana potthakesu ‘‘ekena pādena itarassa gāmassa parikkhepe vā atikkante, upacāre vā okkante thullaccayaṃ, dutiyena atikkantamatte, okkantamatte vā saṅghādiseso’’ti pāṭho dissati, tattha ‘‘okkante, okkantamatte vā’’ti etāni dve padāni pāḷiyā virujjhanti. ‘‘Aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ atikkāmentiyā’’ti (pāci. 692) hi pāḷi. Tathā samantapāsādikāyapi virujjhanti. Tattha hi –
‘‘పరిక్ఖేపారహట్ఠానం ఏకేన పాదేన అతిక్కమతి, థుల్లచ్చయం. దుతియేన అతిక్కన్తమత్తే సఙ్ఘాదిసేసో. అపిచేత్థ సకగామతో…పే॰… ఏకేన పాదేన ఇతరస్స గామస్స పరిక్ఖేపే వా ఉపచారేవా అతిక్కన్తమత్తే థుల్లచ్చయం, దుతియేన అతిక్కన్తమత్తే సఙ్ఘాదిసేసో’’తి –
‘‘Parikkhepārahaṭṭhānaṃ ekena pādena atikkamati, thullaccayaṃ. Dutiyena atikkantamatte saṅghādiseso. Apicettha sakagāmato…pe… ekena pādena itarassa gāmassa parikkhepe vā upacārevā atikkantamatte thullaccayaṃ, dutiyena atikkantamatte saṅghādiseso’’ti –
వుత్తం. ‘‘పఠమం పాదం అతిక్కామేన్తియా’’తిఆదివచనతో (పాచి॰ ౬౯౨) పదసా గమనమేవ ఇధాధిప్పేతన్తి ఆహ ‘‘పదసా పవిసన్తియా ఆపత్తీ’’తి. ఇమినా సచేపి హత్థిపిట్ఠిఆదీహి వా ఇద్ధియా వా పవిసతి, వట్టతియేవాతి దస్సేతి. అయమేత్థ సఙ్ఖేపో, విత్థారో పన సమన్తపాసాదికాయ (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౬౯౨) వుత్తోతి అధిప్పాయో.
Vuttaṃ. ‘‘Paṭhamaṃ pādaṃ atikkāmentiyā’’tiādivacanato (pāci. 692) padasā gamanameva idhādhippetanti āha ‘‘padasā pavisantiyā āpattī’’ti. Iminā sacepi hatthipiṭṭhiādīhi vā iddhiyā vā pavisati, vaṭṭatiyevāti dasseti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāya (pāci. aṭṭha. 692) vuttoti adhippāyo.
నదిపారగమనే వుత్తలక్ఖణాయ నదియాతి ‘‘నదీ నామ తిమణ్డలం పటిచ్ఛాదేత్వా యత్థ కత్థచి ఉత్తరన్తియా అన్తరవాసకో తేమియతీ’’తి (పాచి॰ ౬౯౨) నదిపారగమనవిభఙ్గే వుత్తలక్ఖణాయ నదియా. నదిపారగమనవిభఙ్గో హి ఇధ నదిపారగమనసద్దేన వుత్తో. పున ఓరిమతీరమేవ పచ్చుత్తరన్తియా వాతి పరతీరం గన్తుకామతాయ ఓతిణ్ణత్తా వుత్తం. ఇతరిస్సా పన అయం పక్కన్తట్ఠానే ఠితా హోతి, తస్మా పరతీరం గచ్ఛన్తియా అనాపత్తి. సచే సజ్ఝాయం వా పధానం వా అఞ్ఞం వా కిఞ్చి కమ్మం కురుమానా ‘‘పురే అరుణేయేవ దుతియికాయ సన్తికం గమిస్సామీ’’తి (పాచి॰ అట్ఠ॰ ౬౯౨) ఆభోగం కరోతి, అజానన్తియా ఏవ తస్సా అరుణో ఉగ్గచ్ఛతి , అనాపత్తీతి ఆహ ‘‘పురే అరుణేయేవా’’తిఆది. అథ పన ‘‘యావ అరుణుగ్గమనా ఇధేవ భవిస్సామీ’’తి వా అనాభోగేన వా విహారస్స ఏకదేసే అచ్ఛతి, దుతియికాయ హత్థపాసం న ఓతరతి, అరుణుగ్గమనే సఙ్ఘాదిసేసో. హత్థపాసోయేవ హి ఇధ పమాణం. హత్థపాసాతిక్కమే ఏకగబ్భోపి న రక్ఖతి. తేనాహ ‘‘ఏకగబ్భే…పే॰… ఆపత్తీ’’తి.
