Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಕಙ್ಖಾವಿತರಣೀ-ಅಭಿನವ-ಟೀಕಾ • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā

    ೩. ಏಕಗಾಮನ್ತರಗಮನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ

    3. Ekagāmantaragamanasikkhāpadavaṇṇanā

    ಅಞ್ಞೋ ಗಾಮೋ ಗಾಮನ್ತರಂ। ನದಿಪಾರನ್ತಿ ನದಿಯಾ ಪಾರಿಮತೀರಂ। ‘‘ಗಾಮನ್ತರಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೬೮೭, ೬೯೧) ವುತ್ತತ್ತಾ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇಯೇವ ಆಪತ್ತಿ, ನ ಸಕಗಾಮೇತಿ ಆಹ ‘‘ಸಕಗಾಮತೋ ತಾವಾ’’ತಿಆದಿ। ಪರಿಕ್ಖೇಪೇ ವಾ ಉಪಚಾರೇ ವಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇತಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪೇ ವಾ ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನೇ ವಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ। ದುತಿಯೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇತಿ ದುತಿಯೇನ ಪಾದೇನ ಇತರಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪೇ ವಾ ಉಪಚಾರೇ ವಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇ। ಯೇಸು ಪನ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ‘‘ಏಕೇನ ಪಾದೇನ ಇತರಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪೇ ವಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೇ, ಉಪಚಾರೇ ವಾ ಓಕ್ಕನ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ದುತಿಯೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇ, ಓಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇ ವಾ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ ಪಾಠೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ತತ್ಥ ‘‘ಓಕ್ಕನ್ತೇ, ಓಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇ ವಾ’’ತಿ ಏತಾನಿ ದ್ವೇ ಪದಾನಿ ಪಾಳಿಯಾ ವಿರುಜ್ಝನ್ತಿ। ‘‘ಅಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಉಪಚಾರಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಿಯಾ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೬೯೨) ಹಿ ಪಾಳಿ। ತಥಾ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯಪಿ ವಿರುಜ್ಝನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಹಿ –

    Añño gāmo gāmantaraṃ. Nadipāranti nadiyā pārimatīraṃ. ‘‘Gāmantaraṃ gaccheyyā’’ti (pāci. 687, 691) vuttattā aññasmiṃ gāmeyeva āpatti, na sakagāmeti āha ‘‘sakagāmato tāvā’’tiādi. Parikkhepe vā upacāre vā atikkanteti parikkhittassa gāmassa parikkhepe vā aparikkhittassa gāmassa parikkhepārahaṭṭhāne vā atikkante. Dutiyena atikkantamatteti dutiyena pādena itarassa gāmassa parikkhepe vā upacāre vā atikkantamatte. Yesu pana potthakesu ‘‘ekena pādena itarassa gāmassa parikkhepe vā atikkante, upacāre vā okkante thullaccayaṃ, dutiyena atikkantamatte, okkantamatte vā saṅghādiseso’’ti pāṭho dissati, tattha ‘‘okkante, okkantamatte vā’’ti etāni dve padāni pāḷiyā virujjhanti. ‘‘Aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ atikkāmentiyā’’ti (pāci. 692) hi pāḷi. Tathā samantapāsādikāyapi virujjhanti. Tattha hi –

    ‘‘ಪರಿಕ್ಖೇಪಾರಹಟ್ಠಾನಂ ಏಕೇನ ಪಾದೇನ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ। ದುತಿಯೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಅಪಿಚೇತ್ಥ ಸಕಗಾಮತೋ…ಪೇ॰… ಏಕೇನ ಪಾದೇನ ಇತರಸ್ಸ ಗಾಮಸ್ಸ ಪರಿಕ್ಖೇಪೇ ವಾ ಉಪಚಾರೇವಾ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ, ದುತಿಯೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ’’ತಿ –

    ‘‘Parikkhepārahaṭṭhānaṃ ekena pādena atikkamati, thullaccayaṃ. Dutiyena atikkantamatte saṅghādiseso. Apicettha sakagāmato…pe… ekena pādena itarassa gāmassa parikkhepe vā upacārevā atikkantamatte thullaccayaṃ, dutiyena atikkantamatte saṅghādiseso’’ti –

    ವುತ್ತಂ। ‘‘ಪಠಮಂ ಪಾದಂ ಅತಿಕ್ಕಾಮೇನ್ತಿಯಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ (ಪಾಚಿ॰ ೬೯೨) ಪದಸಾ ಗಮನಮೇವ ಇಧಾಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪದಸಾ ಪವಿಸನ್ತಿಯಾ ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ। ಇಮಿನಾ ಸಚೇಪಿ ಹತ್ಥಿಪಿಟ್ಠಿಆದೀಹಿ ವಾ ಇದ್ಧಿಯಾ ವಾ ಪವಿಸತಿ, ವಟ್ಟತಿಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ಸಮನ್ತಪಾಸಾದಿಕಾಯ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೬೯೨) ವುತ್ತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।

    Vuttaṃ. ‘‘Paṭhamaṃ pādaṃ atikkāmentiyā’’tiādivacanato (pāci. 692) padasā gamanameva idhādhippetanti āha ‘‘padasā pavisantiyā āpattī’’ti. Iminā sacepi hatthipiṭṭhiādīhi vā iddhiyā vā pavisati, vaṭṭatiyevāti dasseti. Ayamettha saṅkhepo, vitthāro pana samantapāsādikāya (pāci. aṭṭha. 692) vuttoti adhippāyo.

    ನದಿಪಾರಗಮನೇ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಾಯ ನದಿಯಾತಿ ‘‘ನದೀ ನಾಮ ತಿಮಣ್ಡಲಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಉತ್ತರನ್ತಿಯಾ ಅನ್ತರವಾಸಕೋ ತೇಮಿಯತೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ೬೯೨) ನದಿಪಾರಗಮನವಿಭಙ್ಗೇ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಾಯ ನದಿಯಾ। ನದಿಪಾರಗಮನವಿಭಙ್ಗೋ ಹಿ ಇಧ ನದಿಪಾರಗಮನಸದ್ದೇನ ವುತ್ತೋ। ಪುನ ಓರಿಮತೀರಮೇವ ಪಚ್ಚುತ್ತರನ್ತಿಯಾ ವಾತಿ ಪರತೀರಂ ಗನ್ತುಕಾಮತಾಯ ಓತಿಣ್ಣತ್ತಾ ವುತ್ತಂ। ಇತರಿಸ್ಸಾ ಪನ ಅಯಂ ಪಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನೇ ಠಿತಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪರತೀರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯಾ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಸಚೇ ಸಜ್ಝಾಯಂ ವಾ ಪಧಾನಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ ಕುರುಮಾನಾ ‘‘ಪುರೇ ಅರುಣೇಯೇವ ದುತಿಯಿಕಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ (ಪಾಚಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೬೯೨) ಆಭೋಗಂ ಕರೋತಿ, ಅಜಾನನ್ತಿಯಾ ಏವ ತಸ್ಸಾ ಅರುಣೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ , ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪುರೇ ಅರುಣೇಯೇವಾ’’ತಿಆದಿ। ಅಥ ಪನ ‘‘ಯಾವ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಾ ಇಧೇವ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಾ ಅನಾಭೋಗೇನ ವಾ ವಿಹಾರಸ್ಸ ಏಕದೇಸೇ ಅಚ್ಛತಿ, ದುತಿಯಿಕಾಯ ಹತ್ಥಪಾಸಂ ನ ಓತರತಿ, ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ಹತ್ಥಪಾಸೋಯೇವ ಹಿ ಇಧ ಪಮಾಣಂ। ಹತ್ಥಪಾಸಾತಿಕ್ಕಮೇ ಏಕಗಬ್ಭೋಪಿ ನ ರಕ್ಖತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏಕಗಬ್ಭೇ…ಪೇ॰… ಆಪತ್ತೀ’’ತಿ।

    Nadipāragamane vuttalakkhaṇāya nadiyāti ‘‘nadī nāma timaṇḍalaṃ paṭicchādetvā yattha katthaci uttarantiyā antaravāsako temiyatī’’ti (pāci. 692) nadipāragamanavibhaṅge vuttalakkhaṇāya nadiyā. Nadipāragamanavibhaṅgo hi idha nadipāragamanasaddena vutto. Puna orimatīrameva paccuttarantiyā vāti paratīraṃ gantukāmatāya otiṇṇattā vuttaṃ. Itarissā pana ayaṃ pakkantaṭṭhāne ṭhitā hoti, tasmā paratīraṃ gacchantiyā anāpatti. Sace sajjhāyaṃ vā padhānaṃ vā aññaṃ vā kiñci kammaṃ kurumānā ‘‘pure aruṇeyeva dutiyikāya santikaṃ gamissāmī’’ti (pāci. aṭṭha. 692) ābhogaṃ karoti, ajānantiyā eva tassā aruṇo uggacchati , anāpattīti āha ‘‘pure aruṇeyevā’’tiādi. Atha pana ‘‘yāva aruṇuggamanā idheva bhavissāmī’’ti vā anābhogena vā vihārassa ekadese acchati, dutiyikāya hatthapāsaṃ na otarati, aruṇuggamane saṅghādiseso. Hatthapāsoyeva hi idha pamāṇaṃ. Hatthapāsātikkame ekagabbhopi na rakkhati. Tenāha ‘‘ekagabbhe…pe… āpattī’’ti.

    ದಸ್ಸನೂಪಚಾರಂ ವಾ ಸವನೂಪಚಾರಂ ವಾತಿ ಏತ್ಥ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರೋ ನಾಮ ಯತ್ಥ ಠಿತಂ ದುತಿಯಿಕಾ ಪಸ್ಸತಿ। ಸವನೂಪಚಾರೋ ನಾಮ ಯತ್ಥ ಠಿತಾ ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹಸದ್ದೇನ ವಿಯ, ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾರೋಚನಸದ್ದೇನ ವಿಯ ಚ ‘‘ಅಯ್ಯೇ’’ತಿ ಸದ್ದಾಯನ್ತಿಯಾ ಸದ್ದಂ ಸುಣಾತಿ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಓಹೀಯನಂ ನಾಮ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರಸವನೂಪಚಾರಾನಮಞ್ಞತರಸ್ಸ ವಿಜಹನಂ, ತಸ್ಮಾ। ಅನ್ತೋಗಾಮೇ ಪನ ಓಹೀಯನಂ ವಟ್ಟತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಇನ್ದಖೀಲಾತಿಕ್ಕಮತೋ ಪಟ್ಠಾಯಾ’’ತಿ ಆದಿ। ತತ್ಥ ಇನ್ದಖೀಲಾತಿಕ್ಕಮತೋತಿ ಉಮ್ಮಾರಾತಿಕ್ಕಮತೋ। ಬಹಿಗಾಮೇತಿ ಗಾಮಸ್ಸ ಬಹಿಪದೇಸೇ। ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹಾ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹಸದ್ದೇನ ವಿಯಾ’’ತಿ। ಮಗ್ಗಮೂಳ್ಹಂ ಅವ್ಹಾಯನ್ತಸ್ಸ ಸದ್ದೇನ ವಿಯಾತಿಪಿ ವದನ್ತಿ। ಸದ್ದಾಯನ್ತಿಯಾತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಿಯಾ। ‘‘ಸದ್ದಸ್ಸವನಾತಿಕ್ಕಮೇ ಆಪತ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ದಸ್ಸನೂಪಚಾರೋ ಏವರೂಪೇ ಸವನೂಪಚಾರೇ ವಿಜಹಿತೇ ನ ರಕ್ಖತಿ, ಜಹಿತಮತ್ತೇವ ಆಪತ್ತಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಸ್ಸಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।

    Dassanūpacāraṃ vā savanūpacāraṃ vāti ettha dassanūpacāro nāma yattha ṭhitaṃ dutiyikā passati. Savanūpacāro nāma yattha ṭhitā maggamūḷhasaddena viya, dhammassavanārocanasaddena viya ca ‘‘ayye’’ti saddāyantiyā saddaṃ suṇāti. Tasmāti yasmā ohīyanaṃ nāma dassanūpacārasavanūpacārānamaññatarassa vijahanaṃ, tasmā. Antogāme pana ohīyanaṃ vaṭṭatīti āha ‘‘indakhīlātikkamato paṭṭhāyā’’ti ādi. Tattha indakhīlātikkamatoti ummārātikkamato. Bahigāmeti gāmassa bahipadese. Maggamūḷhā uccāsaddaṃ karontīti āha ‘‘maggamūḷhasaddena viyā’’ti. Maggamūḷhaṃ avhāyantassa saddena viyātipi vadanti. Saddāyantiyāti saddaṃ karontiyā. ‘‘Saddassavanātikkame āpattiyevā’’ti iminā dassanūpacāro evarūpe savanūpacāre vijahite na rakkhati, jahitamatteva āpatti saṅghādisesassāti dasseti.

    ಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಏಕಮಗ್ಗಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸಚೇ ಪುರಿಮಾಯೋ ಅಞ್ಞೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಕ್ಕನ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ, ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ। ದ್ವಿನ್ನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀನಂ ಏಕಾ ಅನುಬನ್ಧಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ‘‘ಗಚ್ಛತು ಅಯ’’ನ್ತಿ ಓಹೀಯತಿ, ಇತರಾಪಿ ‘‘ಓಹೀಯತು ಅಯ’’ನ್ತಿ ಗಚ್ಛತಿ, ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಆಪತ್ತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಗಚ್ಛನ್ತೀಸು ಪುರಿಮಾಪಿ ಅಞ್ಞಂ ಮಗ್ಗಂ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಪಚ್ಛಿಮಾಪಿ ಅಞ್ಞಂ, ಏಕಾ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಪಕ್ಕನ್ತಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತಿ, ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಅನಾಪತ್ತಿ।

    Maggaṃ gacchantīti ekamaggaṃ gacchanti. Sace purimāyo aññena maggena gacchanti, pakkantā nāma honti, anāpattiyeva. Dvinnaṃ gacchantīnaṃ ekā anubandhituṃ asakkontī ‘‘gacchatu aya’’nti ohīyati, itarāpi ‘‘ohīyatu aya’’nti gacchati, dvinnampi āpatti. Sace pana gacchantīsu purimāpi aññaṃ maggaṃ gaṇhāti, pacchimāpi aññaṃ, ekā ekissā pakkantaṭṭhāne tiṭṭhati, dvinnampi anāpatti.

    ‘‘ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಾ ಚತುರೋ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೪೭೯) ಅಯಂ ಪಞ್ಹೋ ಅರುಣುಗ್ಗಮನೇ ಗಾಮನ್ತರಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ನದಿಪಾರಂ ಓಕ್ಕನ್ತಭಿಕ್ಖುನಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತೋ। ಸಾ ಹಿ ಸಕಗಾಮತೋ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅರುಣುಗ್ಗಮನಕಾಲೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ನದಿಪಾರಂ ಓಕ್ಕನ್ತಮತ್ತಾವ ರತ್ತಿವಿಪ್ಪವಾಸಗಾಮನ್ತರನದಿಪಾರಗಮನಗಣಮ್ಹಾಓಹೀಯನಲಕ್ಖಣೇ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ಚತುರೋ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೇ ಆಪಜ್ಜತಿ।

    ‘‘Saṅghādisesā caturo’’ti (pari. aṭṭha. 479) ayaṃ pañho aruṇuggamane gāmantarapariyāpannaṃ nadipāraṃ okkantabhikkhuniṃ sandhāya vutto. Sā hi sakagāmato paccūsasamaye nikkhamitvā aruṇuggamanakāle vuttappakāraṃ nadipāraṃ okkantamattāva rattivippavāsagāmantaranadipāragamanagaṇamhāohīyanalakkhaṇe ekappahāreneva caturo saṅghādisese āpajjati.

    ಪಕ್ಖಸಙ್ಕನ್ತಾಯ ವಾತಿ ತಿತ್ಥಾಯತನಂ ಸಙ್ಕನ್ತಾಯ। ಅನನ್ತರಾಯೇನಾತಿ ಹತ್ಥಿಮೋಚನಾದಿಅನ್ತರಾಯಂ ವಿನಾ।

    Pakkhasaṅkantāya vāti titthāyatanaṃ saṅkantāya. Anantarāyenāti hatthimocanādiantarāyaṃ vinā.

    ಏಕಗಾಮನ್ತರಗಮನಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।

    Ekagāmantaragamanasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact