| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สโมฺมหวิโนทนี-อฎฺฐกถา • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
๑๖. ญาณวิภโงฺค
16. Ñāṇavibhaṅgo
๑. เอกกมาติกาทิวณฺณนา
1. Ekakamātikādivaṇṇanā
๗๕๑. อิทานิ ตทนนฺตเร ญาณวิภเงฺค เอกวิเธน ญาณวตฺถูติอาทินา นเยน ปฐมํ เอกวิธาทีหิ ทสวิธปริโยสาเนหิ ทสหิ ปริเจฺฉเทหิ มาติกํ ฐเปตฺวา นิกฺขิตฺตปทานุกฺกเมน นิเทฺทโส กโตฯ
751. Idāni tadanantare ñāṇavibhaṅge ekavidhena ñāṇavatthūtiādinā nayena paṭhamaṃ ekavidhādīhi dasavidhapariyosānehi dasahi paricchedehi mātikaṃ ṭhapetvā nikkhittapadānukkamena niddeso kato.
ตตฺถ เอกวิเธนาติ เอกปฺปกาเรน, เอกโกฎฺฐาเสน วาฯ ญาณวตฺถูติ เอตฺถ ปน ญาณญฺจ ตํ วตฺถุ จ นานปฺปการานํ สมฺปตฺตีนนฺติ ญาณวตฺถุ; โอกาสเฎฺฐน ญาณสฺส วตฺถูติปิ ญาณวตฺถุฯ อิธ ปน ปุริเมเนวเตฺถน ญาณวตฺถุ เวทิตพฺพํฯ เตเนว เอกวิธปริเจฺฉทาวสาเน ‘‘ยาถาวกวตฺถุวิภาวนา ปญฺญา – เอวํ เอกวิเธน ญาณวตฺถู’’ติ วุตฺตํฯ ปญฺจ วิญฺญาณาติ จกฺขุวิญฺญาณาทีนิ ปญฺจฯ น เหตูติอาทีนิ เหฎฺฐา ธมฺมสงฺคหฎฺฐกถายํ (ธ. ส. อฎฺฐ. ๑.๖) วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิฯ สเงฺขปโต ปเนตฺถ ยํ วตฺตพฺพํ ตํ นิเทฺทสวาเร อาวิ ภวิสฺสติฯ ยถา เจตฺถ, เอวํ ทุกมาติกาทิปเทสุปิ ยํ วตฺตพฺพํ ตํ ตเตฺถว อาวิ ภวิสฺสติฯ นิเกฺขปปริเจฺฉทมตฺตํ ปเนตฺถ เอวํ เวทิตพฺพํฯ เอตฺถ หิ ‘‘น เหตุ อเหตุกา’’ติอาทีหิ ตาว ธมฺมสงฺคหมาติกาวเสน, ‘‘อนิจฺจา ชราภิภูตา’’ติอาทีหิ อมาติกาวเสนาติ สเงฺขปโต ทุวิเธหิ ปเภทโต อฎฺฐสตฺตติยา ปเทหิ เอกกมาติกา นิกฺขิตฺตาฯ
Tattha ekavidhenāti ekappakārena, ekakoṭṭhāsena vā. Ñāṇavatthūti ettha pana ñāṇañca taṃ vatthu ca nānappakārānaṃ sampattīnanti ñāṇavatthu; okāsaṭṭhena ñāṇassa vatthūtipi ñāṇavatthu. Idha pana purimenevatthena ñāṇavatthu veditabbaṃ. Teneva ekavidhaparicchedāvasāne ‘‘yāthāvakavatthuvibhāvanā paññā – evaṃ ekavidhena ñāṇavatthū’’ti vuttaṃ. Pañca viññāṇāti cakkhuviññāṇādīni pañca. Na hetūtiādīni heṭṭhā dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1.6) vuttanayeneva veditabbāni. Saṅkhepato panettha yaṃ vattabbaṃ taṃ niddesavāre āvi bhavissati. Yathā cettha, evaṃ dukamātikādipadesupi yaṃ vattabbaṃ taṃ tattheva āvi bhavissati. Nikkhepaparicchedamattaṃ panettha evaṃ veditabbaṃ. Ettha hi ‘‘na hetu ahetukā’’tiādīhi tāva dhammasaṅgahamātikāvasena, ‘‘aniccā jarābhibhūtā’’tiādīhi amātikāvasenāti saṅkhepato duvidhehi pabhedato aṭṭhasattatiyā padehi ekakamātikā nikkhittā.
ทุกานุรูเปหิ ปน ปญฺจติํสาย ทุเกหิ ทุกมาติกา นิกฺขิตฺตาฯ
Dukānurūpehi pana pañcatiṃsāya dukehi dukamātikā nikkhittā.
ติกานุรูเปหิ ‘‘จินฺตามยา ปญฺญา’’ติอาทีหิ จตูหิ พาหิรตฺติเกหิ, ‘‘วิปากา ปญฺญา’’ติอาทีหิ อนิยมิตปญฺญาวเสน วุเตฺตหิ จุทฺทสหิ มาติกาติเกหิ, วิตกฺกตฺติเก ปฐมปเทน นิยมิตปญฺญาวเสน วุเตฺตหิ เตรสหิ, ทุติยปเทน นิยมิตปญฺญาวเสน วุเตฺตหิ สตฺตหิ, ตติยปเทน นิยมิตปญฺญาวเสน วุเตฺตหิ ทฺวาทสหิ, ปีติตฺติเก จ ปฐมปเทน นิยมิตปญฺญาวเสน วุเตฺตหิ เตรสหิ, ตถา ทุติยปเทน, ตติยปเทน นิยมิตปญฺญาวเสน วุเตฺตหิ ทฺวาทสหีติ อฎฺฐาสีติยา ติเกหิ ติกมาติกา นิกฺขิตฺตาฯ
Tikānurūpehi ‘‘cintāmayā paññā’’tiādīhi catūhi bāhirattikehi, ‘‘vipākā paññā’’tiādīhi aniyamitapaññāvasena vuttehi cuddasahi mātikātikehi, vitakkattike paṭhamapadena niyamitapaññāvasena vuttehi terasahi, dutiyapadena niyamitapaññāvasena vuttehi sattahi, tatiyapadena niyamitapaññāvasena vuttehi dvādasahi, pītittike ca paṭhamapadena niyamitapaññāvasena vuttehi terasahi, tathā dutiyapadena, tatiyapadena niyamitapaññāvasena vuttehi dvādasahīti aṭṭhāsītiyā tikehi tikamātikā nikkhittā.
จตุกฺกมาติกา ปน ‘กมฺมสฺสกตญาณ’นฺติอาทีหิ เอกวีสติยา จตุเกฺกหิ, ปญฺจกมาติกา ทฺวีหิ ปญฺจเกหิ, ฉกฺกมาติกา เอเกน ฉเกฺกน, สตฺตกมาติกา ‘‘สตฺตสตฺตติ ญาณวตฺถูนี’’ติ เอวํ สเงฺขปโต วุเตฺตหิ เอกาทสหิ สตฺตเกหิ, อฎฺฐกมาติกา เอเกน อฎฺฐเกน, นวกมาติกา เอเกน นวเกนฯ
Catukkamātikā pana ‘kammassakatañāṇa’ntiādīhi ekavīsatiyā catukkehi, pañcakamātikā dvīhi pañcakehi, chakkamātikā ekena chakkena, sattakamātikā ‘‘sattasattati ñāṇavatthūnī’’ti evaṃ saṅkhepato vuttehi ekādasahi sattakehi, aṭṭhakamātikā ekena aṭṭhakena, navakamātikā ekena navakena.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / อภิธมฺมปิฎก • Abhidhammapiṭaka / วิภงฺคปาฬิ • Vibhaṅgapāḷi / ๑๖. ญาณวิภโงฺค • 16. Ñāṇavibhaṅgo
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / วิภงฺค-มูลฎีกา • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ๑๖. ญาณวิภโงฺค • 16. Ñāṇavibhaṅgo
ฎีกา • Tīkā / อภิธมฺมปิฎก (ฎีกา) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / วิภงฺค-อนุฎีกา • Vibhaṅga-anuṭīkā / ๑๖. ญาณวิภโงฺค • 16. Ñāṇavibhaṅgo