Nadipāragamane vuttalakkhaṇāya nadiyāti ‘‘nadī nāma timaṇḍalaṃ paṭicchādetvā yattha katthaci uttarantiyā antaravāsako temiyatī’’ti (pāci. 692) nadipāragamanavibhaṅge vuttalakkhaṇāya nadiyā. Nadipāragamanavibhaṅgo hi idha nadipāragamanasaddena vutto. Puna orimatīrameva paccuttarantiyā vāti paratīraṃ gantukāmatāya otiṇṇattā vuttaṃ. Itarissā pana ayaṃ pakkantaṭṭhāne ṭhitā hoti, tasmā paratīraṃ gacchantiyā anāpatti. Sace sajjhāyaṃ vā padhānaṃ vā aññaṃ vā kiñci kammaṃ kurumānā ‘‘pure aruṇeyeva dutiyikāya santikaṃ gamissāmī’’ti (pāci. aṭṭha. 692) ābhogaṃ karoti, ajānantiyā eva tassā aruṇo uggacchati , anāpattīti āha ‘‘pure aruṇeyevā’’tiādi. Atha pana ‘‘yāva aruṇuggamanā idheva bhavissāmī’’ti vā anābhogena vā vihārassa ekadese acchati, dutiyikāya hatthapāsaṃ na otarati, aruṇuggamane saṅghādiseso. Hatthapāsoyeva hi idha pamāṇaṃ. Hatthapāsātikkame ekagabbhopi na rakkhati. Tenāha ‘‘ekagabbhe…pe… āpattī’’ti.
దస్సనూపచారం వా సవనూపచారం వాతి ఏత్థ దస్సనూపచారో నామ యత్థ ఠితం దుతియికా పస్సతి. సవనూపచారో నామ యత్థ ఠితా మగ్గమూళ్హసద్దేన వియ, ధమ్మస్సవనారోచనసద్దేన వియ చ ‘‘అయ్యే’’తి సద్దాయన్తియా సద్దం సుణాతి. తస్మాతి యస్మా ఓహీయనం నామ దస్సనూపచారసవనూపచారానమఞ్ఞతరస్స విజహనం, తస్మా. అన్తోగామే పన ఓహీయనం వట్టతీతి ఆహ ‘‘ఇన్దఖీలాతిక్కమతో పట్ఠాయా’’తి ఆది. తత్థ ఇన్దఖీలాతిక్కమతోతి ఉమ్మారాతిక్కమతో. బహిగామేతి గామస్స బహిపదేసే. మగ్గమూళ్హా ఉచ్చాసద్దం కరోన్తీతి ఆహ ‘‘మగ్గమూళ్హసద్దేన వియా’’తి. మగ్గమూళ్హం అవ్హాయన్తస్స సద్దేన వియాతిపి వదన్తి. సద్దాయన్తియాతి సద్దం కరోన్తియా. ‘‘సద్దస్సవనాతిక్కమే ఆపత్తియేవా’’తి ఇమినా దస్సనూపచారో ఏవరూపే సవనూపచారే విజహితే న రక్ఖతి, జహితమత్తేవ ఆపత్తి సఙ్ఘాదిసేసస్సాతి దస్సేతి.
Dassanūpacāraṃ vā savanūpacāraṃ vāti ettha dassanūpacāro nāma yattha ṭhitaṃ dutiyikā passati. Savanūpacāro nāma yattha ṭhitā maggamūḷhasaddena viya, dhammassavanārocanasaddena viya ca ‘‘ayye’’ti saddāyantiyā saddaṃ suṇāti. Tasmāti yasmā ohīyanaṃ nāma dassanūpacārasavanūpacārānamaññatarassa vijahanaṃ, tasmā. Antogāme pana ohīyanaṃ vaṭṭatīti āha ‘‘indakhīlātikkamato paṭṭhāyā’’ti ādi. Tattha indakhīlātikkamatoti ummārātikkamato. Bahigāmeti gāmassa bahipadese. Maggamūḷhā uccāsaddaṃ karontīti āha ‘‘maggamūḷhasaddena viyā’’ti. Maggamūḷhaṃ avhāyantassa saddena viyātipi vadanti. Saddāyantiyāti saddaṃ karontiyā. ‘‘Saddassavanātikkame āpattiyevā’’ti iminā dassanūpacāro evarūpe savanūpacāre vijahite na rakkhati, jahitamatteva āpatti saṅghādisesassāti dasseti.
మగ్గం గచ్ఛన్తీతి ఏకమగ్గం గచ్ఛన్తి. సచే పురిమాయో అఞ్ఞేన మగ్గేన గచ్ఛన్తి, పక్కన్తా నామ హోన్తి, అనాపత్తియేవ. ద్విన్నం గచ్ఛన్తీనం ఏకా అనుబన్ధితుం అసక్కోన్తీ ‘‘గచ్ఛతు అయ’’న్తి ఓహీయతి, ఇతరాపి ‘‘ఓహీయతు అయ’’న్తి గచ్ఛతి, ద్విన్నమ్పి ఆపత్తి. సచే పన గచ్ఛన్తీసు పురిమాపి అఞ్ఞం మగ్గం గణ్హాతి, పచ్ఛిమాపి అఞ్ఞం, ఏకా ఏకిస్సా పక్కన్తట్ఠానే తిట్ఠతి, ద్విన్నమ్పి అనాపత్తి.
Maggaṃ gacchantīti ekamaggaṃ gacchanti. Sace purimāyo aññena maggena gacchanti, pakkantā nāma honti, anāpattiyeva. Dvinnaṃ gacchantīnaṃ ekā anubandhituṃ asakkontī ‘‘gacchatu aya’’nti ohīyati, itarāpi ‘‘ohīyatu aya’’nti gacchati, dvinnampi āpatti. Sace pana gacchantīsu purimāpi aññaṃ maggaṃ gaṇhāti, pacchimāpi aññaṃ, ekā ekissā pakkantaṭṭhāne tiṭṭhati, dvinnampi anāpatti.
‘‘సఙ్ఘాదిసేసా చతురో’’తి (పరి॰ అట్ఠ॰ ౪౭౯) అయం పఞ్హో అరుణుగ్గమనే గామన్తరపరియాపన్నం నదిపారం ఓక్కన్తభిక్ఖునిం సన్ధాయ వుత్తో. సా హి సకగామతో పచ్చూససమయే నిక్ఖమిత్వా అరుణుగ్గమనకాలే వుత్తప్పకారం నదిపారం ఓక్కన్తమత్తావ రత్తివిప్పవాసగామన్తరనదిపారగమనగణమ్హాఓహీయనలక్ఖణే ఏకప్పహారేనేవ చతురో సఙ్ఘాదిసేసే ఆపజ్జతి.
‘‘Saṅghādisesā caturo’’ti (pari. aṭṭha. 479) ayaṃ pañho aruṇuggamane gāmantarapariyāpannaṃ nadipāraṃ okkantabhikkhuniṃ sandhāya vutto. Sā hi sakagāmato paccūsasamaye nikkhamitvā aruṇuggamanakāle vuttappakāraṃ nadipāraṃ okkantamattāva rattivippavāsagāmantaranadipāragamanagaṇamhāohīyanalakkhaṇe ekappahāreneva caturo saṅghādisese āpajjati.
పక్ఖసఙ్కన్తాయ వాతి తిత్థాయతనం సఙ్కన్తాయ. అనన్తరాయేనాతి హత్థిమోచనాదిఅన్తరాయం వినా.
Pakkhasaṅkantāya vāti titthāyatanaṃ saṅkantāya. Anantarāyenāti hatthimocanādiantarāyaṃ vinā.
ఏకగామన్తరగమనసిక్ఖాపదవణ్ణనా నిట్ఠితా.
Ekagāmantaragamanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.