| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
៣. ឯកគាមន្តរគមនសិក្ខាបទវណ្ណនា
3. Ekagāmantaragamanasikkhāpadavaṇṇanā
អញ្ញោ គាមោ គាមន្តរំ។ នទិបារន្តិ នទិយា បារិមតីរំ។ ‘‘គាមន្តរំ គច្ឆេយ្យា’’តិ (បាចិ. ៦៨៧, ៦៩១) វុត្តត្តា អញ្ញស្មិំ គាមេយេវ អាបត្តិ, ន សកគាមេតិ អាហ ‘‘សកគាមតោ តាវា’’តិអាទិ។ បរិក្ខេបេ វា ឧបចារេ វា អតិក្កន្តេតិ បរិក្ខិត្តស្ស គាមស្ស បរិក្ខេបេ វា អបរិក្ខិត្តស្ស គាមស្ស បរិក្ខេបារហដ្ឋានេ វា អតិក្កន្តេ។ ទុតិយេន អតិក្កន្តមត្តេតិ ទុតិយេន បាទេន ឥតរស្ស គាមស្ស បរិក្ខេបេ វា ឧបចារេ វា អតិក្កន្តមត្តេ។ យេសុ បន បោត្ថកេសុ ‘‘ឯកេន បាទេន ឥតរស្ស គាមស្ស បរិក្ខេបេ វា អតិក្កន្តេ, ឧបចារេ វា ឱក្កន្តេ ថុល្លច្ចយំ, ទុតិយេន អតិក្កន្តមត្តេ, ឱក្កន្តមត្តេ វា សង្ឃាទិសេសោ’’តិ បាឋោ ទិស្សតិ, តត្ថ ‘‘ឱក្កន្តេ, ឱក្កន្តមត្តេ វា’’តិ ឯតានិ ទ្វេ បទានិ បាឡិយា វិរុជ្ឈន្តិ។ ‘‘អបរិក្ខិត្តស្ស គាមស្ស ឧបចារំ អតិក្កាមេន្តិយា’’តិ (បាចិ. ៦៩២) ហិ បាឡិ។ តថា សមន្តបាសាទិកាយបិ វិរុជ្ឈន្តិ។ តត្ថ ហិ –
Añño gāmo gāmantaraṃ. Nadipāranti nadiyā pārimatīraṃ. ‘‘Gāmantaraṃ gaccheyyā’’ti (pāci. 687, 691) vuttattā aññasmiṃ gāmeyeva āpatti, na sakagāmeti āha ‘‘sakagāmato tāvā’’tiādi. Parikkhepe vā upacāre vā atikkanteti parikkhittassa gāmassa parikkhepe vā aparikkhittassa gāmassa parikkhepārahaṭṭhāne vā atikkante. Dutiyena atikkantamatteti dutiyena pādena itarassa gāmassa parikkhepe vā upacāre vā atikkantamatte. Yesu pana potthakesu ‘‘ekena pādena itarassa gāmassa parikkhepe vā atikkante, upacāre vā okkante thullaccayaṃ, dutiyena atikkantamatte, okkantamatte vā saṅghādiseso’’ti pāṭho dissati, tattha ‘‘okkante, okkantamatte vā’’ti etāni dve padāni pāḷiyā virujjhanti. ‘‘Aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ atikkāmentiyā’’ti (pāci. 692) hi pāḷi. Tathā samantapāsādikāyapi virujjhanti. Tattha hi –
‘‘បរិក្ខេបារហដ្ឋានំ ឯកេន បាទេន អតិក្កមតិ, ថុល្លច្ចយំ។ ទុតិយេន អតិក្កន្តមត្តេ សង្ឃាទិសេសោ។ អបិចេត្ថ សកគាមតោ…បេ.… ឯកេន បាទេន ឥតរស្ស គាមស្ស បរិក្ខេបេ វា ឧបចារេវា អតិក្កន្តមត្តេ ថុល្លច្ចយំ, ទុតិយេន អតិក្កន្តមត្តេ សង្ឃាទិសេសោ’’តិ –
‘‘Parikkhepārahaṭṭhānaṃ ekena pādena atikkamati, thullaccayaṃ. Dutiyena atikkantamatte saṅghādiseso. Apicettha sakagāmato…pe… ekena pādena itarassa gāmassa parikkhepe vā upacārevā atikkantamatte thullaccayaṃ, dutiyena atikkantamatte saṅghādiseso’’ti –
វុត្តំ។ ‘‘បឋមំ បាទំ អតិក្កាមេន្តិយា’’តិអាទិវចនតោ (បាចិ. ៦៩២) បទសា គមនមេវ ឥធាធិប្បេតន្តិ អាហ ‘‘បទសា បវិសន្តិយា អាបត្តី’’តិ។ ឥមិនា សចេបិ ហត្ថិបិដ្ឋិអាទីហិ វា ឥទ្ធិយា វា បវិសតិ, វដ្ដតិយេវាតិ ទស្សេតិ។ អយមេត្ថ សង្ខេបោ, វិត្ថារោ បន សមន្តបាសាទិកាយ (បាចិ. អដ្ឋ. ៦៩២) វុត្តោតិ អធិប្បាយោ។
Vuttaṃ. ‘‘Paṭhamaṃ pādaṃ atikkāmentiyā’’tiādivacanato (pāci. 692) padasā gamanameva idhādhippetanti āha ‘‘padasā pavisantiyā āpattī’’ti. Iminā sacepi hatthipiṭṭhiādīhi vā iddhiyā vā pavisati, vaṭṭatiyevāti dasseti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāya (pāci. aṭṭha. 692) vuttoti adhippāyo.
នទិបារគមនេ វុត្តលក្ខណាយ នទិយាតិ ‘‘នទី នាម តិមណ្ឌលំ បដិច្ឆាទេត្វា យត្ថ កត្ថចិ ឧត្តរន្តិយា អន្តរវាសកោ តេមិយតី’’តិ (បាចិ. ៦៩២) នទិបារគមនវិភង្គេ វុត្តលក្ខណាយ នទិយា។ នទិបារគមនវិភង្គោ ហិ ឥធ នទិបារគមនសទ្ទេន វុត្តោ។ បុន ឱរិមតីរមេវ បច្ចុត្តរន្តិយា វាតិ បរតីរំ គន្តុកាមតាយ ឱតិណ្ណត្តា វុត្តំ។ ឥតរិស្សា បន អយំ បក្កន្តដ្ឋានេ ឋិតា ហោតិ, តស្មា បរតីរំ គច្ឆន្តិយា អនាបត្តិ។ សចេ សជ្ឈាយំ វា បធានំ វា អញ្ញំ វា កិញ្ចិ កម្មំ កុរុមានា ‘‘បុរេ អរុណេយេវ ទុតិយិកាយ សន្តិកំ គមិស្សាមី’’តិ (បាចិ. អដ្ឋ. ៦៩២) អាភោគំ ករោតិ, អជានន្តិយា ឯវ តស្សា អរុណោ ឧគ្គច្ឆតិ , អនាបត្តីតិ អាហ ‘‘បុរេ អរុណេយេវា’’តិអាទិ។ អថ បន ‘‘យាវ អរុណុគ្គមនា ឥធេវ ភវិស្សាមី’’តិ វា អនាភោគេន វា វិហារស្ស ឯកទេសេ អច្ឆតិ, ទុតិយិកាយ ហត្ថបាសំ ន ឱតរតិ, អរុណុគ្គមនេ សង្ឃាទិសេសោ។ ហត្ថបាសោយេវ ហិ ឥធ បមាណំ។ ហត្ថបាសាតិក្កមេ ឯកគព្ភោបិ ន រក្ខតិ។ តេនាហ ‘‘ឯកគព្ភេ…បេ.… អាបត្តី’’តិ។
Nadipāragamane vuttalakkhaṇāya nadiyāti ‘‘nadī nāma timaṇḍalaṃ paṭicchādetvā yattha katthaci uttarantiyā antaravāsako temiyatī’’ti (pāci. 692) nadipāragamanavibhaṅge vuttalakkhaṇāya nadiyā. Nadipāragamanavibhaṅgo hi idha nadipāragamanasaddena vutto. Puna orimatīrameva paccuttarantiyā vāti paratīraṃ gantukāmatāya otiṇṇattā vuttaṃ. Itarissā pana ayaṃ pakkantaṭṭhāne ṭhitā hoti, tasmā paratīraṃ gacchantiyā anāpatti. Sace sajjhāyaṃ vā padhānaṃ vā aññaṃ vā kiñci kammaṃ kurumānā ‘‘pure aruṇeyeva dutiyikāya santikaṃ gamissāmī’’ti (pāci. aṭṭha. 692) ābhogaṃ karoti, ajānantiyā eva tassā aruṇo uggacchati , anāpattīti āha ‘‘pure aruṇeyevā’’tiādi. Atha pana ‘‘yāva aruṇuggamanā idheva bhavissāmī’’ti vā anābhogena vā vihārassa ekadese acchati, dutiyikāya hatthapāsaṃ na otarati, aruṇuggamane saṅghādiseso. Hatthapāsoyeva hi idha pamāṇaṃ. Hatthapāsātikkame ekagabbhopi na rakkhati. Tenāha ‘‘ekagabbhe…pe… āpattī’’ti.
ទស្សនូបចារំ វា សវនូបចារំ វាតិ ឯត្ថ ទស្សនូបចារោ នាម យត្ថ ឋិតំ ទុតិយិកា បស្សតិ។ សវនូបចារោ នាម យត្ថ ឋិតា មគ្គមូឡ្ហសទ្ទេន វិយ, ធម្មស្សវនារោចនសទ្ទេន វិយ ច ‘‘អយ្យេ’’តិ សទ្ទាយន្តិយា សទ្ទំ សុណាតិ។ តស្មាតិ យស្មា ឱហីយនំ នាម ទស្សនូបចារសវនូបចារានមញ្ញតរស្ស វិជហនំ, តស្មា។ អន្តោគាមេ បន ឱហីយនំ វដ្ដតីតិ អាហ ‘‘ឥន្ទខីលាតិក្កមតោ បដ្ឋាយា’’តិ អាទិ។ តត្ថ ឥន្ទខីលាតិក្កមតោតិ ឧម្មារាតិក្កមតោ។ ពហិគាមេតិ គាមស្ស ពហិបទេសេ។ មគ្គមូឡ្ហា ឧច្ចាសទ្ទំ ករោន្តីតិ អាហ ‘‘មគ្គមូឡ្ហសទ្ទេន វិយា’’តិ។ មគ្គមូឡ្ហំ អវ្ហាយន្តស្ស សទ្ទេន វិយាតិបិ វទន្តិ។ សទ្ទាយន្តិយាតិ សទ្ទំ ករោន្តិយា។ ‘‘សទ្ទស្សវនាតិក្កមេ អាបត្តិយេវា’’តិ ឥមិនា ទស្សនូបចារោ ឯវរូបេ សវនូបចារេ វិជហិតេ ន រក្ខតិ, ជហិតមត្តេវ អាបត្តិ សង្ឃាទិសេសស្សាតិ ទស្សេតិ។
Dassanūpacāraṃ vā savanūpacāraṃ vāti ettha dassanūpacāro nāma yattha ṭhitaṃ dutiyikā passati. Savanūpacāro nāma yattha ṭhitā maggamūḷhasaddena viya, dhammassavanārocanasaddena viya ca ‘‘ayye’’ti saddāyantiyā saddaṃ suṇāti. Tasmāti yasmā ohīyanaṃ nāma dassanūpacārasavanūpacārānamaññatarassa vijahanaṃ, tasmā. Antogāme pana ohīyanaṃ vaṭṭatīti āha ‘‘indakhīlātikkamato paṭṭhāyā’’ti ādi. Tattha indakhīlātikkamatoti ummārātikkamato. Bahigāmeti gāmassa bahipadese. Maggamūḷhā uccāsaddaṃ karontīti āha ‘‘maggamūḷhasaddena viyā’’ti. Maggamūḷhaṃ avhāyantassa saddena viyātipi vadanti. Saddāyantiyāti saddaṃ karontiyā. ‘‘Saddassavanātikkame āpattiyevā’’ti iminā dassanūpacāro evarūpe savanūpacāre vijahite na rakkhati, jahitamatteva āpatti saṅghādisesassāti dasseti.
មគ្គំ គច្ឆន្តីតិ ឯកមគ្គំ គច្ឆន្តិ។ សចេ បុរិមាយោ អញ្ញេន មគ្គេន គច្ឆន្តិ, បក្កន្តា នាម ហោន្តិ, អនាបត្តិយេវ។ ទ្វិន្នំ គច្ឆន្តីនំ ឯកា អនុពន្ធិតុំ អសក្កោន្តី ‘‘គច្ឆតុ អយ’’ន្តិ ឱហីយតិ, ឥតរាបិ ‘‘ឱហីយតុ អយ’’ន្តិ គច្ឆតិ, ទ្វិន្នម្បិ អាបត្តិ។ សចេ បន គច្ឆន្តីសុ បុរិមាបិ អញ្ញំ មគ្គំ គណ្ហាតិ, បច្ឆិមាបិ អញ្ញំ, ឯកា ឯកិស្សា បក្កន្តដ្ឋានេ តិដ្ឋតិ, ទ្វិន្នម្បិ អនាបត្តិ។
Maggaṃ gacchantīti ekamaggaṃ gacchanti. Sace purimāyo aññena maggena gacchanti, pakkantā nāma honti, anāpattiyeva. Dvinnaṃ gacchantīnaṃ ekā anubandhituṃ asakkontī ‘‘gacchatu aya’’nti ohīyati, itarāpi ‘‘ohīyatu aya’’nti gacchati, dvinnampi āpatti. Sace pana gacchantīsu purimāpi aññaṃ maggaṃ gaṇhāti, pacchimāpi aññaṃ, ekā ekissā pakkantaṭṭhāne tiṭṭhati, dvinnampi anāpatti.
‘‘សង្ឃាទិសេសា ចតុរោ’’តិ (បរិ. អដ្ឋ. ៤៧៩) អយំ បញ្ហោ អរុណុគ្គមនេ គាមន្តរបរិយាបន្នំ នទិបារំ ឱក្កន្តភិក្ខុនិំ សន្ធាយ វុត្តោ។ សា ហិ សកគាមតោ បច្ចូសសមយេ និក្ខមិត្វា អរុណុគ្គមនកាលេ វុត្តប្បការំ នទិបារំ ឱក្កន្តមត្តាវ រត្តិវិប្បវាសគាមន្តរនទិបារគមនគណម្ហាឱហីយនលក្ខណេ ឯកប្បហារេនេវ ចតុរោ សង្ឃាទិសេសេ អាបជ្ជតិ។
‘‘Saṅghādisesā caturo’’ti (pari. aṭṭha. 479) ayaṃ pañho aruṇuggamane gāmantarapariyāpannaṃ nadipāraṃ okkantabhikkhuniṃ sandhāya vutto. Sā hi sakagāmato paccūsasamaye nikkhamitvā aruṇuggamanakāle vuttappakāraṃ nadipāraṃ okkantamattāva rattivippavāsagāmantaranadipāragamanagaṇamhāohīyanalakkhaṇe ekappahāreneva caturo saṅghādisese āpajjati.
បក្ខសង្កន្តាយ វាតិ តិត្ថាយតនំ សង្កន្តាយ។ អនន្តរាយេនាតិ ហត្ថិមោចនាទិអន្តរាយំ វិនា។
Pakkhasaṅkantāya vāti titthāyatanaṃ saṅkantāya. Anantarāyenāti hatthimocanādiantarāyaṃ vinā.
ឯកគាមន្តរគមនសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Ekagāmantaragamanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
