Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಮ್ಮೋಹವಿನೋದನೀ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    ೧೭. ಖುದ್ದಕವತ್ಥುವಿಭಙ್ಗೋ

    17. Khuddakavatthuvibhaṅgo

    ೧. ಏಕಕಮಾತಿಕಾದಿವಣ್ಣನಾ

    1. Ekakamātikādivaṇṇanā

    ೮೩೨. ಇದಾನಿ ತದನನ್ತರೇ ಖುದ್ದಕವತ್ಥುವಿಭಙ್ಗೇಪಿ ಪಠಮಂ ಮಾತಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಪದಾನುಕ್ಕಮೇನ ನಿದ್ದೇಸೋ ಕತೋ। ತತ್ರಾಯಂ ನಿಕ್ಖೇಪಪರಿಚ್ಛೇದೋ। ಆದಿತೋ ತಾವ ಜಾತಿಮದೋತಿಆದಯೋ ತೇಸತ್ತತಿ ಏಕಕಾ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾ, ತತೋ ಕೋಧೋ ಚ ಉಪನಾಹೋ ಚಾತಿಆದಯೋ ಅಟ್ಠಾರಸ ದುಕಾ, ಅಕುಸಲಮೂಲಾದಯೋ ಪಞ್ಚತಿಂಸ ತಿಕಾ, ಆಸವಚತುಕ್ಕಾದಯೋ ಚುದ್ದಸ ಚತುಕ್ಕಾ, ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಸಂಯೋಜನಾದಯೋ ಪನ್ನರಸ ಪಞ್ಚಕಾ, ವಿವಾದಮೂಲಾದಯೋ ಚುದ್ದಸ ಛಕ್ಕಾ, ಅನುಸಯಾದಯೋ ಸತ್ತ ಸತ್ತಕಾ, ಕಿಲೇಸವತ್ಥುಆದಯೋ ಅಟ್ಠ ಅಟ್ಠಕಾ, ಆಘಾತವತ್ಥುಆದಯೋ ನವ ನವಕಾ, ಕಿಲೇಸವತ್ಥುಆದಯೋ ಸತ್ತ ದಸಕಾ, ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಸ್ಸ ಉಪಾದಾಯ ಅಟ್ಠಾರಸ ತಣ್ಹಾವಿಚರಿತಾನೀತಿಆದಯೋ ಛ ಅಟ್ಠಾರಸಕಾತಿ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಏತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಕಿಲೇಸಸತಾನಿ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಅಯಂ ತಾವ ನಿಕ್ಖೇಪಪರಿಚ್ಛೇದೋ।

    832. Idāni tadanantare khuddakavatthuvibhaṅgepi paṭhamaṃ mātikaṃ ṭhapetvā nikkhittapadānukkamena niddeso kato. Tatrāyaṃ nikkhepaparicchedo. Ādito tāva jātimadotiādayo tesattati ekakā nikkhittā, tato kodho ca upanāho cātiādayo aṭṭhārasa dukā, akusalamūlādayo pañcatiṃsa tikā, āsavacatukkādayo cuddasa catukkā, orambhāgiyasaṃyojanādayo pannarasa pañcakā, vivādamūlādayo cuddasa chakkā, anusayādayo satta sattakā, kilesavatthuādayo aṭṭha aṭṭhakā, āghātavatthuādayo nava navakā, kilesavatthuādayo satta dasakā, ajjhattikassa upādāya aṭṭhārasa taṇhāvicaritānītiādayo cha aṭṭhārasakāti sabbānipi etāni aṭṭha kilesasatāni nikkhittānīti veditabbāni. Ayaṃ tāva nikkhepaparicchedo.

    (೧.) ಏಕಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

    (1.) Ekakaniddesavaṇṇanā

    ೮೪೩-೮೪೪. ಇದಾನಿ ಯಥಾನಿಕ್ಖಿತ್ತಾಯ ಮಾತಿಕಾಯ ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಜಾತಿಮದೋತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಆರದ್ಧೇ ನಿದ್ದೇಸವಾರೇ ಜಾತಿಂ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿ ಜಾತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ। ಏತ್ಥ ಚ ಅತ್ಥಿಪಟಿಚ್ಚಂ ನಾಮ ಕಥಿತಂ, ತಸ್ಮಾ ಜಾತಿಯಾ ಸತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಗೋತ್ತಂ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಮದನವಸೇನ ಮದೋ। ಮಜ್ಜನಾಕಾರೋ ಮಜ್ಜನಾ। ಮಜ್ಜಿತಭಾವೋ ಮಜ್ಜಿತತ್ತಂ। ಮಾನೋ ಮಞ್ಞನಾತಿಆದೀನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೧೨೧) ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವಂ ಜಾತಿಯಾ ಸತಿ ತಂ ಜಾತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಜ್ಜನಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತೋ ಮಾನೋ ಜಾತಿಮದೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸ್ವಾಯಂ ಖತ್ತಿಯಾದೀನಂ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ವಣ್ಣಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹಿ ಖತ್ತಿಯೋ ‘ಮಾದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ನತ್ಥಿ। ಅವಸೇಸಾ ಅನ್ತರಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಖತ್ತಿಯಾ ಜಾತಾ। ಅಹಂ ಪನ ವಂಸಾಗತಖತ್ತಿಯೋ’ತಿ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಗೋತ್ತಮದನಿದ್ದೇಸಾದೀಸುಪಿ ಇಮಿನಾವುಪಾಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಖತ್ತಿಯೋಪಿ ಹಿ ‘ಅಹಂ ಕೋಣ್ಡಞ್ಞಗೋತ್ತೋ, ಅಹಂ ಆದಿಚ್ಚಗೋತ್ತೋ’ತಿ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿ ‘ಅಹಂ ಕಸ್ಸಪಗೋತ್ತೋ , ಅಹಂ ಭಾರದ್ವಾಜಗೋತ್ತೋ’ತಿ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ವೇಸ್ಸೋಪಿ ಸುದ್ದೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಕುಲಗೋತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ಅಟ್ಠಾರಸಾಪಿ ಸೇಣಿಯೋ ‘ಏಕಿಸ್ಸಾ ಸೇಣಿಯಾ ಜಾತಮ್ಹಾ’ತಿ ಮಾನಂ ಕರೋನ್ತಿಯೇವ।

    843-844. Idāni yathānikkhittāya mātikāya tattha katamo jātimadotiādinā nayena āraddhe niddesavāre jātiṃ paṭiccāti jātiṃ nissāya. Ettha ca atthipaṭiccaṃ nāma kathitaṃ, tasmā jātiyā satīti ayamettha attho. Gottaṃ paṭiccātiādīsupi eseva nayo. Madanavasena mado. Majjanākāro majjanā. Majjitabhāvo majjitattaṃ. Māno maññanātiādīni heṭṭhā dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1121) vuttatthāneva. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evaṃ jātiyā sati taṃ jātiṃ nissāya uppanno majjanākārappavatto māno jātimadoti vuccati. Svāyaṃ khattiyādīnaṃ catunnampi vaṇṇānaṃ uppajjati. Jātisampanno hi khattiyo ‘mādiso añño natthi. Avasesā antarā uṭṭhāya khattiyā jātā. Ahaṃ pana vaṃsāgatakhattiyo’ti mānaṃ karoti. Brāhmaṇādīsupi eseva nayo. Gottamadaniddesādīsupi imināvupāyena attho veditabbo. Khattiyopi hi ‘ahaṃ koṇḍaññagotto, ahaṃ ādiccagotto’ti mānaṃ karoti. Brāhmaṇopi ‘ahaṃ kassapagotto , ahaṃ bhāradvājagotto’ti mānaṃ karoti. Vessopi suddopi attano attano kulagottaṃ nissāya mānaṃ karoti. Aṭṭhārasāpi seṇiyo ‘ekissā seṇiyā jātamhā’ti mānaṃ karontiyeva.

    ಆರೋಗ್ಯಮದಾದೀಸು ‘ಅಹಂ ಅರೋಗೋ, ಅವಸೇಸಾ ರೋಗಬಹುಲಾ, ಗದ್ದುಹನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮಯ್ಹಂ ಬ್ಯಾಧಿ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಆರೋಗ್ಯಮದೋ ನಾಮ।

    Ārogyamadādīsu ‘ahaṃ arogo, avasesā rogabahulā, gadduhanamattampi mayhaṃ byādhi nāma natthī’ti majjanavasena uppanno māno ārogyamado nāma.

    ‘ಅಹಂ ತರುಣೋ, ಅವಸೇಸಸತ್ತಾನಂ ಅತ್ತಭಾವೋ ಪಪಾತೇ ಠಿತರುಕ್ಖಸದಿಸೋ, ಅಹಂ ಪನ ಪಠಮವಯೇ ಠಿತೋ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಯೋಬ್ಬನಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Ahaṃ taruṇo, avasesasattānaṃ attabhāvo papāte ṭhitarukkhasadiso, ahaṃ pana paṭhamavaye ṭhito’ti majjanavasena uppanno māno yobbanamado nāma.

    ‘ಅಹಂ ಚಿರಂ ಜೀವಿಂ, ಚಿರಂ ಜೀವಾಮಿ, ಚಿರಂ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮಿ; ಸುಖಂ ಜೀವಿಂ, ಸುಖಂ ಜೀವಾಮಿ, ಸುಖಂ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಜೀವಿತಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Ahaṃ ciraṃ jīviṃ, ciraṃ jīvāmi, ciraṃ jīvissāmi; sukhaṃ jīviṃ, sukhaṃ jīvāmi, sukhaṃ jīvissāmī’ti majjanavasena uppanno māno jīvitamado nāma.

    ‘ಅಹಂ ಲಾಭೀ, ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ಅಪ್ಪಲಾಭಾ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಲಾಭಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ನಾಮ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಲಾಭಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Ahaṃ lābhī, avasesā sattā appalābhā, mayhaṃ pana lābhassa pamāṇaṃ nāma natthī’ti majjanavasena uppanno māno lābhamado nāma.

    ‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ಲಭನ್ತಿ, ಅಹಂ ಪನ ಸುಕತಂ ಪಣೀತಂ ಚೀವರಾದಿಪಚ್ಚಯಂ ಲಭಾಮೀ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಸಕ್ಕಾರಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Avasesā sattā yaṃ vā taṃ vā labhanti, ahaṃ pana sukataṃ paṇītaṃ cīvarādipaccayaṃ labhāmī’ti majjanavasena uppanno māno sakkāramado nāma.

    ‘ಅವಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಾದಪಿಟ್ಠಿಯಂ ಅಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಯಂ ಸಮಣೋತಿಪಿ ನ ವನ್ದನ್ತಿ, ಮಂ ಪನ ದಿಸ್ವಾವ ವನ್ದನ್ತಿ, ಪಾಸಾಣಚ್ಛತ್ತಂ ವಿಯ ಗರುಂ ಕತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಯ ಚ ದುರಾಸದಂ ಕತ್ವಾ ಮಞ್ಞನ್ತೀ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಗರುಕಾರಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Avasesabhikkhūnaṃ pādapiṭṭhiyaṃ akkamitvā gacchantā manussā ayaṃ samaṇotipi na vandanti, maṃ pana disvāva vandanti, pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ katvā aggikkhandhaṃ viya ca durāsadaṃ katvā maññantī’ti majjanavasena uppanno māno garukāramado nāma.

    ‘ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಪಞ್ಹೋ ಮಯ್ಹಮೇವ ಮುಖೇನ ಛಿಜ್ಜತಿ, ಭಿಕ್ಖಾಚಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾಪಿ ಮಮೇವ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಪುರೇಕ್ಖಾರಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Uppanno pañho mayhameva mukhena chijjati, bhikkhācāraṃ gacchantāpi mameva purato katvā parivāretvā gacchantī’ti majjanavasena uppanno māno purekkhāramado nāma.

    ಅಗಾರಿಕಸ್ಸ ತಾವ ಮಹಾಪರಿವಾರಸ್ಸ ‘ಪುರಿಸಸತಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಮಂ ಪರಿವಾರೇತಿ,’ ಅನಗಾರಿಯಸ್ಸ ಪನ ‘ಸಮಣಸತಮ್ಪಿ ಸಮಣಸಹಸ್ಸಮ್ಪಿ ಮಂ ಪರಿವಾರೇತಿ, ಸೇಸಾ ಅಪ್ಪಪರಿವಾರಾ, ಅಹಂ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ ಚೇವ ಸುಚಿಪರಿವಾರೋ ಚಾ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಪರಿವಾರಮದೋ ನಾಮ।

    Agārikassa tāva mahāparivārassa ‘purisasatampi purisasahassampi maṃ parivāreti,’ anagāriyassa pana ‘samaṇasatampi samaṇasahassampi maṃ parivāreti, sesā appaparivārā, ahaṃ mahāparivāro ceva suciparivāro cā’ti majjanavasena uppanno māno parivāramado nāma.

    ಭೋಗೋ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಲಾಭಗ್ಗಹಣೇನೇವ ಗಹಿತೋ ಹೋತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ನಿಕ್ಖೇಪರಾಸಿ ನಾಮ ಗಹಿತೋ; ತಸ್ಮಾ ‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಭೋಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಲಭನ್ತಿ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ನಿಧಾನಗತಸ್ಸೇವ ಧನಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಭೋಗಮದೋ ನಾಮ।

    Bhogo pana kiñcāpi lābhaggahaṇeneva gahito hoti, imasmiṃ pana ṭhāne nikkheparāsi nāma gahito; tasmā ‘avasesā sattā attano paribhogamattampi na labhanti, mayhaṃ pana nidhānagatasseva dhanassa pamāṇaṃ natthī’ti majjanavasena uppanno māno bhogamado nāma.

    ವಣ್ಣಂ ಪಟಿಚ್ಚಾತಿ ಸರೀರವಣ್ಣಮ್ಪಿ ಗುಣವಣ್ಣಮ್ಪಿ ಪಟಿಚ್ಚ। ‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ದುಬ್ಬಣ್ಣಾ ದುರೂಪಾ, ಅಹಂ ಪನ ಅಭಿರೂಪೋ ಪಾಸಾದಿಕೋ; ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ನಿಗ್ಗುಣಾ ಪತ್ಥಟಅಕಿತ್ತಿನೋ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ ದೇವಮನುಸ್ಸೇಸು ಪಾಕಟೋ – ಇತಿಪಿ ಥೇರೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ, ಇತಿಪಿ ಸೀಲವಾ, ಇತಿಪಿ ಧುತಗುಣಯುತ್ತೋ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ವಣ್ಣಮದೋ ನಾಮ।

    Vaṇṇaṃpaṭiccāti sarīravaṇṇampi guṇavaṇṇampi paṭicca. ‘Avasesā sattā dubbaṇṇā durūpā, ahaṃ pana abhirūpo pāsādiko; avasesā sattā nigguṇā patthaṭaakittino, mayhaṃ pana kittisaddo devamanussesu pākaṭo – itipi thero bahussuto, itipi sīlavā, itipi dhutaguṇayutto’ti majjanavasena uppanno māno vaṇṇamado nāma.

    ‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ಅಪ್ಪಸ್ಸುತಾ, ಅಹಂ ಪನ ಬಹುಸ್ಸುತೋ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಸುತಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Avasesā sattā appassutā, ahaṃ pana bahussuto’ti majjanavasena uppanno māno sutamado nāma.

    ‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ಅಪ್ಪಟಿಭಾನಾ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಪಟಿಭಾನಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಪಟಿಭಾನಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Avasesā sattā appaṭibhānā, mayhaṃ pana paṭibhānassa pamāṇaṃ natthī’ti majjanavasena uppanno māno paṭibhānamado nāma.

    ‘ಅಹಂ ರತ್ತಞ್ಞೂ ಅಸುಕಂ ಬುದ್ಧವಂಸಂ, ರಾಜವಂಸಂ, ಜನಪದವಂಸಂ, ಗಾಮವಂಸಂ, ರತ್ತಿನ್ದಿವಪರಿಚ್ಛೇದಂ, ನಕ್ಖತ್ತಮುಹುತ್ತಯೋಗಂ ಜಾನಾಮೀ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ರತ್ತಞ್ಞುಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Ahaṃ rattaññū asukaṃ buddhavaṃsaṃ, rājavaṃsaṃ, janapadavaṃsaṃ, gāmavaṃsaṃ, rattindivaparicchedaṃ, nakkhattamuhuttayogaṃ jānāmī’ti majjanavasena uppanno māno rattaññumado nāma.

    ‘ಅವಸೇಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನ್ತರಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಾ ಜಾತಾ, ಅಹಂ ಪನ ಜಾತಿಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Avasesā bhikkhū antarā piṇḍapātikā jātā, ahaṃ pana jātipiṇḍapātiko’ti majjanavasena uppanno māno piṇḍapātikamado nāma.

    ‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ಉಞ್ಞಾತಾ ಅವಞ್ಞಾತಾ, ಅಹಂ ಪನ ಅನುಞ್ಞಾತೋ ಅನವಞ್ಞಾತೋ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಅನವಞ್ಞಾತಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Avasesā sattā uññātā avaññātā, ahaṃ pana anuññāto anavaññāto’ti majjanavasena uppanno māno anavaññātamado nāma.

    ‘ಅವಸೇಸಾನಂ ಇರಿಯಾಪಥೋ ಅಪಾಸಾದಿಕೋ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಪಾಸಾದಿಕೋ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಇರಿಯಾಪಥಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Avasesānaṃ iriyāpatho apāsādiko, mayhaṃ pana pāsādiko’ti majjanavasena uppanno māno iriyāpathamado nāma.

    ‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ಛಿನ್ನಪಕ್ಖಕಾಕಸದಿಸಾ, ಅಹಂ ಪನ ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ ಮಹಾನುಭಾವೋ’ತಿ ವಾ ‘ಅಹಂ ಯಂ ಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಮಿ, ತಂ ತಂ ಇಜ್ಝತೀ’ತಿ ವಾ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಇದ್ಧಿಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Avasesā sattā chinnapakkhakākasadisā, ahaṃ pana mahiddhiko mahānubhāvo’ti vā ‘ahaṃ yaṃ yaṃ kammaṃ karomi, taṃ taṃ ijjhatī’ti vā majjanavasena uppanno māno iddhimado nāma.

    ಹೇಟ್ಠಾ ಪರಿವಾರಗ್ಗಹಣೇನ ಯಸೋ ಗಹಿತೋವ ಹೋತಿ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಉಪಟ್ಠಾಕಮದೋ ನಾಮ ಗಹಿತೋ। ಸೋ ಅಗಾರಿಕೇನಪಿ ಅನಗಾರಿಕೇನಪಿ ದೀಪೇತಬ್ಬೋ। ಅಗಾರಿಕೋ ಹಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಅಟ್ಠಾರಸಸು ಸೇಣೀಸು ಏಕಿಸ್ಸಾ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ‘ಅವಸೇಸೇ ಪುರಿಸೇ ಅಹಂ ಪಟ್ಠಪೇಮಿ, ಅಹಂ ವಿಚಾರೇಮೀ’ತಿ ; ಅನಗಾರಿಕೋಪಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಕತ್ಥಚಿ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ‘ಅವಸೇಸಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಯ್ಹಂ ಓವಾದೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ಅಹಂ ಜೇಟ್ಠಕೋ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಯಸಮದೋ ನಾಮ।

    Heṭṭhā parivāraggahaṇena yaso gahitova hoti. Imasmiṃ pana ṭhāne upaṭṭhākamado nāma gahito. So agārikenapi anagārikenapi dīpetabbo. Agāriko hi ekacco aṭṭhārasasu seṇīsu ekissā jeṭṭhako hoti, tassa ‘avasese purise ahaṃ paṭṭhapemi, ahaṃ vicāremī’ti ; anagārikopi ekacco katthaci jeṭṭhako hoti, tassa ‘avasesā bhikkhū mayhaṃ ovāde vattanti, ahaṃ jeṭṭhako’ti majjanavasena uppanno māno yasamado nāma.

    ‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ, ಅಹಂ ಪನ ಸೀಲವಾ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಸೀಲಮದೋ ನಾಮ। ‘ಅವಸೇಸಸತ್ತಾನಂ ಕುಕ್ಕುಟಸ್ಸ ಉದಕಪಾನಮತ್ತೇಪಿ ಕಾಲೇ ಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಪನ ಉಪಚಾರಪ್ಪನಾನಂ ಲಾಭೀ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಝಾನಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Avasesā sattā dussīlā, ahaṃ pana sīlavā’ti majjanavasena uppanno māno sīlamado nāma. ‘Avasesasattānaṃ kukkuṭassa udakapānamattepi kāle cittekaggatā natthi, ahaṃ pana upacārappanānaṃ lābhī’ti majjanavasena uppanno māno jhānamado nāma.

    ‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ನಿಸ್ಸಿಪ್ಪಾ, ಅಹಂ ಪನ ಸಿಪ್ಪವಾ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಸಿಪ್ಪಮದೋ ನಾಮ। ‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ರಸ್ಸಾ, ಅಹಂ ಪನ ದೀಘೋ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಆರೋಹಮದೋ ನಾಮ। ‘ಅವಸೇಸಾ ಸತ್ತಾ ರಸ್ಸಾ ವಾ ಹೋನ್ತಿ ದೀಘಾ ವಾ, ಅಹಂ ನಿಗ್ರೋಧಪರಿಮಣ್ಡಲೋ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಪರಿಣಾಹಮದೋ ನಾಮ। ‘ಅವಸೇಸಸತ್ತಾನಂ ಸರೀರಸಣ್ಠಾನಂ ವಿರೂಪಂ ಬೀಭಚ್ಛಂ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಮನಾಪಂ ಪಾಸಾದಿಕ’ನ್ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಸಣ್ಠಾನಮದೋ ನಾಮ। ‘ಅವಸೇಸಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಸರೀರೇ ಬಹೂ ದೋಸಾ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಸರೀರೇ ಕೇಸಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ವಜ್ಜಂ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ ಪಾರಿಪೂರಿಮದೋ ನಾಮ।

    ‘Avasesā sattā nissippā, ahaṃ pana sippavā’ti majjanavasena uppanno māno sippamado nāma. ‘Avasesā sattā rassā, ahaṃ pana dīgho’ti majjanavasena uppanno māno ārohamado nāma. ‘Avasesā sattā rassā vā honti dīghā vā, ahaṃ nigrodhaparimaṇḍalo’ti majjanavasena uppanno māno pariṇāhamado nāma. ‘Avasesasattānaṃ sarīrasaṇṭhānaṃ virūpaṃ bībhacchaṃ, mayhaṃ pana manāpaṃ pāsādika’nti majjanavasena uppanno māno saṇṭhānamado nāma. ‘Avasesānaṃ sattānaṃ sarīre bahū dosā, mayhaṃ pana sarīre kesaggamattampi vajjaṃ natthī’ti majjanavasena uppanno māno pāripūrimado nāma.

    ೮೪೫. ಇಮಿನಾ ಏತ್ತಕೇನ ಠಾನೇನ ಸವತ್ಥುಕಂ ಮಾನಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅವತ್ಥುಕಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಮಾನಮೇವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಮದೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ।

    845. Iminā ettakena ṭhānena savatthukaṃ mānaṃ kathetvā idāni avatthukaṃ nibbattitamānameva dassento tattha katamo madotiādimāha. Taṃ uttānatthameva.

    ೮೪೬. ಪಮಾದನಿದ್ದೇಸೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವೋಸ್ಸಗ್ಗೋತಿ ಇಮೇಸು ಏತ್ತಕೇಸು ಠಾನೇಸು ಸತಿಯಾ ಅನಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವೋಸ್ಸಜ್ಜನಂ; ಸತಿವಿರಹೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ವೋಸ್ಸಗ್ಗಾನುಪ್ಪದಾನನ್ತಿ ವೋಸ್ಸಗ್ಗಸ್ಸ ಅನುಪ್ಪದಾನಂ; ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಕಿರಿಯತಾತಿ ಏತೇಸಂ ದಾನಾದೀನಂ ಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾಯ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಾ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಾ ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಕರಣವಸೇನ ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಕಿರಿಯಾ। ಸತತಭಾವೋ ಸಾತಚ್ಚಂ। ನ ಸತತಭಾವೋ ಅಸಾತಚ್ಚಂ। ನ ಸಾತಚ್ಚಕಿರಿಯತಾ ಅಸಾತಚ್ಚಕಿರಿಯತಾ। ಅನಟ್ಠಿತಕರಣಂ ಅನಟ್ಠಿತಕಿರಿಯತಾ। ಯಥಾ ನಾಮ ಕಕಣ್ಟಕೋ ಥೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೋಕಂ ತಿಟ್ಠತಿ, ನ ನಿರನ್ತರಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಮೇವ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಏಕದಿವಸಂ ದಾನಂ ವಾ ದತ್ವಾ ಪೂಜಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ವಾ ಸುತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ಪುನ ಚಿರಸ್ಸಂ ಕರೋತಿ, ನ ನಿರನ್ತರಂ ಪವತ್ತೇತಿ, ತಸ್ಸ ಸಾ ಕಿರಿಯಾ ಅನಟ್ಠಿತಕಿರಿಯತಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಓಲೀನವುತ್ತಿತಾತಿ ನಿರನ್ತರಕರಣಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ವಿಪ್ಫಾರಸ್ಸೇವ ಅಭಾವೇನ ಲೀನವುತ್ತಿತಾ। ನಿಕ್ಖಿತ್ತಛನ್ದತಾತಿ ಕುಸಲಕಿರಿಯಾಯ ವೀರಿಯಛನ್ದಸ್ಸ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವೋ। ನಿಕ್ಖಿತ್ತಧುರತಾತಿ ವೀರಿಯಧುರಸ್ಸ ಓರೋಪನಂ, ಓಸಕ್ಕಿತಮಾನಸತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನಧಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕುಸಲಕರಣೇ ಪತಿಟ್ಠಾಭಾವೋ। ಅನನುಯೋಗೋತಿ ಅನನುಯುಞ್ಜನಂ। ಪಮಾದೋತಿ ಪಮಜ್ಜನಂ। ಯೋ ಏವರೂಪೋ ಪಮಾದೋತಿ ಇದಂ ಅತ್ಥಪರಿಯಾಯಸ್ಸ ಬ್ಯಞ್ಜನಪರಿಯಾಯಸ್ಸ ಚ ಪರಿಯನ್ತಾಭಾವತೋ ಆಕಾರದಸ್ಸನಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯ್ವಾಯಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ದಸ್ಸಿತೋ ಪಮಾದೋ, ಯೋ ಅಞ್ಞೋಪಿ ಏವಮಾಕಾರೋ ಏವಂಜಾತಿಕೋ ಪಮಾದೋ ಪಮಜ್ಜನಾಕಾರವಸೇನ ಪಮಜ್ಜನಾ, ಪಮಜ್ಜಿತಭಾವವಸೇನ ಪಮಜ್ಜಿತತ್ತನ್ತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತೋ – ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಮಾದೋತಿ। ಲಕ್ಖಣತೋ ಪನೇಸ ಪಞ್ಚಸು ಕಾಮಗುಣೇಸು ಸತಿವೋಸ್ಸಗ್ಗಲಕ್ಖಣೋ, ತತ್ಥೇವ ಸತಿಯಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾಕಾರೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    846. Pamādaniddese cittassa vossaggoti imesu ettakesu ṭhānesu satiyā aniggaṇhitvā cittassa vossajjanaṃ; sativirahoti attho. Vossaggānuppadānanti vossaggassa anuppadānaṃ; punappunaṃ vissajjananti attho. Asakkaccakiriyatāti etesaṃ dānādīnaṃ kusaladhammānaṃ bhāvanāya puggalassa vā deyyadhammassa vā asakkaccakaraṇavasena asakkaccakiriyā. Satatabhāvo sātaccaṃ. Na satatabhāvo asātaccaṃ. Na sātaccakiriyatā asātaccakiriyatā. Anaṭṭhitakaraṇaṃ anaṭṭhitakiriyatā. Yathā nāma kakaṇṭako thokaṃ gantvā thokaṃ tiṭṭhati, na nirantaraṃ gacchati, evameva yo puggalo ekadivasaṃ dānaṃ vā datvā pūjaṃ vā katvā dhammaṃ vā sutvā samaṇadhammaṃ vā katvā puna cirassaṃ karoti, na nirantaraṃ pavatteti, tassa sā kiriyā anaṭṭhitakiriyatāti vuccati. Olīnavuttitāti nirantarakaraṇasaṅkhātassa vipphārasseva abhāvena līnavuttitā. Nikkhittachandatāti kusalakiriyāya vīriyachandassa nikkhittabhāvo. Nikkhittadhuratāti vīriyadhurassa oropanaṃ, osakkitamānasatāti attho. Anadhiṭṭhānanti kusalakaraṇe patiṭṭhābhāvo. Ananuyogoti ananuyuñjanaṃ. Pamādoti pamajjanaṃ. Yo evarūpo pamādoti idaṃ atthapariyāyassa byañjanapariyāyassa ca pariyantābhāvato ākāradassanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yvāyaṃ ādito paṭṭhāya dassito pamādo, yo aññopi evamākāro evaṃjātiko pamādo pamajjanākāravasena pamajjanā, pamajjitabhāvavasena pamajjitattanti saṅkhaṃ gato – ayaṃ vuccati pamādoti. Lakkhaṇato panesa pañcasu kāmaguṇesu sativossaggalakkhaṇo, tattheva satiyā vissaṭṭhākāro veditabbo.

    ೮೪೭. ಥಮ್ಭನಿದ್ದೇಸೇ ಥದ್ಧಟ್ಠೇನ ಥಮ್ಭೋ; ಖಲಿಯಾ ಥದ್ಧಸಾಟಕಸ್ಸ ವಿಯ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಥದ್ಧತಾ ಏತ್ಥ ಕಥಿತಾ। ಥಮ್ಭನಾಕಾರೋ ಥಮ್ಭನಾ। ಥಮ್ಭಿತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಥಮ್ಭಿತತ್ತಂ। ಕಕ್ಖಳಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕಕ್ಖಳಿಯಂ। ಫರುಸಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಭಾವೋ ಫಾರುಸಿಯಂ। ಅಭಿವಾದನಾದಿಸಾಮೀಚಿರಹಾನಂ ತಸ್ಸಾ ಸಾಮೀಚಿಯಾ ಅಕರಣವಸೇನ ಉಜುಮೇವ ಠಪಿತಚಿತ್ತಭಾವೋ ಉಜುಚಿತ್ತತಾ। ಥದ್ಧಸ್ಸ ಅಮುದುನೋ ಭಾವೋ ಅಮುದುತಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಥಮ್ಭೋ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ, ಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಗಿಲಿತನಙ್ಗಲಸೀಸೋ ವಿಯ ಅಜಗರೋ, ವಾತಭರಿತಾ ವಿಯ ಭಸ್ತಾ ಚೇತಿಯಂ ವಾ ವುಡ್ಢತರೇ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ಓನಮಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಪರಿಯನ್ತೇನೇವ ಚರತಿ। ಸ್ವಾಯಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉದ್ಧುಮಾತಭಾವಲಕ್ಖಣೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    847. Thambhaniddese thaddhaṭṭhena thambho; khaliyā thaddhasāṭakassa viya cittassa thaddhatā ettha kathitā. Thambhanākāro thambhanā. Thambhitassa bhāvo thambhitattaṃ. Kakkhaḷassa puggalassa bhāvo kakkhaḷiyaṃ. Pharusassa puggalassa bhāvo phārusiyaṃ. Abhivādanādisāmīcirahānaṃ tassā sāmīciyā akaraṇavasena ujumeva ṭhapitacittabhāvo ujucittatā. Thaddhassa amuduno bhāvo amudutā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ thambho nāma vuccati, yena samannāgato puggalo gilitanaṅgalasīso viya ajagaro, vātabharitā viya bhastā cetiyaṃ vā vuḍḍhatare vā disvā onamituṃ na sakkoti, pariyanteneva carati. Svāyaṃ cittassa uddhumātabhāvalakkhaṇoti veditabbo.

    ೮೪೮. ಸಾರಮ್ಭನಿದ್ದೇಸೇ ಸಾರಮ್ಭನವಸೇನ ಸಾರಮ್ಭೋ। ಪಟಿಪ್ಫರಿತ್ವಾ ಸಾರಮ್ಭೋ ಪಟಿಸಾರಮ್ಭೋ। ಸಾರಮ್ಭನಾಕಾರೋ ಸಾರಮ್ಭನಾ। ಪಟಿಪ್ಫರಿತ್ವಾ ಸಾರಮ್ಭನಾ ಪಟಿಸಾರಮ್ಭನಾ। ಪಟಿಸಾರಮ್ಭಿತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಟಿಸಾರಮ್ಭಿತತ್ತಂ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಸಾರಮ್ಭೋ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ। ಸ್ವಾಯಂ ಲಕ್ಖಣತೋ ಕರಣುತ್ತರಿಯಲಕ್ಖಣೋ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ, ಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತದ್ದಿಗುಣಂ ತದ್ದಿಗುಣಂ ಕರೋತಿ। ಅಗಾರಿಕೋ ಸಮಾನೋ ಏಕೇನೇಕಸ್ಮಿಂ ಘರವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಜ್ಜಿತೇ ಅಪರೋ ದ್ವೇ ವತ್ಥೂನಿ ಸಜ್ಜೇತಿ, ಅಪರೋ ಚತ್ತಾರಿ, ಅಪರೋ ಅಟ್ಠ, ಅಪರೋ ಸೋಳಸ। ಅನಗಾರಿಕೋ ಸಮಾನೋ ಏಕೇನೇಕಸ್ಮಿಂ ನಿಕಾಯೇ ಗಹಿತೇ, ‘ನಾಹಂ ಏತಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅಪರೋ ದ್ವೇ ಗಣ್ಹಾತಿ, ಅಪರೋ ತಯೋ, ಅಪರೋ ಚತ್ತಾರೋ, ಅಪರೋ ಪಞ್ಚ। ಸಾರಮ್ಭವಸೇನ ಹಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ। ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೋ ಏಸ ನಿರಯಗಾಮಿಮಗ್ಗೋ। ಕುಸಲಪಕ್ಖವಸೇನ ಪನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಏಕಂ ಸಲಾಕಭತ್ತಂ ದೇನ್ತೇ ದ್ವೇ ದಾತುಂ, ದ್ವೇ ದೇನ್ತೇ ಚತ್ತಾರಿ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಭಿಕ್ಖುನಾಪಿ ಪರೇನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ನಿಕಾಯೇ ಗಹಿತೇ, ‘ದ್ವೇ ನಿಕಾಯೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಫಾಸು ಹೋತೀ’ತಿ ವಿವಟ್ಟಪಕ್ಖೇ ಠತ್ವಾ ತದುತ್ತರಿ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತಿ।

    848. Sārambhaniddese sārambhanavasena sārambho. Paṭippharitvā sārambho paṭisārambho. Sārambhanākāro sārambhanā. Paṭippharitvā sārambhanā paṭisārambhanā. Paṭisārambhitassa bhāvo paṭisārambhitattaṃ. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ sārambho nāma vuccati. Svāyaṃ lakkhaṇato karaṇuttariyalakkhaṇo nāma vuccati, yena samannāgato puggalo taddiguṇaṃ taddiguṇaṃ karoti. Agāriko samāno ekenekasmiṃ gharavatthusmiṃ sajjite aparo dve vatthūni sajjeti, aparo cattāri, aparo aṭṭha, aparo soḷasa. Anagāriko samāno ekenekasmiṃ nikāye gahite, ‘nāhaṃ etassa heṭṭhā bhavissāmī’ti aparo dve gaṇhāti, aparo tayo, aparo cattāro, aparo pañca. Sārambhavasena hi gaṇhituṃ na vaṭṭati. Akusalapakkho esa nirayagāmimaggo. Kusalapakkhavasena pana ekasmiṃ ekaṃ salākabhattaṃ dente dve dātuṃ, dve dente cattāri dātuṃ vaṭṭati. Bhikkhunāpi parena ekasmiṃ nikāye gahite, ‘dve nikāye gahetvā sajjhāyantassa me phāsu hotī’ti vivaṭṭapakkhe ṭhatvā taduttari gaṇhituṃ vaṭṭati.

    ೮೪೯. ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾನಿದ್ದೇಸೇ ಯಥಾ ಅರಿಯವಂಸಸುತ್ತೇ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೮) ‘ಲಾಮಕಲಾಮಕಟ್ಠೋ ಇತರೀತರಟ್ಠೋ’ ಏವಂ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಚೀವರಾದೀಸು ಯಂ ಯಂ ಲದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ತೇನ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಸ್ಸ; ಗಿಹಿನೋ ವಾ ಪನ ರೂಪಸದ್ದಗನ್ಧರಸಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇಸು ಯಂ ಯಂ ಲದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ತೇನ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಸ್ಸ। ಭಿಯ್ಯೋಕಮ್ಯತಾತಿ ವಿಸೇಸಕಾಮತಾ। ಇಚ್ಛನಕವಸೇನ ಇಚ್ಛಾ। ಇಚ್ಛಾವ ಇಚ್ಛಾಗತಾ, ಇಚ್ಛನಾಕಾರೋ ವಾ। ಅತ್ತನೋ ಲಾಭಂ ಅತಿಚ್ಚ ಇಚ್ಛನಭಾವೋ ಅತಿಚ್ಛತಾ। ರಾಗೋತಿಆದೀನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಅತಿಚ್ಛತಾ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ। ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾತಿಪಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ಏವ ನಾಮಂ। ಲಕ್ಖಣತೋ ಪನ ಸಕಲಾಭೇ ಅಸನ್ತುಟ್ಠಿ ಪರಲಾಭೇ ಚ ಪತ್ಥನಾ – ಏತಂ ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾಲಕ್ಖಣಂ। ಅತ್ರಿಚ್ಛಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಂ ಪಣೀತಮ್ಪಿ ಲಾಮಕಂ ವಿಯ ಖಾಯತಿ, ಪರೇನ ಲದ್ಧಂ ಲಾಮಕಮ್ಪಿ ಪಣೀತಂ ವಿಯ ಖಾಯತಿ; ಏಕಭಾಜನೇ ಪಕ್ಕಯಾಗು ವಾ ಭತ್ತಂ ವಾ ಪೂವೋ ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತೋ ಲಾಮಕೋ ವಿಯ, ಪರಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಪಣೀತೋ ವಿಯ ಖಾಯತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಮ್ಪಿ ಹೋತಿ ಗಿಹೀನಮ್ಪಿ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಮ್ಪಿ।

    849. Atricchatāniddese yathā ariyavaṃsasutte (a. ni. 4.28) ‘lāmakalāmakaṭṭho itarītaraṭṭho’ evaṃ aggahetvā cīvarādīsu yaṃ yaṃ laddhaṃ hoti, tena tena asantuṭṭhassa; gihino vā pana rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbesu yaṃ yaṃ laddhaṃ hoti, tena tena asantuṭṭhassa. Bhiyyokamyatāti visesakāmatā. Icchanakavasena icchā. Icchāva icchāgatā, icchanākāro vā. Attano lābhaṃ aticca icchanabhāvo aticchatā. Rāgotiādīni heṭṭhā vuttatthāneva. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ aticchatā nāma vuccati. Atricchatātipi etissā eva nāmaṃ. Lakkhaṇato pana sakalābhe asantuṭṭhi paralābhe ca patthanā – etaṃ atricchatālakkhaṇaṃ. Atricchapuggalassa hi attanā laddhaṃ paṇītampi lāmakaṃ viya khāyati, parena laddhaṃ lāmakampi paṇītaṃ viya khāyati; ekabhājane pakkayāgu vā bhattaṃ vā pūvo vā attano patte pakkhitto lāmako viya, parassa patte paṇīto viya khāyati. Ayaṃ pana atricchatā pabbajitānampi hoti gihīnampi tiracchānagatānampi.

    ತತ್ರಿಮಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ – ಏಕೋ ಕಿರ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ತಿಂಸ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಸಪೂವಂ ಭತ್ತಂ ಅದಾಸಿ । ಸಙ್ಘತ್ಥೇರೀ ಸಬ್ಬಭಿಕ್ಖೂನೀನಂ ಪತ್ತೇ ಪೂವಂ ಪರಿವತ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಮೇವ ಖಾದಿ। ಬಾರಾಣಸಿರಾಜಾಪಿ ‘ಅಙ್ಗಾರಪಕ್ಕಮಂಸಂ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ದೇವಿಂ ಆದಾಯ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠೋ ಏಕಂ ಕಿನ್ನರಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ದೇವಿಂ ಪಹಾಯ, ತಸ್ಸಾನುಪದಂ ಗತೋ। ದೇವೀ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಮಪದಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಸಿಣಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಞ್ಚ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ಪತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ರಾಜಾನಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ರುಕ್ಖೇ ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

    Tatrimāni vatthūni – eko kira kuṭumbiko tiṃsa bhikkhuniyo nimantetvā sapūvaṃ bhattaṃ adāsi . Saṅghattherī sabbabhikkhūnīnaṃ patte pūvaṃ parivattāpetvā pacchā attanā laddhameva khādi. Bārāṇasirājāpi ‘aṅgārapakkamaṃsaṃ khādissāmī’ti deviṃ ādāya araññaṃ paviṭṭho ekaṃ kinnariṃ disvā, deviṃ pahāya, tassānupadaṃ gato. Devī nivattitvā assamapadaṃ gantvā kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭha samāpattiyo pañca ca abhiññāyo patvā nisinnā rājānaṃ āgacchantaṃ disvā ākāse uppatitvā agamāsi. Rukkhe adhivatthā devatā imaṃ gāthamāha –

    ಅತ್ರಿಚ್ಛಂ ಅತಿಲೋಭೇನ, ಅತಿಲೋಭಮದೇನ ಚ।

    Atricchaṃ atilobhena, atilobhamadena ca;

    ಏವಂ ಹಾಯತಿ ಅತ್ಥಮ್ಹಾ, ಅಹಂವ ಅಸಿತಾಭುಯಾತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೨.೧೬೮)।

    Evaṃ hāyati atthamhā, ahaṃva asitābhuyāti. (jā. 1.2.168);

    ಯಥಾ ಚನ್ದಕಿನ್ನರಿಂ ಪತ್ಥಯನ್ತೋ ಅಸಿತಾಭುಯಾ ರಾಜಧೀತಾಯ ಹೀನೋ ಪರಿಹೀನೋ, ಏವಂ ಅತ್ರಿಚ್ಛಂ ಅತಿಲೋಭೇನ ಅತ್ಥಮ್ಹ ಹಾಯತಿ ಜೀಯತೀತಿ ದೇವತಾ ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕೇಳಿಮಕಾಸಿ।

    Yathā candakinnariṃ patthayanto asitābhuyā rājadhītāya hīno parihīno, evaṃ atricchaṃ atilobhena atthamha hāyati jīyatīti devatā raññā saddhiṃ keḷimakāsi.

    ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇಪಿ ಮಿತ್ತವಿನ್ದಕೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಅಪ್ಪಸನ್ನೋ ಮಾತರಾ ‘ತಾತ, ಅಜ್ಜ ಉಪೋಸಥಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾರೇ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮಸವನಂ ಸುಣ, ಸಹಸ್ಸಂ ತೇ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಧನಲೋಭೇನ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಸಮಾದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಇದಂ ಠಾನಂ ಅಕುತೋಭಯ’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಾಸನಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಪನ್ನೋ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಘರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಮಾತಾ ಪಾತೋವ ಯಾಗುಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಉಪನಾಮೇಸಿ। ಸೋ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಯಾಗುಂ ಪಿವಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಧನಂ ಸಂಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ। ಸೋ ನಾವಾಯ ಸಮುದ್ದಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ನಂ ಮಾತಾ ‘‘ತಾತ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ಚತ್ತಾಲೀಸಕೋಟಿಧನಂ ಅತ್ಥಿ; ಅಲಂ ಗಮನೇನಾ’’ತಿ ವಾರೇಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತಿ ಏವ। ಸಾ ಪುರತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಪುರತೋ ತಿಟ್ಠತೀ’ತಿ ಪಾದೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪತಿತಂ ಮಾತರಂ ಅನ್ತರಂ ಕತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ಮಾತಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾದಿಸಾಯ ಮಾತರಿ ಏವರೂಪಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಗತಸ್ಸ ಮೇ ಗತಟ್ಠಾನೇ ಸುಖಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏವಂಸಞ್ಞೀ ನಾಮ ತ್ವಂ ಪುತ್ತಾತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸ ನಾವಂ ಆರುಯ್ಹ ಗಚ್ಛತೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ನಾವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ತೇ ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಏತ್ಥ ಪಾಪಪುರಿಸೋ ಅತ್ಥಿ; ಸಲಾಕಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಸಲಾಕಾ ದೀಯಮಾನಾ ತಸ್ಸೇವ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪಾಪುಣಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಉಳುಮ್ಪಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಸಮುದ್ದೇ ಪಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ಸೋ ಏಕಂ ದೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಮಾನಪೇತೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ತಾಹಿ ‘‘ಪುರತೋ ಮಾ ಅಗಮಾಸೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋಪಿ ತದ್ದಿಗುಣಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಖುರಚಕ್ಕಧರಂ ಏಕಂ ಪುರಿಸಂ ಅದ್ದಸ। ತಸ್ಸ ತಂ ಚಕ್ಕಂ ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ಸೋ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ಇದಂ ತಯಾ ಪಿಳನ್ಧಪದುಮಂ ಮಯ್ಹಂ ದೇಹೀ’’ತಿ। ‘‘ನಯಿದಂ, ಸಾಮಿ , ಪದುಮಂ; ಖುರಚಕ್ಕಂ ಏತ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ‘‘ವಞ್ಚೇಸಿ ಮಂ ತ್ವಂ। ಕಿಂ ಮೇ ಪದುಮಂ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತ್ವಞ್ಹಿ ಲೋಹಿತಚನ್ದನಂ ಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ ಪಿಳನ್ಧನಂ ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ಮಯ್ಹಂ ನ ದಾತುಕಾಮೋಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘ಅಯಮ್ಪಿ ಮಯಾ ಕತಸದಿಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಫಲಂ ಅನುಭವಿತುಕಾಮೋ’ತಿ। ಅಥ ನಂ ‘‘ಹನ್ದ ರೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೇ ಚಕ್ಕಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ। ಏತಮತ್ಥಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –

    Kassapabuddhakālepi mittavindako nāma seṭṭhiputto assaddho appasanno mātarā ‘tāta, ajja uposathiko hutvā vihāre sabbarattiṃ dhammasavanaṃ suṇa, sahassaṃ te dassāmī’ti vutte dhanalobhena uposathaṅgāni samādāya vihāraṃ gantvā ‘idaṃ ṭhānaṃ akutobhaya’nti sallakkhetvā dhammāsanassa heṭṭhā nipanno sabbarattiṃ niddāyitvā gharaṃ agamāsi. Mātā pātova yāguṃ pacitvā upanāmesi. So sahassaṃ gahetvāva yāguṃ pivi. Athassa etadahosi – ‘dhanaṃ saṃharissāmī’ti. So nāvāya samuddaṃ pakkhanditukāmo ahosi. Atha naṃ mātā ‘‘tāta, imasmiṃ kule cattālīsakoṭidhanaṃ atthi; alaṃ gamanenā’’ti vāresi. So tassā vacanaṃ anādiyitvā gacchati eva. Sā purato aṭṭhāsi. Atha naṃ kujjhitvā ‘ayaṃ mayhaṃ purato tiṭṭhatī’ti pādena paharitvā patitaṃ mātaraṃ antaraṃ katvā agamāsi. Mātā uṭṭhahitvā ‘‘mādisāya mātari evarūpaṃ kammaṃ katvā gatassa me gataṭṭhāne sukhaṃ bhavissatī’’ti evaṃsaññī nāma tvaṃ puttāti āha. Tassa nāvaṃ āruyha gacchato sattame divase nāvā aṭṭhāsi. Atha te manussā ‘‘addhā ettha pāpapuriso atthi; salākaṃ dethā’’ti salākā dīyamānā tasseva tikkhattuṃ pāpuṇi. Te tassa uḷumpaṃ datvā taṃ samudde pakkhipiṃsu. So ekaṃ dīpaṃ gantvā vimānapetīhi saddhiṃ sampattiṃ anubhavanto tāhi ‘‘purato mā agamāsī’’ti vuccamānopi taddiguṇaṃ sampattiṃ passanto anupubbena khuracakkadharaṃ ekaṃ purisaṃ addasa. Tassa taṃ cakkaṃ padumapupphaṃ viya upaṭṭhāti. So taṃ āha – ‘‘ambho, idaṃ tayā piḷandhapadumaṃ mayhaṃ dehī’’ti. ‘‘Nayidaṃ, sāmi , padumaṃ; khuracakkaṃ eta’’nti. So ‘‘vañcesi maṃ tvaṃ. Kiṃ me padumaṃ na diṭṭhapubba’’nti vatvā ‘‘tvañhi lohitacandanaṃ limpetvā piḷandhanaṃ padumapupphaṃ mayhaṃ na dātukāmosī’’ti āha. So cintesi – ‘ayampi mayā katasadisaṃ kammaṃ katvā tassa phalaṃ anubhavitukāmo’ti. Atha naṃ ‘‘handa re’’ti vatvā tassa matthake cakkaṃ pakkhipitvā palāyi. Etamatthaṃ viditvā satthā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘ಚತುಬ್ಭಿ ಅಟ್ಠಜ್ಝಗಮಾ, ಅಟ್ಠಹಿ ಪಿಚ ಸೋಳಸ।

    ‘‘Catubbhi aṭṭhajjhagamā, aṭṭhahi pica soḷasa;

    ಸೋಳಸಾಹಿ ಚ ಬಾತ್ತಿಂಸ, ಅತ್ರಿಚ್ಛಂ ಚಕ್ಕಮಾಸದೋ।

    Soḷasāhi ca bāttiṃsa, atricchaṃ cakkamāsado;

    ಇಚ್ಛಾಹತಸ್ಸ ಪೋಸಸ್ಸ, ಚಕ್ಕಂ ಭಮತಿ ಮತ್ಥಕೇ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೦೪)।

    Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake’’ti. (jā. 1.1.104);

    ಅಞ್ಞತರೋಪಿ ಅತ್ರಿಚ್ಛೋ ಅಮಚ್ಚೋ ಸಕವಿಸಯಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪರವಿಸಯಂ ಪಾವಿಸಿ। ತತ್ಥ ಪೋಥಿತೋ ಪಲಾಯಿತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ತಾಪಸಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ನಿಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ತಾಪಸೇನ ‘ಕಿಂ ತೇ ಕತ’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾಯೋ ಅಭಾಸಿ –

    Aññataropi atriccho amacco sakavisayaṃ atikkamitvā paravisayaṃ pāvisi. Tattha pothito palāyitvā ekassa tāpasassa vasanaṭṭhānaṃ pavisitvā uposathaṅgāni adhiṭṭhāya nipajji. So tāpasena ‘kiṃ te kata’nti pucchito imā gāthāyo abhāsi –

    ‘‘ಸಕಂ ನಿಕೇತಂ ಅತಿಹೀಳಯಾನೋ,

    ‘‘Sakaṃ niketaṃ atihīḷayāno,

    ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾ ಮಲ್ಲಗಾಮಂ ಅಗಚ್ಛಿಂ।

    Atricchatā mallagāmaṃ agacchiṃ;

    ತತೋ ಜನಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾನ ಗಾಮಾ,

    Tato janā nikkhamitvāna gāmā,

    ಕೋದಣ್ಡಕೇನ ಪರಿಪೋಥಯಿಂಸು ಮಂ॥

    Kodaṇḍakena paripothayiṃsu maṃ.

    ‘‘ಸೋ ಭಿನ್ನಸೀಸೋ ರುಹಿರಮಕ್ಖಿತಙ್ಗೋ,

    ‘‘So bhinnasīso ruhiramakkhitaṅgo,

    ಪಚ್ಚಾಗಮಾಸಿಂ ಸಕಂ ನಿಕೇತಂ।

    Paccāgamāsiṃ sakaṃ niketaṃ;

    ತಸ್ಮಾ ಅಹಂ ಪೋಸಥಂ ಪಾಲಯಾಮಿ,

    Tasmā ahaṃ posathaṃ pālayāmi,

    ಅತ್ರಿಚ್ಛತಾ ಮಾ ಪುನರಾಗಮಾಸೀ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧೪.೧೩೮-೧೩೯)।

    Atricchatā mā punarāgamāsī’’ti. (jā. 1.14.138-139);

    ೮೫೦. ಮಹಿಚ್ಛತಾನಿದ್ದೇಸೇ ಮಹನ್ತಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ ಇಚ್ಛತಿ, ಮಹತೀ ವಾಸ್ಸ ಇಚ್ಛಾತಿ ಮಹಿಚ್ಛೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮಹಿಚ್ಛತಾ। ಲಕ್ಖಣತೋ ಪನ ಅಸನ್ತಗುಣಸಮ್ಭಾವನತಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಚ ಪರಿಭೋಗೇ ಚ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾ – ಏತಂ ಮಹಿಚ್ಛತಾಲಕ್ಖಣಂ। ಮಹಿಚ್ಛೋ ಹಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಥಾ ನಾಮ ಕಚ್ಛಪುಟವಾಣಿಜೋ ಪಿಳನ್ಧನಭಣ್ಡಕಂ ಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಚ್ಛಙ್ಗೇಪಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬಯುತ್ತಕಂ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಪಸ್ಸನ್ತಸ್ಸೇವ ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ಅಸುಕಂ ಗಣ್ಹಥ, ಅಸುಕಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಮುಖೇನ ಸಂವಿದಹತಿ। ಏವಮೇವ ಸೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸೀಲಂ ವಾ ಗನ್ಥಂ ವಾ ಧುತಗುಣಂ ವಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಅರಞ್ಞವಾಸಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಜಾನನ್ತಸ್ಸೇವ ಸಮ್ಭಾವೇತುಕಾಮೋ ಹೋತಿ, ಸಮ್ಭಾವೇತ್ವಾ ಚ ಪನ ಸಕಟೇಹಿಪಿ ಉಪನೀತೇ ಪಚ್ಚಯೇ ‘ಅಲ’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತಿ। ತಯೋ ಹಿ ಪೂರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ – ಅಗ್ಗಿ ಉಪಾದಾನೇನ, ಸಮುದ್ದೋ ಉದಕೇನ, ಮಹಿಚ್ಛೋ ಪಚ್ಚಯೇಹೀತಿ।

    850. Mahicchatāniddese mahantāni vatthūni icchati, mahatī vāssa icchāti mahiccho, tassa bhāvo mahicchatā. Lakkhaṇato pana asantaguṇasambhāvanatā paṭiggahaṇe ca paribhoge ca amattaññutā – etaṃ mahicchatālakkhaṇaṃ. Mahiccho hi puggalo yathā nāma kacchapuṭavāṇijo piḷandhanabhaṇḍakaṃ hatthena gahetvā ucchaṅgepi pakkhipitabbayuttakaṃ pakkhipitvā mahājanassa passantasseva ‘‘ammā, asukaṃ gaṇhatha, asukaṃ gaṇhathā’’ti mukhena saṃvidahati. Evameva so appamattakampi attano sīlaṃ vā ganthaṃ vā dhutaguṇaṃ vā antamaso araññavāsamattakampi mahājanassa jānantasseva sambhāvetukāmo hoti, sambhāvetvā ca pana sakaṭehipi upanīte paccaye ‘ala’nti avatvā gaṇhāti. Tayo hi pūretuṃ na sakkā – aggi upādānena, samuddo udakena, mahiccho paccayehīti.

    ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೋ ಸಮುದ್ದೋ ಚ, ಮಹಿಚ್ಛೋ ಚಾಪಿ ಪುಗ್ಗಲೋ।

    Aggikkhandho samuddo ca, mahiccho cāpi puggalo;

    ಬಹುಕೇ ಪಚ್ಚಯೇ ದೇನ್ತೇ, ತಯೋ ಪೇತೇ ನ ಪೂರಯೇ॥

    Bahuke paccaye dente, tayo pete na pūraye.

    ಮಹಿಚ್ಛಪುಗ್ಗಲೋ ಹಿ ವಿಜಾತಮಾತುಯಾಪಿ ಮನಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಪಗೇವ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ।

    Mahicchapuggalo hi vijātamātuyāpi manaṃ gaṇhituṃ na sakkoti, pageva upaṭṭhākānaṃ.

    ತತ್ರಿಮಾನಿ ವತ್ಥೂನಿ – ಏಕೋ ಕಿರ ದಹರಭಿಕ್ಖು ಪಿಟ್ಠಪೂವೇ ಪಿಯಾಯತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ವೀಮಂಸಮಾನಾ ‘ಸಚೇ ಮೇ ಪುತ್ತೋ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಮತ್ತಂ ಜಾನಾತಿ, ಸಕಲಮ್ಪಿ ನಂ ತೇಮಾಸಂ ಪೂವೇಹೇವ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕದಿವಸೇ ಪರಿವೀಮಂಸಮಾನಾ ಪಠಮಂ ಏಕಂ ಪೂವಂ ಅದಾಸಿ, ತಸ್ಮಿಂ ನಿಟ್ಠಿತೇ ದುತಿಯಂ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ನಿಟ್ಠಿತೇ ತತಿಯಂ। ದಹರೋ ‘ಅಲ’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾ ಖಾದಿಯೇವ। ಮಾತಾ ತಸ್ಸ ಅಮತ್ತಞ್ಞುಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘ಅಜ್ಜೇವ ಮೇ ಪುತ್ತೇನ ಸಕಲತೇಮಾಸಸ್ಸ ಪೂವಾ ಖಾದಿತಾ’ತಿ ದುತಿಯದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕಪೂವಮ್ಪಿ ನ ಅದಾಸಿ।

    Tatrimāni vatthūni – eko kira daharabhikkhu piṭṭhapūve piyāyati. Athassa mātā paṭipattiṃ vīmaṃsamānā ‘sace me putto paṭiggahaṇe mattaṃ jānāti, sakalampi naṃ temāsaṃ pūveheva upaṭṭhahissāmī’ti vassūpanāyikadivase parivīmaṃsamānā paṭhamaṃ ekaṃ pūvaṃ adāsi, tasmiṃ niṭṭhite dutiyaṃ, tasmimpi niṭṭhite tatiyaṃ. Daharo ‘ala’nti avatvā khādiyeva. Mātā tassa amattaññubhāvaṃ ñatvā ‘ajjeva me puttena sakalatemāsassa pūvā khāditā’ti dutiyadivasato paṭṭhāya ekapūvampi na adāsi.

    ತಿಸ್ಸಮಹಾರಾಜಾಪಿ ದೇವಸಿಕಂ ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದದಮಾನೋ ‘ಮಹಾರಾಜ, ಕಿಂ ಏಕಮೇವ ಠಾನಂ ಭಜಸಿ? ಕಿಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಜಾನಪದೇಹಿ ವುತ್ತೋ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಅನುರಾಧಪುರೇ ಮಹಾದಾನಂ ದಾಪೇಸಿ। ಏಕಭಿಕ್ಖುಪಿ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಮತ್ತಂ ನ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಏಕಮೇಕೇನ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ದ್ವೇ ತಯೋ ಜನಾ ಉಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ರಾಜಾ ದುತಿಯದಿವಸೇ ಚೇತಿಯಪಬ್ಬತೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜನ್ತೇಪುರಂ ಆಗತಕಾಲೇ ‘‘ಪತ್ತಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಅಲಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತ್ತನೋ ಪಮಾಣೇನ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏಕಭಿಕ್ಖುಪಿ ಪತ್ತಂ ನ ಅದಾಸಿ। ಸಬ್ಬೇ ಪಮಾಣಯುತ್ತಕಮೇವ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸುಂ। ಅಥ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖೂಸು ಏಕೋಪಿ ಮತ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ। ಹಿಯ್ಯೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಅವಸೇಸಂ ನಾಹೋಸಿ। ಅಜ್ಜ ಗಹಿತಂ ಮನ್ದಂ, ಅವಸೇಸಮೇವ ಬಹೂ’’ತಿ ತೇಸಂ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾಯ ಅತ್ತಮನೋ ಇತರೇಸಞ್ಚ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾಯ ಅನತ್ತಮನೋ ಅಹೋಸಿ।

    Tissamahārājāpi devasikaṃ cetiyapabbate bhikkhusaṅghassa dānaṃ dadamāno ‘mahārāja, kiṃ ekameva ṭhānaṃ bhajasi? Kiṃ aññattha dātuṃ na vaṭṭatī’ti jānapadehi vutto dutiyadivase anurādhapure mahādānaṃ dāpesi. Ekabhikkhupi paṭiggahaṇe mattaṃ na aññāsi. Ekamekena paṭiggahitaṃ khādanīyabhojanīyaṃ dve tayo janā ukkhipiṃsu. Rājā dutiyadivase cetiyapabbate bhikkhusaṅghaṃ nimantāpetvā rājantepuraṃ āgatakāle ‘‘pattaṃ dethā’’ti āha. ‘‘Alaṃ, mahārāja, attano pamāṇena bhikkhaṃ gaṇhissatī’’ti ekabhikkhupi pattaṃ na adāsi. Sabbe pamāṇayuttakameva paṭiggahesuṃ. Atha rājā āha – ‘‘passatha tumhākaṃ bhikkhūsu ekopi mattaṃ na jānāti. Hiyyo kiñci avasesaṃ nāhosi. Ajja gahitaṃ mandaṃ, avasesameva bahū’’ti tesaṃ mattaññutāya attamano itaresañca amattaññutāya anattamano ahosi.

    ೮೫೧. ಪಾಪಿಚ್ಛತಾನಿದ್ದೇಸೇ ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಸಮಾನೋ ಸದ್ಧೋತಿ ಮಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂತಿಆದೀಸು ಏವಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಕಿಂ ಕರೋತಿ? ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಸದ್ಧಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇತಿ; ದುಸ್ಸೀಲಾದಯೋ ಸೀಲವನ್ತಾದೀನಂ ಆಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಿ। ಕಥಂ? ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ತಾವ ಮಹಾಮಹದಿವಸೇ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ವಿಹಾರಂ ಆಗಮನವೇಲಾಯ ಸಮ್ಮಜ್ಜನಿಂ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜತಿ, ಕಚವರಂ ಛಡ್ಡೇತಿ, ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ದಿಟ್ಠಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತತ್ಥಾಪಿ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಕಚವರಂ ಛಡ್ಡೇತಿ, ವಾಲಿಕಂ ಸಮಂ ಕರೋತಿ, ಆಸನಾನಿ ಧೋವತಿ, ಬೋಧಿಮ್ಹಿ ಉದಕಂ ಸಿಞ್ಚತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ದಿಸ್ವಾ ‘ನತ್ಥಿ ಮಞ್ಞೇ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು ವಿಹಾರಜಗ್ಗನಕೋ, ಅಯಮೇವ ಇಮಂ ವಿಹಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗತಿ, ಸದ್ಧೋ ಥೇರೋ’ತಿ ಗಮನಕಾಲೇ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ದುಸ್ಸೀಲೋಪಿ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಸಮ್ಮುಖೇ ವಿನಯಧರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛತಿ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯಿ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗೋಣೋ ಉಬ್ಬಿಗ್ಗೋ। ತೇನ ಧಾವತಾ ತಿಣಾನಿ ಛಿನ್ನಾನಿ। ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ತಿಣಾನಿ ಛಿಜ್ಜನ್ತಿ। ಚಙ್ಕಮನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಪಾಣಕಾ ಮೀಯನ್ತಿ। ಖೇಳಂ ಪಾತೇನ್ತಸ್ಸ ಅಸತಿಯಾ ತಿಣಮತ್ಥಕೇ ಪತತಿ; ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಿಂ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅನಾಪತ್ತಿ, ಆವುಸೋ, ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಅಸತಿಯಾ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಗರುಕಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾತಿ; ಸುಟ್ಠು ವೀಮಂಸಥಾ’’ತಿ ಭಣತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೋ ಏತ್ತಕೇಪಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾಯತಿ! ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಓಳಾರಿಕೇ ಕಿಂ ನಾಮ ಕರಿಸ್ಸತಿ; ನತ್ಥಿ ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ಸೀಲವಾತಿ ಪಸನ್ನಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ। ಅಪ್ಪಸ್ಸುತೋಪಿ ಉಪಟ್ಠಾಕಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಅಸುಕೋ ತಿಪಿಟಕಧರೋ, ಅಸುಕೋ ಚತುನಿಕಾಯಿಕೋ ಮಯ್ಹಂ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ, ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ತೇಹಿ ಧಮ್ಮೋ ಉಗ್ಗಹಿತೋ’’ತಿ ವದತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೇನ ಸದಿಸೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ನತ್ಥಿ, ಏತಸ್ಸ ಕಿರ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಸುಕೇನ ಚ ಅಸುಕೇನ ಚ ಧಮ್ಮೋ ಉಗ್ಗಹಿತೋ’ತಿ ಪಸನ್ನಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ।

    851. Pāpicchatāniddese assaddho samāno saddhoti maṃ jano jānātūtiādīsu evaṃ icchanto kiṃ karoti? Assaddho saddhākāraṃ dasseti; dussīlādayo sīlavantādīnaṃ ākāraṃ dassenti. Kathaṃ? Assaddho tāva mahāmahadivase manussānaṃ vihāraṃ āgamanavelāya sammajjaniṃ ādāya vihāraṃ sammajjati, kacavaraṃ chaḍḍeti, manussehi diṭṭhabhāvaṃ ñatvā cetiyaṅgaṇaṃ gacchati, tatthāpi sammajjitvā kacavaraṃ chaḍḍeti, vālikaṃ samaṃ karoti, āsanāni dhovati, bodhimhi udakaṃ siñcati. Manussā disvā ‘natthi maññe añño bhikkhu vihārajagganako, ayameva imaṃ vihāraṃ paṭijaggati, saddho thero’ti gamanakāle nimantetvā gacchanti. Dussīlopi upaṭṭhākānaṃ sammukhe vinayadharaṃ upasaṅkamitvā pucchati ‘‘bhante, mayi gacchante goṇo ubbiggo. Tena dhāvatā tiṇāni chinnāni. Sammajjantassa me tiṇāni chijjanti. Caṅkamantassa me pāṇakā mīyanti. Kheḷaṃ pātentassa asatiyā tiṇamatthake patati; tattha tattha kiṃ hotī’’ti? ‘‘Anāpatti, āvuso, asañcicca asatiyā ajānantassā’’ti ca vutte ‘‘bhante, mayhaṃ garukaṃ viya upaṭṭhāti; suṭṭhu vīmaṃsathā’’ti bhaṇati. Taṃ sutvā manussā ‘amhākaṃ ayyo ettakepi kukkuccāyati! Aññasmiṃ oḷārike kiṃ nāma karissati; natthi iminā sadiso sīlavāti pasannā sakkāraṃ karonti. Appassutopi upaṭṭhākamajjhe nisinno ‘‘asuko tipiṭakadharo, asuko catunikāyiko mayhaṃ antevāsiko, mama santike tehi dhammo uggahito’’ti vadati. Manussā ‘amhākaṃ ayyena sadiso bahussuto natthi, etassa kira santike asukena ca asukena ca dhammo uggahito’ti pasannā sakkāraṃ karonti.

    ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೋಪಿ ಮಹಾಮಹದಿವಸೇ ದೀಘಪೀಠಞ್ಚ ಅಪಸ್ಸಯಞ್ಚ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಪಚ್ಚನ್ತೇ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸೀದತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಥೇರೋ ಕುಹಿ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ‘‘ಗಣ್ಠಿಕಪುತ್ತಾ ನಾಮ ಗಣ್ಠಿಕಾ ಏವ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನ ಥೇರೋ ಏವರೂಪೇ ಕಾಲೇ ಇಧ ನ ನಿಸೀದತಿ, ವಿಹಾರಪಚ್ಚನ್ತೇ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ದೀಘಚಙ್ಕಮೇ ವಿಹರತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಸೋಪಿ ದಿವಸಭಾಗಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ನಲಾಟೇ ಮಕ್ಕಟಸುತ್ತಂ ಅಲ್ಲಿಯಾಪೇತ್ವಾ ಪೀಠಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಆಗಮ್ಮ ಪರಿವೇಣದ್ವಾರೇ ನಿಸೀದತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಗತತ್ಥ? ಆಗನ್ತ್ವಾ ನ ಅದ್ದಸಮ್ಹಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ‘‘ಉಪಾಸಕಾ, ಅನ್ತೋವಿಹಾರೋ ಆಕಿಣ್ಣೋ; ದಹರಸಾಮಣೇರಾನಂ ವಿಚರಣಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಸಟ್ಠಿಹತ್ಥಚಙ್ಕಮೇ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪವಿವಿತ್ತಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇತಿ।

    Saṅgaṇikārāmopi mahāmahadivase dīghapīṭhañca apassayañca gāhāpetvā vihārapaccante rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdati. Manussā āgantvā ‘‘thero kuhi’’nti pucchanti. ‘‘Gaṇṭhikaputtā nāma gaṇṭhikā eva honti. Tena thero evarūpe kāle idha na nisīdati, vihārapaccante divāṭṭhāne dīghacaṅkame viharatī’’ti vadanti. Sopi divasabhāgaṃ vītināmetvā nalāṭe makkaṭasuttaṃ alliyāpetvā pīṭhaṃ gāhāpetvā āgamma pariveṇadvāre nisīdati. Manussā ‘‘kahaṃ, bhante, gatattha? Āgantvā na addasamhā’’ti vadanti. ‘‘Upāsakā, antovihāro ākiṇṇo; daharasāmaṇerānaṃ vicaraṇaṭṭhānametaṃ saṭṭhihatthacaṅkame divāṭṭhāne nisīdimhā’’ti attano pavivittabhāvaṃ jānāpeti.

    ಕುಸೀತೋಪಿ ಉಪಟ್ಠಾಕಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಉಪಾಸಕಾ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಉಕ್ಕಾಪಾತೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ವದತಿ। ‘‘ನ ಪಸ್ಸಾಮ, ಭನ್ತೇ; ಕಾಯ ವೇಲಾಯ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ಚ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಚಙ್ಕಮನವೇಲಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಭೂಮಿಚಾಲಸದ್ದಂ ಅಸ್ಸುತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ‘‘ನ ಸುಣಾಮ, ಭನ್ತೇ; ಕಾಯ ವೇಲಾಯಾ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಮಜ್ಝಿಮಯಾಮೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಲಮ್ಬನಫಲಕಂ ಅಪಸ್ಸಾಯ ಠಿತಕಾಲೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಓಭಾಸೋ ಅಹೋಸಿ; ಸೋ ವೋ ದಿಟ್ಠೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ‘‘ಕಾಯ ವೇಲಾಯ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಚಙ್ಕಮಮ್ಹಾ ಓತರಣಕಾಲೇ’’ತಿ ವದತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಥೇರೋ ತೀಸುಪಿ ಯಾಮೇಸು ಚಙ್ಕಮೇಯೇವ ಹೋತಿ; ನತ್ಥಿ ಅಯ್ಯೇನ ಸದಿಸೋ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ’ತಿ ಪಸನ್ನಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ।

    Kusītopi upaṭṭhākamajjhe nisinno ‘‘upāsakā, tumhehi ukkāpāto diṭṭho’’ti vadati. ‘‘Na passāma, bhante; kāya velāya ahosī’’ti ca puṭṭho ‘‘amhākaṃ caṅkamanavelāyā’’ti vatvā ‘‘bhūmicālasaddaṃ assutthā’’ti pucchati. ‘‘Na suṇāma, bhante; kāya velāyā’’ti puṭṭho ‘‘majjhimayāme amhākaṃ ālambanaphalakaṃ apassāya ṭhitakāle’’ti vatvā ‘‘mahāobhāso ahosi; so vo diṭṭho’’ti pucchati. ‘‘Kāya velāya, bhante’’ti ca vutte ‘‘mayhaṃ caṅkamamhā otaraṇakāle’’ti vadati. Manussā ‘amhākaṃ thero tīsupi yāmesu caṅkameyeva hoti; natthi ayyena sadiso āraddhavīriyo’ti pasannā sakkāraṃ karonti.

    ಮುಟ್ಠಸ್ಸತೀಪಿ ಉಪಟ್ಠಾಕಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘‘ಮಯಾ ಅಸುಕಕಾಲೇ ನಾಮ ದೀಘನಿಕಾಯೋ ಉಗ್ಗಹಿತೋ, ಅಸುಕಕಾಲೇ ಮಜ್ಝಿಮೋ, ಸಂಯುತ್ತಕೋ, ಅಙ್ಗುತ್ತರಿಕೋ; ಅನ್ತರಾ ಓಲೋಕನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛತಟ್ಠಾನೇ ಮುಖಾರುಳ್ಹೋವ ತನ್ತಿ ಆಗಚ್ಛತಿ; ಇಮೇ ಪನಞ್ಞೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಳಕಾ ವಿಯ ಮುಖಂ ಫನ್ದಾಪೇನ್ತಾ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ ವದತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘ನತ್ಥಿ ಅಯ್ಯೇನ ಸದಿಸೋ ಉಪಟ್ಠಿತಸತೀ’ತಿ ಪಸನ್ನಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ।

    Muṭṭhassatīpi upaṭṭhākamajjhe nisinno ‘‘mayā asukakāle nāma dīghanikāyo uggahito, asukakāle majjhimo, saṃyuttako, aṅguttariko; antarā olokanaṃ nāma natthi, icchiticchataṭṭhāne mukhāruḷhova tanti āgacchati; ime panaññe bhikkhū eḷakā viya mukhaṃ phandāpentā viharantī’’ti vadati. Manussā ‘natthi ayyena sadiso upaṭṭhitasatī’ti pasannā sakkāraṃ karonti.

    ಅಸಮಾಹಿತೋಪಿ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಸಮ್ಮುಖೇ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛತಿ – ‘ಕಸಿಣಂ ನಾಮ ಕಥಂ ಭಾವೇತಿ? ಕಿತ್ತಕೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ? ಕಿತ್ತಕೇನ ಉಪಚಾರೋ? ಕಿತ್ತಕೇನ ಅಪ್ಪನಾ? ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಕತಿ ಅಙ್ಗಾನಿ? ದುತಿಯಸ್ಸ ತತಿಯಸ್ಸ ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಕತಿ ಅಙ್ಗಾನಿ’’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ತೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಉಗ್ಗಹಿತಾನುರೂಪೇನ ಕಥಿತಕಾಲೇ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ‘ಕಿಂ, ಆವುಸೋ, ಏವಂ ನ ಹೋಸೀ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ವಟ್ಟತಿ, ಭನ್ತೇ’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿತಂ ಸೂಚೇತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘ಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಅಯ್ಯೋ’ತಿ ಪಸನ್ನಾ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ।

    Asamāhitopi upaṭṭhākānaṃ sammukhe aṭṭhakathācariye pañhaṃ pucchati – ‘kasiṇaṃ nāma kathaṃ bhāveti? Kittakena nimittaṃ uppannaṃ nāma hoti? Kittakena upacāro? Kittakena appanā? Paṭhamassa jhānassa kati aṅgāni? Dutiyassa tatiyassa catutthassa jhānassa kati aṅgāni’’ti pucchati. Tehi attano uggahitānurūpena kathitakāle sitaṃ katvā ‘kiṃ, āvuso, evaṃ na hosī’ti vutte ‘vaṭṭati, bhante’ti attano samāpattilābhitaṃ sūceti. Manussā ‘samāpattilābhī ayyo’ti pasannā sakkāraṃ karonti.

    ದುಪ್ಪಞ್ಞೋಪಿ ಉಪಟ್ಠಾಕಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ‘ಮಜ್ಝಿಮನಿಕಾಯೇ ಮೇ ಪಞ್ಚತ್ತಯಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಸ್ಸ ಸಹಿದ್ಧಿಯಾವ ಮಗ್ಗೋ ಆಗತೋ। ಪರಿಯತ್ತಿ ನಾಮ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನ ದುಕ್ಕರಾ। ಪರಿಯತ್ತಿವಾವಟೋ ಪನ ದುಕ್ಖತೋ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಯಿಮ್ಹಾ’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಮಹಾಪಞ್ಞತಂ ದೀಪೇತಿ। ಏವಂ ವದನ್ತೋ ಪನಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಹಾರಂ ದೇತಿ। ಇಮಿನಾ ಸದಿಸೋ ಮಹಾಚೋರೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ನ ಹಿ ಪರಿಯತ್ತಿಧರೋ ದುಕ್ಖತೋ ನ ಮುಚ್ಚತೀತಿ। ಅಖೀಣಾಸವೋಪಿ ಗಾಮದಾರಕೇ ದಿಸ್ವಾ ‘ತುಮ್ಹಾಕಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಮ್ಹೇ ಕಿಂ ವದನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅರಹಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘ಯಾವ ಛೇಕಾ ಗಹಪತಿಕಾ, ನ ಸಕ್ಕಾ ವಞ್ಚೇತು’ನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಖೀಣಾಸವಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ।

    Duppaññopi upaṭṭhākānaṃ majjhe nisinno ‘majjhimanikāye me pañcattayaṃ olokentassa sahiddhiyāva maggo āgato. Pariyatti nāma amhākaṃ na dukkarā. Pariyattivāvaṭo pana dukkhato na muccatīti pariyattiṃ vissajjayimhā’tiādīni vadanto attano mahāpaññataṃ dīpeti. Evaṃ vadanto panassa sāsane pahāraṃ deti. Iminā sadiso mahācoro nāma natthi. Na hi pariyattidharo dukkhato na muccatīti. Akhīṇāsavopi gāmadārake disvā ‘tumhākaṃ mātāpitaro amhe kiṃ vadantī’’ti? ‘‘Arahāti vadanti, bhante’’ti. ‘Yāva chekā gahapatikā, na sakkā vañcetu’nti attano khīṇāsavabhāvaṃ dīpeti.

    ಅಞ್ಞೇಪಿ ಚೇತ್ಥ ಚಾಟಿಅರಹನ್ತಪಾರೋಹಅರಹನ್ತಾದಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಏಕೋ ಕಿರ ಕುಹಕೋ ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ ಚಾಟಿಂ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಆಗಮನಕಾಲೇ ಪವಿಸತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘ಕಹಂ ಥೇರೋ’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ‘ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇ’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಚಿನನ್ತಾಪಿ ಅದಿಸ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ‘ನತ್ಥಿ ಥೇರೋ’ತಿ ವದನ್ತಿ। ‘ಅನ್ತೋಗಬ್ಭೇಯೇವ ಥೇರೋ’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಪುನ ಪವಿಸನ್ತಿ। ಥೇರೋ ಚಾಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪೀಠೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ತತೋ ತೇಹಿ ‘ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಪುಬ್ಬೇ ಅದಿಸ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ಕಹಂ ತುಮ್ಹೇ ಗತತ್ಥಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ಸಮಣಾ ನಾಮ ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’ತಿ ವಚನೇನ ಅತ್ತನೋ ಖೀಣಾಸವಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ।

    Aññepi cettha cāṭiarahantapārohaarahantādayo veditabbā – eko kira kuhako antogabbhe cāṭiṃ nikhaṇitvā manussānaṃ āgamanakāle pavisati. Manussā ‘kahaṃ thero’ti pucchanti. ‘Antogabbhe’ti ca vutte pavisitvā vicinantāpi adisvā nikkhamitvā ‘natthi thero’ti vadanti. ‘Antogabbheyeva thero’ti ca vutte puna pavisanti. Thero cāṭito nikkhamitvā pīṭhe nisinno hoti. Tato tehi ‘mayaṃ, bhante, pubbe adisvā nikkhantā, kahaṃ tumhe gatatthā’’ti vutte ‘samaṇā nāma attano icchiticchitaṭṭhānaṃ gacchantī’ti vacanena attano khīṇāsavabhāvaṃ dīpeti.

    ಅಪರೋಪಿ ಕುಹಕೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಬ್ಬತೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯಂ ವಸತಿ। ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ಚ ಪಚ್ಛತೋ ಪಪಾತಟ್ಠಾನೇ ಏಕೋ ಕಚ್ಛಕರುಕ್ಖೋ ಅತ್ಥಿ। ತಸ್ಸ ಪಾರೋಹೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಭಾಗೇ ಭೂಮಿಯಂ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ಮನುಸ್ಸಾ ಮಗ್ಗೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ನಿಮನ್ತೇನ್ತಿ। ಸೋ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಪಾರೋಹೇನ ಓತರಿತ್ವಾ ಗಾಮದ್ವಾರೇ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ತತೋ ಮನುಸ್ಸೇಹಿ ಪಚ್ಛಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘ಕತರೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಆಗತತ್ಥ, ಭನ್ತೇ’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘ಸಮಣಾನಂ ಆಗತಮಗ್ಗೋ ನಾಮ ಪುಚ್ಛಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನೇನೇವ ಆಗಚ್ಛನ್ತೀ’ತಿ ವಚನೇನ ಖೀಣಾಸವಭಾವಂ ದೀಪೇತಿ। ತಂ ಪನ ಕುಹಕಂ ಏಕೋ ವಿದ್ಧಕಣ್ಣೋ ಞತ್ವಾ ‘ಪರಿಗ್ಗಹೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’ನ್ತಿ ಏಕದಿವಸಂ ಪಾರೋಹೇನ ಓತರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಚ್ಛತೋ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನ ಠಪೇಸಿ। ಸೋ ‘ಪಾರೋಹತೋ ಓತರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ‘ಠ’ನ್ತಿ ಪತಿತೋ, ಮತ್ತಿಕಾ ಪತ್ತೋ ಭಿಜ್ಜಿ। ಸೋ ‘ಞಾತೋಮ್ಹೀ’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಲಾಯಿ। ಪಾಪಿಚ್ಛಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾಪಿಚ್ಛತಾ। ಲಕ್ಖಣತೋ ಪನ ಅಸನ್ತಗುಣಸಮ್ಭಾವನತಾ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಚ ಅಮತ್ತಞ್ಞುತಾ; ಏತಂ ಪಾಪಿಚ್ಛತಾಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

    Aparopi kuhako ekasmiṃ pabbate paṇṇasālāyaṃ vasati. Paṇṇasālāya ca pacchato papātaṭṭhāne eko kacchakarukkho atthi. Tassa pāroho gantvā parabhāge bhūmiyaṃ patiṭṭhito. Manussā maggenāgantvā nimantenti. So pattacīvaramādāya pārohena otaritvā gāmadvāre attānaṃ dasseti. Tato manussehi pacchā āgantvā ‘katarena maggena āgatattha, bhante’ti puṭṭho ‘samaṇānaṃ āgatamaggo nāma pucchituṃ na vaṭṭati, attano icchiticchitaṭṭhāneneva āgacchantī’ti vacanena khīṇāsavabhāvaṃ dīpeti. Taṃ pana kuhakaṃ eko viddhakaṇṇo ñatvā ‘pariggahessāmi na’nti ekadivasaṃ pārohena otarantaṃ disvā pacchato chinditvā appamattakena ṭhapesi. So ‘pārohato otarissāmī’ti ‘ṭha’nti patito, mattikā patto bhijji. So ‘ñātomhī’ti nikkhamitvā palāyi. Pāpicchassa bhāvo pāpicchatā. Lakkhaṇato pana asantaguṇasambhāvanatā, paṭiggahaṇe ca amattaññutā; etaṃ pāpicchatālakkhaṇanti veditabbaṃ.

    ೮೫೨. ಸಿಙ್ಗನಿದ್ದೇಸೇ ವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಸಿಙ್ಗಂ; ನಾಗರಿಕಭಾವಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಸಿಙ್ಗಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಸಿಙ್ಗಾರಭಾವೋ ಸಿಙ್ಗಾರತಾ, ಸಿಙ್ಗಾರಕರಣಾಕಾರೋ ವಾ। ಚತುರಭಾವೋ ಚತುರತಾ। ತಥಾ ಚಾತುರಿಯಂ। ಪರಿಕ್ಖತಭಾವೋ ಪರಿಕ್ಖತತಾ; ಪರಿಖಣಿತ್ವಾ ಠಪಿತಸ್ಸೇವ ದಳ್ಹಸಿಙ್ಗಾರಭಾವಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ । ಇತರಂ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಏವಂ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ಕಿಲೇಸಸಿಙ್ಗಾರತಾವ ಕಥಿತಾ।

    852. Siṅganiddese vijjhanaṭṭhena siṅgaṃ; nāgarikabhāvasaṅkhātassa kilesasiṅgassetaṃ nāmaṃ. Siṅgārabhāvo siṅgāratā, siṅgārakaraṇākāro vā. Caturabhāvo caturatā. Tathā cāturiyaṃ. Parikkhatabhāvo parikkhatatā; parikhaṇitvā ṭhapitasseva daḷhasiṅgārabhāvassetaṃ nāmaṃ . Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Evaṃ sabbehipi padehi kilesasiṅgāratāva kathitā.

    ೮೫೩. ತಿನ್ತಿಣನಿದ್ದೇಸೇ ತಿನ್ತಿಣನ್ತಿ ಖೀಯನಂ। ತಿನ್ತಿಣಾಯನಾಕಾರೋ ತಿನ್ತಿಣಾಯನಾ। ತಿನ್ತಿಣೇನ ಅಯಿತಸ್ಸ ತಿನ್ತಿಣಸಮಙ್ಗಿನೋ ಭಾವೋ ತಿನ್ತಿಣಾಯಿತತ್ತಂ। ಲೋಲುಪಭಾವೋ ಲೋಲುಪ್ಪಂ। ಇತರೇ ದ್ವೇ ಆಕಾರಭಾವನಿದ್ದೇಸಾ। ಪುಚ್ಛಞ್ಜಿಕತಾತಿ ಲಾಭಲಭನಕಟ್ಠಾನೇ ವೇಧನಾಕಮ್ಪನಾ ನೀಚವುತ್ತಿತಾ। ಸಾಧುಕಮ್ಯತಾತಿ ಪಣೀತಪಣೀತಾನಂ ಪತ್ಥನಾ। ಏವಂ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ಸುವಾನದೋಣಿಯಂ ಕಞ್ಜಿಯಂ ಪಿವನಕಸುನಖಸ್ಸ ಅಞ್ಞಂ ಸುನಖಂ ದಿಸ್ವಾ ಭುಭುಕ್ಕರಣಂ ವಿಯ ‘ತವ ಸನ್ತಕಂ, ಮಮ ಸನ್ತಕ’ನ್ತಿ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಖೀಯನಾಕಾರೋ ಕಥಿತೋ।

    853. Tintiṇaniddese tintiṇanti khīyanaṃ. Tintiṇāyanākāro tintiṇāyanā. Tintiṇena ayitassa tintiṇasamaṅgino bhāvo tintiṇāyitattaṃ. Lolupabhāvo loluppaṃ. Itare dve ākārabhāvaniddesā. Pucchañjikatāti lābhalabhanakaṭṭhāne vedhanākampanā nīcavuttitā. Sādhukamyatāti paṇītapaṇītānaṃ patthanā. Evaṃ sabbehipi padehi suvānadoṇiyaṃ kañjiyaṃ pivanakasunakhassa aññaṃ sunakhaṃ disvā bhubhukkaraṇaṃ viya ‘tava santakaṃ, mama santaka’nti kilesavasena khīyanākāro kathito.

    ೮೫೪. ಚಾಪಲ್ಯನಿದ್ದೇಸೇ ಆಕೋಟಿತಪಚ್ಚಾಕೋಟಿತಭಾವಾದೀಹಿ ಚೀವರಸ್ಸ ಮಣ್ಡನಾ ಚೀವರಮಣ್ಡನಾ। ಮಣಿವಣ್ಣಚ್ಛವಿಕರಣಾದೀಹಿ ಪತ್ತಸ್ಸ ಮಣ್ಡನಾ ಪತ್ತಮಣ್ಡನಾ। ಚಿತ್ತಕಮ್ಮಾದೀಹಿ ಪುಗ್ಗಲಿಕಸೇನಾಸನಸ್ಸ ಮಣ್ಡನಾ ಸೇನಾಸನಮಣ್ಡನಾ। ಇಮಸ್ಸ ವಾ ಪೂತಿಕಾಯಸ್ಸಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಸರೀರಸ್ಸ। ಯಥಾ ಹಿ ತದಹುಜಾತೋಪಿ ಸಿಙ್ಗಾಲೋ ಜರಸಿಙ್ಗಾಲೋತ್ವೇವ ಊರುಪ್ಪಮಾಣಾಪಿ ಚ ಗಳೋಚಿಲತಾ ಪೂತಿಲತಾತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಏವಂ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋಪಿ ಮನುಸ್ಸಕಾಯೋ ಪೂತಿಕಾಯೋತ್ವೇವ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ರತ್ತವಣ್ಣಪಣ್ಡುವಣ್ಣಾದೀಹಿ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಾದೀಹಿ ಸಜ್ಜನಾ ಮಣ್ಡನಾ ನಾಮ। ಬಾಹಿರಾನಂ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರಾನನ್ತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಸೇಸಪರಿಕ್ಖಾರಾನಂ; ಅಥವಾ ಯಾ ಏಸಾ ಚೀವರಮಣ್ಡನಾ ಪತ್ತಮಣ್ಡನಾತಿ ವುತ್ತಾ, ಸಾ ತೇಹಿ ವಾ ಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಮಣ್ಡನಾ ತೇಸಂ ವಾ ಬಾಹಿರಪರಿಕ್ಖಾರಾನಂ ಮಣ್ಡೇತ್ವಾ ಠಪನವಸೇನ ಮಣ್ಡನಾತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಮಣ್ಡನಾ ವಿಭೂಸನಾತಿ ಏತ್ಥ ಊನಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಪೂರಣವಸೇನ ಮಣ್ಡನಾ, ಛವಿರಾಗಾದಿವಸೇನ ವಿಭೂಸನಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕೇಳನಾತಿ ಕೀಳನಾ। ಪರಿಕೇಳನಾತಿ ಪರಿಕೀಳನಾ। ಗಿದ್ಧಿಕತಾತಿ ಗೇಧಯುತ್ತತಾ। ಗಿದ್ಧಿಕತ್ತನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಚಪಲಭಾವೋ ಚಪಲತಾ। ತಥಾ ಚಾಪಲ್ಯಂ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಇದಂ ಚಾಪಲ್ಯಂ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ, ಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವಸ್ಸಸತಿಕೋಪಿ ಸಮಾನೋ ತದಹುಜಾತದಾರಕೋ ವಿಯ ಹೋತಿ।

    854. Cāpalyaniddese ākoṭitapaccākoṭitabhāvādīhi cīvarassa maṇḍanā cīvaramaṇḍanā. Maṇivaṇṇacchavikaraṇādīhi pattassa maṇḍanā pattamaṇḍanā. Cittakammādīhi puggalikasenāsanassa maṇḍanā senāsanamaṇḍanā. Imassa vā pūtikāyassāti imassa manussasarīrassa. Yathā hi tadahujātopi siṅgālo jarasiṅgālotveva ūruppamāṇāpi ca gaḷocilatā pūtilatātveva saṅkhaṃ gacchati, evaṃ suvaṇṇavaṇṇopi manussakāyo pūtikāyotveva vuccati. Tassa antarantarā rattavaṇṇapaṇḍuvaṇṇādīhi nivāsanapārupanādīhi sajjanā maṇḍanā nāma. Bāhirānaṃ vā parikkhārānanti ṭhapetvā pattacīvaraṃ sesaparikkhārānaṃ; athavā yā esā cīvaramaṇḍanā pattamaṇḍanāti vuttā, sā tehi vā parikkhārehi kāyassa maṇḍanā tesaṃ vā bāhiraparikkhārānaṃ maṇḍetvā ṭhapanavasena maṇḍanāti evamettha attho veditabbo. Maṇḍanā vibhūsanāti ettha ūnaṭṭhānassa pūraṇavasena maṇḍanā, chavirāgādivasena vibhūsanāti veditabbā. Keḷanāti kīḷanā. Parikeḷanāti parikīḷanā. Giddhikatāti gedhayuttatā. Giddhikattanti tasseva vevacanaṃ. Capalabhāvo capalatā. Tathā cāpalyaṃ. Idaṃ vuccatīti idaṃ cāpalyaṃ nāma vuccati, yena samannāgato puggalo vassasatikopi samāno tadahujātadārako viya hoti.

    ೮೫೫. ಅಸಭಾಗವುತ್ತಿನಿದ್ದೇಸೇ ವಿಪ್ಪಟಿಕೂಲಗ್ಗಾಹಿತಾತಿ ಅನನುಲೋಮಗ್ಗಾಹಿತಾ। ವಿಪಚ್ಚನೀಕಸಾತತಾತಿ ವಿಪಚ್ಚನೀಕೇನ ಪಟಿವಿರುದ್ಧಕರಣೇನ ಸುಖಾಯನಾ। ಅನಾದರಭಾವೋ ಅನಾದರಿಯಂ। ತಥಾ ಅನಾದರಿಯತಾ। ಅಗಾರವಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅಗಾರವತಾ। ಜೇಟ್ಠಕಭಾವಸ್ಸ ಅಕರಣಂ ಅಪ್ಪತಿಸ್ಸವತಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಅಸಭಾಗವುತ್ತಿ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ; ವಿಸಭಾಗಜೀವಿಕತಾತಿ ಅತ್ಥೋ; ಯಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಮಾತರಂ ಪಿತರಂ ವಾ ಗಿಲಾನಂ ಪಟಿವತ್ತಿತ್ವಾಪಿ ನ ಓಲೋಕೇತಿ; ಪಿತುಸನ್ತಕಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಮಾತರಾ ಸದ್ಧಿಂ, ಮಾತುಸನ್ತಕಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಪಿತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಲಹಂ ಕರೋತಿ; ವಿಸಭಾಗಜೀವಿತಂ ಜೀವತಿ, ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಸನ್ತಕಸ್ಸ ಕಾರಣಾ ಜೇಟ್ಠೇನ ವಾ ಕನಿಟ್ಠೇನ ವಾ ಭಾತರಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಲಹಂ ಕರೋತಿ, ನಿಲ್ಲಜ್ಜವಚನಂ ವದತಿ, ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವಾ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ನ ಕರೋತಿ, ಗಿಲಾನಂ ನ ಉಪಟ್ಠಾತಿ, ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಚೇತಿಯದಸ್ಸನಟ್ಠಾನೇ ಉಚ್ಚಾರಂ ವಾ ಪಸ್ಸಾವಂ ವಾ ಕರೋತಿ, ಖೇಳಮ್ಪಿ ಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಮ್ಪಿ ಛಡ್ಡೇತಿ, ಛತ್ತಂ ಧಾರೇತಿ, ಉಪಾಹನಾ ಆರುಯ್ಹ ಗಚ್ಛತಿ, ಬುದ್ಧಸಾವಕೇಸು ನ ಲಜ್ಜತಿ, ಸಙ್ಘೇ ಚಿತ್ತೀಕಾರಂ ನ ಕರೋತಿ, ಮಾತಿಮತ್ತಪಿತಿಮತ್ತಾದೀಸು ಗರುಟ್ಠಾನೀಯೇಸು ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ನ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತಿ। ತಸ್ಸೇವಂ ಪವತ್ತಮಾನಸ್ಸ ಸಬ್ಬಾ ಪೇಸಾ ಕಿರಿಯಾ ಮಾತರೀತಿಆದೀಸುಪಿ ವತ್ಥೂಸು ಅಸಭಾಗವುತ್ತಿತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ।

    855. Asabhāgavuttiniddese vippaṭikūlaggāhitāti ananulomaggāhitā. Vipaccanīkasātatāti vipaccanīkena paṭiviruddhakaraṇena sukhāyanā. Anādarabhāvo anādariyaṃ. Tathā anādariyatā. Agāravassa bhāvo agāravatā. Jeṭṭhakabhāvassa akaraṇaṃ appatissavatā. Ayaṃvuccatīti ayaṃ asabhāgavutti nāma vuccati; visabhāgajīvikatāti attho; yāya samannāgato puggalo mātaraṃ pitaraṃ vā gilānaṃ paṭivattitvāpi na oloketi; pitusantakassa kāraṇā mātarā saddhiṃ, mātusantakassa kāraṇā pitarā saddhiṃ kalahaṃ karoti; visabhāgajīvitaṃ jīvati, mātāpitūnaṃ santakassa kāraṇā jeṭṭhena vā kaniṭṭhena vā bhātarā saddhiṃ kalahaṃ karoti, nillajjavacanaṃ vadati, ācariyassa vā upajjhāyassa vā vattapaṭivattaṃ na karoti, gilānaṃ na upaṭṭhāti, buddhassa bhagavato cetiyadassanaṭṭhāne uccāraṃ vā passāvaṃ vā karoti, kheḷampi siṅghāṇikampi chaḍḍeti, chattaṃ dhāreti, upāhanā āruyha gacchati, buddhasāvakesu na lajjati, saṅghe cittīkāraṃ na karoti, mātimattapitimattādīsu garuṭṭhānīyesu hirottappaṃ na paccupaṭṭhāpeti. Tassevaṃ pavattamānassa sabbā pesā kiriyā mātarītiādīsupi vatthūsu asabhāgavuttitā nāma hoti.

    ೮೫೬. ಅರತಿನಿದ್ದೇಸೇ ಪನ್ತೇಸೂತಿ ದೂರೇಸು ವಿವಿತ್ತೇಸು ವಾ। ಅಧಿಕುಸಲೇಸೂತಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಧಮ್ಮೇಸು। ಅರತೀತಿ ರತಿಪಟಿಕ್ಖೇಪೋ। ಅರತಿತಾತಿ ಅರಮಣಾಕಾರೋ। ಅನಭಿರತೀತಿ ಅನಭಿರತಭಾವೋ। ಅನಭಿರಮಣಾತಿ ಅನಭಿರಮಣಾಕಾರೋ। ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಾತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠನಾಕಾರೋ। ಪರಿತಸ್ಸಿತಾತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠನವಸೇನೇವ ಪರಿತಸ್ಸನಾ।

    856. Aratiniddese pantesūti dūresu vivittesu vā. Adhikusalesūti samathavipassanādhammesu. Aratīti ratipaṭikkhepo. Aratitāti aramaṇākāro. Anabhiratīti anabhiratabhāvo. Anabhiramaṇāti anabhiramaṇākāro. Ukkaṇṭhitāti ukkaṇṭhanākāro. Paritassitāti ukkaṇṭhanavaseneva paritassanā.

    ೮೫೭. ತನ್ದೀನಿದ್ದೇಸೇ ತನ್ದೀತಿ ಜಾತಿಆಲಸಿಯಂ। ತನ್ದಿಯನಾತಿ ತನ್ದಿಯನಾಕಾರೋ। ತನ್ದಿಮನಕತಾತಿ ತನ್ದಿಯಾ ಅಭಿಭೂತಚಿತ್ತತಾ। ಅಲಸಸ್ಸ ಭಾವೋ ಆಲಸ್ಯಂ। ಆಲಸ್ಯಾಯನಾಕಾರೋ ಆಲಸ್ಯಾಯನಾ। ಅಲಸ್ಯಾಯಿತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಆಲಸ್ಯಾಯಿತತ್ತಂ। ಇತಿ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಕಾಯಾಲಸಿಯಂ ಕಥಿತಂ।

    857. Tandīniddese tandīti jātiālasiyaṃ. Tandiyanāti tandiyanākāro. Tandimanakatāti tandiyā abhibhūtacittatā. Alasassa bhāvo ālasyaṃ. Ālasyāyanākāro ālasyāyanā. Alasyāyitassa bhāvo ālasyāyitattaṃ. Iti sabbehipi imehi padehi kilesavasena kāyālasiyaṃ kathitaṃ.

    ೮೫೮. ವಿಜಮ್ಭಿತಾನಿದ್ದೇಸೇ ಜಮ್ಭನಾತಿ ಫನ್ದನಾ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ಜಮ್ಭನಾ ವಿಜಮ್ಭನಾ। ಆನಮನಾತಿ ಪುರತೋ ನಮನಾ। ವಿನಮನಾತಿ ಪಚ್ಛತೋ ನಮನಾ। ಸನ್ನಮನಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ ನಮನಾ। ಪಣಮನಾತಿ ಯಥಾ ಹಿ ತನ್ತತೋ ಉಟ್ಠಿತಪೇಸಕಾರೋ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿದೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ಉಜುಕಂ ಕಾಯಂ ಉಸ್ಸಾಪೇತಿ, ಏವಂ ಕಾಯಸ್ಸ ಉದ್ಧಂ ಠಪನಾ। ಬ್ಯಾಧಿಯಕನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಬ್ಯಾಧಿತಾ। ಇತಿ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಇಮೇಹಿ ಪದೇಹಿ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಕಾಯಫನ್ದನಮೇವ ಕಥಿತಂ।

    858. Vijambhitāniddese jambhanāti phandanā. Punappunaṃ jambhanā vijambhanā. Ānamanāti purato namanā. Vinamanāti pacchato namanā. Sannamanāti samantato namanā. Paṇamanāti yathā hi tantato uṭṭhitapesakāro kismiñcideva gahetvā ujukaṃ kāyaṃ ussāpeti, evaṃ kāyassa uddhaṃ ṭhapanā. Byādhiyakanti uppannabyādhitā. Iti sabbehipi imehi padehi kilesavasena kāyaphandanameva kathitaṃ.

    ೮೫೯. ಭತ್ತಸಮ್ಮದನಿದ್ದೇಸೇ ಭುತ್ತಾವಿಸ್ಸಾತಿ ಭುತ್ತವತೋ। ಭತ್ತಮುಚ್ಛಾತಿ ಭತ್ತಗೇಲಞ್ಞಂ; ಬಲವಭತ್ತೇನ ಹಿ ಮುಚ್ಛಾಪತ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಭತ್ತಕಿಲಮಥೋತಿ ಭತ್ತೇನ ಕಿಲನ್ತಭಾವೋ। ಭತ್ತಪರಿಳಾಹೋತಿ ಭತ್ತದರಥೋ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಪರಿಳಾಹುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಉಪಹತಿನ್ದ್ರಿಯೋ ಹೋತಿ, ಕಾಯೋ ಜೀರತಿ। ಕಾಯದುಟ್ಠುಲ್ಲನ್ತಿ ಭತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕಾಯಸ್ಸ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ।

    859. Bhattasammadaniddese bhuttāvissāti bhuttavato. Bhattamucchāti bhattagelaññaṃ; balavabhattena hi mucchāpatto viya hoti. Bhattakilamathoti bhattena kilantabhāvo. Bhattapariḷāhoti bhattadaratho. Tasmiñhi samaye pariḷāhuppattiyā upahatindriyo hoti, kāyo jīrati. Kāyaduṭṭhullanti bhattaṃ nissāya kāyassa akammaññatā.

    ೮೬೦. ಚೇತಸೋ ಲೀನತ್ತನಿದ್ದೇಸೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತತ್ಥೋಯೇವ। ಇಮೇಹಿ ಪನ ಸಬ್ಬೇಹಿಪಿ ಪದೇಹಿ ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಗಿಲಾನಾಕಾರೋ ಕಥಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    860. Cetaso līnattaniddeso heṭṭhā dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ vuttatthoyeva. Imehi pana sabbehipi padehi kilesavasena cittassa gilānākāro kathitoti veditabbo.

    ೮೬೧. ಕುಹನಾನಿದ್ದೇಸೇ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಿಲೋಕಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಸ್ಸಾತಿ ಲಾಭಞ್ಚ ಸಕ್ಕಾರಞ್ಚ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದಞ್ಚ ನಿಸ್ಸಿತಸ್ಸ, ಪತ್ಥಯನ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಾಪಿಚ್ಛಸ್ಸಾತಿ ಅಸನ್ತಗುಣದೀಪನಕಾಮಸ್ಸ। ಇಚ್ಛಾಪಕತಸ್ಸಾತಿ ಇಚ್ಛಾಯ ಅಪಕತಸ್ಸ, ಉಪದ್ದುತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ।

    861. Kuhanāniddese lābhasakkārasilokasannissitassāti lābhañca sakkārañca kittisaddañca nissitassa, patthayantassāti attho. Pāpicchassāti asantaguṇadīpanakāmassa. Icchāpakatassāti icchāya apakatassa, upaddutassāti attho.

    ಇತೋ ಪರಂ ಯಸ್ಮಾ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನ ಸಾಮನ್ತಜಪ್ಪನಇರಿಯಾಪಥಸನ್ನಿಸ್ಸಿತವಸೇನ ಮಹಾನಿದ್ದೇಸೇ ತಿವಿಧಂ ಕುಹನವತ್ಥು ಆಗತಂ, ತಸ್ಮಾ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನಸಙ್ಖಾತೇನ ವಾತಿ ಏವಮಾದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಚೀವರಾದೀಹಿ ನಿಮನ್ತಿತಸ್ಸ ತದತ್ಥಿಕಸ್ಸೇವ ಸತೋ ಪಾಪಿಚ್ಛತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನೇನ, ತೇ ಚ ಗಹಪತಿಕೇ ಅತ್ತನಿ ಸುಪ್ಪತಿಟ್ಠಿತಸದ್ಧೇ ಞತ್ವಾ ಪುನ ತೇಸಂ ‘ಅಹೋ ಅಯ್ಯೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಸುಲದ್ಧಂ ವತ ನೋ ಅಸ್ಸ ಸಚೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾ’ತಿ ನಾನಾವಿಧೇಹಿ ಉಪಾಯೇಹಿ ಪಣೀತಾನಿ ಚೀವರಾದೀನಿ ಉಪನೇನ್ತಾನಂ ತದನುಗ್ಗಹಕಾಮತಂಯೇವ ಆವಿಕತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇನ ಚ ತತೋ ಪಭುತಿ ಅಸೀತಿಸಕಟಭಾರೇಹಿ ಉಪನಾಮನಹೇತುಭೂತಂ ವಿಮ್ಹಾಪನಂ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಹನವತ್ಥೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಚೇತಂ ಮಹಾನಿದ್ದೇಸೇ (ಮಹಾನಿ॰ ೮೭) –

    Ito paraṃ yasmā paccayapaṭisevana sāmantajappanairiyāpathasannissitavasena mahāniddese tividhaṃ kuhanavatthu āgataṃ, tasmā tividhampi taṃ dassetuṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātena vāti evamādi āraddhaṃ. Tattha cīvarādīhi nimantitassa tadatthikasseva sato pāpicchataṃ nissāya paṭikkhipanena, te ca gahapatike attani suppatiṭṭhitasaddhe ñatvā puna tesaṃ ‘aho ayyo appiccho, na kiñci paṭiggaṇhituṃ icchati, suladdhaṃ vata no assa sace appamattakaṃ kiñci paṭiggaṇheyyā’ti nānāvidhehi upāyehi paṇītāni cīvarādīni upanentānaṃ tadanuggahakāmataṃyeva āvikatvā paṭiggahaṇena ca tato pabhuti asītisakaṭabhārehi upanāmanahetubhūtaṃ vimhāpanaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ. Vuttampi cetaṃ mahāniddese (mahāni. 87) –

    ‘‘ಕತಮಂ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಹನವತ್ಥು? ಇಧ ಗಹಪತಿಕಾ ಭಿಕ್ಖುಂ ನಿಮನ್ತೇನ್ತಿ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ। ಸೋ ಪಾಪಿಚ್ಛೋ ಇಚ್ಛಾಪಕತೋ ಅತ್ಥಿಕೋ ಚೀವರ …ಪೇ॰… ಪರಿಕ್ಖಾರಾನಂ ಭಿಯ್ಯೋಕಮ್ಯತಂ ಉಪಾದಾಯ ಚೀವರಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಸೇನಾಸನಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ, ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾತಿ। ಸೋ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಕಿಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಮಹಗ್ಘೇನ ಚೀವರೇನ? ಏತಂ ಸಾರುಪ್ಪಂ ಯಂ ಸಮಣೋ ಸುಸಾನಾ ವಾ ಸಙ್ಕಾರಕೂಟಾ ವಾ ಪಾಪಣಿಕಾ ವಾ ನನ್ತಕಾನಿ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಕತ್ವಾ ಧಾರೇಯ್ಯ। ಕಿಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಮಹಗ್ಘೇನ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇನ? ಏತಂ ಸಾರುಪ್ಪಂ ಯಂ ಸಮಣೋ ಉಞ್ಛಾಚರಿಯಾಯ ಪಿಣ್ಡಿಯಾಲೋಪೇನ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ। ಕಿಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಮಹಗ್ಘೇನ ಸೇನಾಸನೇನ? ಏತಂ ಸಾರುಪ್ಪಂ ಯಂ ಸಮಣೋ ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕೋ ವಾ ಅಸ್ಸ ಸೋಸಾನಿಕೋ ವಾ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕೋ ವಾ। ಕಿಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಮಹಗ್ಘೇನ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರೇನ? ಏತಂ ಸಾರುಪ್ಪಂ ಯಂ ಸಮಣೋ ಪೂತಿಮುತ್ತೇನ ವಾ ಹರೀತಕೀಖಣ್ಡೇನ ವಾ ಓಸಧಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ। ತದುಪಾದಾಯ ಲೂಖಂ ಚೀವರಂ ಧಾರೇತಿ, ಲೂಖಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ಲೂಖಂ ಸೇನಾಸನಂ ಪಟಿಸೇವತಿ, ಲೂಖಂ ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಪಟಿಸೇವತಿ। ತಮೇನಂ ಗಹಪತಿಕಾ ಏವಂ ಜಾನನ್ತಿ – ‘ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋ ಸನ್ತುಟ್ಠೋ ಪವಿವಿತ್ತೋ ಅಸಂಸಟ್ಠೋ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ಧುತವಾದೋ’ತಿ ಭಿಯ್ಯೋ ಭಿಯ್ಯೋ ನಿಮನ್ತೇನ್ತಿ ಚೀವರ…ಪೇ॰… ಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ। ಸೋ ಏವಮಾಹ – ‘ತಿಣ್ಣಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಾ ಸದ್ಧೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವತಿ – ಸದ್ಧಾಯ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಾ ಸದ್ಧೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವತಿ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ…ಪೇ॰… ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾನಂ ಸಮ್ಮುಖೀಭಾವಾ ಸದ್ಧೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಬಹುಂ ಪುಞ್ಞಂ ಪಸವತಿ। ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಚೇವಾಯಂ ಸದ್ಧಾ ಅತ್ಥಿ, ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಚ ಸಂವಿಜ್ಜತಿ, ಅಹಞ್ಚ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕೋ। ಸಚಾಹಂ ನ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸ್ಸಾಮಿ, ಏವಂ ತುಮ್ಹೇ ಪುಞ್ಞೇನ ಪರಿಬಾಹಿರಾ ಭವಿಸ್ಸಥ; ನ ಮಯ್ಹಂ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೋ, ಅಪಿಚ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಏವ ಅನುಕಮ್ಪಾಯ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮೀ’ತಿ। ತದುಪಾದಾಯ ಬಹುಮ್ಪಿ ಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ, ಬಹುಮ್ಪಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ…ಪೇ॰… ಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಯಾ ಏವರೂಪಾ ಭಾಕುಟಿಕಾ ಭಾಕುಟಿಯಂ ಕುಹನಾ ಕುಹಾಯನಾ ಕುಹಿತತ್ತಂ – ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಹನವತ್ಥೂ’’ತಿ।

    ‘‘Katamaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu? Idha gahapatikā bhikkhuṃ nimantenti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi. So pāpiccho icchāpakato atthiko cīvara …pe… parikkhārānaṃ bhiyyokamyataṃ upādāya cīvaraṃ paccakkhāti, piṇḍapātaṃ paccakkhāti, senāsanaṃ paccakkhāti, gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paccakkhāti. So evamāha – ‘‘kiṃ samaṇassa mahagghena cīvarena? Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo susānā vā saṅkārakūṭā vā pāpaṇikā vā nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṃ katvā dhāreyya. Kiṃ samaṇassa mahagghena piṇḍapātena? Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo uñchācariyāya piṇḍiyālopena jīvikaṃ kappeyya. Kiṃ samaṇassa mahagghena senāsanena? Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo rukkhamūliko vā assa sosāniko vā abbhokāsiko vā. Kiṃ samaṇassa mahagghena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena? Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo pūtimuttena vā harītakīkhaṇḍena vā osadhaṃ kareyyāti. Tadupādāya lūkhaṃ cīvaraṃ dhāreti, lūkhaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjati, lūkhaṃ senāsanaṃ paṭisevati, lūkhaṃ gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paṭisevati. Tamenaṃ gahapatikā evaṃ jānanti – ‘ayaṃ samaṇo appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho āraddhavīriyo dhutavādo’ti bhiyyo bhiyyo nimantenti cīvara…pe… parikkhārehi. So evamāha – ‘tiṇṇaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati – saddhāya sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati, deyyadhammassa…pe… dakkhiṇeyyānaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati. Tumhākañcevāyaṃ saddhā atthi, deyyadhammo ca saṃvijjati, ahañca paṭiggāhako. Sacāhaṃ na paṭiggahessāmi, evaṃ tumhe puññena paribāhirā bhavissatha; na mayhaṃ iminā attho, apica tumhākaṃ eva anukampāya paṭiggaṇhāmī’ti. Tadupādāya bahumpi cīvaraṃ paṭiggaṇhāti, bahumpi piṇḍapātaṃ…pe… bhesajjaparikkhāraṃ paṭiggaṇhāti. Yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ – idaṃ vuccati paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthū’’ti.

    ಪಾಪಿಚ್ಛಸ್ಸೇವ ಪನ ಸತೋ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾಧಿಗಮಪರಿದೀಪನವಾಚಾಯ ತಥಾ ತಥಾ ವಿಮ್ಹಾಪನಂ ಸಾಮನ್ತಜಪ್ಪನಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಹನವತ್ಥೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಕತಮಂ ಸಾಮನ್ತಜಪ್ಪನಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಹನವತ್ಥು ? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪಾಪಿಚ್ಛೋ ಇಚ್ಛಾಪಕತೋ ಸಮ್ಭಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ‘ಏವಂ ಮಂ ಜನೋ ಸಮ್ಭಾವೇಸ್ಸತೀ’ತಿ ಅರಿಯಧಮ್ಮಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ವಾಚಂ ಭಾಸತಿ – ‘ಯೋ ಏವರೂಪಂ ಚೀವರಂ ಧಾರೇತಿ, ಸೋ ಸಮಣೋ ಮಹೇಸಕ್ಖೋ’ತಿ ಭಣತಿ; ‘ಯೋ ಏವರೂಪಂ ಪತ್ತಂ, ಲೋಹಥಾಲಕಂ, ಧಮಕರಣಂ, ಪರಿಸಾವನಂ, ಕುಞ್ಚಿಕಂ, ಉಪಾಹನಂ, ಕಾಯಬನ್ಧನಂ, ಆಯೋಗಂ ಧಾರೇತಿ, ಸೋ ಸಮಣೋ ಮಹೇಸಕ್ಖೋ’ತಿ ಭಣತಿ; ‘ಯಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ಆಚರಿಯೋ, ಸಮಾನುಪಜ್ಝಾಯೋ, ಸಮಾನಾಚರಿಯಕೋ, ಮಿತ್ತೋ ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ, ಸಮ್ಭತ್ತೋ, ಸಹಾಯೋ; ಯೋ ಏವರೂಪೇ ವಿಹಾರೇ ವಸತಿ – ಅಡ್ಢಯೋಗೇ, ಪಾಸಾದೇ, ಹಮ್ಮಿಯೇ, ಗುಹಾಯಂ, ಲೇಣೇ, ಕುಟಿಯಾ, ಕೂಟಾಗಾರೇ, ಅಟ್ಟೇ, ಮಾಳೇ, ಉದೋಸಿತೇ, ಉದ್ದಣ್ಡೇ, ಉಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾಯಂ, ಮಣ್ಡಪೇ, ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಸತಿ, ಸೋ ಸಮಣೋ ಮಹೇಸಕ್ಖೋ’ತಿ ಭಣತಿ।

    Pāpicchasseva pana sato uttarimanussadhammādhigamaparidīpanavācāya tathā tathā vimhāpanaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ. Yathāha – ‘‘katamaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu ? Idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo ‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’ti ariyadhammasannissitaṃ vācaṃ bhāsati – ‘yo evarūpaṃ cīvaraṃ dhāreti, so samaṇo mahesakkho’ti bhaṇati; ‘yo evarūpaṃ pattaṃ, lohathālakaṃ, dhamakaraṇaṃ, parisāvanaṃ, kuñcikaṃ, upāhanaṃ, kāyabandhanaṃ, āyogaṃ dhāreti, so samaṇo mahesakkho’ti bhaṇati; ‘yassa evarūpo upajjhāyo, ācariyo, samānupajjhāyo, samānācariyako, mitto sandiṭṭho, sambhatto, sahāyo; yo evarūpe vihāre vasati – aḍḍhayoge, pāsāde, hammiye, guhāyaṃ, leṇe, kuṭiyā, kūṭāgāre, aṭṭe, māḷe, udosite, uddaṇḍe, upaṭṭhānasālāyaṃ, maṇḍape, rukkhamūle vasati, so samaṇo mahesakkho’ti bhaṇati.

    ‘‘ಅಥ ವಾ ಕೋರಜಿಕಕೋರಜಿಕೋ ಭಾಕುಟಿಕಭಾಕುಟಿಕೋ ಕುಹಕಕುಹಕೋ ಲಪಕಲಪಕೋ ಮುಖಸಮ್ಭಾವಿತೋ ‘ಅಯಂ ಸಮಣೋ ಇಮಾಸಂ ಏವರೂಪಾನಂ ಸನ್ತಾನಂ ವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಲಾಭೀ’ತಿ ತಾದಿಸಂ ಗಮ್ಭೀರಂ ಗೂಳ್ಹಂ ನಿಪುಣಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಲೋಕುತ್ತರಂ ಸುಞ್ಞತಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಕಥಂ ಕಥೇತಿ। ಯಾ ಏವರೂಪಾ ಭಾಕುಟಿಕಾ ಭಾಕುಟಿಯಂ ಕುಹನಾ ಕುಹಾಯನಾ ಕುಹಿತತ್ತಂ – ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸಾಮನ್ತಜಪ್ಪನಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಹನವತ್ಥೂ’’ತಿ।

    ‘‘Atha vā korajikakorajiko bhākuṭikabhākuṭiko kuhakakuhako lapakalapako mukhasambhāvito ‘ayaṃ samaṇo imāsaṃ evarūpānaṃ santānaṃ vihārasamāpattīnaṃ lābhī’ti tādisaṃ gambhīraṃ gūḷhaṃ nipuṇaṃ paṭicchannaṃ lokuttaraṃ suññatāpaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ katheti. Yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ – idaṃ vuccati sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthū’’ti.

    ಪಾಪಿಚ್ಛಸ್ಸೇವ ಪನ ಸತೋ ಸಮ್ಭಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯಕತೇನ ಇರಿಯಾಪಥೇನ ವಿಮ್ಹಾಪನಂ ಇರಿಯಾಪಥಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕುಹನವತ್ಥೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಯಥಾಹ – ‘‘ಕತಮಂ ಇರಿಯಾಪಥಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಹನವತ್ಥು? ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪಾಪಿಚ್ಛೋ ಇಚ್ಛಾಪಕತೋ ಸಮ್ಭಾವನಾಧಿಪ್ಪಾಯೋ ‘ಏವಂ ಮಂ ಜನೋ ಸಮ್ಭಾವೇಸ್ಸತೀ’ತಿ ಗಮನಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ಸಯನಂ ಸಣ್ಠಪೇತಿ, ಪಣಿಧಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಪಣಿಧಾಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ಪಣಿಧಾಯ ನಿಸೀದತಿ, ಪಣಿಧಾಯ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಸಮಾಹಿತೋ ವಿಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಸಮಾಹಿತೋ ವಿಯ ತಿಟ್ಠತಿ, ನಿಸೀದತಿ, ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಆಪಾಥಕಜ್ಝಾಯೀವ ಹೋತಿ। ಯಾ ಏವರೂಪಾ ಇರಿಯಾಪಥಸ್ಸ ಆಠಪನಾ ಠಪನಾ ಸಣ್ಠಪನಾ ಭಾಕುಟಿಕಾ ಭಾಕುಟಿಯಂ ಕುಹನಾ ಕುಹಾಯನಾ ಕುಹಿತತ್ತಂ – ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ ಇರಿಯಾಪಥಸಙ್ಖಾತಂ ಕುಹನವತ್ಥೂ’’ತಿ।

    Pāpicchasseva pana sato sambhāvanādhippāyakatena iriyāpathena vimhāpanaṃ iriyāpathasannissitaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ. Yathāha – ‘‘katamaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu? Idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo ‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’ti gamanaṃ saṇṭhapeti, sayanaṃ saṇṭhapeti, paṇidhāya gacchati, paṇidhāya tiṭṭhati, paṇidhāya nisīdati, paṇidhāya seyyaṃ kappeti, samāhito viya gacchati, samāhito viya tiṭṭhati, nisīdati, seyyaṃ kappeti, āpāthakajjhāyīva hoti. Yā evarūpā iriyāpathassa āṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ – idaṃ vuccati iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthū’’ti.

    ತತ್ಥ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನಸಙ್ಖಾತೇನಾತಿ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನನ್ತಿ ಏವಂ ಸಙ್ಖಾತೇನ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸೇವನೇನ। ಸಾಮನ್ತಜಪ್ಪಿತೇನಾತಿ ಸಮೀಪೇ ಭಣಿತೇನ। ಇರಿಯಾಪಥಸ್ಸಾತಿ ಚತುಇರಿಯಾಪಥಸ್ಸ। ಆಠಪನಾತಿ ಆದಿಠಪನಾ, ಆದರೇನ ವಾ ಠಪನಾ। ಠಪನಾತಿ ಠಪನಾಕಾರೋ। ಸಣ್ಠಪನಾತಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರಣಾ, ಪಾಸಾದಿಕಭಾವಕರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಭಾಕುಟಿಕಾತಿ ಪಧಾನಪುರಿಮಟ್ಠಿತಭಾವದಸ್ಸನೇನ ಭಾಕುಟಿಕರಣಂ, ಮುಖಸಙ್ಕೋಚೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಭಾಕುಟಿಕರಣಂ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ಭಾಕುಟಿಕೋ; ಭಾಕುಟಿಕಸ್ಸ ಭಾವೋ ಭಾಕುಟಿಯಂ। ಕುಹನಾತಿ ವಿಮ್ಹಾಪನಂ, ಕುಹಸ್ಸ ಆಯನಾ ಕುಹಾಯನಾ। ಕುಹಿತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕುಹಿತತ್ತನ್ತಿ।

    Tattha paccayapaṭisevanasaṅkhātenāti paccayapaṭisevananti evaṃ saṅkhātena paccayapaṭisevanena. Sāmantajappitenāti samīpe bhaṇitena. Iriyāpathassāti catuiriyāpathassa. Āṭhapanāti ādiṭhapanā, ādarena vā ṭhapanā. Ṭhapanāti ṭhapanākāro. Saṇṭhapanāti abhisaṅkharaṇā, pāsādikabhāvakaraṇanti vuttaṃ hoti. Bhākuṭikāti padhānapurimaṭṭhitabhāvadassanena bhākuṭikaraṇaṃ, mukhasaṅkocoti vuttaṃ hoti. Bhākuṭikaraṇaṃ sīlamassāti bhākuṭiko; bhākuṭikassa bhāvo bhākuṭiyaṃ. Kuhanāti vimhāpanaṃ, kuhassa āyanā kuhāyanā. Kuhitassa bhāvo kuhitattanti.

    ೮೬೨. ಲಪನಾನಿದ್ದೇಸೇ ಆಲಪನಾತಿ ವಿಹಾರಂ ಆಗತಮನುಸ್ಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಕಿಮತ್ಥಾಯ ಭೋನ್ತೋ ಆಗತಾ? ಕಿಂ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಮನ್ತೇತುಂ? ಯದಿ ಏವಂ ಗಚ್ಛಥ; ಅಹಂ ಪಚ್ಛತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’ತಿ ಏವಂ ಆದಿತೋವ ಲಪನಾ। ಅಥ ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ‘ಅಹಂ ತಿಸ್ಸೋ, ಮಯಿ ರಾಜಾ ಪಸನ್ನೋ, ಮಯಿ ಅಸುಕೋ ಚ ಅಸುಕೋ ಚ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತೋ ಪಸನ್ನೋ’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತುಪನಾಯಿಕಾ ಲಪನಾ ಆಲಪನಾ। ಲಪನಾತಿ ಪುಟ್ಠಸ್ಸ ಸತೋ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಮೇವ ಲಪನಂ। ಸಲ್ಲಪನಾತಿ ಗಹಪತಿಕಾನಂ ಉಕ್ಕಣ್ಠನೇ ಭೀತಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ದತ್ವಾ ಸುಟ್ಠು ಲಪನಾ। ಉಲ್ಲಪನಾತಿ ‘ಮಹಾಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ, ಮಹಾನಾವಿಕೋ, ಮಹಾದಾನಪತೀ’ತಿ ಏವಂ ಉದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಲಪನಾ। ಸಮುಲ್ಲಪನಾತಿ ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ಉದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಲಪನಾ। ಉನ್ನಹನಾತಿ ‘ಉಪಾಸಕಾ, ಪುಬ್ಬೇ ಈದಿಸೇ ಕಾಲೇ ದಾನಂ ದೇಥ; ಇದಾನಿ ಕಿಂ ನ ದೇಥಾ’ತಿ ಏವಂ ಯಾವ ‘ದಸ್ಸಾಮ, ಭನ್ತೇ, ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭಾಮಾ’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಿ ತಾವ ಉದ್ಧಂ ನಹನಾ, ವೇಠನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಥ ವಾ ಉಚ್ಛುಹತ್ಥಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ಕುತೋ ಆಗತಾ, ಉಪಾಸಕಾ’ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ। ‘ಉಚ್ಛುಖೇತ್ತತೋ, ಭನ್ತೇ’ತಿ। ‘ಕಿಂ ತತ್ಥ ಉಚ್ಛು ಮಧುರ’ನ್ತಿ? ‘ಖಾದಿತ್ವಾ, ಭನ್ತೇ, ಜಾನಿತಬ್ಬ’ನ್ತಿ। ‘ನ, ಉಪಾಸಕಾ, ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ‘ಉಚ್ಛುಂ ದೇಥಾ’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’ತಿ ಯಾ ಏವರೂಪಾ ನಿಬ್ಬೇಠೇನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ವೇಠನಕಕಥಾ, ಸಾ ಉನ್ನಹನಾ । ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉನ್ನಹನಾ ಸಮುನ್ನಹನಾ। ಉಕ್ಕಾಚನಾತಿ ‘ಏತಂ ಕುಲಂ ಮಂಯೇವ ಜಾನಾತಿ, ಸಚೇ ಏತ್ಥ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಮಯ್ಹಮೇವ ದೇತೀ’ತಿ ಏವಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಕಾಚನಾ ಉಕ್ಕಾಚನಾ; ಉದ್ದೀಪನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।

    862. Lapanāniddese ālapanāti vihāraṃ āgatamanusse disvā kimatthāya bhonto āgatā? Kiṃ bhikkhū nimantetuṃ? Yadi evaṃ gacchatha; ahaṃ pacchato bhikkhū gahetvā āgacchāmī’ti evaṃ āditova lapanā. Atha vā attānaṃ upanetvā ‘ahaṃ tisso, mayi rājā pasanno, mayi asuko ca asuko ca rājamahāmatto pasanno’ti evaṃ attupanāyikā lapanā ālapanā. Lapanāti puṭṭhassa sato vuttappakārameva lapanaṃ. Sallapanāti gahapatikānaṃ ukkaṇṭhane bhītassa okāsaṃ datvā suṭṭhu lapanā. Ullapanāti ‘mahākuṭumbiko, mahānāviko, mahādānapatī’ti evaṃ uddhaṃ katvā lapanā. Samullapanāti sabbatobhāgena uddhaṃ katvā lapanā. Unnahanāti ‘upāsakā, pubbe īdise kāle dānaṃ detha; idāni kiṃ na dethā’ti evaṃ yāva ‘dassāma, bhante, okāsaṃ na labhāmā’tiādīni vadanti tāva uddhaṃ nahanā, veṭhanāti vuttaṃ hoti. Atha vā ucchuhatthaṃ disvā ‘kuto āgatā, upāsakā’ti pucchati. ‘Ucchukhettato, bhante’ti. ‘Kiṃ tattha ucchu madhura’nti? ‘Khāditvā, bhante, jānitabba’nti. ‘Na, upāsakā, bhikkhussa ‘ucchuṃ dethā’ti vattuṃ vaṭṭatī’ti yā evarūpā nibbeṭhentassāpi veṭhanakakathā, sā unnahanā . Sabbatobhāgena punappunaṃ unnahanā samunnahanā. Ukkācanāti ‘etaṃ kulaṃ maṃyeva jānāti, sace ettha deyyadhammo uppajjati, mayhameva detī’ti evaṃ ukkhipitvā kācanā ukkācanā; uddīpanāti vuttaṃ hoti.

    ತೇಲಕನ್ದರಿಕವತ್ಥು ಚೇತ್ಥ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ದ್ವೇ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕಂ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಆಸನಸಾಲಾಯ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಕುಮಾರಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಿಂಸು। ತಾಯ ಆಗತಾಯ ತತ್ರೇಕೋ ಏಕಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಕಸ್ಸ ಕುಮಾರಿಕಾ’ತಿ? ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾಯ ತೇಲಕನ್ದರಿಕಾಯ ಧೀತಾ, ಆವುಸೋ। ಇಮಿಸ್ಸಾ ಮಾತಾ ಮಯಿ ಗೇಹಂ ಗತೇ ಸಪ್ಪಿಂ ದದಮಾನಾ ಘಟೇನೇವ ದೇತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಮಾತಾ ವಿಯ ಘಟೇನೇವ ದೇತೀ’ತಿ ಉಕ್ಕಾಚೇತಿ।

    Telakandarikavatthu cettha vattabbaṃ. Dve kira bhikkhū ekaṃ gāmaṃ pavisitvā āsanasālāya nisīditvā ekaṃ kumārikaṃ disvā pakkosiṃsu. Tāya āgatāya tatreko ekaṃ pucchi – ‘ayaṃ, bhante, kassa kumārikā’ti? ‘Amhākaṃ upaṭṭhāyikāya telakandarikāya dhītā, āvuso. Imissā mātā mayi gehaṃ gate sappiṃ dadamānā ghaṭeneva deti, ayampi mātā viya ghaṭeneva detī’ti ukkāceti.

    ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉಕ್ಕಾಚನಾ ಸಮುಕ್ಕಾಚನಾ। ಅನುಪ್ಪಿಯಭಾಣಿತಾತಿ ಸಚ್ಚಾನುರೂಪಂ ವಾ ಧಮ್ಮಾನುರೂಪಂ ವಾ ಅನಪಲೋಕೇತ್ವಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಿಯಭಣನಮೇವ। ಚಾಟುಕಮ್ಯತಾತಿ ನೀಚವುತ್ತಿತಾ; ಅತ್ತಾನಂ ಹೇಟ್ಠತೋ ಠಪೇತ್ವಾ ವತ್ತನಂ। ಮುಗ್ಗಸೂಪ್ಯತಾತಿ ಮುಗ್ಗಸೂಪಸದಿಸತಾ। ಯಥಾ ಮುಗ್ಗೇಸು ಪಚ್ಚಮಾನೇಸು ಕೋಚಿದೇವ ನ ಪಚ್ಚತಿ, ಅವಸೇಸಾ ಪಚ್ಚನ್ತಿ; ಏವಂ ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ವಚನೇ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಸಚ್ಚಂ ಹೋತಿ, ಸೇಸಂ ಅಲಿಕಂ – ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಮುಗ್ಗಸೂಪ್ಯೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮುಗ್ಗಸೂಪ್ಯತಾ। ಪಾರಿಭಟಯತಾತಿ ಪಾರಿಭಟಯಭಾವೋ। ಯೋ ಹಿ ಕುಲದಾರಕೇ ಧಾತೀ ವಿಯ ಅಙ್ಕೇನ ವಾ ಖನ್ಧೇನ ವಾ ಪರಿಭಟತಿ, ಧಾರೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ; ತಸ್ಸ ಪರಿಭಟಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ಪಾರಿಭಟಯಂ; ಪಾರಿಭಟಯಸ್ಸ ಭಾವೋ ಪಾರಿಭಟಯತಾತಿ।

    Sabbatobhāgena punappunaṃ ukkācanā samukkācanā. Anuppiyabhāṇitāti saccānurūpaṃ vā dhammānurūpaṃ vā anapaloketvā punappunaṃ piyabhaṇanameva. Cāṭukamyatāti nīcavuttitā; attānaṃ heṭṭhato ṭhapetvā vattanaṃ. Muggasūpyatāti muggasūpasadisatā. Yathā muggesu paccamānesu kocideva na paccati, avasesā paccanti; evaṃ yassa puggalassa vacane kiñcideva saccaṃ hoti, sesaṃ alikaṃ – ayaṃ puggalo muggasūpyoti vuccati. Tassa bhāvo muggasūpyatā. Pāribhaṭayatāti pāribhaṭayabhāvo. Yo hi kuladārake dhātī viya aṅkena vā khandhena vā paribhaṭati, dhāretīti attho; tassa paribhaṭassa kammaṃ pāribhaṭayaṃ; pāribhaṭayassa bhāvo pāribhaṭayatāti.

    ೮೬೩. ನೇಮಿತ್ತಿಕತಾನಿದ್ದೇಸೇ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಪರೇಸಂ ಪಚ್ಚಯದಾನಸಂಯೋಜನಕಂ ಕಾಯವಚೀಕಮ್ಮಂ। ನಿಮಿತ್ತಕಮ್ಮನ್ತಿ ನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಕರಣಕೋಸಲ್ಲಂ।

    863. Nemittikatāniddese nimittanti yaṃkiñci paresaṃ paccayadānasaṃyojanakaṃ kāyavacīkammaṃ. Nimittakammanti nimittassa karaṇakosallaṃ.

    ತತ್ರಿದಂ ವತ್ಥು – ಏಕೋ ಕಿರ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಉಪಟ್ಠಾಕಕಮ್ಮಾರಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ಕಿಂ ಭನ್ತೇ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಚೀವರನ್ತರೇನ ಹತ್ಥಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ವಾಸಿಪಹರಣಾಕಾರಂ ಅಕಾಸಿ। ಕಮ್ಮಾರೋ ‘ಸಲ್ಲಕ್ಖಿತಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ’ತಿ ವಾಸಿಂ ಕತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಓಭಾಸೋತಿ ಪಚ್ಚಯಪಟಿಸಂಯುತ್ತಕಥಾ। ಓಭಾಸಕಮ್ಮನ್ತಿ ವಚ್ಛಕಪಾಲಕೇ ದಿಸ್ವಾ ‘ಕಿಂ ಇಮೇ ವಚ್ಛಾ ಖೀರಗೋವಚ್ಛಾ, ತಕ್ಕಗೋವಚ್ಛಾ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘ಖೀರಗೋವಚ್ಛಾ, ಭನ್ತೇ’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘ನ ಖೀರಗೋವಚ್ಛಾ, ಯದಿ ಖೀರಗೋವಚ್ಛಾ ಸಿಯುಂ ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ಖೀರಂ ಲಭೇಯ್ಯು’ನ್ತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ತೇಸಂ ದಾರಕಾನಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ನಿವೇದೇತ್ವಾ ಖೀರದಾಪನಾದಿಕಂ ಓಭಾಸಕರಣಂ। ಸಾಮನ್ತಜಪ್ಪಾತಿ ಸಮೀಪಂ ಕತ್ವಾ ಜಪ್ಪನಂ।

    Tatridaṃ vatthu – eko kira piṇḍapātiko upaṭṭhākakammārassa gehadvāraṃ gantvā ‘kiṃ bhante’ti pucchito cīvarantarena hatthaṃ nīharitvā vāsipaharaṇākāraṃ akāsi. Kammāro ‘sallakkhitaṃ me, bhante’ti vāsiṃ katvā adāsi. Obhāsoti paccayapaṭisaṃyuttakathā. Obhāsakammanti vacchakapālake disvā ‘kiṃ ime vacchā khīragovacchā, takkagovacchā’ti pucchitvā ‘khīragovacchā, bhante’ti vutte ‘na khīragovacchā, yadi khīragovacchā siyuṃ bhikkhūpi khīraṃ labheyyu’nti evamādinā nayena tesaṃ dārakānaṃ mātāpitūnaṃ nivedetvā khīradāpanādikaṃ obhāsakaraṇaṃ. Sāmantajappāti samīpaṃ katvā jappanaṃ.

    ಜಾತಕಭಾಣಕವತ್ಥು ಚೇತ್ಥ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಏಕೋ ಕಿರ ಜಾತಕಭಾಣಕತ್ಥೇರೋ ಭುಞ್ಜಿತುಕಾಮೋ ಉಪಟ್ಠಾಯಿಕಾಯ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಸಾ ಅದಾತುಕಾಮಾ ‘ತಣ್ಡುಲಾ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಭಣನ್ತೀ ತಣ್ಡುಲೇ ಆಹರಿತುಕಾಮಾ ವಿಯ ಪಟಿವಿಸ್ಸಕಘರಂ ಗತಾ। ಭಿಕ್ಖು ಅನ್ತೋಗಬ್ಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಕವಾಟಕೋಣೇ ಉಚ್ಛುಂ, ಭಾಜನೇ ಗುಳಂ, ಪಿಟಕೇ ಲೋಣಮಚ್ಛಫಾಲಂ, ಕುಮ್ಭಿಯಂ ತಣ್ಡುಲೇ, ಘಟೇ ಘತಂ ದಿಸ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಘರಣೀ ‘ತಣ್ಡುಲಂ ನಾಲತ್ಥ’ನ್ತಿ ಆಗತಾ। ಥೇರೋ ‘ಉಪಾಸಿಕೇ, ಅಜ್ಜ ಭಿಕ್ಖಾ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅದ್ದಸ’ನ್ತಿ ಆಹ। ‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ’ತಿ? ‘ಕವಾಟಕೋಣೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಉಚ್ಛುಂ ವಿಯ ಸಪ್ಪಂ ಅದ್ದಸಂ; ‘ತಂ ಪಹರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಭಾಜನೇ ಠಪಿತಂ ಗುಳಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಪಾಸಾಣಂ ಲೇಡ್ಡುಕೇನ; ಪಹಟೇನ ಸಪ್ಪೇನ ಕತಂ, ಪಿಟಕೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಲೋಣಮಚ್ಛಫಾಲಸದಿಸಂ, ಫಣಂ; ತಸ್ಸ ತಂ ಲೇಡ್ಡುಂ ಡಂಸಿತುಕಾಮಸ್ಸ, ಕುಮ್ಭಿಯಾ ತಣ್ಡುಲಸದಿಸೇ ದನ್ತೇ; ಅಥಸ್ಸ ಕುಪಿತಸ್ಸ, ಘಟೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಘತಸದಿಸಂ, ಮುಖತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ವಿಸಮಿಸ್ಸಕಂ ಖೇಳ’ನ್ತಿ। ಸಾ ‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಮುಣ್ಡಕಂ ವಞ್ಚೇತು’ನ್ತಿ ಉಚ್ಛುಂ ದತ್ವಾ ಓದನಂ ಪಚಿತ್ವಾ ಘತಗುಳಮಚ್ಛೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅದಾಸೀತಿ। ಏವಂ ಸಮೀಪಂ ಕತ್ವಾ ಜಪ್ಪನಂ ಸಾಮನ್ತಜಪ್ಪಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಪರಿಕಥಾತಿ ಯಥಾ ತಂ ಲಭತಿ ತಥಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಕಥನಂ।

    Jātakabhāṇakavatthu cettha kathetabbaṃ. Eko kira jātakabhāṇakatthero bhuñjitukāmo upaṭṭhāyikāya gehaṃ pavisitvā nisīdi. Sā adātukāmā ‘taṇḍulā natthī’ti bhaṇantī taṇḍule āharitukāmā viya paṭivissakagharaṃ gatā. Bhikkhu antogabbhaṃ pavisitvā olokento kavāṭakoṇe ucchuṃ, bhājane guḷaṃ, piṭake loṇamacchaphālaṃ, kumbhiyaṃ taṇḍule, ghaṭe ghataṃ disvā nikkhamitvā nisīdi. Gharaṇī ‘taṇḍulaṃ nālattha’nti āgatā. Thero ‘upāsike, ajja bhikkhā na sampajjissatī’ti paṭikacceva nimittaṃ addasa’nti āha. ‘Kiṃ, bhante’ti? ‘Kavāṭakoṇe nikkhittaṃ ucchuṃ viya sappaṃ addasaṃ; ‘taṃ paharissāmī’ti olokento bhājane ṭhapitaṃ guḷapiṇḍaṃ viya pāsāṇaṃ leḍḍukena; pahaṭena sappena kataṃ, piṭake nikkhittaloṇamacchaphālasadisaṃ, phaṇaṃ; tassa taṃ leḍḍuṃ ḍaṃsitukāmassa, kumbhiyā taṇḍulasadise dante; athassa kupitassa, ghaṭe pakkhittaghatasadisaṃ, mukhato nikkhamantaṃ visamissakaṃ kheḷa’nti. Sā ‘na sakkā muṇḍakaṃ vañcetu’nti ucchuṃ datvā odanaṃ pacitvā ghataguḷamacchehi saddhiṃ adāsīti. Evaṃ samīpaṃ katvā jappanaṃ sāmantajappāti veditabbaṃ. Parikathāti yathā taṃ labhati tathā parivattetvā parivattetvā kathanaṃ.

    ೮೬೪. ನಿಪ್ಪೇಸಿಕತಾನಿದ್ದೇಸೇ ಅಕ್ಕೋಸನಾತಿ ದಸಹಿ ಅಕ್ಕೋಸವತ್ಥೂಹಿ ಅಕ್ಕೋಸನಾ। ವಮ್ಭನಾತಿ ಪರಿಭವಿತ್ವಾ ಕಥನಂ। ಗರಹನಾತಿ ‘ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಅಪ್ಪಸನ್ನೋ’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ದೋಸಾರೋಪನಾ। ಉಕ್ಖೇಪನಾತಿ ‘ಮಾ ಏತಂ ಏತ್ಥ ಕಥೇಥಾ’ತಿ ವಾಚಾಯ ಉಕ್ಖಿಪನಂ। ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ಸವತ್ಥುಕಂ ಸಹೇತುಕಂ ಕತ್ವಾ ಉಕ್ಖೇಪನಾ ಸಮುಕ್ಖೇಪನಾ। ಅಥವಾ ಅದೇನ್ತಂ ‘ಅಹೋ ದಾನಪತೀ’ತಿ ಏವಂ ಉಕ್ಖಿಪನಂ ಉಕ್ಖೇಪನಾ। ‘ಮಹಾದಾನಪತೀ’ತಿ ಏವಂ ಸುಟ್ಠು ಉಕ್ಖೇಪನಾ ಸಮುಕ್ಖೇಪನಾ। ಖಿಪನಾತಿ ‘ಕಿಂ ಇಮಸ್ಸ ಜೀವಿತಂ ಬೀಜಭೋಜಿನೋ’ತಿ ಏವಂ ಉಪ್ಪಣ್ಡನಾ। ಸಙ್ಖಿಪನಾತಿ ‘ಕಿಂ ಇಮಂ ಅದಾಯಕೋತಿ ಭಣಥ ಯೋ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ನತ್ಥೀತಿ ವಚನಂ ದೇತೀ’ತಿ ಏವಂ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಉಪ್ಪಣ್ಡನಾ। ಪಾಪನಾತಿ ಅದಾಯಕತ್ತಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಸ್ಸ ವಾ ಪಾಪನಂ। ಸಬ್ಬತೋಭಾಗೇನ ಪಾಪನಾ ಸಮ್ಪಾಪನಾ। ಅವಣ್ಣಹಾರಿಕಾತಿ ‘ಏವಂ ಮೇ ಅವಣ್ಣಭಯಾಪಿ ದಸ್ಸತೀ’ತಿ ಗೇಹತೋ ಗೇಹಂ, ಗಾಮತೋ ಗಾಮಂ, ಜನಪದತೋ ಜನಪದಂ ಅವಣ್ಣಹರಣಂ। ಪರಪಿಟ್ಠಿಮಂಸಿಕತಾತಿ ಪುರತೋ ಮಧುರಂ ಭಣಿತ್ವಾ ಪರಮ್ಮುಖೇ ಅವಣ್ಣಭಾಸಿತಾ। ಏಸಾ ಹಿ ಅಭಿಮುಖಂ ಓಲೋಕೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಸ್ಸ ಪರಮ್ಮುಖಾನಂ ಪಿಟ್ಠಿಮಂಸಖಾದನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪರಪಿಟ್ಠಿಮಂಸಿಕತಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಪ್ಪೇಸಿಕತಾತಿ ಅಯಂ ಯಸ್ಮಾ ವೇಳುಪೇಸಿಕಾ ವಿಯ ಅಬ್ಭಙ್ಗಂ ಪರಸ್ಸ ಗುಣಂ ನಿಪ್ಪೇಸೇತಿ ನಿಪುಞ್ಛತಿ, ಯಸ್ಮಾ ವಾ ಗನ್ಧಜಾತಂ ನಿಪಿಸಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಮಗ್ಗನಾ ವಿಯ ಪರಗುಣೇ ನಿಪಿಸಿತ್ವಾ ವಿಚುಣ್ಣೇತ್ವಾ ಏಸಾ ಲಾಭಮಗ್ಗನಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿಪ್ಪೇಸಿಕತಾತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ।

    864. Nippesikatāniddese akkosanāti dasahi akkosavatthūhi akkosanā. Vambhanāti paribhavitvā kathanaṃ. Garahanāti ‘assaddho appasanno’tiādinā nayena dosāropanā. Ukkhepanāti ‘mā etaṃ ettha kathethā’ti vācāya ukkhipanaṃ. Sabbatobhāgena savatthukaṃ sahetukaṃ katvā ukkhepanā samukkhepanā. Athavā adentaṃ ‘aho dānapatī’ti evaṃ ukkhipanaṃ ukkhepanā. ‘Mahādānapatī’ti evaṃ suṭṭhu ukkhepanā samukkhepanā. Khipanāti ‘kiṃ imassa jīvitaṃ bījabhojino’ti evaṃ uppaṇḍanā. Saṅkhipanāti ‘kiṃ imaṃ adāyakoti bhaṇatha yo niccakālaṃ sabbesampi natthīti vacanaṃ detī’ti evaṃ suṭṭhutaraṃ uppaṇḍanā. Pāpanāti adāyakattassa avaṇṇassa vā pāpanaṃ. Sabbatobhāgena pāpanā sampāpanā. Avaṇṇahārikāti ‘evaṃ me avaṇṇabhayāpi dassatī’ti gehato gehaṃ, gāmato gāmaṃ, janapadato janapadaṃ avaṇṇaharaṇaṃ. Parapiṭṭhimaṃsikatāti purato madhuraṃ bhaṇitvā parammukhe avaṇṇabhāsitā. Esā hi abhimukhaṃ oloketuṃ asakkontassa parammukhānaṃ piṭṭhimaṃsakhādanaṃ viya hoti. Tasmā parapiṭṭhimaṃsikatāti vuttā. Ayaṃ vuccati nippesikatāti ayaṃ yasmā veḷupesikā viya abbhaṅgaṃ parassa guṇaṃ nippeseti nipuñchati, yasmā vā gandhajātaṃ nipisitvā gandhamagganā viya paraguṇe nipisitvā vicuṇṇetvā esā lābhamagganā hoti, tasmā nippesikatāti vuccatīti.

    ೮೬೫. ಲಾಭೇನ ಲಾಭಂ ನಿಜಿಗೀಸನತಾನಿದ್ದೇಸೇ ನಿಜಿಗೀಸನತಾತಿ ಮಗ್ಗನಾ। ಇತೋ ಲದ್ಧನ್ತಿ ಇಮಮ್ಹಾ ಗೇಹಾ ಲದ್ಧಂ। ಅಮುತ್ರಾತಿ ಅಮುಕಮ್ಹಿ ಗೇಹೇ। ಏಟ್ಠೀತಿ ಇಚ್ಛನಾ। ಗವೇಟ್ಠೀತಿ ಮಗ್ಗನಾ। ಪರಿಯೇಟ್ಠೀತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಮಗ್ಗನಾ। ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಲದ್ಧಂ ಲದ್ಧಂ ಭಿಕ್ಖಂ ತತ್ರ ತತ್ರ ಕುಲದಾರಕಾನಂ ದತ್ವಾ ಅನ್ತೇ ಖೀರಯಾಗುಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಗತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಚೇತ್ಥ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಏಸನಾತಿಆದೀನಿ ಏಟ್ಠೀತಿಆದೀನಂ ವೇವಚನಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಟ್ಠೀತಿ ಏಸನಾ, ಗವೇಟ್ಠೀತಿ ಗವೇಸನಾ, ಪರಿಯೇಟ್ಠೀತಿ ಪರಿಯೇಸನಾ। ಇಚ್ಚೇವಮೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

    865. Lābhena lābhaṃ nijigīsanatāniddese nijigīsanatāti magganā. Ito laddhanti imamhā gehā laddhaṃ. Amutrāti amukamhi gehe. Eṭṭhīti icchanā. Gaveṭṭhīti magganā. Pariyeṭṭhīti punappunaṃ magganā. Ādito paṭṭhāya laddhaṃ laddhaṃ bhikkhaṃ tatra tatra kuladārakānaṃ datvā ante khīrayāguṃ labhitvā gatabhikkhuvatthu cettha kathetabbaṃ. Esanātiādīni eṭṭhītiādīnaṃ vevacanāni, tasmā eṭṭhīti esanā, gaveṭṭhīti gavesanā, pariyeṭṭhīti pariyesanā. Iccevamettha yojanā veditabbā.

    ೮೬೬. ಸೇಯ್ಯಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಜಾತಿಯಾತಿ ಖತ್ತಿಯಭಾವಾದಿಜಾತಿಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ। ಗೋತ್ತೇನಾತಿ ಗೋತಮಗೋತ್ತಾದಿನಾ ಉಕ್ಕಟ್ಠಗೋತ್ತೇನ। ಕೋಲಪುತ್ತಿಯೇನಾತಿ ಮಹಾಕುಲಭಾವೇನ। ವಣ್ಣಪೋಕ್ಖರತಾಯಾತಿ ವಣ್ಣಸಮ್ಪನ್ನಸರೀರತಾಯ। ಸರೀರಞ್ಹಿ ಪೋಕ್ಖರನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ವಣ್ಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಿರೂಪಭಾವೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧನೇನಾತಿಆದೀನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ। ಮಾನಂ ಜಪ್ಪೇತೀತಿ ಏತೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವತ್ಥುನಾ ‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’ತಿ ಮಾನಂ ಪವತ್ತೇತಿ ಕರೋತಿ।

    866. Seyyamānaniddese jātiyāti khattiyabhāvādijātisampattiyā. Gottenāti gotamagottādinā ukkaṭṭhagottena. Kolaputtiyenāti mahākulabhāvena. Vaṇṇapokkharatāyāti vaṇṇasampannasarīratāya. Sarīrañhi pokkharanti vuccati, tassa vaṇṇasampattiyā abhirūpabhāvenāti attho. Dhanenātiādīni uttānatthāneva. Mānaṃ jappetīti etesu yena kenaci vatthunā ‘seyyohamasmī’ti mānaṃ pavatteti karoti.

    ೮೬೭. ಸದಿಸಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಮಾನಂ ಜಪ್ಪೇತೀತಿ ಏತೇಸು ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವತ್ಥುನಾ ‘ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀ’ತಿ ಮಾನಂ ಪವತ್ತೇತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ವಿಸೇಸೋ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ನಾನಾಕರಣಂ ನತ್ಥಿ।

    867. Sadisamānaniddese mānaṃ jappetīti etesu yena kenaci vatthunā ‘sadisohamasmī’ti mānaṃ pavatteti. Ayamettha atthato viseso. Pāḷiyaṃ pana nānākaraṇaṃ natthi.

    ೮೬೮. ಹೀನಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಓಮಾನಂ ಜಪ್ಪೇತೀತಿ ಹೇಟ್ಠಾಮಾನಂ ಪವತ್ತೇತಿ। ಓಮಾನೋತಿ ಲಾಮಕೋ ಹೇಟ್ಠಾಮಾನೋ। ಓಮಞ್ಞನಾ ಓಮಞ್ಞಿತತ್ತನ್ತಿ ಆಕಾರಭಾವನಿದ್ದೇಸೋ। ಹೀಳನಾತಿ ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಅತ್ತಜಿಗುಚ್ಛನಾ। ಓಹೀಳನಾತಿ ಅತಿರೇಕತೋ ಹೀಳನಾ। ಓಹೀಳಿತತ್ತನ್ತಿ ತಸ್ಸೇವ ಭಾವನಿದ್ದೇಸೋ। ಅತ್ತುಞ್ಞಾತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಹೀನಂ ಕತ್ವಾ ಜಾನನಾ। ಅತ್ತಾವಞ್ಞಾತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಅವಜಾನನಾ। ಅತ್ತಪರಿಭವೋತಿ ಜಾತಿಆದಿಸಮ್ಪತ್ತಿನಾಮಮೇವ ಜಾತಾತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಭವಿತ್ವಾ ಮಞ್ಞನಾ। ಏವಮಿಮೇ ತಯೋ ಮಾನಾ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅನಿಸ್ಸಾಯ ಜಾತಿಆದಿವತ್ಥುವಸೇನೇವ ಕಥಿತಾ। ತೇಸು ಏಕೇಕೋ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಸೇಯ್ಯಸದಿಸಹೀನಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತತ್ಥ ‘ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’ತಿ ಮಾನೋ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸೇವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ, ಸೇಸಾನಂ ಅಯಾಥಾವಮಾನೋ। ‘ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀ’ತಿ ಮಾನೋ ಸದಿಸಸ್ಸೇವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ, ಸೇಸಾನಂ ಅಯಾಥಾವಮಾನೋ। ‘ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’ತಿ ಮಾನೋ ಹೀನಸ್ಸೇವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ, ಸೇಸಾನಂ ಅಯಾಥಾವಮಾನೋ।

    868. Hīnamānaniddese omānaṃ jappetīti heṭṭhāmānaṃ pavatteti. Omānoti lāmako heṭṭhāmāno. Omaññanā omaññitattanti ākārabhāvaniddeso. Hīḷanāti jātiādīhi attajigucchanā. Ohīḷanāti atirekato hīḷanā. Ohīḷitattanti tasseva bhāvaniddeso. Attuññāti attānaṃ hīnaṃ katvā jānanā. Attāvaññāti attānaṃ avajānanā. Attaparibhavoti jātiādisampattināmameva jātāti attānaṃ paribhavitvā maññanā. Evamime tayo mānā puggalaṃ anissāya jātiādivatthuvaseneva kathitā. Tesu ekeko tiṇṇampi seyyasadisahīnānaṃ uppajjati. Tattha ‘seyyohamasmī’ti māno seyyasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno. ‘Sadisohamasmī’ti māno sadisasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno. ‘Hīnohamasmī’ti māno hīnasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno.

    ೮೬೯. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿಆದಯೋ ಪನ ನವ ಮಾನಾ ಪುಗ್ಗಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಕಥಿತಾ। ತೇಸು ತಯೋ ತಯೋ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತತ್ಥ ದಹತೀತಿ ಠಪೇತಿ। ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯಾತಿ ತಂ ಸೇಯ್ಯತೋ ದಹನಂ ನಿಸ್ಸಾಯ। ಏತ್ಥ ಪನ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಾನೋ ರಾಜೂನಞ್ಚೇವ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಞ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ರಾಜಾ ಹಿ ‘ರಟ್ಠೇನ ವಾ ಧನೇನ ವಾ ವಾಹನೇಹಿ ವಾ ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ‘ಸೀಲಧುತಙ್ಗಾದೀಹಿ ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ।

    869. Tattha katamo seyyassa seyyohamasmītiādayo pana nava mānā puggalaṃ nissāya kathitā. Tesu tayo tayo ekekassa uppajjanti. Tattha dahatīti ṭhapeti. Taṃ nissāyāti taṃ seyyato dahanaṃ nissāya. Ettha pana seyyassa seyyohamasmīti māno rājūnañceva pabbajitānañca uppajjati. Rājā hi ‘raṭṭhena vā dhanena vā vāhanehi vā ko mayā sadiso atthī’ti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi ‘sīladhutaṅgādīhi ko mayā sadiso atthī’ti etaṃ mānaṃ karoti.

    ೮೭೦. ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಾನೋಪಿ ಏತೇಸಂಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ರಾಜಾ ಹಿ ‘ರಟ್ಠೇನ ವಾ ಧನೇನ ವಾ ವಾಹನೇಹಿ ವಾ ಅಞ್ಞರಾಜೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣ’ನ್ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ‘ಸೀಲಧುತಙ್ಗಾದೀಹಿ ಅಞ್ಞೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಮಯ್ಹಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣ’ನ್ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ।

    870. Seyyassa sadisohamasmīti mānopi etesaṃyeva uppajjati. Rājā hi ‘raṭṭhena vā dhanena vā vāhanehi vā aññarājūhi saddhiṃ mayhaṃ kiṃ nānākaraṇa’nti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi ‘sīladhutaṅgādīhi aññena bhikkhunā saddhiṃ mayhaṃ kiṃ nānākaraṇa’nti etaṃ mānaṃ karoti.

    ೮೭೧. ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಾನೋಪಿ ಏತೇಸಂಯೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ರಞ್ಞೋ ರಟ್ಠಂ ವಾ ಧನಂ ವಾ ವಾಹನಾನಿ ವಾ ಸಮ್ಪನ್ನಾನಿ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಸೋ ‘ಮಯ್ಹಂ ರಾಜಾತಿ ವೋಹಾರಸುಖಮತ್ತಮೇವ; ಕಿಂ ರಾಜಾ ನಾಮ ಅಹ’ನ್ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ‘ಅಪ್ಪಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಅಹಂ। ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಮಹಾಥೇರೋತಿ ಕಥಾಮತ್ತಮೇವ। ಕಿಂ ಧಮ್ಮಕಥಿಕೋ ನಾಮಾಹಂ, ಕಿಂ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ನಾಮಾಹಂ, ಕಿಂ ಮಹಾಥೇರೋ ನಾಮಾಹಂ ಯಸ್ಸ ಮೇ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಏತಂ ಮಾನಂ ಕರೋತಿ।

    871. Seyyassa hīnohamasmīti mānopi etesaṃyeva uppajjati. Yassa hi rañño raṭṭhaṃ vā dhanaṃ vā vāhanāni vā sampannāni na honti, so ‘mayhaṃ rājāti vohārasukhamattameva; kiṃ rājā nāma aha’nti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi ‘appalābhasakkāro ahaṃ. Dhammakathiko bahussuto mahātheroti kathāmattameva. Kiṃ dhammakathiko nāmāhaṃ, kiṃ bahussuto nāmāhaṃ, kiṃ mahāthero nāmāhaṃ yassa me lābhasakkāro natthī’ti etaṃ mānaṃ karoti.

    ೮೭೨. ಸದಿಸಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಾನಾದಯೋ ಅಮಚ್ಚಾದೀನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಮಚ್ಚೋ ಹಿ ರಟ್ಠಿಯೋ ವಾ ‘ಭೋಗಯಾನವಾಹನಾದೀಹಿ ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ರಾಜಪುರಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’ತಿ ವಾ ‘ಮಯ್ಹಂ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣ’ನ್ತಿ ವಾ ‘ಅಮಚ್ಚೋತಿ ನಾಮಮತ್ತಮೇವ ಮಯ್ಹಂ; ಘಾಸಚ್ಛಾದನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಮೇ ನತ್ಥಿ। ಕಿಂ ಅಮಚ್ಚೋ ನಾಮಾಹ’ನ್ತಿ ಏತೇ ಮಾನೇ ಕರೋತಿ।

    872. Sadisassa seyyohamasmīti mānādayo amaccādīnaṃ uppajjanti. Amacco hi raṭṭhiyo vā ‘bhogayānavāhanādīhi ko mayā sadiso añño rājapuriso atthī’ti vā ‘mayhaṃ aññehi saddhiṃ kiṃ nānākaraṇa’nti vā ‘amaccoti nāmamattameva mayhaṃ; ghāsacchādanamattampi me natthi. Kiṃ amacco nāmāha’nti ete māne karoti.

    ೮೭೫. ಹೀನಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀತಿ ಮಾನಾದಯೋ ದಾಸಾದೀನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ದಾಸೋ ಹಿ ‘ಮಾತಿತೋ ವಾ ಪಿತಿತೋ ವಾ ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅಞ್ಞೋ ದಾಸೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ’ ಅಞ್ಞೇ ಜೀವಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಕುಚ್ಛಿಹೇತು ದಾಸಾ ನಾಮ ಜಾತಾ। ಅಹಂ ಪನ ಪವೇಣೀಆಗತತ್ತಾ ಸೇಯ್ಯೋ’ತಿ ವಾ ‘ಪವೇಣೀಆಗತಭಾವೇನ ಉಭತೋಸುದ್ಧಿಕದಾಸತ್ತೇನ ಅಸುಕದಾಸೇನ ನಾಮ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಂ ಮಯ್ಹಂ ನಾನಾಕರಣ’ನ್ತಿ ವಾ ‘ಕುಚ್ಛಿವಸೇನಾಹಂ ದಾಸಬ್ಯಂ ಉಪಗತೋ। ಮಾತಾಪಿತುಕೋಟಿಯಾ ಪನ ಮೇ ದಾಸಟ್ಠಾನಂ ನತ್ಥಿ। ಕಿಂ ದಾಸೋ ನಾಮ ಅಹ’ನ್ತಿ ವಾ ಏತೇ ಮಾನೇ ಕರೋತಿ। ಯಥಾ ಚ ದಾಸೋ ಏವಂ ಪುಕ್ಕುಸಚಣ್ಡಾಲಾದಯೋಪಿ ಏತೇ ಮಾನೇ ಕರೋನ್ತಿಯೇವ।

    875. Hīnassa seyyohamasmīti mānādayo dāsādīnaṃ uppajjanti. Dāso hi ‘mātito vā pitito vā ko mayā sadiso añño dāso nāma atthi’ aññe jīvituṃ asakkontā kucchihetu dāsā nāma jātā. Ahaṃ pana paveṇīāgatattā seyyo’ti vā ‘paveṇīāgatabhāvena ubhatosuddhikadāsattena asukadāsena nāma saddhiṃ kiṃ mayhaṃ nānākaraṇa’nti vā ‘kucchivasenāhaṃ dāsabyaṃ upagato. Mātāpitukoṭiyā pana me dāsaṭṭhānaṃ natthi. Kiṃ dāso nāma aha’nti vā ete māne karoti. Yathā ca dāso evaṃ pukkusacaṇḍālādayopi ete māne karontiyeva.

    ಏತ್ಥ ಚ ‘ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋಹಮಸ್ಮೀ’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನೋವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ, ಇತರೇ ದ್ವೇ ಅಯಾಥಾವಮಾನಾ। ತಥಾ ‘ಸದಿಸಸ್ಸ ಸದಿಸೋಹಮಸ್ಮೀ’ತಿ ‘ಹೀನಸ್ಸ ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನೋವ ಯಾಥಾವಮಾನೋ, ಇತರೇ ದ್ವೇ ಅಯಾಥಾವಮಾನಾ। ತತ್ಥ ಯಾಥಾವಮಾನಾ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ, ಅಯಾಥಾವಮಾನಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗವಜ್ಝಾ।

    Ettha ca ‘seyyassa seyyohamasmī’ti uppannamānova yāthāvamāno, itare dve ayāthāvamānā. Tathā ‘sadisassa sadisohamasmī’ti ‘hīnassa hīnohamasmī’ti uppannamānova yāthāvamāno, itare dve ayāthāvamānā. Tattha yāthāvamānā arahattamaggavajjhā, ayāthāvamānā sotāpattimaggavajjhā.

    ೮೭೮. ಏವಂ ಸವತ್ಥುಕೇ ಮಾನೇ ಕಥೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅವತ್ಥುಕಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಮಾನಮೇವ ದಸ್ಸೇತುಂ ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಮಾನೋತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ।

    878. Evaṃ savatthuke māne kathetvā idāni avatthukaṃ nibbattitamānameva dassetuṃ tattha katamo mānotiādi vuttaṃ.

    ೮೭೯. ಅತಿಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಸೇಯ್ಯಾದಿವಸೇನ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ಜಾತಿಆದೀನಂ ವತ್ಥುವಸೇನೇವ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ। ತತ್ಥ ಅತಿಮಞ್ಞತೀತಿ ‘ಜಾತಿಆದೀಹಿ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ನತ್ಥೀ’ತಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಞ್ಞತಿ।

    879. Atimānaniddese seyyādivasena puggalaṃ anāmasitvā jātiādīnaṃ vatthuvaseneva niddiṭṭho. Tattha atimaññatīti ‘jātiādīhi mayā sadiso natthī’ti atikkamitvā maññati.

    ೮೮೦. ಮಾನಾತಿಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಯೋ ಏವರೂಪೋತಿ ಯೋ ಏಸೋ ‘ಅಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ, ಇದಾನಿ ಅಹಂ ಸೇಟ್ಠೋ, ಅಹಂ ಹೀನತರೋ’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಮಾನೋ। ಅಯಂ ಭಾರಾತಿಭಾರೋ ವಿಯ ಪುರಿಮಂ ಸದಿಸಮಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ಮಾನಾತಿಮಾನೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಏವಮಾಹ।

    880. Mānātimānaniddese yo evarūpoti yo eso ‘ayaṃ pubbe mayā sadiso, idāni ahaṃ seṭṭho, ahaṃ hīnataro’ti uppanno māno. Ayaṃ bhārātibhāro viya purimaṃ sadisamānaṃ upādāya mānātimānoti dassetuṃ evamāha.

    ೮೮೧. ಓಮಾನನಿದ್ದೇಸೋ ಹೀನಮಾನನಿದ್ದೇಸಸದಿಸೋಯೇವ। ವೇನೇಯ್ಯವಸೇನ ಪನ ಸೋ ‘ಹೀನೋಹಮಸ್ಮೀ’ತಿ ಮಾನೋ ನಾಮ ವುತ್ತೋ – ಅಯಂ ಓಮಾನೋ ನಾಮ। ಅಪಿಚೇತ್ಥ ‘ತ್ವಂ ಜಾತಿಮಾ, ಕಾಕಜಾತಿ ವಿಯ ತೇ ಜಾತಿ; ತ್ವಂ ಗೋತ್ತವಾ, ಚಣ್ಡಾಲಗೋತ್ತಂ ವಿಯ ತೇ ಗೋತ್ತಂ; ತುಯ್ಹಂ ಸರೋ ಅತ್ಥಿ, ಕಾಕಸ್ಸರೋ ವಿಯ ತೇ ಸರೋ’ತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತನವಸೇನ ಅಯಂ ಓಮಾನೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

    881. Omānaniddeso hīnamānaniddesasadisoyeva. Veneyyavasena pana so ‘hīnohamasmī’ti māno nāma vutto – ayaṃ omāno nāma. Apicettha ‘tvaṃ jātimā, kākajāti viya te jāti; tvaṃ gottavā, caṇḍālagottaṃ viya te gottaṃ; tuyhaṃ saro atthi, kākassaro viya te saro’ti evaṃ attānaṃ heṭṭhā katvā pavattanavasena ayaṃ omānoti veditabbo.

    ೮೮೨. ಅಧಿಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಅಪ್ಪತ್ತೇ ಪತ್ತಸಞ್ಞಿತಾತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಪತ್ತಸಞ್ಞಿತಾಯ । ಅಕತೇತಿ ಚತೂಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚೇ ಅಕತೇಯೇವ। ಅನಧಿಗತೇತಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇ ಅನಧಿಗತೇ। ಅಸಚ್ಛಿಕತೇತಿ ಅರಹತ್ತೇನ ಅಪಚ್ಚಕ್ಖಕತೇ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಧಿಮಾನೋತಿ ಅಯಂ ಅಧಿಗತಮಾನೋ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ।

    882. Adhimānaniddese appatte pattasaññitāti cattāri saccāni appatvā pattasaññitāya . Akateti catūhi maggehi kattabbakicce akateyeva. Anadhigateti catusaccadhamme anadhigate. Asacchikateti arahattena apaccakkhakate. Ayaṃ vuccati adhimānoti ayaṃ adhigatamāno nāma vuccati.

    ಅಯಂ ಪನ ಕಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಕಸ್ಸ ನುಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ? ಅರಿಯಸಾವಕಸ್ಸ ತಾವ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸೋ ಹಿ ಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಪಹೀನಕಿಲೇಸಾವಸಿಟ್ಠಕಿಲೇಸಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣೇನ ಸಞ್ಜಾತಸೋಮನಸ್ಸೋ ಅರಿಯಗುಣಪಟಿವೇಧೇ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ। ತಸ್ಮಾ ಸೋತಾಪನ್ನಾದೀನಂ ‘ಅಹಂ ಸಕದಾಗಾಮೀ’ತಿಆದಿವಸೇನ ಮಾನೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸಾಪಿ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ಸೋ ಹಿ ಅರಿಯಗುಣಾಧಿಗಮೇ ನಿರಾಸೋವ। ಸೀಲವತೋಪಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ನಿದ್ದಾರಾಮತಾದಿಮನುಯುತ್ತಸ್ಸ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ।

    Ayaṃ pana kassa uppajjati, kassa nuppajjatīti? Ariyasāvakassa tāva nuppajjati. So hi maggaphalanibbānapahīnakilesāvasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇena sañjātasomanasso ariyaguṇapaṭivedhe nikkaṅkho. Tasmā sotāpannādīnaṃ ‘ahaṃ sakadāgāmī’tiādivasena māno nuppajjati; dussīlassāpi nuppajjati; so hi ariyaguṇādhigame nirāsova. Sīlavatopi pariccattakammaṭṭhānassa niddārāmatādimanuyuttassa nuppajjati.

    ಪರಿಸುದ್ಧಸೀಲಸ್ಸ ಪನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ನಾಮರೂಪಂ ವವತ್ಥಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಚಯಪರಿಗ್ಗಹೇನ ವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖಸ್ಸ ತಿಲಕ್ಖಣಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸ ಆರದ್ಧವಿಪಸ್ಸಕಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ; ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಚ ಸುದ್ಧಸಮಥಲಾಭೀ ವಾ ಸುದ್ಧವಿಪಸ್ಸನಾಲಾಭೀ ವಾ ಅನ್ತರಾ ಠಪೇತಿ। ಸೋ ಹಿ ದಸಪಿ ವೀಸಮ್ಪಿ ತಿಂಸಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಕಿಲೇಸಸಮುದಾಚಾರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ‘ಅಹಂ ಸೋತಾಪನ್ನೋ’ತಿ ವಾ ‘ಸಕದಾಗಾಮೀ’ತಿ ವಾ ‘ಅನಾಗಾಮೀ’ತಿ ವಾ ಮಞ್ಞತಿ। ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಲಾಭೀ ಪನ ಅರಹತ್ತೇಯೇವ ಠಪೇತಿ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಮಾಧಿಬಲೇನ ಕಿಲೇಸಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಾ, ವಿಪಸ್ಸನಾಬಲೇನ ಸಙ್ಖಾರಾ ಸುಪರಿಗ್ಗಹಿತಾ। ತಸ್ಮಾ ಸಟ್ಠಿಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಅಸೀತಿಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ ವಸ್ಸಸತಮ್ಪಿ ಕಿಲೇಸಾ ನ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ; ಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇವ ಚಿತ್ತಚಾರೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಏವಂ ದೀಘರತ್ತಂ ಕಿಲೇಸಸಮುದಾಚಾರಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಅನ್ತರಾ ಅಟ್ಠತ್ವಾವ ‘ಅರಹಾ ಅಹ’ನ್ತಿ ಮಞ್ಞತಿ, ಉಚ್ಚಮಾಲಙ್ಕವಾಸೀ ಮಹಾನಾಗತ್ಥೇರೋ ವಿಯ, ಹಙ್ಕನಕವಾಸೀ ಮಹಾದತ್ತತ್ಥೇರೋ ವಿಯ, ಚಿತ್ತಲಪಬ್ಬತೇ ನಿಙ್ಕಪೋಣ್ಣಪಧಾನಘರವಾಸೀ ಚೂಳಸುಮತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ಚ।

    Parisuddhasīlassa pana kammaṭṭhāne appamattassa nāmarūpaṃ vavatthapetvā paccayapariggahena vitiṇṇakaṅkhassa tilakkhaṇaṃ āropetvā saṅkhāre sammasantassa āraddhavipassakassa uppajjati; uppanne ca suddhasamathalābhī vā suddhavipassanālābhī vā antarā ṭhapeti. So hi dasapi vīsampi tiṃsampi vassāni kilesasamudācāraṃ apassanto ‘ahaṃ sotāpanno’ti vā ‘sakadāgāmī’ti vā ‘anāgāmī’ti vā maññati. Samathavipassanālābhī pana arahatteyeva ṭhapeti. Tassa hi samādhibalena kilesā vikkhambhitā, vipassanābalena saṅkhārā supariggahitā. Tasmā saṭṭhipi vassāni asītipi vassāni vassasatampi kilesā na samudācaranti; khīṇāsavasseva cittacāro hoti. So evaṃ dīgharattaṃ kilesasamudācāraṃ apassanto antarā aṭṭhatvāva ‘arahā aha’nti maññati, uccamālaṅkavāsī mahānāgatthero viya, haṅkanakavāsī mahādattatthero viya, cittalapabbate niṅkapoṇṇapadhānagharavāsī cūḷasumatthero viya ca.

    ತತ್ರಿದಂ ಏಕವತ್ಥುಪರಿದೀಪನಂ – ತಲಙ್ಗರವಾಸೀ ಧಮ್ಮದಿನ್ನತ್ಥೇರೋ ಕಿರ ನಾಮ ಏಕೋ ಪಭಿನ್ನಪಟಿಸಮ್ಭಿದೋ ಮಹಾಖೀಣಾಸವೋ ಮಹತೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಓವಾದದಾಯಕೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಅತ್ತನೋ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘ಕಿನ್ನು ಖೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಉಚ್ಚತಲಿಙ್ಕವಾಸೀಮಹಾನಾಗತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಮಣಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ, ನೋ’ತಿ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವಮೇವಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾ ‘ಮಯಿ ಅಗಚ್ಛನ್ತೇ ಪುಥುಜ್ಜನಕಾಲಕಿರಿಯಮೇವ ಕರಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ಚ ಞತ್ವಾ ಇದ್ಧಿಯಾ ವೇಹಾಸಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ದಿವಾಟ್ಠಾನೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಥೇರಸ್ಸ ಸಮೀಪೇ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ವತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ‘ಕಿಂ, ಆವುಸೋ ಧಮ್ಮದಿನ್ನ, ಅಕಾಲೇ ಆಗತೋಸೀ’ತಿ ಚ ವುತ್ತೋ ‘ಪಞ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪುಚ್ಛಿತುಂ ಆಗತೋಮ್ಹೀ’ತಿ ಆಹ।

    Tatridaṃ ekavatthuparidīpanaṃ – talaṅgaravāsī dhammadinnatthero kira nāma eko pabhinnapaṭisambhido mahākhīṇāsavo mahato bhikkhusaṅghassa ovādadāyako ahosi. So ekadivasaṃ attano divāṭṭhāne nisīditvā ‘kinnu kho amhākaṃ ācariyassa uccataliṅkavāsīmahānāgattherassa samaṇakiccaṃ matthakaṃ patto, no’ti āvajjanto puthujjanabhāvamevassa disvā ‘mayi agacchante puthujjanakālakiriyameva karissatī’ti ca ñatvā iddhiyā vehāsaṃ uppatitvā divāṭṭhāne nisinnassa therassa samīpe orohitvā vanditvā vattaṃ dassetvā ekamantaṃ nisīdi. ‘Kiṃ, āvuso dhammadinna, akāle āgatosī’ti ca vutto ‘pañhaṃ, bhante, pucchituṃ āgatomhī’ti āha.

    ತತೋ ‘ಪುಚ್ಛಾವುಸೋ, ಜಾನಮಾನೋ ಕಥಯಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವುತ್ತೋ ಪಞ್ಹಾಸಹಸ್ಸಂ ಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋ ಪುಚ್ಛಿತಪುಚ್ಛಿತಂ ಪಞ್ಹಂ ಅಸಜ್ಜಮಾನೋವ ಕಥೇಸಿ। ತತೋ ‘ಅತಿತಿಕ್ಖಂ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಞಾಣಂ। ಕದಾ ತುಮ್ಹೇಹಿ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಅಧಿಗತೋ’ತಿ ವುತ್ತೋ ‘ಇತೋ ಸಟ್ಠಿವಸ್ಸಕಾಲೇ, ಆವುಸೋ’ತಿ ಆಹ। ‘ಸಮಾಧಿಮ್ಪಿ, ಭನ್ತೇ, ವಳಞ್ಜೇಥಾ’ತಿ? ‘ನ ಇದಂ, ಆವುಸೋ, ಭಾರಿಯ’ನ್ತಿ। ‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಹತ್ಥಿಂ ಮಾಪೇಥಾ’ತಿ। ಥೇರೋ ಸಬ್ಬಸೇತಂ ಹತ್ಥಿಂ ಮಾಪೇಸಿ। ‘ಇದಾನಿ, ಭನ್ತೇ, ಯಥಾ ಅಯಂ ಹತ್ಥೀ ಅಞ್ಚಿತಕಣ್ಣೋ ಪಸಾರಿತನಙ್ಗುಟ್ಠೋ ಸೋಣ್ಡಂ ಮುಖೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಭೇರವಂ ಕೋಞ್ಚನಾದಂ ಕರೋನ್ತೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅಭಿಮುಖೋ ಆಗಚ್ಛತಿ ತಥಾ ತಂ ಕರೋಥಾ’ತಿ। ಥೇರೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ವೇಗೇನ ಆಗಚ್ಛತೋ ಹತ್ಥಿಸ್ಸ ಭೇರವಂ ಆಕಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ಪಲಾಯಿತುಂ ಆರದ್ಧೋ। ತಮೇನಂ ಖೀಣಾಸವತ್ಥೇರೋ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಚೀವರಕಣ್ಣೇ ಗಹೇತ್ವಾ ‘ಭನ್ತೇ, ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಸಾರಜ್ಜಂ ನಾಮ ಹೋತೀ’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಅತ್ತನೋ ಪುಥುಜ್ಜನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘ಅವಸ್ಸಯೋ ಮೇ, ಆವುಸೋ ಧಮ್ಮದಿನ್ನ, ಹೋಹೀ’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಾದಮೂಲೇ ಉಕ್ಕುಟಿಕಂ ನಿಸೀದಿ। ‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅವಸ್ಸಯೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿಚ್ಚೇವಾಹಂ ಆಗತೋ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥಾ’ತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಕಥೇಸಿ। ಥೇರೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮಂ ಆರುಯ್ಹ ತತಿಯೇ ಪದವಾರೇ ಅಗ್ಗಫಲಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಥೇರೋ ಕಿರ ದೋಸಚರಿತೋ ಅಹೋಸಿ।

    Tato ‘pucchāvuso, jānamāno kathayissāmī’ti vutto pañhāsahassaṃ pucchi. Thero pucchitapucchitaṃ pañhaṃ asajjamānova kathesi. Tato ‘atitikkhaṃ te, bhante, ñāṇaṃ. Kadā tumhehi ayaṃ dhammo adhigato’ti vutto ‘ito saṭṭhivassakāle, āvuso’ti āha. ‘Samādhimpi, bhante, vaḷañjethā’ti? ‘Na idaṃ, āvuso, bhāriya’nti. ‘Tena hi, bhante, ekaṃ hatthiṃ māpethā’ti. Thero sabbasetaṃ hatthiṃ māpesi. ‘Idāni, bhante, yathā ayaṃ hatthī añcitakaṇṇo pasāritanaṅguṭṭho soṇḍaṃ mukhe pakkhipitvā bheravaṃ koñcanādaṃ karonto tumhākaṃ abhimukho āgacchati tathā taṃ karothā’ti. Thero tathā katvā vegena āgacchato hatthissa bheravaṃ ākāraṃ disvā uṭṭhāya palāyituṃ āraddho. Tamenaṃ khīṇāsavatthero hatthaṃ pasāretvā cīvarakaṇṇe gahetvā ‘bhante, khīṇāsavassa sārajjaṃ nāma hotī’ti āha. So tasmiṃ kāle attano puthujjanabhāvaṃ ñatvā ‘avassayo me, āvuso dhammadinna, hohī’ti vatvā pādamūle ukkuṭikaṃ nisīdi. ‘Bhante, tumhākaṃ avassayo bhavissāmiccevāhaṃ āgato, mā cintayitthā’ti kammaṭṭhānaṃ kathesi. Thero kammaṭṭhānaṃ gahetvā caṅkamaṃ āruyha tatiye padavāre aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇi. Thero kira dosacarito ahosi.

    ೮೮೩. ಅಸ್ಮಿಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ರೂಪಂ ಅಸ್ಮೀತಿ ಮಾನೋತಿ ‘ಅಹಂ ರೂಪ’ನ್ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನಮಾನೋ। ಛನ್ದೋತಿ ಮಾನಂ ಅನುಗತಚ್ಛನ್ದೋವ। ತಥಾ ಅನುಸಯೋ। ವೇದನಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

    883. Asmimānaniddese rūpaṃ asmīti mānoti ‘ahaṃ rūpa’nti uppannamāno. Chandoti mānaṃ anugatacchandova. Tathā anusayo. Vedanādīsupi eseva nayo.

    ೮೮೪. ಮಿಚ್ಛಾಮಾನನಿದ್ದೇಸೇ ಪಾಪಕೇನ ವಾ ಕಮ್ಮಾಯತನೇನಾತಿ ಆದೀಸು ಪಾಪಕಂ ಕಮ್ಮಾಯತನಂ ನಾಮ ಕೇವಟ್ಟಮಚ್ಛಬನ್ಧನೇಸಾದಾದೀನಂ ಕಮ್ಮಂ। ಪಾಪಕಂ ಸಿಪ್ಪಾಯತನಂ ನಾಮ ಮಚ್ಛಜಾಲಖಿಪನಕುಮಿನಕರಣೇಸು ಚೇವ ಪಾಸಓಡ್ಡನಸೂಲಾರೋಪನಾದೀಸು ಚ ಛೇಕತಾ। ಪಾಪಕಂ ವಿಜ್ಜಾಟ್ಠಾನಂ ನಾಮ ಯಾ ಕಾಚಿ ಪರೂಪಘಾತವಿಜ್ಜಾ। ಪಾಪಕಂ ಸುತಂ ನಾಮ ಭಾರತಯುದ್ಧಸೀತಾಹರಣಾದಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ। ಪಾಪಕಂ ಪಟಿಭಾನಂ ನಾಮ ದುಬ್ಭಾಸಿತಯುತ್ತಂ ಕಪ್ಪನಾಟಕವಿಲಪ್ಪನಾದಿಪಟಿಭಾನಂ। ಪಾಪಕಂ ಸೀಲಂ ನಾಮ ಅಜಸೀಲಂ ಗೋಸೀಲಂ। ವತಮ್ಪಿ ಅಜವತಗೋವತಮೇವ। ಪಾಪಿಕಾ ದಿಟ್ಠಿ ಪನ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠಿಗತೇಸು ಯಾ ಕಾಚಿ ದಿಟ್ಠಿ।

    884. Micchāmānaniddese pāpakena vā kammāyatanenāti ādīsu pāpakaṃ kammāyatanaṃ nāma kevaṭṭamacchabandhanesādādīnaṃ kammaṃ. Pāpakaṃ sippāyatanaṃ nāma macchajālakhipanakuminakaraṇesu ceva pāsaoḍḍanasūlāropanādīsu ca chekatā. Pāpakaṃ vijjāṭṭhānaṃ nāma yā kāci parūpaghātavijjā. Pāpakaṃ sutaṃ nāma bhāratayuddhasītāharaṇādipaṭisaṃyuttaṃ. Pāpakaṃ paṭibhānaṃ nāma dubbhāsitayuttaṃ kappanāṭakavilappanādipaṭibhānaṃ. Pāpakaṃ sīlaṃ nāma ajasīlaṃ gosīlaṃ. Vatampi ajavatagovatameva. Pāpikā diṭṭhi pana dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatesu yā kāci diṭṭhi.

    ೮೮೫. ಞಾತಿವಿತಕ್ಕನಿದ್ದೇಸಾದೀಸು ‘ಮಯ್ಹಂ ಞಾತಯೋ ಸುಖಜೀವಿನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯುತ್ತಾ’ತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಸನ್ನಿಸ್ಸಿತೇನ ಗೇಹಸಿತಪೇಮೇನ ಞಾತಕೇ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನವಿತಕ್ಕೋವ ಞಾತಿವಿತಕ್ಕೋ ನಾಮ। ‘ಖಯಂ ಗತಾ ವಯಂ ಗತಾ ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತೋ ಪನ ಞಾತಿವಿತಕ್ಕೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ।

    885. Ñātivitakkaniddesādīsu ‘mayhaṃ ñātayo sukhajīvino sampattiyuttā’ti evaṃ pañcakāmaguṇasannissitena gehasitapemena ñātake ārabbha uppannavitakkova ñātivitakko nāma. ‘Khayaṃ gatā vayaṃ gatā saddhā pasannā’ti evaṃ pavatto pana ñātivitakko nāma na hoti.

    ೮೮೬. ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಜನಪದೋ ಸುಭಿಕ್ಖೋ ಸಮ್ಪನ್ನಸಸ್ಸೋ’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸ್ಸ ಗೇಹಸಿತಪೇಮವಸೇನೇವ ಉಪ್ಪನ್ನವಿತಕ್ಕೋ ಜನಪದವಿತಕ್ಕೋ ನಾಮ। ‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಜನಪದೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ಖಯಂ ಗತಾ ವಯಂ ಗತಾ’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತೋ ಪನ ಜನಪದವಿತಕ್ಕೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ।

    886. ‘Amhākaṃ janapado subhikkho sampannasasso’ti tuṭṭhamānassa gehasitapemavaseneva uppannavitakko janapadavitakko nāma. ‘Amhākaṃ janapade manussā saddhā pasannā khayaṃ gatā vayaṃ gatā’ti evaṃ pavatto pana janapadavitakko nāma na hoti.

    ೮೮೭. ಅಮರತ್ಥಾಯ ವಿತಕ್ಕೋ, ಅಮರೋ ವಾ ವಿತಕ್ಕೋತಿ ಅಮರವಿತಕ್ಕೋ। ತತ್ಥ ‘ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನಾದೀಹಿ ದುಕ್ಖೇ ನಿಜ್ಜಿಣ್ಣೇ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಅತ್ತಾ ಸುಖೀ ಹೋತಿ ಅಮರೋ’ತಿ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ತಾಯ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾಯ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಅಮರತ್ಥಾಯ ವಿತಕ್ಕೋ ನಾಮ। ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕೋ ಪನ ‘ಸಸ್ಸತಂ ವದೇಸೀ’ತಿಆದೀನಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘ಏವನ್ತಿಪಿ ಮೇ ನೋ, ತಥಾತಿಪಿ ಮೇ ನೋ’ ಅಞ್ಞಥಾತಿಪಿ ಮೇ ನೋ, ನೋತಿಪಿ ಮೇ ನೋ, ನೋ ನೋತಿಪಿ ಮೇ ನೋ’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೬೨) ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಸೋ ದಿಟ್ಠಿಗತಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ। ಯಥಾ ಅಮರೋ ನಾಮ ಮಚ್ಛೋ ಉದಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಾರೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ, ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಧಾವತಿ, ಗಾಹಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ; ಏವಮೇವ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಅಸಣ್ಠಹನತೋ ನ ಮರತೀತಿ ಅಮರೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತಂ ದುವಿಧಮ್ಪಿ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅಮರವಿತಕ್ಕೋತಿ ವುತ್ತಂ।

    887. Amaratthāya vitakko, amaro vā vitakkoti amaravitakko. Tattha ‘ukkuṭikappadhānādīhi dukkhe nijjiṇṇe samparāye attā sukhī hoti amaro’ti dukkarakārikaṃ karontassa tāya dukkarakārikāya paṭisaṃyutto vitakko amaratthāya vitakko nāma. Diṭṭhigatiko pana ‘sassataṃ vadesī’tiādīni puṭṭho ‘evantipi me no, tathātipi me no’ aññathātipi me no, notipi me no, no notipi me no’ti (dī. ni. 1.62) vikkhepaṃ āpajjati, tassa so diṭṭhigatapaṭisaṃyutto vitakko. Yathā amaro nāma maccho udake gahetvā māretuṃ na sakkā, ito cito ca dhāvati, gāhaṃ na gacchati; evameva ekasmiṃ pakkhe asaṇṭhahanato na maratīti amaro nāma hoti. Taṃ duvidhampi ekato katvā ayaṃ vuccati amaravitakkoti vuttaṃ.

    ೮೮೮. ಪರಾನುದ್ದಯತಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋತಿ ಅನುದ್ದಯತಾಪತಿರೂಪಕೇನ ಗೇಹಸಿತಪೇಮೇನ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ। ಸಹನನ್ದೀತಿಆದೀಸು ಉಪಟ್ಠಾಕೇಸು ನನ್ದನ್ತೇಸು ಸೋಚನ್ತೇಸು ಚ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ದಿಗುಣಂ ನನ್ದತಿ, ದಿಗುಣಂ ಸೋಚತಿ; ತೇಸು ಸುಖಿತೇಸು ದಿಗುಣಂ ಸುಖಿತೋ ಹೋತಿ, ದುಕ್ಖಿತೇಸು ದಿಗುಣಂ ದುಕ್ಖಿತೋ ಹೋತಿ। ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು ಕಿಚ್ಚಕರಣೀಯೇಸೂತಿ ತೇಸು ಮಹನ್ತೇಸು ವಾ ಖುದ್ದಕೇಸು ವಾ ಕಮ್ಮೇಸು ಉಪ್ಪನ್ನೇಸು। ಅತ್ತನಾ ವಾ ಯೋಗಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ತಾನಿ ತಾನಿ ಕಿಚ್ಚಾನಿ ಸಾಧೇನ್ತೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ವೀತಿಕ್ಕಮತಿ, ಸಲ್ಲೇಖಂ ಕೋಪೇತಿ। ಯೋ ತತ್ಥಾತಿ ಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ಸಂಸಟ್ಠವಿಹಾರೇ, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಯೋಗಾಪಜ್ಜನೇ ಗೇಹಸಿತೋ ವಿತಕ್ಕೋ – ಅಯಂ ಪರಾನುದ್ದಯತಾಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ ವಿತಕ್ಕೋ ನಾಮ।

    888. Parānuddayatāpaṭisaṃyuttoti anuddayatāpatirūpakena gehasitapemena paṭisaṃyutto. Sahanandītiādīsu upaṭṭhākesu nandantesu socantesu ca tehi saddhiṃ diguṇaṃ nandati, diguṇaṃ socati; tesu sukhitesu diguṇaṃ sukhito hoti, dukkhitesu diguṇaṃ dukkhito hoti. Uppannesu kiccakaraṇīyesūti tesu mahantesu vā khuddakesu vā kammesu uppannesu. Attanā vā yogaṃ āpajjatīti tāni tāni kiccāni sādhento paññattiṃ vītikkamati, sallekhaṃ kopeti. Yo tatthāti yo tasmiṃ saṃsaṭṭhavihāre, tasmiṃ vā yogāpajjane gehasito vitakko – ayaṃ parānuddayatāpaṭisaṃyutto vitakko nāma.

    ೮೮೯. ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಿಲೋಕಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋತಿ ಚೀವರಾದಿಲಾಭೇನ ಚೇವ ಸಕ್ಕಾರೇನ ಚ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೇನ ಚ ಸದ್ಧಿಂ ಆರಮ್ಮಣಕರಣವಸೇನ ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ।

    889. Lābhasakkārasilokapaṭisaṃyuttoti cīvarādilābhena ceva sakkārena ca kittisaddena ca saddhiṃ ārammaṇakaraṇavasena paṭisaṃyutto.

    ೮೯೦. ಅನವಞ್ಞತ್ತಿಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋತಿ ‘ಅಹೋ ವತ ಮಂ ಪರೇ ನ ಅವಜಾನೇಯ್ಯುಂ, ನ ಪೋಥೇತ್ವಾ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ಕಥೇಯ್ಯು’ನ್ತಿ ಏವಂ ಅನವಞ್ಞಾತಭಾವಪತ್ಥನಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನವಿತಕ್ಕೋ। ಯೋ ತತ್ಥ ಗೇಹಸಿತೋತಿ ಯೋ ತಸ್ಮಿಂ ‘ಮಾ ಮಂ ಪರೇ ಅವಜಾನಿಂಸೂ’ತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ಚಿತ್ತೇ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಸಙ್ಖಾತಗೇಹನಿಸ್ಸಿತೋ ಹುತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನವಿತಕ್ಕೋ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಪಾಕಟಮೇವಾತಿ।

    890. Anavaññattipaṭisaṃyuttoti ‘aho vata maṃ pare na avajāneyyuṃ, na pothetvā viheṭhetvā katheyyu’nti evaṃ anavaññātabhāvapatthanāya saddhiṃ uppajjanavitakko. Yo tattha gehasitoti yo tasmiṃ ‘mā maṃ pare avajāniṃsū’ti uppanne citte pañcakāmaguṇasaṅkhātagehanissito hutvā uppannavitakko. Sesaṃ sabbattha pākaṭamevāti.

    ಏಕಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।

    Ekakaniddesavaṇṇanā.




    Next: (೨.) ದುಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • (2.) Dukaniddesavaṇṇanā




    Related texts:



    ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ವಿಭಙ್ಗಪಾಳಿ • Vibhaṅgapāḷi / ೧೭. ಖುದ್ದಕವತ್ಥುವಿಭಙ್ಗೋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಭಙ್ಗ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ೧೭. ಖುದ್ದಕವತ್ಥುವಿಭಙ್ಗೋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo

    ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಭಙ್ಗ-ಅನುಟೀಕಾ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ೧೭. ಖುದ್ದಕವತ್ಥುವಿಭಙ್ಗೋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact