| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සම්‌මොහවිනොදනී-අට්‌ඨකථා • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā |
16. ඤාණවිභඞ්‌ගො
16. Ñāṇavibhaṅgo
1. එකකමාතිකාදිවණ්‌ණනා
1. Ekakamātikādivaṇṇanā
751. ඉදානි තදනන්‌තරෙ ඤාණවිභඞ්‌ගෙ එකවිධෙන ඤාණවත්‌ථූතිආදිනා නයෙන පඨමං එකවිධාදීහි දසවිධපරියොසානෙහි දසහි පරිච්‌ඡෙදෙහි මාතිකං ඨපෙත්‌වා නික්‌ඛිත්‌තපදානුක්‌කමෙන නිද්‌දෙසො කතො.
751. Idāni tadanantare ñāṇavibhaṅge ekavidhena ñāṇavatthūtiādinā nayena paṭhamaṃ ekavidhādīhi dasavidhapariyosānehi dasahi paricchedehi mātikaṃ ṭhapetvā nikkhittapadānukkamena niddeso kato.
තත්‌ථ එකවිධෙනාති එකප්‌පකාරෙන, එකකොට්‌ඨාසෙන වා. ඤාණවත්‌ථූති එත්‌ථ පන ඤාණඤ්‌ච තං වත්‌ථු ච නානප්‌පකාරානං සම්‌පත්‌තීනන්‌ති ඤාණවත්‌ථු; ඔකාසට්‌ඨෙන ඤාණස්‌ස වත්‌ථූතිපි ඤාණවත්‌ථු. ඉධ පන පුරිමෙනෙවත්‌ථෙන ඤාණවත්‌ථු වෙදිතබ්‌බං. තෙනෙව එකවිධපරිච්‌ඡෙදාවසානෙ ‘‘යාථාවකවත්‌ථුවිභාවනා පඤ්‌ඤා – එවං එකවිධෙන ඤාණවත්‌ථූ’’ති වුත්‌තං. පඤ්‌ච විඤ්‌ඤාණාති චක්‌ඛුවිඤ්‌ඤාණාදීනි පඤ්‌ච. න හෙතූතිආදීනි හෙට්‌ඨා ධම්‌මසඞ්‌ගහට්‌ඨකථායං (ධ. ස. අට්‌ඨ. 1.6) වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බානි. සඞ්‌ඛෙපතො පනෙත්‌ථ යං වත්‌තබ්‌බං තං නිද්‌දෙසවාරෙ ආවි භවිස්‌සති. යථා චෙත්‌ථ, එවං දුකමාතිකාදිපදෙසුපි යං වත්‌තබ්‌බං තං තත්‌ථෙව ආවි භවිස්‌සති. නික්‌ඛෙපපරිච්‌ඡෙදමත්‌තං පනෙත්‌ථ එවං වෙදිතබ්‌බං. එත්‌ථ හි ‘‘න හෙතු අහෙතුකා’’තිආදීහි තාව ධම්‌මසඞ්‌ගහමාතිකාවසෙන, ‘‘අනිච්‌චා ජරාභිභූතා’’තිආදීහි අමාතිකාවසෙනාති සඞ්‌ඛෙපතො දුවිධෙහි පභෙදතො අට්‌ඨසත්‌තතියා පදෙහි එකකමාතිකා නික්‌ඛිත්‌තා.
Tattha ekavidhenāti ekappakārena, ekakoṭṭhāsena vā. Ñāṇavatthūti ettha pana ñāṇañca taṃ vatthu ca nānappakārānaṃ sampattīnanti ñāṇavatthu; okāsaṭṭhena ñāṇassa vatthūtipi ñāṇavatthu. Idha pana purimenevatthena ñāṇavatthu veditabbaṃ. Teneva ekavidhaparicchedāvasāne ‘‘yāthāvakavatthuvibhāvanā paññā – evaṃ ekavidhena ñāṇavatthū’’ti vuttaṃ. Pañca viññāṇāti cakkhuviññāṇādīni pañca. Na hetūtiādīni heṭṭhā dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1.6) vuttanayeneva veditabbāni. Saṅkhepato panettha yaṃ vattabbaṃ taṃ niddesavāre āvi bhavissati. Yathā cettha, evaṃ dukamātikādipadesupi yaṃ vattabbaṃ taṃ tattheva āvi bhavissati. Nikkhepaparicchedamattaṃ panettha evaṃ veditabbaṃ. Ettha hi ‘‘na hetu ahetukā’’tiādīhi tāva dhammasaṅgahamātikāvasena, ‘‘aniccā jarābhibhūtā’’tiādīhi amātikāvasenāti saṅkhepato duvidhehi pabhedato aṭṭhasattatiyā padehi ekakamātikā nikkhittā.
දුකානුරූපෙහි පන පඤ්‌චතිංසාය දුකෙහි දුකමාතිකා නික්‌ඛිත්‌තා.
Dukānurūpehi pana pañcatiṃsāya dukehi dukamātikā nikkhittā.
තිකානුරූපෙහි ‘‘චින්‌තාමයා පඤ්‌ඤා’’තිආදීහි චතූහි බාහිරත්‌තිකෙහි, ‘‘විපාකා පඤ්‌ඤා’’තිආදීහි අනියමිතපඤ්‌ඤාවසෙන වුත්‌තෙහි චුද්‌දසහි මාතිකාතිකෙහි, විතක්‌කත්‌තිකෙ පඨමපදෙන නියමිතපඤ්‌ඤාවසෙන වුත්‌තෙහි තෙරසහි, දුතියපදෙන නියමිතපඤ්‌ඤාවසෙන වුත්‌තෙහි සත්‌තහි, තතියපදෙන නියමිතපඤ්‌ඤාවසෙන වුත්‌තෙහි ද්‌වාදසහි, පීතිත්‌තිකෙ ච පඨමපදෙන නියමිතපඤ්‌ඤාවසෙන වුත්‌තෙහි තෙරසහි, තථා දුතියපදෙන, තතියපදෙන නියමිතපඤ්‌ඤාවසෙන වුත්‌තෙහි ද්‌වාදසහීති අට්‌ඨාසීතියා තිකෙහි තිකමාතිකා නික්‌ඛිත්‌තා.
Tikānurūpehi ‘‘cintāmayā paññā’’tiādīhi catūhi bāhirattikehi, ‘‘vipākā paññā’’tiādīhi aniyamitapaññāvasena vuttehi cuddasahi mātikātikehi, vitakkattike paṭhamapadena niyamitapaññāvasena vuttehi terasahi, dutiyapadena niyamitapaññāvasena vuttehi sattahi, tatiyapadena niyamitapaññāvasena vuttehi dvādasahi, pītittike ca paṭhamapadena niyamitapaññāvasena vuttehi terasahi, tathā dutiyapadena, tatiyapadena niyamitapaññāvasena vuttehi dvādasahīti aṭṭhāsītiyā tikehi tikamātikā nikkhittā.
චතුක්‌කමාතිකා පන ‘කම්‌මස්‌සකතඤාණ’න්‌තිආදීහි එකවීසතියා චතුක්‌කෙහි, පඤ්‌චකමාතිකා ද්‌වීහි පඤ්‌චකෙහි, ඡක්‌කමාතිකා එකෙන ඡක්‌කෙන, සත්‌තකමාතිකා ‘‘සත්‌තසත්‌තති ඤාණවත්‌ථූනී’’ති එවං සඞ්‌ඛෙපතො වුත්‌තෙහි එකාදසහි සත්‌තකෙහි, අට්‌ඨකමාතිකා එකෙන අට්‌ඨකෙන, නවකමාතිකා එකෙන නවකෙන.
Catukkamātikā pana ‘kammassakatañāṇa’ntiādīhi ekavīsatiyā catukkehi, pañcakamātikā dvīhi pañcakehi, chakkamātikā ekena chakkena, sattakamātikā ‘‘sattasattati ñāṇavatthūnī’’ti evaṃ saṅkhepato vuttehi ekādasahi sattakehi, aṭṭhakamātikā ekena aṭṭhakena, navakamātikā ekena navakena.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / විභඞ්‌ගපාළි • Vibhaṅgapāḷi / 16. ඤාණවිභඞ්‌ගො • 16. Ñāṇavibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-මූලටීකා • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / 16. ඤාණවිභඞ්‌ගො • 16. Ñāṇavibhaṅgo
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / විභඞ්‌ග-අනුටීකා • Vibhaṅga-anuṭīkā / 16. ඤාණවිභඞ්‌ගො • 16. Ñāṇavibhaṅgo
