Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਸਮ੍ਮੋਹવਿਨੋਦਨੀ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Sammohavinodanī-aṭṭhakathā

    ੧੭. ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁવਿਭਙ੍ਗੋ

    17. Khuddakavatthuvibhaṅgo

    ੧. ਏਕਕਮਾਤਿਕਾਦਿવਣ੍ਣਨਾ

    1. Ekakamātikādivaṇṇanā

    ੮੩੨. ਇਦਾਨਿ ਤਦਨਨ੍ਤਰੇ ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁવਿਭਙ੍ਗੇਪਿ ਪਠਮਂ ਮਾਤਿਕਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਪਦਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਕਤੋ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ। ਆਦਿਤੋ ਤਾવ ਜਾਤਿਮਦੋਤਿਆਦਯੋ ਤੇਸਤ੍ਤਤਿ ਏਕਕਾ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾ, ਤਤੋ ਕੋਧੋ ਚ ਉਪਨਾਹੋ ਚਾਤਿਆਦਯੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਦੁਕਾ, ਅਕੁਸਲਮੂਲਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚਤਿਂਸ ਤਿਕਾ, ਆਸવਚਤੁਕ੍ਕਾਦਯੋ ਚੁਦ੍ਦਸ ਚਤੁਕ੍ਕਾ, ਓਰਮ੍ਭਾਗਿਯਸਂਯੋਜਨਾਦਯੋ ਪਨ੍ਨਰਸ ਪਞ੍ਚਕਾ, વਿવਾਦਮੂਲਾਦਯੋ ਚੁਦ੍ਦਸ ਛਕ੍ਕਾ, ਅਨੁਸਯਾਦਯੋ ਸਤ੍ਤ ਸਤ੍ਤਕਾ, ਕਿਲੇਸવਤ੍ਥੁਆਦਯੋ ਅਟ੍ਠ ਅਟ੍ਠਕਾ, ਆਘਾਤવਤ੍ਥੁਆਦਯੋ ਨવ ਨવਕਾ, ਕਿਲੇਸવਤ੍ਥੁਆਦਯੋ ਸਤ੍ਤ ਦਸਕਾ, ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਸ੍ਸ ਉਪਾਦਾਯ ਅਟ੍ਠਾਰਸ ਤਣ੍ਹਾવਿਚਰਿਤਾਨੀਤਿਆਦਯੋ ਛ ਅਟ੍ਠਾਰਸਕਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਏਤਾਨਿ ਅਟ੍ਠ ਕਿਲੇਸਸਤਾਨਿ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਨੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਅਯਂ ਤਾવ ਨਿਕ੍ਖੇਪਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ।

    832. Idāni tadanantare khuddakavatthuvibhaṅgepi paṭhamaṃ mātikaṃ ṭhapetvā nikkhittapadānukkamena niddeso kato. Tatrāyaṃ nikkhepaparicchedo. Ādito tāva jātimadotiādayo tesattati ekakā nikkhittā, tato kodho ca upanāho cātiādayo aṭṭhārasa dukā, akusalamūlādayo pañcatiṃsa tikā, āsavacatukkādayo cuddasa catukkā, orambhāgiyasaṃyojanādayo pannarasa pañcakā, vivādamūlādayo cuddasa chakkā, anusayādayo satta sattakā, kilesavatthuādayo aṭṭha aṭṭhakā, āghātavatthuādayo nava navakā, kilesavatthuādayo satta dasakā, ajjhattikassa upādāya aṭṭhārasa taṇhāvicaritānītiādayo cha aṭṭhārasakāti sabbānipi etāni aṭṭha kilesasatāni nikkhittānīti veditabbāni. Ayaṃ tāva nikkhepaparicchedo.

    (੧.) ਏਕਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ

    (1.) Ekakaniddesavaṇṇanā

    ੮੪੩-੮੪੪. ਇਦਾਨਿ ਯਥਾਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਯ ਮਾਤਿਕਾਯ ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਜਾਤਿਮਦੋਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਆਰਦ੍ਧੇ ਨਿਦ੍ਦੇਸવਾਰੇ ਜਾਤਿਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਜਾਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਤ੍ਥਿਪਟਿਚ੍ਚਂ ਨਾਮ ਕਥਿਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਜਾਤਿਯਾ ਸਤੀਤਿ ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ। ਗੋਤ੍ਤਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿਆਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਮਦਨવਸੇਨ ਮਦੋ। ਮਜ੍ਜਨਾਕਾਰੋ ਮਜ੍ਜਨਾ। ਮਜ੍ਜਿਤਭਾવੋ ਮਜ੍ਜਿਤਤ੍ਤਂ। ਮਾਨੋ ਮਞ੍ਞਨਾਤਿਆਦੀਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਹਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧੧੨੧) વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨੇવ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਏવਂ ਜਾਤਿਯਾ ਸਤਿ ਤਂ ਜਾਤਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਜ੍ਜਨਾਕਾਰਪ੍ਪવਤ੍ਤੋ ਮਾਨੋ ਜਾਤਿਮਦੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸ੍વਾਯਂ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦੀਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਮ੍ਪਿ વਣ੍ਣਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਜਾਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹਿ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ‘ਮਾਦਿਸੋ ਅਞ੍ਞੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਅવਸੇਸਾ ਅਨ੍ਤਰਾ ਉਟ੍ਠਾਯ ਖਤ੍ਤਿਯਾ ਜਾਤਾ। ਅਹਂ ਪਨ વਂਸਾਗਤਖਤ੍ਤਿਯੋ’ਤਿ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਗੋਤ੍ਤਮਦਨਿਦ੍ਦੇਸਾਦੀਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾવੁਪਾਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿ ਹਿ ‘ਅਹਂ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਗੋਤ੍ਤੋ, ਅਹਂ ਆਦਿਚ੍ਚਗੋਤ੍ਤੋ’ਤਿ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿ ‘ਅਹਂ ਕਸ੍ਸਪਗੋਤ੍ਤੋ , ਅਹਂ ਭਾਰਦ੍વਾਜਗੋਤ੍ਤੋ’ਤਿ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ। વੇਸ੍ਸੋਪਿ ਸੁਦ੍ਦੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕੁਲਗੋਤ੍ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਅਟ੍ਠਾਰਸਾਪਿ ਸੇਣਿਯੋ ‘ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਸੇਣਿਯਾ ਜਾਤਮ੍ਹਾ’ਤਿ ਮਾਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿਯੇવ।

    843-844. Idāni yathānikkhittāya mātikāya tattha katamo jātimadotiādinā nayena āraddhe niddesavāre jātiṃ paṭiccāti jātiṃ nissāya. Ettha ca atthipaṭiccaṃ nāma kathitaṃ, tasmā jātiyā satīti ayamettha attho. Gottaṃ paṭiccātiādīsupi eseva nayo. Madanavasena mado. Majjanākāro majjanā. Majjitabhāvo majjitattaṃ. Māno maññanātiādīni heṭṭhā dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ (dha. sa. aṭṭha. 1121) vuttatthāneva. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evaṃ jātiyā sati taṃ jātiṃ nissāya uppanno majjanākārappavatto māno jātimadoti vuccati. Svāyaṃ khattiyādīnaṃ catunnampi vaṇṇānaṃ uppajjati. Jātisampanno hi khattiyo ‘mādiso añño natthi. Avasesā antarā uṭṭhāya khattiyā jātā. Ahaṃ pana vaṃsāgatakhattiyo’ti mānaṃ karoti. Brāhmaṇādīsupi eseva nayo. Gottamadaniddesādīsupi imināvupāyena attho veditabbo. Khattiyopi hi ‘ahaṃ koṇḍaññagotto, ahaṃ ādiccagotto’ti mānaṃ karoti. Brāhmaṇopi ‘ahaṃ kassapagotto , ahaṃ bhāradvājagotto’ti mānaṃ karoti. Vessopi suddopi attano attano kulagottaṃ nissāya mānaṃ karoti. Aṭṭhārasāpi seṇiyo ‘ekissā seṇiyā jātamhā’ti mānaṃ karontiyeva.

    ਆਰੋਗ੍ਯਮਦਾਦੀਸੁ ‘ਅਹਂ ਅਰੋਗੋ, ਅવਸੇਸਾ ਰੋਗਬਹੁਲਾ, ਗਦ੍ਦੁਹਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਮਯ੍ਹਂ ਬ੍ਯਾਧਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਆਰੋਗ੍ਯਮਦੋ ਨਾਮ।

    Ārogyamadādīsu ‘ahaṃ arogo, avasesā rogabahulā, gadduhanamattampi mayhaṃ byādhi nāma natthī’ti majjanavasena uppanno māno ārogyamado nāma.

    ‘ਅਹਂ ਤਰੁਣੋ, ਅવਸੇਸਸਤ੍ਤਾਨਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ ਪਪਾਤੇ ਠਿਤਰੁਕ੍ਖਸਦਿਸੋ, ਅਹਂ ਪਨ ਪਠਮવਯੇ ਠਿਤੋ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਯੋਬ੍ਬਨਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Ahaṃ taruṇo, avasesasattānaṃ attabhāvo papāte ṭhitarukkhasadiso, ahaṃ pana paṭhamavaye ṭhito’ti majjanavasena uppanno māno yobbanamado nāma.

    ‘ਅਹਂ ਚਿਰਂ ਜੀવਿਂ, ਚਿਰਂ ਜੀવਾਮਿ, ਚਿਰਂ ਜੀવਿਸ੍ਸਾਮਿ; ਸੁਖਂ ਜੀવਿਂ, ਸੁਖਂ ਜੀવਾਮਿ, ਸੁਖਂ ਜੀવਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਜੀવਿਤਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Ahaṃ ciraṃ jīviṃ, ciraṃ jīvāmi, ciraṃ jīvissāmi; sukhaṃ jīviṃ, sukhaṃ jīvāmi, sukhaṃ jīvissāmī’ti majjanavasena uppanno māno jīvitamado nāma.

    ‘ਅਹਂ ਲਾਭੀ, ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਲਾਭਾ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਲਾਭਸ੍ਸ ਪਮਾਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਲਾਭਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Ahaṃ lābhī, avasesā sattā appalābhā, mayhaṃ pana lābhassa pamāṇaṃ nāma natthī’ti majjanavasena uppanno māno lābhamado nāma.

    ‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਯਂ વਾ ਤਂ વਾ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਅਹਂ ਪਨ ਸੁਕਤਂ ਪਣੀਤਂ ਚੀવਰਾਦਿਪਚ੍ਚਯਂ ਲਭਾਮੀ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਸਕ੍ਕਾਰਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Avasesā sattā yaṃ vā taṃ vā labhanti, ahaṃ pana sukataṃ paṇītaṃ cīvarādipaccayaṃ labhāmī’ti majjanavasena uppanno māno sakkāramado nāma.

    ‘ਅવਸੇਸਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਾਦਪਿਟ੍ਠਿਯਂ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਯਂ ਸਮਣੋਤਿਪਿ ਨ વਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਮਂ ਪਨ ਦਿਸ੍વਾવ વਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਪਾਸਾਣਚ੍ਛਤ੍ਤਂ વਿਯ ਗਰੁਂ ਕਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧਂ વਿਯ ਚ ਦੁਰਾਸਦਂ ਕਤ੍વਾ ਮਞ੍ਞਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਗਰੁਕਾਰਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Avasesabhikkhūnaṃ pādapiṭṭhiyaṃ akkamitvā gacchantā manussā ayaṃ samaṇotipi na vandanti, maṃ pana disvāva vandanti, pāsāṇacchattaṃ viya garuṃ katvā aggikkhandhaṃ viya ca durāsadaṃ katvā maññantī’ti majjanavasena uppanno māno garukāramado nāma.

    ‘ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਪਞ੍ਹੋ ਮਯ੍ਹਮੇવ ਮੁਖੇਨ ਛਿਜ੍ਜਤਿ, ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾਪਿ ਮਮੇવ ਪੁਰਤੋ ਕਤ੍વਾ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Uppanno pañho mayhameva mukhena chijjati, bhikkhācāraṃ gacchantāpi mameva purato katvā parivāretvā gacchantī’ti majjanavasena uppanno māno purekkhāramado nāma.

    ਅਗਾਰਿਕਸ੍ਸ ਤਾવ ਮਹਾਪਰਿવਾਰਸ੍ਸ ‘ਪੁਰਿਸਸਤਮ੍ਪਿ ਪੁਰਿਸਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਮਂ ਪਰਿવਾਰੇਤਿ,’ ਅਨਗਾਰਿਯਸ੍ਸ ਪਨ ‘ਸਮਣਸਤਮ੍ਪਿ ਸਮਣਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਮਂ ਪਰਿવਾਰੇਤਿ, ਸੇਸਾ ਅਪ੍ਪਪਰਿવਾਰਾ, ਅਹਂ ਮਹਾਪਰਿવਾਰੋ ਚੇવ ਸੁਚਿਪਰਿવਾਰੋ ਚਾ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਪਰਿવਾਰਮਦੋ ਨਾਮ।

    Agārikassa tāva mahāparivārassa ‘purisasatampi purisasahassampi maṃ parivāreti,’ anagāriyassa pana ‘samaṇasatampi samaṇasahassampi maṃ parivāreti, sesā appaparivārā, ahaṃ mahāparivāro ceva suciparivāro cā’ti majjanavasena uppanno māno parivāramado nāma.

    ਭੋਗੋ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਲਾਭਗ੍ਗਹਣੇਨੇવ ਗਹਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ ਨਿਕ੍ਖੇਪਰਾਸਿ ਨਾਮ ਗਹਿਤੋ; ਤਸ੍ਮਾ ‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਭੋਗਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਨਿਧਾਨਗਤਸ੍ਸੇવ ਧਨਸ੍ਸ ਪਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਭੋਗਮਦੋ ਨਾਮ।

    Bhogo pana kiñcāpi lābhaggahaṇeneva gahito hoti, imasmiṃ pana ṭhāne nikkheparāsi nāma gahito; tasmā ‘avasesā sattā attano paribhogamattampi na labhanti, mayhaṃ pana nidhānagatasseva dhanassa pamāṇaṃ natthī’ti majjanavasena uppanno māno bhogamado nāma.

    વਣ੍ਣਂ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਸਰੀਰવਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਗੁਣવਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਪਟਿਚ੍ਚ। ‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਦੁਬ੍ਬਣ੍ਣਾ ਦੁਰੂਪਾ, ਅਹਂ ਪਨ ਅਭਿਰੂਪੋ ਪਾਸਾਦਿਕੋ; ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਨਿਗ੍ਗੁਣਾ ਪਤ੍ਥਟਅਕਿਤ੍ਤਿਨੋ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੋ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਪਾਕਟੋ – ਇਤਿਪਿ ਥੇਰੋ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ, ਇਤਿਪਿ ਸੀਲવਾ, ਇਤਿਪਿ ਧੁਤਗੁਣਯੁਤ੍ਤੋ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ વਣ੍ਣਮਦੋ ਨਾਮ।

    Vaṇṇaṃpaṭiccāti sarīravaṇṇampi guṇavaṇṇampi paṭicca. ‘Avasesā sattā dubbaṇṇā durūpā, ahaṃ pana abhirūpo pāsādiko; avasesā sattā nigguṇā patthaṭaakittino, mayhaṃ pana kittisaddo devamanussesu pākaṭo – itipi thero bahussuto, itipi sīlavā, itipi dhutaguṇayutto’ti majjanavasena uppanno māno vaṇṇamado nāma.

    ‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤਾ, ਅਹਂ ਪਨ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਸੁਤਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Avasesā sattā appassutā, ahaṃ pana bahussuto’ti majjanavasena uppanno māno sutamado nāma.

    ‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਅਪ੍ਪਟਿਭਾਨਾ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਪਟਿਭਾਨਸ੍ਸ ਪਮਾਣਂ ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਪਟਿਭਾਨਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Avasesā sattā appaṭibhānā, mayhaṃ pana paṭibhānassa pamāṇaṃ natthī’ti majjanavasena uppanno māno paṭibhānamado nāma.

    ‘ਅਹਂ ਰਤ੍ਤਞ੍ਞੂ ਅਸੁਕਂ ਬੁਦ੍ਧવਂਸਂ, ਰਾਜવਂਸਂ, ਜਨਪਦવਂਸਂ, ਗਾਮવਂਸਂ, ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ, ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਮੁਹੁਤ੍ਤਯੋਗਂ ਜਾਨਾਮੀ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਰਤ੍ਤਞ੍ਞੁਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Ahaṃ rattaññū asukaṃ buddhavaṃsaṃ, rājavaṃsaṃ, janapadavaṃsaṃ, gāmavaṃsaṃ, rattindivaparicchedaṃ, nakkhattamuhuttayogaṃ jānāmī’ti majjanavasena uppanno māno rattaññumado nāma.

    ‘ਅવਸੇਸਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਨ੍ਤਰਾ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਾ ਜਾਤਾ, ਅਹਂ ਪਨ ਜਾਤਿਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Avasesā bhikkhū antarā piṇḍapātikā jātā, ahaṃ pana jātipiṇḍapātiko’ti majjanavasena uppanno māno piṇḍapātikamado nāma.

    ‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਉਞ੍ਞਾਤਾ ਅવਞ੍ਞਾਤਾ, ਅਹਂ ਪਨ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤੋ ਅਨવਞ੍ਞਾਤੋ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਅਨવਞ੍ਞਾਤਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Avasesā sattā uññātā avaññātā, ahaṃ pana anuññāto anavaññāto’ti majjanavasena uppanno māno anavaññātamado nāma.

    ‘ਅવਸੇਸਾਨਂ ਇਰਿਯਾਪਥੋ ਅਪਾਸਾਦਿਕੋ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਪਾਸਾਦਿਕੋ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਇਰਿਯਾਪਥਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Avasesānaṃ iriyāpatho apāsādiko, mayhaṃ pana pāsādiko’ti majjanavasena uppanno māno iriyāpathamado nāma.

    ‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਛਿਨ੍ਨਪਕ੍ਖਕਾਕਸਦਿਸਾ, ਅਹਂ ਪਨ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ’ਤਿ વਾ ‘ਅਹਂ ਯਂ ਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਮਿ, ਤਂ ਤਂ ਇਜ੍ਝਤੀ’ਤਿ વਾ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਇਦ੍ਧਿਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Avasesā sattā chinnapakkhakākasadisā, ahaṃ pana mahiddhiko mahānubhāvo’ti vā ‘ahaṃ yaṃ yaṃ kammaṃ karomi, taṃ taṃ ijjhatī’ti vā majjanavasena uppanno māno iddhimado nāma.

    ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਰਿવਾਰਗ੍ਗਹਣੇਨ ਯਸੋ ਗਹਿਤੋવ ਹੋਤਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਠਾਨੇ ਉਪਟ੍ਠਾਕਮਦੋ ਨਾਮ ਗਹਿਤੋ। ਸੋ ਅਗਾਰਿਕੇਨਪਿ ਅਨਗਾਰਿਕੇਨਪਿ ਦੀਪੇਤਬ੍ਬੋ। ਅਗਾਰਿਕੋ ਹਿ ਏਕਚ੍ਚੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸਸੁ ਸੇਣੀਸੁ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਜੇਟ੍ਠਕੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ‘ਅવਸੇਸੇ ਪੁਰਿਸੇ ਅਹਂ ਪਟ੍ਠਪੇਮਿ, ਅਹਂ વਿਚਾਰੇਮੀ’ਤਿ ; ਅਨਗਾਰਿਕੋਪਿ ਏਕਚ੍ਚੋ ਕਤ੍ਥਚਿ ਜੇਟ੍ਠਕੋ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਸ ‘ਅવਸੇਸਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਮਯ੍ਹਂ ਓવਾਦੇ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਅਹਂ ਜੇਟ੍ਠਕੋ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਯਸਮਦੋ ਨਾਮ।

    Heṭṭhā parivāraggahaṇena yaso gahitova hoti. Imasmiṃ pana ṭhāne upaṭṭhākamado nāma gahito. So agārikenapi anagārikenapi dīpetabbo. Agāriko hi ekacco aṭṭhārasasu seṇīsu ekissā jeṭṭhako hoti, tassa ‘avasese purise ahaṃ paṭṭhapemi, ahaṃ vicāremī’ti ; anagārikopi ekacco katthaci jeṭṭhako hoti, tassa ‘avasesā bhikkhū mayhaṃ ovāde vattanti, ahaṃ jeṭṭhako’ti majjanavasena uppanno māno yasamado nāma.

    ‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਦੁਸ੍ਸੀਲਾ, ਅਹਂ ਪਨ ਸੀਲવਾ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਸੀਲਮਦੋ ਨਾਮ। ‘ਅવਸੇਸਸਤ੍ਤਾਨਂ ਕੁਕ੍ਕੁਟਸ੍ਸ ਉਦਕਪਾਨਮਤ੍ਤੇਪਿ ਕਾਲੇ ਚਿਤ੍ਤੇਕਗ੍ਗਤਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਹਂ ਪਨ ਉਪਚਾਰਪ੍ਪਨਾਨਂ ਲਾਭੀ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਝਾਨਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Avasesā sattā dussīlā, ahaṃ pana sīlavā’ti majjanavasena uppanno māno sīlamado nāma. ‘Avasesasattānaṃ kukkuṭassa udakapānamattepi kāle cittekaggatā natthi, ahaṃ pana upacārappanānaṃ lābhī’ti majjanavasena uppanno māno jhānamado nāma.

    ‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਨਿਸ੍ਸਿਪ੍ਪਾ, ਅਹਂ ਪਨ ਸਿਪ੍ਪવਾ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਸਿਪ੍ਪਮਦੋ ਨਾਮ। ‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਰਸ੍ਸਾ, ਅਹਂ ਪਨ ਦੀਘੋ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਆਰੋਹਮਦੋ ਨਾਮ। ‘ਅવਸੇਸਾ ਸਤ੍ਤਾ ਰਸ੍ਸਾ વਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਦੀਘਾ વਾ, ਅਹਂ ਨਿਗ੍ਰੋਧਪਰਿਮਣ੍ਡਲੋ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਪਰਿਣਾਹਮਦੋ ਨਾਮ। ‘ਅવਸੇਸਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਰੀਰਸਣ੍ਠਾਨਂ વਿਰੂਪਂ ਬੀਭਚ੍ਛਂ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਮਨਾਪਂ ਪਾਸਾਦਿਕ’ਨ੍ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਸਣ੍ਠਾਨਮਦੋ ਨਾਮ। ‘ਅવਸੇਸਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਰੀਰੇ ਬਹੂ ਦੋਸਾ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਸਰੀਰੇ ਕੇਸਗ੍ਗਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વਜ੍ਜਂ ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਮਜ੍ਜਨવਸੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ ਪਾਰਿਪੂਰਿਮਦੋ ਨਾਮ।

    ‘Avasesā sattā nissippā, ahaṃ pana sippavā’ti majjanavasena uppanno māno sippamado nāma. ‘Avasesā sattā rassā, ahaṃ pana dīgho’ti majjanavasena uppanno māno ārohamado nāma. ‘Avasesā sattā rassā vā honti dīghā vā, ahaṃ nigrodhaparimaṇḍalo’ti majjanavasena uppanno māno pariṇāhamado nāma. ‘Avasesasattānaṃ sarīrasaṇṭhānaṃ virūpaṃ bībhacchaṃ, mayhaṃ pana manāpaṃ pāsādika’nti majjanavasena uppanno māno saṇṭhānamado nāma. ‘Avasesānaṃ sattānaṃ sarīre bahū dosā, mayhaṃ pana sarīre kesaggamattampi vajjaṃ natthī’ti majjanavasena uppanno māno pāripūrimado nāma.

    ੮੪੫. ਇਮਿਨਾ ਏਤ੍ਤਕੇਨ ਠਾਨੇਨ ਸવਤ੍ਥੁਕਂ ਮਾਨਂ ਕਥੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅવਤ੍ਥੁਕਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਮਾਨਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਮਦੋਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਂ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।

    845. Iminā ettakena ṭhānena savatthukaṃ mānaṃ kathetvā idāni avatthukaṃ nibbattitamānameva dassento tattha katamo madotiādimāha. Taṃ uttānatthameva.

    ੮੪੬. ਪਮਾਦਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વੋਸ੍ਸਗ੍ਗੋਤਿ ਇਮੇਸੁ ਏਤ੍ਤਕੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ ਸਤਿਯਾ ਅਨਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ વੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨਂ; ਸਤਿવਿਰਹੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। વੋਸ੍ਸਗ੍ਗਾਨੁਪ੍ਪਦਾਨਨ੍ਤਿ વੋਸ੍ਸਗ੍ਗਸ੍ਸ ਅਨੁਪ੍ਪਦਾਨਂ; ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਿਰਿਯਤਾਤਿ ਏਤੇਸਂ ਦਾਨਾਦੀਨਂ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮਾਨਂ ਭਾવਨਾਯ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਾ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ વਾ ਅਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਰਣવਸੇਨ ਅਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਿਰਿਯਾ। ਸਤਤਭਾવੋ ਸਾਤਚ੍ਚਂ। ਨ ਸਤਤਭਾવੋ ਅਸਾਤਚ੍ਚਂ। ਨ ਸਾਤਚ੍ਚਕਿਰਿਯਤਾ ਅਸਾਤਚ੍ਚਕਿਰਿਯਤਾ। ਅਨਟ੍ਠਿਤਕਰਣਂ ਅਨਟ੍ਠਿਤਕਿਰਿਯਤਾ। ਯਥਾ ਨਾਮ ਕਕਣ੍ਟਕੋ ਥੋਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਥੋਕਂ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਨ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਮੇવ ਯੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਦਾਨਂ વਾ ਦਤ੍વਾ ਪੂਜਂ વਾ ਕਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ વਾ ਸੁਤ੍વਾ ਸਮਣਧਮ੍ਮਂ વਾ ਕਤ੍વਾ ਪੁਨ ਚਿਰਸ੍ਸਂ ਕਰੋਤਿ, ਨ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸਾ ਕਿਰਿਯਾ ਅਨਟ੍ਠਿਤਕਿਰਿਯਤਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਓਲੀਨવੁਤ੍ਤਿਤਾਤਿ ਨਿਰਨ੍ਤਰਕਰਣਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ વਿਪ੍ਫਾਰਸ੍ਸੇવ ਅਭਾવੇਨ ਲੀਨવੁਤ੍ਤਿਤਾ। ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਛਨ੍ਦਤਾਤਿ ਕੁਸਲਕਿਰਿਯਾਯ વੀਰਿਯਛਨ੍ਦਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਭਾવੋ। ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰਤਾਤਿ વੀਰਿਯਧੁਰਸ੍ਸ ਓਰੋਪਨਂ, ਓਸਕ੍ਕਿਤਮਾਨਸਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨਧਿਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਕੁਸਲਕਰਣੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਭਾવੋ। ਅਨਨੁਯੋਗੋਤਿ ਅਨਨੁਯੁਞ੍ਜਨਂ। ਪਮਾਦੋਤਿ ਪਮਜ੍ਜਨਂ। ਯੋ ਏવਰੂਪੋ ਪਮਾਦੋਤਿ ਇਦਂ ਅਤ੍ਥਪਰਿਯਾਯਸ੍ਸ ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਰਿਯਾਯਸ੍ਸ ਚ ਪਰਿਯਨ੍ਤਾਭਾવਤੋ ਆਕਾਰਦਸ੍ਸਨਂ। ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਯ੍વਾਯਂ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਪਮਾਦੋ, ਯੋ ਅਞ੍ਞੋਪਿ ਏવਮਾਕਾਰੋ ਏવਂਜਾਤਿਕੋ ਪਮਾਦੋ ਪਮਜ੍ਜਨਾਕਾਰવਸੇਨ ਪਮਜ੍ਜਨਾ, ਪਮਜ੍ਜਿਤਭਾવવਸੇਨ ਪਮਜ੍ਜਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤੋ – ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਮਾਦੋਤਿ। ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਪਨੇਸ ਪਞ੍ਚਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਸਤਿવੋਸ੍ਸਗ੍ਗਲਕ੍ਖਣੋ, ਤਤ੍ਥੇવ ਸਤਿਯਾ વਿਸ੍ਸਟ੍ਠਾਕਾਰੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    846. Pamādaniddese cittassa vossaggoti imesu ettakesu ṭhānesu satiyā aniggaṇhitvā cittassa vossajjanaṃ; sativirahoti attho. Vossaggānuppadānanti vossaggassa anuppadānaṃ; punappunaṃ vissajjananti attho. Asakkaccakiriyatāti etesaṃ dānādīnaṃ kusaladhammānaṃ bhāvanāya puggalassa vā deyyadhammassa vā asakkaccakaraṇavasena asakkaccakiriyā. Satatabhāvo sātaccaṃ. Na satatabhāvo asātaccaṃ. Na sātaccakiriyatā asātaccakiriyatā. Anaṭṭhitakaraṇaṃ anaṭṭhitakiriyatā. Yathā nāma kakaṇṭako thokaṃ gantvā thokaṃ tiṭṭhati, na nirantaraṃ gacchati, evameva yo puggalo ekadivasaṃ dānaṃ vā datvā pūjaṃ vā katvā dhammaṃ vā sutvā samaṇadhammaṃ vā katvā puna cirassaṃ karoti, na nirantaraṃ pavatteti, tassa sā kiriyā anaṭṭhitakiriyatāti vuccati. Olīnavuttitāti nirantarakaraṇasaṅkhātassa vipphārasseva abhāvena līnavuttitā. Nikkhittachandatāti kusalakiriyāya vīriyachandassa nikkhittabhāvo. Nikkhittadhuratāti vīriyadhurassa oropanaṃ, osakkitamānasatāti attho. Anadhiṭṭhānanti kusalakaraṇe patiṭṭhābhāvo. Ananuyogoti ananuyuñjanaṃ. Pamādoti pamajjanaṃ. Yo evarūpo pamādoti idaṃ atthapariyāyassa byañjanapariyāyassa ca pariyantābhāvato ākāradassanaṃ. Idaṃ vuttaṃ hoti – yvāyaṃ ādito paṭṭhāya dassito pamādo, yo aññopi evamākāro evaṃjātiko pamādo pamajjanākāravasena pamajjanā, pamajjitabhāvavasena pamajjitattanti saṅkhaṃ gato – ayaṃ vuccati pamādoti. Lakkhaṇato panesa pañcasu kāmaguṇesu sativossaggalakkhaṇo, tattheva satiyā vissaṭṭhākāro veditabbo.

    ੮੪੭. ਥਮ੍ਭਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਥਦ੍ਧਟ੍ਠੇਨ ਥਮ੍ਭੋ; ਖਲਿਯਾ ਥਦ੍ਧਸਾਟਕਸ੍ਸ વਿਯ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਥਦ੍ਧਤਾ ਏਤ੍ਥ ਕਥਿਤਾ। ਥਮ੍ਭਨਾਕਾਰੋ ਥਮ੍ਭਨਾ। ਥਮ੍ਭਿਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਥਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ। ਕਕ੍ਖਲ਼ਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਕਕ੍ਖਲ਼ਿਯਂ। ਫਰੁਸਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਫਾਰੁਸਿਯਂ। ਅਭਿવਾਦਨਾਦਿਸਾਮੀਚਿਰਹਾਨਂ ਤਸ੍ਸਾ ਸਾਮੀਚਿਯਾ ਅਕਰਣવਸੇਨ ਉਜੁਮੇવ ਠਪਿਤਚਿਤ੍ਤਭਾવੋ ਉਜੁਚਿਤ੍ਤਤਾ। ਥਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਮੁਦੁਨੋ ਭਾવੋ ਅਮੁਦੁਤਾ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਥਮ੍ਭੋ ਨਾਮ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਗਿਲਿਤਨਙ੍ਗਲਸੀਸੋ વਿਯ ਅਜਗਰੋ, વਾਤਭਰਿਤਾ વਿਯ ਭਸ੍ਤਾ ਚੇਤਿਯਂ વਾ વੁਡ੍ਢਤਰੇ વਾ ਦਿਸ੍વਾ ਓਨਮਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਪਰਿਯਨ੍ਤੇਨੇવ ਚਰਤਿ। ਸ੍વਾਯਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਭਾવਲਕ੍ਖਣੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    847. Thambhaniddese thaddhaṭṭhena thambho; khaliyā thaddhasāṭakassa viya cittassa thaddhatā ettha kathitā. Thambhanākāro thambhanā. Thambhitassa bhāvo thambhitattaṃ. Kakkhaḷassa puggalassa bhāvo kakkhaḷiyaṃ. Pharusassa puggalassa bhāvo phārusiyaṃ. Abhivādanādisāmīcirahānaṃ tassā sāmīciyā akaraṇavasena ujumeva ṭhapitacittabhāvo ujucittatā. Thaddhassa amuduno bhāvo amudutā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ thambho nāma vuccati, yena samannāgato puggalo gilitanaṅgalasīso viya ajagaro, vātabharitā viya bhastā cetiyaṃ vā vuḍḍhatare vā disvā onamituṃ na sakkoti, pariyanteneva carati. Svāyaṃ cittassa uddhumātabhāvalakkhaṇoti veditabbo.

    ੮੪੮. ਸਾਰਮ੍ਭਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸਾਰਮ੍ਭਨવਸੇਨ ਸਾਰਮ੍ਭੋ। ਪਟਿਪ੍ਫਰਿਤ੍વਾ ਸਾਰਮ੍ਭੋ ਪਟਿਸਾਰਮ੍ਭੋ। ਸਾਰਮ੍ਭਨਾਕਾਰੋ ਸਾਰਮ੍ਭਨਾ। ਪਟਿਪ੍ਫਰਿਤ੍વਾ ਸਾਰਮ੍ਭਨਾ ਪਟਿਸਾਰਮ੍ਭਨਾ। ਪਟਿਸਾਰਮ੍ਭਿਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਪਟਿਸਾਰਮ੍ਭਿਤਤ੍ਤਂ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਸਾਰਮ੍ਭੋ ਨਾਮ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸ੍વਾਯਂ ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਕਰਣੁਤ੍ਤਰਿਯਲਕ੍ਖਣੋ ਨਾਮ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਤਦ੍ਦਿਗੁਣਂ ਤਦ੍ਦਿਗੁਣਂ ਕਰੋਤਿ। ਅਗਾਰਿਕੋ ਸਮਾਨੋ ਏਕੇਨੇਕਸ੍ਮਿਂ ਘਰવਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ ਸਜ੍ਜਿਤੇ ਅਪਰੋ ਦ੍વੇ વਤ੍ਥੂਨਿ ਸਜ੍ਜੇਤਿ, ਅਪਰੋ ਚਤ੍ਤਾਰਿ, ਅਪਰੋ ਅਟ੍ਠ, ਅਪਰੋ ਸੋਲ਼ਸ। ਅਨਗਾਰਿਕੋ ਸਮਾਨੋ ਏਕੇਨੇਕਸ੍ਮਿਂ ਨਿਕਾਯੇ ਗਹਿਤੇ, ‘ਨਾਹਂ ਏਤਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਅਪਰੋ ਦ੍વੇ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਅਪਰੋ ਤਯੋ, ਅਪਰੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ, ਅਪਰੋ ਪਞ੍ਚ। ਸਾਰਮ੍ਭવਸੇਨ ਹਿ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ। ਅਕੁਸਲਪਕ੍ਖੋ ਏਸ ਨਿਰਯਗਾਮਿਮਗ੍ਗੋ। ਕੁਸਲਪਕ੍ਖવਸੇਨ ਪਨ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਏਕਂ ਸਲਾਕਭਤ੍ਤਂ ਦੇਨ੍ਤੇ ਦ੍વੇ ਦਾਤੁਂ, ਦ੍વੇ ਦੇਨ੍ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਦਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਾਪਿ ਪਰੇਨ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਨਿਕਾਯੇ ਗਹਿਤੇ, ‘ਦ੍વੇ ਨਿਕਾਯੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਫਾਸੁ ਹੋਤੀ’ਤਿ વਿવਟ੍ਟਪਕ੍ਖੇ ਠਤ੍વਾ ਤਦੁਤ੍ਤਰਿ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ।

    848. Sārambhaniddese sārambhanavasena sārambho. Paṭippharitvā sārambho paṭisārambho. Sārambhanākāro sārambhanā. Paṭippharitvā sārambhanā paṭisārambhanā. Paṭisārambhitassa bhāvo paṭisārambhitattaṃ. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ sārambho nāma vuccati. Svāyaṃ lakkhaṇato karaṇuttariyalakkhaṇo nāma vuccati, yena samannāgato puggalo taddiguṇaṃ taddiguṇaṃ karoti. Agāriko samāno ekenekasmiṃ gharavatthusmiṃ sajjite aparo dve vatthūni sajjeti, aparo cattāri, aparo aṭṭha, aparo soḷasa. Anagāriko samāno ekenekasmiṃ nikāye gahite, ‘nāhaṃ etassa heṭṭhā bhavissāmī’ti aparo dve gaṇhāti, aparo tayo, aparo cattāro, aparo pañca. Sārambhavasena hi gaṇhituṃ na vaṭṭati. Akusalapakkho esa nirayagāmimaggo. Kusalapakkhavasena pana ekasmiṃ ekaṃ salākabhattaṃ dente dve dātuṃ, dve dente cattāri dātuṃ vaṭṭati. Bhikkhunāpi parena ekasmiṃ nikāye gahite, ‘dve nikāye gahetvā sajjhāyantassa me phāsu hotī’ti vivaṭṭapakkhe ṭhatvā taduttari gaṇhituṃ vaṭṭati.

    ੮੪੯. ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਯਥਾ ਅਰਿਯવਂਸਸੁਤ੍ਤੇ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੨੮) ‘ਲਾਮਕਲਾਮਕਟ੍ਠੋ ਇਤਰੀਤਰਟ੍ਠੋ’ ਏવਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਚੀવਰਾਦੀਸੁ ਯਂ ਯਂ ਲਦ੍ਧਂ ਹੋਤਿ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਸ੍ਸ; ਗਿਹਿਨੋ વਾ ਪਨ ਰੂਪਸਦ੍ਦਗਨ੍ਧਰਸਫੋਟ੍ਠਬ੍ਬੇਸੁ ਯਂ ਯਂ ਲਦ੍ਧਂ ਹੋਤਿ, ਤੇਨ ਤੇਨ ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਸ੍ਸ। ਭਿਯ੍ਯੋਕਮ੍ਯਤਾਤਿ વਿਸੇਸਕਾਮਤਾ। ਇਚ੍ਛਨਕવਸੇਨ ਇਚ੍ਛਾ। ਇਚ੍ਛਾવ ਇਚ੍ਛਾਗਤਾ, ਇਚ੍ਛਨਾਕਾਰੋ વਾ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਲਾਭਂ ਅਤਿਚ੍ਚ ਇਚ੍ਛਨਭਾવੋ ਅਤਿਚ੍ਛਤਾ। ਰਾਗੋਤਿਆਦੀਨਿ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥਾਨੇવ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਅਤਿਚ੍ਛਤਾ ਨਾਮ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਾਤਿਪਿ ਏਤਿਸ੍ਸਾ ਏવ ਨਾਮਂ। ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਪਨ ਸਕਲਾਭੇ ਅਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿ ਪਰਲਾਭੇ ਚ ਪਤ੍ਥਨਾ – ਏਤਂ ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਾਲਕ੍ਖਣਂ। ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨਾ ਲਦ੍ਧਂ ਪਣੀਤਮ੍ਪਿ ਲਾਮਕਂ વਿਯ ਖਾਯਤਿ, ਪਰੇਨ ਲਦ੍ਧਂ ਲਾਮਕਮ੍ਪਿ ਪਣੀਤਂ વਿਯ ਖਾਯਤਿ; ਏਕਭਾਜਨੇ ਪਕ੍ਕਯਾਗੁ વਾ ਭਤ੍ਤਂ વਾ ਪੂવੋ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਤ੍ਤੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਲਾਮਕੋ વਿਯ, ਪਰਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤੇ ਪਣੀਤੋ વਿਯ ਖਾਯਤਿ। ਅਯਂ ਪਨ ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਮ੍ਪਿ ਹੋਤਿ ਗਿਹੀਨਮ੍ਪਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾਨਮ੍ਪਿ।

    849. Atricchatāniddese yathā ariyavaṃsasutte (a. ni. 4.28) ‘lāmakalāmakaṭṭho itarītaraṭṭho’ evaṃ aggahetvā cīvarādīsu yaṃ yaṃ laddhaṃ hoti, tena tena asantuṭṭhassa; gihino vā pana rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbesu yaṃ yaṃ laddhaṃ hoti, tena tena asantuṭṭhassa. Bhiyyokamyatāti visesakāmatā. Icchanakavasena icchā. Icchāva icchāgatā, icchanākāro vā. Attano lābhaṃ aticca icchanabhāvo aticchatā. Rāgotiādīni heṭṭhā vuttatthāneva. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ aticchatā nāma vuccati. Atricchatātipi etissā eva nāmaṃ. Lakkhaṇato pana sakalābhe asantuṭṭhi paralābhe ca patthanā – etaṃ atricchatālakkhaṇaṃ. Atricchapuggalassa hi attanā laddhaṃ paṇītampi lāmakaṃ viya khāyati, parena laddhaṃ lāmakampi paṇītaṃ viya khāyati; ekabhājane pakkayāgu vā bhattaṃ vā pūvo vā attano patte pakkhitto lāmako viya, parassa patte paṇīto viya khāyati. Ayaṃ pana atricchatā pabbajitānampi hoti gihīnampi tiracchānagatānampi.

    ਤਤ੍ਰਿਮਾਨਿ વਤ੍ਥੂਨਿ – ਏਕੋ ਕਿਰ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕੋ ਤਿਂਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਪੂવਂ ਭਤ੍ਤਂ ਅਦਾਸਿ । ਸਙ੍ਘਤ੍ਥੇਰੀ ਸਬ੍ਬਭਿਕ੍ਖੂਨੀਨਂ ਪਤ੍ਤੇ ਪੂવਂ ਪਰਿવਤ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਅਤ੍ਤਨਾ ਲਦ੍ਧਮੇવ ਖਾਦਿ। ਬਾਰਾਣਸਿਰਾਜਾਪਿ ‘ਅਙ੍ਗਾਰਪਕ੍ਕਮਂਸਂ ਖਾਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਦੇવਿਂ ਆਦਾਯ ਅਰਞ੍ਞਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਏਕਂ ਕਿਨ੍ਨਰਿਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਦੇવਿਂ ਪਹਾਯ, ਤਸ੍ਸਾਨੁਪਦਂ ਗਤੋ। ਦੇવੀ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਮਪਦਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਞ੍ਚ ਚ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਪਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਰਾਜਾਨਂ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਆਕਾਸੇ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਅਗਮਾਸਿ। ਰੁਕ੍ਖੇ ਅਧਿવਤ੍ਥਾ ਦੇવਤਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Tatrimāni vatthūni – eko kira kuṭumbiko tiṃsa bhikkhuniyo nimantetvā sapūvaṃ bhattaṃ adāsi . Saṅghattherī sabbabhikkhūnīnaṃ patte pūvaṃ parivattāpetvā pacchā attanā laddhameva khādi. Bārāṇasirājāpi ‘aṅgārapakkamaṃsaṃ khādissāmī’ti deviṃ ādāya araññaṃ paviṭṭho ekaṃ kinnariṃ disvā, deviṃ pahāya, tassānupadaṃ gato. Devī nivattitvā assamapadaṃ gantvā kasiṇaparikammaṃ katvā aṭṭha samāpattiyo pañca ca abhiññāyo patvā nisinnā rājānaṃ āgacchantaṃ disvā ākāse uppatitvā agamāsi. Rukkhe adhivatthā devatā imaṃ gāthamāha –

    ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਂ ਅਤਿਲੋਭੇਨ, ਅਤਿਲੋਭਮਦੇਨ ਚ।

    Atricchaṃ atilobhena, atilobhamadena ca;

    ਏવਂ ਹਾਯਤਿ ਅਤ੍ਥਮ੍ਹਾ, ਅਹਂવ ਅਸਿਤਾਭੁਯਾਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੨.੧੬੮)।

    Evaṃ hāyati atthamhā, ahaṃva asitābhuyāti. (jā. 1.2.168);

    ਯਥਾ ਚਨ੍ਦਕਿਨ੍ਨਰਿਂ ਪਤ੍ਥਯਨ੍ਤੋ ਅਸਿਤਾਭੁਯਾ ਰਾਜਧੀਤਾਯ ਹੀਨੋ ਪਰਿਹੀਨੋ, ਏવਂ ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਂ ਅਤਿਲੋਭੇਨ ਅਤ੍ਥਮ੍ਹ ਹਾਯਤਿ ਜੀਯਤੀਤਿ ਦੇવਤਾ ਰਞ੍ਞਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕੇਲ਼ਿਮਕਾਸਿ।

    Yathā candakinnariṃ patthayanto asitābhuyā rājadhītāya hīno parihīno, evaṃ atricchaṃ atilobhena atthamha hāyati jīyatīti devatā raññā saddhiṃ keḷimakāsi.

    ਕਸ੍ਸਪਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇਪਿ ਮਿਤ੍ਤવਿਨ੍ਦਕੋ ਨਾਮ ਸੇਟ੍ਠਿਪੁਤ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ ਮਾਤਰਾ ‘ਤਾਤ, ਅਜ੍ਜ ਉਪੋਸਥਿਕੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਹਾਰੇ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਧਮ੍ਮਸવਨਂ ਸੁਣ, ਸਹਸ੍ਸਂ ਤੇ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਧਨਲੋਭੇਨ ਉਪੋਸਥਙ੍ਗਾਨਿ ਸਮਾਦਾਯ વਿਹਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘ਇਦਂ ਠਾਨਂ ਅਕੁਤੋਭਯ’ਨ੍ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਾਸਨਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ ਨਿਪਨ੍ਨੋ ਸਬ੍ਬਰਤ੍ਤਿਂ ਨਿਦ੍ਦਾਯਿਤ੍વਾ ਘਰਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਮਾਤਾ ਪਾਤੋવ ਯਾਗੁਂ ਪਚਿਤ੍વਾ ਉਪਨਾਮੇਸਿ। ਸੋ ਸਹਸ੍ਸਂ ਗਹੇਤ੍વਾવ ਯਾਗੁਂ ਪਿવਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਧਨਂ ਸਂਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਸੋ ਨਾવਾਯ ਸਮੁਦ੍ਦਂ ਪਕ੍ਖਨ੍ਦਿਤੁਕਾਮੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਮਾਤਾ ‘‘ਤਾਤ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਕੁਲੇ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਕੋਟਿਧਨਂ ਅਤ੍ਥਿ; ਅਲਂ ਗਮਨੇਨਾ’’ਤਿ વਾਰੇਸਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ વਚਨਂ ਅਨਾਦਿਯਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਤਿ ਏવ। ਸਾ ਪੁਰਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਕੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ‘ਅਯਂ ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਰਤੋ ਤਿਟ੍ਠਤੀ’ਤਿ ਪਾਦੇਨ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਪਤਿਤਂ ਮਾਤਰਂ ਅਨ੍ਤਰਂ ਕਤ੍વਾ ਅਗਮਾਸਿ। ਮਾਤਾ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ‘‘ਮਾਦਿਸਾਯ ਮਾਤਰਿ ਏવਰੂਪਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਗਤਸ੍ਸ ਮੇ ਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਸੁਖਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏવਂਸਞ੍ਞੀ ਨਾਮ ਤ੍વਂ ਪੁਤ੍ਤਾਤਿ ਆਹ। ਤਸ੍ਸ ਨਾવਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਗਚ੍ਛਤੋ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਨਾવਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘‘ਅਦ੍ਧਾ ਏਤ੍ਥ ਪਾਪਪੁਰਿਸੋ ਅਤ੍ਥਿ; ਸਲਾਕਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਸਲਾਕਾ ਦੀਯਮਾਨਾ ਤਸ੍ਸੇવ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਉਲ਼ੁਮ੍ਪਂ ਦਤ੍વਾ ਤਂ ਸਮੁਦ੍ਦੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਂਸੁ। ਸੋ ਏਕਂ ਦੀਪਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ વਿਮਾਨਪੇਤੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤੋ ਤਾਹਿ ‘‘ਪੁਰਤੋ ਮਾ ਅਗਮਾਸੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋਪਿ ਤਦ੍ਦਿਗੁਣਂ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਖੁਰਚਕ੍ਕਧਰਂ ਏਕਂ ਪੁਰਿਸਂ ਅਦ੍ਦਸ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਚਕ੍ਕਂ ਪਦੁਮਪੁਪ੍ਫਂ વਿਯ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਆਹ – ‘‘ਅਮ੍ਭੋ, ਇਦਂ ਤਯਾ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਪਦੁਮਂ ਮਯ੍ਹਂ ਦੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਨਯਿਦਂ, ਸਾਮਿ , ਪਦੁਮਂ; ਖੁਰਚਕ੍ਕਂ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ‘‘વਞ੍ਚੇਸਿ ਮਂ ਤ੍વਂ। ਕਿਂ ਮੇ ਪਦੁਮਂ ਨ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਤ੍વਞ੍ਹਿ ਲੋਹਿਤਚਨ੍ਦਨਂ ਲਿਮ੍ਪੇਤ੍વਾ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨਂ ਪਦੁਮਪੁਪ੍ਫਂ ਮਯ੍ਹਂ ਨ ਦਾਤੁਕਾਮੋਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਅਯਮ੍ਪਿ ਮਯਾ ਕਤਸਦਿਸਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਫਲਂ ਅਨੁਭવਿਤੁਕਾਮੋ’ਤਿ। ਅਥ ਨਂ ‘‘ਹਨ੍ਦ ਰੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕੇ ਚਕ੍ਕਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਲਾਯਿ। ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –

    Kassapabuddhakālepi mittavindako nāma seṭṭhiputto assaddho appasanno mātarā ‘tāta, ajja uposathiko hutvā vihāre sabbarattiṃ dhammasavanaṃ suṇa, sahassaṃ te dassāmī’ti vutte dhanalobhena uposathaṅgāni samādāya vihāraṃ gantvā ‘idaṃ ṭhānaṃ akutobhaya’nti sallakkhetvā dhammāsanassa heṭṭhā nipanno sabbarattiṃ niddāyitvā gharaṃ agamāsi. Mātā pātova yāguṃ pacitvā upanāmesi. So sahassaṃ gahetvāva yāguṃ pivi. Athassa etadahosi – ‘dhanaṃ saṃharissāmī’ti. So nāvāya samuddaṃ pakkhanditukāmo ahosi. Atha naṃ mātā ‘‘tāta, imasmiṃ kule cattālīsakoṭidhanaṃ atthi; alaṃ gamanenā’’ti vāresi. So tassā vacanaṃ anādiyitvā gacchati eva. Sā purato aṭṭhāsi. Atha naṃ kujjhitvā ‘ayaṃ mayhaṃ purato tiṭṭhatī’ti pādena paharitvā patitaṃ mātaraṃ antaraṃ katvā agamāsi. Mātā uṭṭhahitvā ‘‘mādisāya mātari evarūpaṃ kammaṃ katvā gatassa me gataṭṭhāne sukhaṃ bhavissatī’’ti evaṃsaññī nāma tvaṃ puttāti āha. Tassa nāvaṃ āruyha gacchato sattame divase nāvā aṭṭhāsi. Atha te manussā ‘‘addhā ettha pāpapuriso atthi; salākaṃ dethā’’ti salākā dīyamānā tasseva tikkhattuṃ pāpuṇi. Te tassa uḷumpaṃ datvā taṃ samudde pakkhipiṃsu. So ekaṃ dīpaṃ gantvā vimānapetīhi saddhiṃ sampattiṃ anubhavanto tāhi ‘‘purato mā agamāsī’’ti vuccamānopi taddiguṇaṃ sampattiṃ passanto anupubbena khuracakkadharaṃ ekaṃ purisaṃ addasa. Tassa taṃ cakkaṃ padumapupphaṃ viya upaṭṭhāti. So taṃ āha – ‘‘ambho, idaṃ tayā piḷandhapadumaṃ mayhaṃ dehī’’ti. ‘‘Nayidaṃ, sāmi , padumaṃ; khuracakkaṃ eta’’nti. So ‘‘vañcesi maṃ tvaṃ. Kiṃ me padumaṃ na diṭṭhapubba’’nti vatvā ‘‘tvañhi lohitacandanaṃ limpetvā piḷandhanaṃ padumapupphaṃ mayhaṃ na dātukāmosī’’ti āha. So cintesi – ‘ayampi mayā katasadisaṃ kammaṃ katvā tassa phalaṃ anubhavitukāmo’ti. Atha naṃ ‘‘handa re’’ti vatvā tassa matthake cakkaṃ pakkhipitvā palāyi. Etamatthaṃ viditvā satthā imaṃ gāthamāha –

    ‘‘ਚਤੁਬ੍ਭਿ ਅਟ੍ਠਜ੍ਝਗਮਾ, ਅਟ੍ਠਹਿ ਪਿਚ ਸੋਲ਼ਸ।

    ‘‘Catubbhi aṭṭhajjhagamā, aṭṭhahi pica soḷasa;

    ਸੋਲ਼ਸਾਹਿ ਚ ਬਾਤ੍ਤਿਂਸ, ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਂ ਚਕ੍ਕਮਾਸਦੋ।

    Soḷasāhi ca bāttiṃsa, atricchaṃ cakkamāsado;

    ਇਚ੍ਛਾਹਤਸ੍ਸ ਪੋਸਸ੍ਸ, ਚਕ੍ਕਂ ਭਮਤਿ ਮਤ੍ਥਕੇ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧.੧੦੪)।

    Icchāhatassa posassa, cakkaṃ bhamati matthake’’ti. (jā. 1.1.104);

    ਅਞ੍ਞਤਰੋਪਿ ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛੋ ਅਮਚ੍ਚੋ ਸਕવਿਸਯਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਰવਿਸਯਂ ਪਾવਿਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਪੋਥਿਤੋ ਪਲਾਯਿਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਸ ਤਾਪਸਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਙ੍ਗਾਨਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਨਿਪਜ੍ਜਿ। ਸੋ ਤਾਪਸੇਨ ‘ਕਿਂ ਤੇ ਕਤ’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਇਮਾ ਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ –

    Aññataropi atriccho amacco sakavisayaṃ atikkamitvā paravisayaṃ pāvisi. Tattha pothito palāyitvā ekassa tāpasassa vasanaṭṭhānaṃ pavisitvā uposathaṅgāni adhiṭṭhāya nipajji. So tāpasena ‘kiṃ te kata’nti pucchito imā gāthāyo abhāsi –

    ‘‘ਸਕਂ ਨਿਕੇਤਂ ਅਤਿਹੀਲ਼ਯਾਨੋ,

    ‘‘Sakaṃ niketaṃ atihīḷayāno,

    ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਾ ਮਲ੍ਲਗਾਮਂ ਅਗਚ੍ਛਿਂ।

    Atricchatā mallagāmaṃ agacchiṃ;

    ਤਤੋ ਜਨਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾਨ ਗਾਮਾ,

    Tato janā nikkhamitvāna gāmā,

    ਕੋਦਣ੍ਡਕੇਨ ਪਰਿਪੋਥਯਿਂਸੁ ਮਂ॥

    Kodaṇḍakena paripothayiṃsu maṃ.

    ‘‘ਸੋ ਭਿਨ੍ਨਸੀਸੋ ਰੁਹਿਰਮਕ੍ਖਿਤਙ੍ਗੋ,

    ‘‘So bhinnasīso ruhiramakkhitaṅgo,

    ਪਚ੍ਚਾਗਮਾਸਿਂ ਸਕਂ ਨਿਕੇਤਂ।

    Paccāgamāsiṃ sakaṃ niketaṃ;

    ਤਸ੍ਮਾ ਅਹਂ ਪੋਸਥਂ ਪਾਲਯਾਮਿ,

    Tasmā ahaṃ posathaṃ pālayāmi,

    ਅਤ੍ਰਿਚ੍ਛਤਾ ਮਾ ਪੁਨਰਾਗਮਾਸੀ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧੪.੧੩੮-੧੩੯)।

    Atricchatā mā punarāgamāsī’’ti. (jā. 1.14.138-139);

    ੮੫੦. ਮਹਿਚ੍ਛਤਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ વਤ੍ਥੂਨਿ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਮਹਤੀ વਾਸ੍ਸ ਇਚ੍ਛਾਤਿ ਮਹਿਚ੍ਛੋ, ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਮਹਿਚ੍ਛਤਾ। ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਪਨ ਅਸਨ੍ਤਗੁਣਸਮ੍ਭਾવਨਤਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ ਚ ਪਰਿਭੋਗੇ ਚ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ – ਏਤਂ ਮਹਿਚ੍ਛਤਾਲਕ੍ਖਣਂ। ਮਹਿਚ੍ਛੋ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਯਥਾ ਨਾਮ ਕਚ੍ਛਪੁਟવਾਣਿਜੋ ਪਿਲ਼ਨ੍ਧਨਭਣ੍ਡਕਂ ਹਤ੍ਥੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਚ੍ਛਙ੍ਗੇਪਿ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ‘‘ਅਮ੍ਮਾ, ਅਸੁਕਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਅਸੁਕਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ ਮੁਖੇਨ ਸਂવਿਦਹਤਿ। ਏવਮੇવ ਸੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲਂ વਾ ਗਨ੍ਥਂ વਾ ਧੁਤਗੁਣਂ વਾ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਅਰਞ੍ਞવਾਸਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਸਮ੍ਭਾવੇਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਸਮ੍ਭਾવੇਤ੍વਾ ਚ ਪਨ ਸਕਟੇਹਿਪਿ ਉਪਨੀਤੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ‘ਅਲ’ਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਤਯੋ ਹਿ ਪੂਰੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ – ਅਗ੍ਗਿ ਉਪਾਦਾਨੇਨ, ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਉਦਕੇਨ, ਮਹਿਚ੍ਛੋ ਪਚ੍ਚਯੇਹੀਤਿ।

    850. Mahicchatāniddese mahantāni vatthūni icchati, mahatī vāssa icchāti mahiccho, tassa bhāvo mahicchatā. Lakkhaṇato pana asantaguṇasambhāvanatā paṭiggahaṇe ca paribhoge ca amattaññutā – etaṃ mahicchatālakkhaṇaṃ. Mahiccho hi puggalo yathā nāma kacchapuṭavāṇijo piḷandhanabhaṇḍakaṃ hatthena gahetvā ucchaṅgepi pakkhipitabbayuttakaṃ pakkhipitvā mahājanassa passantasseva ‘‘ammā, asukaṃ gaṇhatha, asukaṃ gaṇhathā’’ti mukhena saṃvidahati. Evameva so appamattakampi attano sīlaṃ vā ganthaṃ vā dhutaguṇaṃ vā antamaso araññavāsamattakampi mahājanassa jānantasseva sambhāvetukāmo hoti, sambhāvetvā ca pana sakaṭehipi upanīte paccaye ‘ala’nti avatvā gaṇhāti. Tayo hi pūretuṃ na sakkā – aggi upādānena, samuddo udakena, mahiccho paccayehīti.

    ਅਗ੍ਗਿਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਸਮੁਦ੍ਦੋ ਚ, ਮਹਿਚ੍ਛੋ ਚਾਪਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ।

    Aggikkhandho samuddo ca, mahiccho cāpi puggalo;

    ਬਹੁਕੇ ਪਚ੍ਚਯੇ ਦੇਨ੍ਤੇ, ਤਯੋ ਪੇਤੇ ਨ ਪੂਰਯੇ॥

    Bahuke paccaye dente, tayo pete na pūraye.

    ਮਹਿਚ੍ਛਪੁਗ੍ਗਲੋ ਹਿ વਿਜਾਤਮਾਤੁਯਾਪਿ ਮਨਂ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ, ਪਗੇવ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾਨਂ।

    Mahicchapuggalo hi vijātamātuyāpi manaṃ gaṇhituṃ na sakkoti, pageva upaṭṭhākānaṃ.

    ਤਤ੍ਰਿਮਾਨਿ વਤ੍ਥੂਨਿ – ਏਕੋ ਕਿਰ ਦਹਰਭਿਕ੍ਖੁ ਪਿਟ੍ਠਪੂવੇ ਪਿਯਾਯਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ વੀਮਂਸਮਾਨਾ ‘ਸਚੇ ਮੇ ਪੁਤ੍ਤੋ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ ਮਤ੍ਤਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਸਕਲਮ੍ਪਿ ਨਂ ਤੇਮਾਸਂ ਪੂવੇਹੇવ ਉਪਟ੍ਠਹਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વਸ੍ਸੂਪਨਾਯਿਕਦਿવਸੇ ਪਰਿવੀਮਂਸਮਾਨਾ ਪਠਮਂ ਏਕਂ ਪੂવਂ ਅਦਾਸਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤੇ ਦੁਤਿਯਂ, ਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ ਨਿਟ੍ਠਿਤੇ ਤਤਿਯਂ। ਦਹਰੋ ‘ਅਲ’ਨ੍ਤਿ ਅવਤ੍વਾ ਖਾਦਿਯੇવ। ਮਾਤਾ ਤਸ੍ਸ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘ਅਜ੍ਜੇવ ਮੇ ਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸਕਲਤੇਮਾਸਸ੍ਸ ਪੂવਾ ਖਾਦਿਤਾ’ਤਿ ਦੁਤਿਯਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਏਕਪੂવਮ੍ਪਿ ਨ ਅਦਾਸਿ।

    Tatrimāni vatthūni – eko kira daharabhikkhu piṭṭhapūve piyāyati. Athassa mātā paṭipattiṃ vīmaṃsamānā ‘sace me putto paṭiggahaṇe mattaṃ jānāti, sakalampi naṃ temāsaṃ pūveheva upaṭṭhahissāmī’ti vassūpanāyikadivase parivīmaṃsamānā paṭhamaṃ ekaṃ pūvaṃ adāsi, tasmiṃ niṭṭhite dutiyaṃ, tasmimpi niṭṭhite tatiyaṃ. Daharo ‘ala’nti avatvā khādiyeva. Mātā tassa amattaññubhāvaṃ ñatvā ‘ajjeva me puttena sakalatemāsassa pūvā khāditā’ti dutiyadivasato paṭṭhāya ekapūvampi na adāsi.

    ਤਿਸ੍ਸਮਹਾਰਾਜਾਪਿ ਦੇવਸਿਕਂ ਚੇਤਿਯਪਬ੍ਬਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਦਾਨਂ ਦਦਮਾਨੋ ‘ਮਹਾਰਾਜ, ਕਿਂ ਏਕਮੇવ ਠਾਨਂ ਭਜਸਿ? ਕਿਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਦਾਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀ’ਤਿ ਜਾਨਪਦੇਹਿ વੁਤ੍ਤੋ ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ ਅਨੁਰਾਧਪੁਰੇ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਾਪੇਸਿ। ਏਕਭਿਕ੍ਖੁਪਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ ਮਤ੍ਤਂ ਨ ਅਞ੍ਞਾਸਿ। ਏਕਮੇਕੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਖਾਦਨੀਯਭੋਜਨੀਯਂ ਦ੍વੇ ਤਯੋ ਜਨਾ ਉਕ੍ਖਿਪਿਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਦੁਤਿਯਦਿવਸੇ ਚੇਤਿਯਪਬ੍ਬਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਮਨ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਰਾਜਨ੍ਤੇਪੁਰਂ ਆਗਤਕਾਲੇ ‘‘ਪਤ੍ਤਂ ਦੇਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਅਲਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਮਾਣੇਨ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਏਕਭਿਕ੍ਖੁਪਿ ਪਤ੍ਤਂ ਨ ਅਦਾਸਿ। ਸਬ੍ਬੇ ਪਮਾਣਯੁਤ੍ਤਕਮੇવ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਸੁਂ। ਅਥ ਰਾਜਾ ਆਹ – ‘‘ਪਸ੍ਸਥ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਏਕੋਪਿ ਮਤ੍ਤਂ ਨ ਜਾਨਾਤਿ। ਹਿਯ੍ਯੋ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅવਸੇਸਂ ਨਾਹੋਸਿ। ਅਜ੍ਜ ਗਹਿਤਂ ਮਨ੍ਦਂ, ਅવਸੇਸਮੇવ ਬਹੂ’’ਤਿ ਤੇਸਂ ਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਯ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਇਤਰੇਸਞ੍ਚ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾਯ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਅਹੋਸਿ।

    Tissamahārājāpi devasikaṃ cetiyapabbate bhikkhusaṅghassa dānaṃ dadamāno ‘mahārāja, kiṃ ekameva ṭhānaṃ bhajasi? Kiṃ aññattha dātuṃ na vaṭṭatī’ti jānapadehi vutto dutiyadivase anurādhapure mahādānaṃ dāpesi. Ekabhikkhupi paṭiggahaṇe mattaṃ na aññāsi. Ekamekena paṭiggahitaṃ khādanīyabhojanīyaṃ dve tayo janā ukkhipiṃsu. Rājā dutiyadivase cetiyapabbate bhikkhusaṅghaṃ nimantāpetvā rājantepuraṃ āgatakāle ‘‘pattaṃ dethā’’ti āha. ‘‘Alaṃ, mahārāja, attano pamāṇena bhikkhaṃ gaṇhissatī’’ti ekabhikkhupi pattaṃ na adāsi. Sabbe pamāṇayuttakameva paṭiggahesuṃ. Atha rājā āha – ‘‘passatha tumhākaṃ bhikkhūsu ekopi mattaṃ na jānāti. Hiyyo kiñci avasesaṃ nāhosi. Ajja gahitaṃ mandaṃ, avasesameva bahū’’ti tesaṃ mattaññutāya attamano itaresañca amattaññutāya anattamano ahosi.

    ੮੫੧. ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਸਮਾਨੋ ਸਦ੍ਧੋਤਿ ਮਂ ਜਨੋ ਜਾਨਾਤੂਤਿਆਦੀਸੁ ਏવਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਕਿਂ ਕਰੋਤਿ? ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਸਦ੍ਧਾਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ; ਦੁਸ੍ਸੀਲਾਦਯੋ ਸੀਲવਨ੍ਤਾਦੀਨਂ ਆਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿ। ਕਥਂ? ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਤਾવ ਮਹਾਮਹਦਿવਸੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ વਿਹਾਰਂ ਆਗਮਨવੇਲਾਯ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨਿਂ ਆਦਾਯ વਿਹਾਰਂ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਤਿ, ਕਚવਰਂ ਛਡ੍ਡੇਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਚੇਤਿਯਙ੍ਗਣਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਕਚવਰਂ ਛਡ੍ਡੇਤਿ, વਾਲਿਕਂ ਸਮਂ ਕਰੋਤਿ, ਆਸਨਾਨਿ ਧੋવਤਿ, ਬੋਧਿਮ੍ਹਿ ਉਦਕਂ ਸਿਞ੍ਚਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਮਞ੍ਞੇ ਅਞ੍ਞੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વਿਹਾਰਜਗ੍ਗਨਕੋ, ਅਯਮੇવ ਇਮਂ વਿਹਾਰਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਤਿ, ਸਦ੍ਧੋ ਥੇਰੋ’ਤਿ ਗਮਨਕਾਲੇ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਦੁਸ੍ਸੀਲੋਪਿ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾਨਂ ਸਮ੍ਮੁਖੇ વਿਨਯਧਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਤਿ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਮਯਿ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਗੋਣੋ ਉਬ੍ਬਿਗ੍ਗੋ। ਤੇਨ ਧਾવਤਾ ਤਿਣਾਨਿ ਛਿਨ੍ਨਾਨਿ। ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਤਿਣਾਨਿ ਛਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਪਾਣਕਾ ਮੀਯਨ੍ਤਿ। ਖੇਲ਼ਂ ਪਾਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਸਤਿਯਾ ਤਿਣਮਤ੍ਥਕੇ ਪਤਤਿ; ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਕਿਂ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਆવੁਸੋ, ਅਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚ ਅਸਤਿਯਾ ਅਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਮਯ੍ਹਂ ਗਰੁਕਂ વਿਯ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ; ਸੁਟ੍ਠੁ વੀਮਂਸਥਾ’’ਤਿ ਭਣਤਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਯ੍ਯੋ ਏਤ੍ਤਕੇਪਿ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਤਿ! ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਕਿਂ ਨਾਮ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ; ਨਤ੍ਥਿ ਇਮਿਨਾ ਸਦਿਸੋ ਸੀਲવਾਤਿ ਪਸਨ੍ਨਾ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਅਪ੍ਪਸ੍ਸੁਤੋਪਿ ਉਪਟ੍ਠਾਕਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ‘‘ਅਸੁਕੋ ਤਿਪਿਟਕਧਰੋ, ਅਸੁਕੋ ਚਤੁਨਿਕਾਯਿਕੋ ਮਯ੍ਹਂ ਅਨ੍ਤੇવਾਸਿਕੋ, ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਤੇਹਿ ਧਮ੍ਮੋ ਉਗ੍ਗਹਿਤੋ’’ਤਿ વਦਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਅਯ੍ਯੇਨ ਸਦਿਸੋ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਅਸੁਕੇਨ ਚ ਅਸੁਕੇਨ ਚ ਧਮ੍ਮੋ ਉਗ੍ਗਹਿਤੋ’ਤਿ ਪਸਨ੍ਨਾ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ।

    851. Pāpicchatāniddese assaddho samāno saddhoti maṃ jano jānātūtiādīsu evaṃ icchanto kiṃ karoti? Assaddho saddhākāraṃ dasseti; dussīlādayo sīlavantādīnaṃ ākāraṃ dassenti. Kathaṃ? Assaddho tāva mahāmahadivase manussānaṃ vihāraṃ āgamanavelāya sammajjaniṃ ādāya vihāraṃ sammajjati, kacavaraṃ chaḍḍeti, manussehi diṭṭhabhāvaṃ ñatvā cetiyaṅgaṇaṃ gacchati, tatthāpi sammajjitvā kacavaraṃ chaḍḍeti, vālikaṃ samaṃ karoti, āsanāni dhovati, bodhimhi udakaṃ siñcati. Manussā disvā ‘natthi maññe añño bhikkhu vihārajagganako, ayameva imaṃ vihāraṃ paṭijaggati, saddho thero’ti gamanakāle nimantetvā gacchanti. Dussīlopi upaṭṭhākānaṃ sammukhe vinayadharaṃ upasaṅkamitvā pucchati ‘‘bhante, mayi gacchante goṇo ubbiggo. Tena dhāvatā tiṇāni chinnāni. Sammajjantassa me tiṇāni chijjanti. Caṅkamantassa me pāṇakā mīyanti. Kheḷaṃ pātentassa asatiyā tiṇamatthake patati; tattha tattha kiṃ hotī’’ti? ‘‘Anāpatti, āvuso, asañcicca asatiyā ajānantassā’’ti ca vutte ‘‘bhante, mayhaṃ garukaṃ viya upaṭṭhāti; suṭṭhu vīmaṃsathā’’ti bhaṇati. Taṃ sutvā manussā ‘amhākaṃ ayyo ettakepi kukkuccāyati! Aññasmiṃ oḷārike kiṃ nāma karissati; natthi iminā sadiso sīlavāti pasannā sakkāraṃ karonti. Appassutopi upaṭṭhākamajjhe nisinno ‘‘asuko tipiṭakadharo, asuko catunikāyiko mayhaṃ antevāsiko, mama santike tehi dhammo uggahito’’ti vadati. Manussā ‘amhākaṃ ayyena sadiso bahussuto natthi, etassa kira santike asukena ca asukena ca dhammo uggahito’ti pasannā sakkāraṃ karonti.

    ਸਙ੍ਗਣਿਕਾਰਾਮੋਪਿ ਮਹਾਮਹਦਿવਸੇ ਦੀਘਪੀਠਞ੍ਚ ਅਪਸ੍ਸਯਞ੍ਚ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ વਿਹਾਰਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਥੇਰੋ ਕੁਹਿ’’ਨ੍ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ‘‘ਗਣ੍ਠਿਕਪੁਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਗਣ੍ਠਿਕਾ ਏવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਥੇਰੋ ਏવਰੂਪੇ ਕਾਲੇ ਇਧ ਨ ਨਿਸੀਦਤਿ, વਿਹਾਰਪਚ੍ਚਨ੍ਤੇ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨੇ ਦੀਘਚਙ੍ਕਮੇ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਸੋਪਿ ਦਿવਸਭਾਗਂ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਨਲਾਟੇ ਮਕ੍ਕਟਸੁਤ੍ਤਂ ਅਲ੍ਲਿਯਾਪੇਤ੍વਾ ਪੀਠਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਆਗਮ੍ਮ ਪਰਿવੇਣਦ੍વਾਰੇ ਨਿਸੀਦਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘‘ਕਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਗਤਤ੍ਥ? ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨ ਅਦ੍ਦਸਮ੍ਹਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ‘‘ਉਪਾਸਕਾ, ਅਨ੍ਤੋવਿਹਾਰੋ ਆਕਿਣ੍ਣੋ; ਦਹਰਸਾਮਣੇਰਾਨਂ વਿਚਰਣਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥਚਙ੍ਕਮੇ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸੀਦਿਮ੍ਹਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪવਿવਿਤ੍ਤਭਾવਂ ਜਾਨਾਪੇਤਿ।

    Saṅgaṇikārāmopi mahāmahadivase dīghapīṭhañca apassayañca gāhāpetvā vihārapaccante rukkhamūle divāvihāraṃ nisīdati. Manussā āgantvā ‘‘thero kuhi’’nti pucchanti. ‘‘Gaṇṭhikaputtā nāma gaṇṭhikā eva honti. Tena thero evarūpe kāle idha na nisīdati, vihārapaccante divāṭṭhāne dīghacaṅkame viharatī’’ti vadanti. Sopi divasabhāgaṃ vītināmetvā nalāṭe makkaṭasuttaṃ alliyāpetvā pīṭhaṃ gāhāpetvā āgamma pariveṇadvāre nisīdati. Manussā ‘‘kahaṃ, bhante, gatattha? Āgantvā na addasamhā’’ti vadanti. ‘‘Upāsakā, antovihāro ākiṇṇo; daharasāmaṇerānaṃ vicaraṇaṭṭhānametaṃ saṭṭhihatthacaṅkame divāṭṭhāne nisīdimhā’’ti attano pavivittabhāvaṃ jānāpeti.

    ਕੁਸੀਤੋਪਿ ਉਪਟ੍ਠਾਕਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ‘‘ਉਪਾਸਕਾ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਉਕ੍ਕਾਪਾਤੋ ਦਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ વਦਤਿ। ‘‘ਨ ਪਸ੍ਸਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ; ਕਾਯ વੇਲਾਯ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ ਚ ਪੁਟ੍ਠੋ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਚਙ੍ਕਮਨવੇਲਾਯਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਭੂਮਿਚਾਲਸਦ੍ਦਂ ਅਸ੍ਸੁਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ‘‘ਨ ਸੁਣਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ; ਕਾਯ વੇਲਾਯਾ’’ਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ‘‘ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੇ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਆਲਮ੍ਬਨਫਲਕਂ ਅਪਸ੍ਸਾਯ ਠਿਤਕਾਲੇ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਓਭਾਸੋ ਅਹੋਸਿ; ਸੋ વੋ ਦਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ‘‘ਕਾਯ વੇਲਾਯ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਚਙ੍ਕਮਮ੍ਹਾ ਓਤਰਣਕਾਲੇ’’ਤਿ વਦਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਥੇਰੋ ਤੀਸੁਪਿ ਯਾਮੇਸੁ ਚਙ੍ਕਮੇਯੇવ ਹੋਤਿ; ਨਤ੍ਥਿ ਅਯ੍ਯੇਨ ਸਦਿਸੋ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ’ਤਿ ਪਸਨ੍ਨਾ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ।

    Kusītopi upaṭṭhākamajjhe nisinno ‘‘upāsakā, tumhehi ukkāpāto diṭṭho’’ti vadati. ‘‘Na passāma, bhante; kāya velāya ahosī’’ti ca puṭṭho ‘‘amhākaṃ caṅkamanavelāyā’’ti vatvā ‘‘bhūmicālasaddaṃ assutthā’’ti pucchati. ‘‘Na suṇāma, bhante; kāya velāyā’’ti puṭṭho ‘‘majjhimayāme amhākaṃ ālambanaphalakaṃ apassāya ṭhitakāle’’ti vatvā ‘‘mahāobhāso ahosi; so vo diṭṭho’’ti pucchati. ‘‘Kāya velāya, bhante’’ti ca vutte ‘‘mayhaṃ caṅkamamhā otaraṇakāle’’ti vadati. Manussā ‘amhākaṃ thero tīsupi yāmesu caṅkameyeva hoti; natthi ayyena sadiso āraddhavīriyo’ti pasannā sakkāraṃ karonti.

    ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤੀਪਿ ਉਪਟ੍ਠਾਕਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ‘‘ਮਯਾ ਅਸੁਕਕਾਲੇ ਨਾਮ ਦੀਘਨਿਕਾਯੋ ਉਗ੍ਗਹਿਤੋ, ਅਸੁਕਕਾਲੇ ਮਜ੍ਝਿਮੋ, ਸਂਯੁਤ੍ਤਕੋ, ਅਙ੍ਗੁਤ੍ਤਰਿਕੋ; ਅਨ੍ਤਰਾ ਓਲੋਕਨਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਤਟ੍ਠਾਨੇ ਮੁਖਾਰੁਲ਼੍ਹੋવ ਤਨ੍ਤਿ ਆਗਚ੍ਛਤਿ; ਇਮੇ ਪਨਞ੍ਞੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਲ਼ਕਾ વਿਯ ਮੁਖਂ ਫਨ੍ਦਾਪੇਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਦਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਅਯ੍ਯੇਨ ਸਦਿਸੋ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸਤੀ’ਤਿ ਪਸਨ੍ਨਾ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ।

    Muṭṭhassatīpi upaṭṭhākamajjhe nisinno ‘‘mayā asukakāle nāma dīghanikāyo uggahito, asukakāle majjhimo, saṃyuttako, aṅguttariko; antarā olokanaṃ nāma natthi, icchiticchataṭṭhāne mukhāruḷhova tanti āgacchati; ime panaññe bhikkhū eḷakā viya mukhaṃ phandāpentā viharantī’’ti vadati. Manussā ‘natthi ayyena sadiso upaṭṭhitasatī’ti pasannā sakkāraṃ karonti.

    ਅਸਮਾਹਿਤੋਪਿ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾਨਂ ਸਮ੍ਮੁਖੇ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯੇ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ – ‘ਕਸਿਣਂ ਨਾਮ ਕਥਂ ਭਾવੇਤਿ? ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਾਮ ਹੋਤਿ? ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ ਉਪਚਾਰੋ? ਕਿਤ੍ਤਕੇਨ ਅਪ੍ਪਨਾ? ਪਠਮਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਕਤਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ? ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਤਤਿਯਸ੍ਸ ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਸ ਝਾਨਸ੍ਸ ਕਤਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਤੇਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਉਗ੍ਗਹਿਤਾਨੁਰੂਪੇਨ ਕਥਿਤਕਾਲੇ ਸਿਤਂ ਕਤ੍વਾ ‘ਕਿਂ, ਆવੁਸੋ, ਏવਂ ਨ ਹੋਸੀ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘વਟ੍ਟਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭਿਤਂ ਸੂਚੇਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਲਾਭੀ ਅਯ੍ਯੋ’ਤਿ ਪਸਨ੍ਨਾ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ।

    Asamāhitopi upaṭṭhākānaṃ sammukhe aṭṭhakathācariye pañhaṃ pucchati – ‘kasiṇaṃ nāma kathaṃ bhāveti? Kittakena nimittaṃ uppannaṃ nāma hoti? Kittakena upacāro? Kittakena appanā? Paṭhamassa jhānassa kati aṅgāni? Dutiyassa tatiyassa catutthassa jhānassa kati aṅgāni’’ti pucchati. Tehi attano uggahitānurūpena kathitakāle sitaṃ katvā ‘kiṃ, āvuso, evaṃ na hosī’ti vutte ‘vaṭṭati, bhante’ti attano samāpattilābhitaṃ sūceti. Manussā ‘samāpattilābhī ayyo’ti pasannā sakkāraṃ karonti.

    ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੋਪਿ ਉਪਟ੍ਠਾਕਾਨਂ ਮਜ੍ਝੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ‘ਮਜ੍ਝਿਮਨਿਕਾਯੇ ਮੇ ਪਞ੍ਚਤ੍ਤਯਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਹਿਦ੍ਧਿਯਾવ ਮਗ੍ਗੋ ਆਗਤੋ। ਪਰਿਯਤ੍ਤਿ ਨਾਮ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਨ ਦੁਕ੍ਕਰਾ। ਪਰਿਯਤ੍ਤਿવਾવਟੋ ਪਨ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਯਿਮ੍ਹਾ’ਤਿਆਦੀਨਿ વਦਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਹਾਪਞ੍ਞਤਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਏવਂ વਦਨ੍ਤੋ ਪਨਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਪਹਾਰਂ ਦੇਤਿ। ਇਮਿਨਾ ਸਦਿਸੋ ਮਹਾਚੋਰੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਨ ਹਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਧਰੋ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਨ ਮੁਚ੍ਚਤੀਤਿ। ਅਖੀਣਾਸવੋਪਿ ਗਾਮਦਾਰਕੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਅਮ੍ਹੇ ਕਿਂ વਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਰਹਾਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘ਯਾવ ਛੇਕਾ ਗਹਪਤਿਕਾ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਞ੍ਚੇਤੁ’ਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖੀਣਾਸવਭਾવਂ ਦੀਪੇਤਿ।

    Duppaññopi upaṭṭhākānaṃ majjhe nisinno ‘majjhimanikāye me pañcattayaṃ olokentassa sahiddhiyāva maggo āgato. Pariyatti nāma amhākaṃ na dukkarā. Pariyattivāvaṭo pana dukkhato na muccatīti pariyattiṃ vissajjayimhā’tiādīni vadanto attano mahāpaññataṃ dīpeti. Evaṃ vadanto panassa sāsane pahāraṃ deti. Iminā sadiso mahācoro nāma natthi. Na hi pariyattidharo dukkhato na muccatīti. Akhīṇāsavopi gāmadārake disvā ‘tumhākaṃ mātāpitaro amhe kiṃ vadantī’’ti? ‘‘Arahāti vadanti, bhante’’ti. ‘Yāva chekā gahapatikā, na sakkā vañcetu’nti attano khīṇāsavabhāvaṃ dīpeti.

    ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਚੇਤ੍ਥ ਚਾਟਿਅਰਹਨ੍ਤਪਾਰੋਹਅਰਹਨ੍ਤਾਦਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ – ਏਕੋ ਕਿਰ ਕੁਹਕੋ ਅਨ੍ਤੋਗਬ੍ਭੇ ਚਾਟਿਂ ਨਿਖਣਿਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਆਗਮਨਕਾਲੇ ਪવਿਸਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ‘ਕਹਂ ਥੇਰੋ’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ‘ਅਨ੍ਤੋਗਬ੍ਭੇ’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੇ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ વਿਚਿਨਨ੍ਤਾਪਿ ਅਦਿਸ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ‘ਨਤ੍ਥਿ ਥੇਰੋ’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ‘ਅਨ੍ਤੋਗਬ੍ਭੇਯੇવ ਥੇਰੋ’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੇ ਪੁਨ ਪવਿਸਨ੍ਤਿ। ਥੇਰੋ ਚਾਟਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪੀਠੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਤਤੋ ਤੇਹਿ ‘ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਦਿਸ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ, ਕਹਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਗਤਤ੍ਥਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘ਸਮਣਾ ਨਾਮ ਅਤ੍ਤਨੋ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’ਤਿ વਚਨੇਨ ਅਤ੍ਤਨੋ ਖੀਣਾਸવਭਾવਂ ਦੀਪੇਤਿ।

    Aññepi cettha cāṭiarahantapārohaarahantādayo veditabbā – eko kira kuhako antogabbhe cāṭiṃ nikhaṇitvā manussānaṃ āgamanakāle pavisati. Manussā ‘kahaṃ thero’ti pucchanti. ‘Antogabbhe’ti ca vutte pavisitvā vicinantāpi adisvā nikkhamitvā ‘natthi thero’ti vadanti. ‘Antogabbheyeva thero’ti ca vutte puna pavisanti. Thero cāṭito nikkhamitvā pīṭhe nisinno hoti. Tato tehi ‘mayaṃ, bhante, pubbe adisvā nikkhantā, kahaṃ tumhe gatatthā’’ti vutte ‘samaṇā nāma attano icchiticchitaṭṭhānaṃ gacchantī’ti vacanena attano khīṇāsavabhāvaṃ dīpeti.

    ਅਪਰੋਪਿ ਕੁਹਕੋ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਬ੍ਬਤੇ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯਂ વਸਤਿ। ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ ਚ ਪਚ੍ਛਤੋ ਪਪਾਤਟ੍ਠਾਨੇ ਏਕੋ ਕਚ੍ਛਕਰੁਕ੍ਖੋ ਅਤ੍ਥਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਾਰੋਹੋ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਰਭਾਗੇ ਭੂਮਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਗ੍ਗੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਪਾਰੋਹੇਨ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਗਾਮਦ੍વਾਰੇ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤਤੋ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਪਚ੍ਛਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘ਕਤਰੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਆਗਤਤ੍ਥ, ਭਨ੍ਤੇ’ਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ‘ਸਮਣਾਨਂ ਆਗਤਮਗ੍ਗੋ ਨਾਮ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਟ੍ਠਾਨੇਨੇવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀ’ਤਿ વਚਨੇਨ ਖੀਣਾਸવਭਾવਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਕੁਹਕਂ ਏਕੋ વਿਦ੍ਧਕਣ੍ਣੋ ਞਤ੍વਾ ‘ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’ਨ੍ਤਿ ਏਕਦਿવਸਂ ਪਾਰੋਹੇਨ ਓਤਰਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਚ੍ਛਤੋ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੇਨ ਠਪੇਸਿ। ਸੋ ‘ਪਾਰੋਹਤੋ ਓਤਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ‘ਠ’ਨ੍ਤਿ ਪਤਿਤੋ, ਮਤ੍ਤਿਕਾ ਪਤ੍ਤੋ ਭਿਜ੍ਜਿ। ਸੋ ‘ਞਾਤੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਲਾਯਿ। ਪਾਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾ। ਲਕ੍ਖਣਤੋ ਪਨ ਅਸਨ੍ਤਗੁਣਸਮ੍ਭਾવਨਤਾ, ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ ਚ ਅਮਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ; ਏਤਂ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।

    Aparopi kuhako ekasmiṃ pabbate paṇṇasālāyaṃ vasati. Paṇṇasālāya ca pacchato papātaṭṭhāne eko kacchakarukkho atthi. Tassa pāroho gantvā parabhāge bhūmiyaṃ patiṭṭhito. Manussā maggenāgantvā nimantenti. So pattacīvaramādāya pārohena otaritvā gāmadvāre attānaṃ dasseti. Tato manussehi pacchā āgantvā ‘katarena maggena āgatattha, bhante’ti puṭṭho ‘samaṇānaṃ āgatamaggo nāma pucchituṃ na vaṭṭati, attano icchiticchitaṭṭhāneneva āgacchantī’ti vacanena khīṇāsavabhāvaṃ dīpeti. Taṃ pana kuhakaṃ eko viddhakaṇṇo ñatvā ‘pariggahessāmi na’nti ekadivasaṃ pārohena otarantaṃ disvā pacchato chinditvā appamattakena ṭhapesi. So ‘pārohato otarissāmī’ti ‘ṭha’nti patito, mattikā patto bhijji. So ‘ñātomhī’ti nikkhamitvā palāyi. Pāpicchassa bhāvo pāpicchatā. Lakkhaṇato pana asantaguṇasambhāvanatā, paṭiggahaṇe ca amattaññutā; etaṃ pāpicchatālakkhaṇanti veditabbaṃ.

    ੮੫੨. ਸਿਙ੍ਗਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વਿਜ੍ਝਨਟ੍ਠੇਨ ਸਿਙ੍ਗਂ; ਨਾਗਰਿਕਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸਸਿਙ੍ਗਸ੍ਸੇਤਂ ਨਾਮਂ। ਸਿਙ੍ਗਾਰਭਾવੋ ਸਿਙ੍ਗਾਰਤਾ, ਸਿਙ੍ਗਾਰਕਰਣਾਕਾਰੋ વਾ। ਚਤੁਰਭਾવੋ ਚਤੁਰਤਾ। ਤਥਾ ਚਾਤੁਰਿਯਂ। ਪਰਿਕ੍ਖਤਭਾવੋ ਪਰਿਕ੍ਖਤਤਾ; ਪਰਿਖਣਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਸ੍ਸੇવ ਦਲ਼੍ਹਸਿਙ੍ਗਾਰਭਾવਸ੍ਸੇਤਂ ਨਾਮਂ । ਇਤਰਂ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਪਦੇਹਿ ਕਿਲੇਸਸਿਙ੍ਗਾਰਤਾવ ਕਥਿਤਾ।

    852. Siṅganiddese vijjhanaṭṭhena siṅgaṃ; nāgarikabhāvasaṅkhātassa kilesasiṅgassetaṃ nāmaṃ. Siṅgārabhāvo siṅgāratā, siṅgārakaraṇākāro vā. Caturabhāvo caturatā. Tathā cāturiyaṃ. Parikkhatabhāvo parikkhatatā; parikhaṇitvā ṭhapitasseva daḷhasiṅgārabhāvassetaṃ nāmaṃ . Itaraṃ tasseva vevacanaṃ. Evaṃ sabbehipi padehi kilesasiṅgāratāva kathitā.

    ੮੫੩. ਤਿਨ੍ਤਿਣਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਤਿਨ੍ਤਿਣਨ੍ਤਿ ਖੀਯਨਂ। ਤਿਨ੍ਤਿਣਾਯਨਾਕਾਰੋ ਤਿਨ੍ਤਿਣਾਯਨਾ। ਤਿਨ੍ਤਿਣੇਨ ਅਯਿਤਸ੍ਸ ਤਿਨ੍ਤਿਣਸਮਙ੍ਗਿਨੋ ਭਾવੋ ਤਿਨ੍ਤਿਣਾਯਿਤਤ੍ਤਂ। ਲੋਲੁਪਭਾવੋ ਲੋਲੁਪ੍ਪਂ। ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ ਆਕਾਰਭਾવਨਿਦ੍ਦੇਸਾ। ਪੁਚ੍ਛਞ੍ਜਿਕਤਾਤਿ ਲਾਭਲਭਨਕਟ੍ਠਾਨੇ વੇਧਨਾਕਮ੍ਪਨਾ ਨੀਚવੁਤ੍ਤਿਤਾ। ਸਾਧੁਕਮ੍ਯਤਾਤਿ ਪਣੀਤਪਣੀਤਾਨਂ ਪਤ੍ਥਨਾ। ਏવਂ ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਪਦੇਹਿ ਸੁવਾਨਦੋਣਿਯਂ ਕਞ੍ਜਿਯਂ ਪਿવਨਕਸੁਨਖਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਂ ਸੁਨਖਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭੁਭੁਕ੍ਕਰਣਂ વਿਯ ‘ਤવ ਸਨ੍ਤਕਂ, ਮਮ ਸਨ੍ਤਕ’ਨ੍ਤਿ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਖੀਯਨਾਕਾਰੋ ਕਥਿਤੋ।

    853. Tintiṇaniddese tintiṇanti khīyanaṃ. Tintiṇāyanākāro tintiṇāyanā. Tintiṇena ayitassa tintiṇasamaṅgino bhāvo tintiṇāyitattaṃ. Lolupabhāvo loluppaṃ. Itare dve ākārabhāvaniddesā. Pucchañjikatāti lābhalabhanakaṭṭhāne vedhanākampanā nīcavuttitā. Sādhukamyatāti paṇītapaṇītānaṃ patthanā. Evaṃ sabbehipi padehi suvānadoṇiyaṃ kañjiyaṃ pivanakasunakhassa aññaṃ sunakhaṃ disvā bhubhukkaraṇaṃ viya ‘tava santakaṃ, mama santaka’nti kilesavasena khīyanākāro kathito.

    ੮੫੪. ਚਾਪਲ੍ਯਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਆਕੋਟਿਤਪਚ੍ਚਾਕੋਟਿਤਭਾવਾਦੀਹਿ ਚੀવਰਸ੍ਸ ਮਣ੍ਡਨਾ ਚੀવਰਮਣ੍ਡਨਾ। ਮਣਿવਣ੍ਣਚ੍ਛવਿਕਰਣਾਦੀਹਿ ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਣ੍ਡਨਾ ਪਤ੍ਤਮਣ੍ਡਨਾ। ਚਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮਾਦੀਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲਿਕਸੇਨਾਸਨਸ੍ਸ ਮਣ੍ਡਨਾ ਸੇਨਾਸਨਮਣ੍ਡਨਾ। ਇਮਸ੍ਸ વਾ ਪੂਤਿਕਾਯਸ੍ਸਾਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਮਨੁਸ੍ਸਸਰੀਰਸ੍ਸ। ਯਥਾ ਹਿ ਤਦਹੁਜਾਤੋਪਿ ਸਿਙ੍ਗਾਲੋ ਜਰਸਿਙ੍ਗਾਲੋਤ੍વੇવ ਊਰੁਪ੍ਪਮਾਣਾਪਿ ਚ ਗਲ਼ੋਚਿਲਤਾ ਪੂਤਿਲਤਾਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਏવਂ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋਪਿ ਮਨੁਸ੍ਸਕਾਯੋ ਪੂਤਿਕਾਯੋਤ੍વੇવ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਰਨ੍ਤਰਾ ਰਤ੍ਤવਣ੍ਣਪਣ੍ਡੁવਣ੍ਣਾਦੀਹਿ ਨਿવਾਸਨਪਾਰੁਪਨਾਦੀਹਿ ਸਜ੍ਜਨਾ ਮਣ੍ਡਨਾ ਨਾਮ। ਬਾਹਿਰਾਨਂ વਾ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਨ੍ਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਸੇਸਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਂ; ਅਥવਾ ਯਾ ਏਸਾ ਚੀવਰਮਣ੍ਡਨਾ ਪਤ੍ਤਮਣ੍ਡਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਸਾ ਤੇਹਿ વਾ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਹਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਮਣ੍ਡਨਾ ਤੇਸਂ વਾ ਬਾਹਿਰਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਂ ਮਣ੍ਡੇਤ੍વਾ ਠਪਨવਸੇਨ ਮਣ੍ਡਨਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਮਣ੍ਡਨਾ વਿਭੂਸਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਊਨਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਪੂਰਣવਸੇਨ ਮਣ੍ਡਨਾ, ਛવਿਰਾਗਾਦਿવਸੇਨ વਿਭੂਸਨਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਕੇਲ਼ਨਾਤਿ ਕੀਲ਼ਨਾ। ਪਰਿਕੇਲ਼ਨਾਤਿ ਪਰਿਕੀਲ਼ਨਾ। ਗਿਦ੍ਧਿਕਤਾਤਿ ਗੇਧਯੁਤ੍ਤਤਾ। ਗਿਦ੍ਧਿਕਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ। ਚਪਲਭਾવੋ ਚਪਲਤਾ। ਤਥਾ ਚਾਪਲ੍ਯਂ। ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਇਦਂ ਚਾਪਲ੍ਯਂ ਨਾਮ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ વਸ੍ਸਸਤਿਕੋਪਿ ਸਮਾਨੋ ਤਦਹੁਜਾਤਦਾਰਕੋ વਿਯ ਹੋਤਿ।

    854. Cāpalyaniddese ākoṭitapaccākoṭitabhāvādīhi cīvarassa maṇḍanā cīvaramaṇḍanā. Maṇivaṇṇacchavikaraṇādīhi pattassa maṇḍanā pattamaṇḍanā. Cittakammādīhi puggalikasenāsanassa maṇḍanā senāsanamaṇḍanā. Imassa vā pūtikāyassāti imassa manussasarīrassa. Yathā hi tadahujātopi siṅgālo jarasiṅgālotveva ūruppamāṇāpi ca gaḷocilatā pūtilatātveva saṅkhaṃ gacchati, evaṃ suvaṇṇavaṇṇopi manussakāyo pūtikāyotveva vuccati. Tassa antarantarā rattavaṇṇapaṇḍuvaṇṇādīhi nivāsanapārupanādīhi sajjanā maṇḍanā nāma. Bāhirānaṃ vā parikkhārānanti ṭhapetvā pattacīvaraṃ sesaparikkhārānaṃ; athavā yā esā cīvaramaṇḍanā pattamaṇḍanāti vuttā, sā tehi vā parikkhārehi kāyassa maṇḍanā tesaṃ vā bāhiraparikkhārānaṃ maṇḍetvā ṭhapanavasena maṇḍanāti evamettha attho veditabbo. Maṇḍanā vibhūsanāti ettha ūnaṭṭhānassa pūraṇavasena maṇḍanā, chavirāgādivasena vibhūsanāti veditabbā. Keḷanāti kīḷanā. Parikeḷanāti parikīḷanā. Giddhikatāti gedhayuttatā. Giddhikattanti tasseva vevacanaṃ. Capalabhāvo capalatā. Tathā cāpalyaṃ. Idaṃ vuccatīti idaṃ cāpalyaṃ nāma vuccati, yena samannāgato puggalo vassasatikopi samāno tadahujātadārako viya hoti.

    ੮੫੫. ਅਸਭਾਗવੁਤ੍ਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વਿਪ੍ਪਟਿਕੂਲਗ੍ਗਾਹਿਤਾਤਿ ਅਨਨੁਲੋਮਗ੍ਗਾਹਿਤਾ। વਿਪਚ੍ਚਨੀਕਸਾਤਤਾਤਿ વਿਪਚ੍ਚਨੀਕੇਨ ਪਟਿવਿਰੁਦ੍ਧਕਰਣੇਨ ਸੁਖਾਯਨਾ। ਅਨਾਦਰਭਾવੋ ਅਨਾਦਰਿਯਂ। ਤਥਾ ਅਨਾਦਰਿਯਤਾ। ਅਗਾਰવਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਅਗਾਰવਤਾ। ਜੇਟ੍ਠਕਭਾવਸ੍ਸ ਅਕਰਣਂ ਅਪ੍ਪਤਿਸ੍ਸવਤਾ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਯਂ ਅਸਭਾਗવੁਤ੍ਤਿ ਨਾਮ વੁਚ੍ਚਤਿ; વਿਸਭਾਗਜੀવਿਕਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ; ਯਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮਾਤਰਂ ਪਿਤਰਂ વਾ ਗਿਲਾਨਂ ਪਟਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾਪਿ ਨ ਓਲੋਕੇਤਿ; ਪਿਤੁਸਨ੍ਤਕਸ੍ਸ ਕਾਰਣਾ ਮਾਤਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂ, ਮਾਤੁਸਨ੍ਤਕਸ੍ਸ ਕਾਰਣਾ ਪਿਤਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਲਹਂ ਕਰੋਤਿ; વਿਸਭਾਗਜੀવਿਤਂ ਜੀવਤਿ, ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਸਨ੍ਤਕਸ੍ਸ ਕਾਰਣਾ ਜੇਟ੍ਠੇਨ વਾ ਕਨਿਟ੍ਠੇਨ વਾ ਭਾਤਰਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਲਹਂ ਕਰੋਤਿ, ਨਿਲ੍ਲਜ੍ਜવਚਨਂ વਦਤਿ, ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ વਾ ਉਪਜ੍ਝਾਯਸ੍ਸ વਾ વਤ੍ਤਪਟਿવਤ੍ਤਂ ਨ ਕਰੋਤਿ, ਗਿਲਾਨਂ ਨ ਉਪਟ੍ਠਾਤਿ, ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਚੇਤਿਯਦਸ੍ਸਨਟ੍ਠਾਨੇ ਉਚ੍ਚਾਰਂ વਾ ਪਸ੍ਸਾવਂ વਾ ਕਰੋਤਿ, ਖੇਲ਼ਮ੍ਪਿ ਸਿਙ੍ਘਾਣਿਕਮ੍ਪਿ ਛਡ੍ਡੇਤਿ, ਛਤ੍ਤਂ ਧਾਰੇਤਿ, ਉਪਾਹਨਾ ਆਰੁਯ੍ਹ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਬੁਦ੍ਧਸਾવਕੇਸੁ ਨ ਲਜ੍ਜਤਿ, ਸਙ੍ਘੇ ਚਿਤ੍ਤੀਕਾਰਂ ਨ ਕਰੋਤਿ, ਮਾਤਿਮਤ੍ਤਪਿਤਿਮਤ੍ਤਾਦੀਸੁ ਗਰੁਟ੍ਠਾਨੀਯੇਸੁ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਨ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਾਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਸੇવਂ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਾ ਪੇਸਾ ਕਿਰਿਯਾ ਮਾਤਰੀਤਿਆਦੀਸੁਪਿ વਤ੍ਥੂਸੁ ਅਸਭਾਗવੁਤ੍ਤਿਤਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ।

    855. Asabhāgavuttiniddese vippaṭikūlaggāhitāti ananulomaggāhitā. Vipaccanīkasātatāti vipaccanīkena paṭiviruddhakaraṇena sukhāyanā. Anādarabhāvo anādariyaṃ. Tathā anādariyatā. Agāravassa bhāvo agāravatā. Jeṭṭhakabhāvassa akaraṇaṃ appatissavatā. Ayaṃvuccatīti ayaṃ asabhāgavutti nāma vuccati; visabhāgajīvikatāti attho; yāya samannāgato puggalo mātaraṃ pitaraṃ vā gilānaṃ paṭivattitvāpi na oloketi; pitusantakassa kāraṇā mātarā saddhiṃ, mātusantakassa kāraṇā pitarā saddhiṃ kalahaṃ karoti; visabhāgajīvitaṃ jīvati, mātāpitūnaṃ santakassa kāraṇā jeṭṭhena vā kaniṭṭhena vā bhātarā saddhiṃ kalahaṃ karoti, nillajjavacanaṃ vadati, ācariyassa vā upajjhāyassa vā vattapaṭivattaṃ na karoti, gilānaṃ na upaṭṭhāti, buddhassa bhagavato cetiyadassanaṭṭhāne uccāraṃ vā passāvaṃ vā karoti, kheḷampi siṅghāṇikampi chaḍḍeti, chattaṃ dhāreti, upāhanā āruyha gacchati, buddhasāvakesu na lajjati, saṅghe cittīkāraṃ na karoti, mātimattapitimattādīsu garuṭṭhānīyesu hirottappaṃ na paccupaṭṭhāpeti. Tassevaṃ pavattamānassa sabbā pesā kiriyā mātarītiādīsupi vatthūsu asabhāgavuttitā nāma hoti.

    ੮੫੬. ਅਰਤਿਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਪਨ੍ਤੇਸੂਤਿ ਦੂਰੇਸੁ વਿવਿਤ੍ਤੇਸੁ વਾ। ਅਧਿਕੁਸਲੇਸੂਤਿ ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਧਮ੍ਮੇਸੁ। ਅਰਤੀਤਿ ਰਤਿਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ। ਅਰਤਿਤਾਤਿ ਅਰਮਣਾਕਾਰੋ। ਅਨਭਿਰਤੀਤਿ ਅਨਭਿਰਤਭਾવੋ। ਅਨਭਿਰਮਣਾਤਿ ਅਨਭਿਰਮਣਾਕਾਰੋ। ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਿਤਾਤਿ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਨਾਕਾਰੋ। ਪਰਿਤਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਨવਸੇਨੇવ ਪਰਿਤਸ੍ਸਨਾ।

    856. Aratiniddese pantesūti dūresu vivittesu vā. Adhikusalesūti samathavipassanādhammesu. Aratīti ratipaṭikkhepo. Aratitāti aramaṇākāro. Anabhiratīti anabhiratabhāvo. Anabhiramaṇāti anabhiramaṇākāro. Ukkaṇṭhitāti ukkaṇṭhanākāro. Paritassitāti ukkaṇṭhanavaseneva paritassanā.

    ੮੫੭. ਤਨ੍ਦੀਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਤਨ੍ਦੀਤਿ ਜਾਤਿਆਲਸਿਯਂ। ਤਨ੍ਦਿਯਨਾਤਿ ਤਨ੍ਦਿਯਨਾਕਾਰੋ। ਤਨ੍ਦਿਮਨਕਤਾਤਿ ਤਨ੍ਦਿਯਾ ਅਭਿਭੂਤਚਿਤ੍ਤਤਾ। ਅਲਸਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਆਲਸ੍ਯਂ। ਆਲਸ੍ਯਾਯਨਾਕਾਰੋ ਆਲਸ੍ਯਾਯਨਾ। ਅਲਸ੍ਯਾਯਿਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਆਲਸ੍ਯਾਯਿਤਤ੍ਤਂ। ਇਤਿ ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਇਮੇਹਿ ਪਦੇਹਿ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਕਾਯਾਲਸਿਯਂ ਕਥਿਤਂ।

    857. Tandīniddese tandīti jātiālasiyaṃ. Tandiyanāti tandiyanākāro. Tandimanakatāti tandiyā abhibhūtacittatā. Alasassa bhāvo ālasyaṃ. Ālasyāyanākāro ālasyāyanā. Alasyāyitassa bhāvo ālasyāyitattaṃ. Iti sabbehipi imehi padehi kilesavasena kāyālasiyaṃ kathitaṃ.

    ੮੫੮. વਿਜਮ੍ਭਿਤਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਜਮ੍ਭਨਾਤਿ ਫਨ੍ਦਨਾ। ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਜਮ੍ਭਨਾ વਿਜਮ੍ਭਨਾ। ਆਨਮਨਾਤਿ ਪੁਰਤੋ ਨਮਨਾ। વਿਨਮਨਾਤਿ ਪਚ੍ਛਤੋ ਨਮਨਾ। ਸਨ੍ਨਮਨਾਤਿ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਨਮਨਾ। ਪਣਮਨਾਤਿ ਯਥਾ ਹਿ ਤਨ੍ਤਤੋ ਉਟ੍ਠਿਤਪੇਸਕਾਰੋ ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਜੁਕਂ ਕਾਯਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤਿ, ਏવਂ ਕਾਯਸ੍ਸ ਉਦ੍ਧਂ ਠਪਨਾ। ਬ੍ਯਾਧਿਯਕਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਬ੍ਯਾਧਿਤਾ। ਇਤਿ ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਇਮੇਹਿ ਪਦੇਹਿ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਕਾਯਫਨ੍ਦਨਮੇવ ਕਥਿਤਂ।

    858. Vijambhitāniddese jambhanāti phandanā. Punappunaṃ jambhanā vijambhanā. Ānamanāti purato namanā. Vinamanāti pacchato namanā. Sannamanāti samantato namanā. Paṇamanāti yathā hi tantato uṭṭhitapesakāro kismiñcideva gahetvā ujukaṃ kāyaṃ ussāpeti, evaṃ kāyassa uddhaṃ ṭhapanā. Byādhiyakanti uppannabyādhitā. Iti sabbehipi imehi padehi kilesavasena kāyaphandanameva kathitaṃ.

    ੮੫੯. ਭਤ੍ਤਸਮ੍ਮਦਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਭੁਤ੍ਤਾવਿਸ੍ਸਾਤਿ ਭੁਤ੍ਤવਤੋ। ਭਤ੍ਤਮੁਚ੍ਛਾਤਿ ਭਤ੍ਤਗੇਲਞ੍ਞਂ; ਬਲવਭਤ੍ਤੇਨ ਹਿ ਮੁਚ੍ਛਾਪਤ੍ਤੋ વਿਯ ਹੋਤਿ। ਭਤ੍ਤਕਿਲਮਥੋਤਿ ਭਤ੍ਤੇਨ ਕਿਲਨ੍ਤਭਾવੋ। ਭਤ੍ਤਪਰਿਲ਼ਾਹੋਤਿ ਭਤ੍ਤਦਰਥੋ। ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਸਮਯੇ ਪਰਿਲ਼ਾਹੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਉਪਹਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਕਾਯੋ ਜੀਰਤਿ। ਕਾਯਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਭਤ੍ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕਾਯਸ੍ਸ ਅਕਮ੍ਮਞ੍ਞਤਾ।

    859. Bhattasammadaniddese bhuttāvissāti bhuttavato. Bhattamucchāti bhattagelaññaṃ; balavabhattena hi mucchāpatto viya hoti. Bhattakilamathoti bhattena kilantabhāvo. Bhattapariḷāhoti bhattadaratho. Tasmiñhi samaye pariḷāhuppattiyā upahatindriyo hoti, kāyo jīrati. Kāyaduṭṭhullanti bhattaṃ nissāya kāyassa akammaññatā.

    ੮੬੦. ਚੇਤਸੋ ਲੀਨਤ੍ਤਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਧਮ੍ਮਸਙ੍ਗਹਟ੍ਠਕਥਾਯਂ વੁਤ੍ਤਤ੍ਥੋਯੇવ। ਇਮੇਹਿ ਪਨ ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਪਦੇਹਿ ਕਿਲੇਸવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਗਿਲਾਨਾਕਾਰੋ ਕਥਿਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    860. Cetaso līnattaniddeso heṭṭhā dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ vuttatthoyeva. Imehi pana sabbehipi padehi kilesavasena cittassa gilānākāro kathitoti veditabbo.

    ੮੬੧. ਕੁਹਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸਾਤਿ ਲਾਭਞ੍ਚ ਸਕ੍ਕਾਰਞ੍ਚ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਿਤਸ੍ਸ, ਪਤ੍ਥਯਨ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਾਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸਾਤਿ ਅਸਨ੍ਤਗੁਣਦੀਪਨਕਾਮਸ੍ਸ। ਇਚ੍ਛਾਪਕਤਸ੍ਸਾਤਿ ਇਚ੍ਛਾਯ ਅਪਕਤਸ੍ਸ, ਉਪਦ੍ਦੁਤਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।

    861. Kuhanāniddese lābhasakkārasilokasannissitassāti lābhañca sakkārañca kittisaddañca nissitassa, patthayantassāti attho. Pāpicchassāti asantaguṇadīpanakāmassa. Icchāpakatassāti icchāya apakatassa, upaddutassāti attho.

    ਇਤੋ ਪਰਂ ਯਸ੍ਮਾ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨ ਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਨਇਰਿਯਾਪਥਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤવਸੇਨ ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਤਿવਿਧਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੁ ਆਗਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਿવਿਧਮ੍ਪਿ ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ વਾਤਿ ਏવਮਾਦਿ ਆਰਦ੍ਧਂ। ਤਤ੍ਥ ਚੀવਰਾਦੀਹਿ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਸ੍ਸ ਤਦਤ੍ਥਿਕਸ੍ਸੇવ ਸਤੋ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨੇਨ, ਤੇ ਚ ਗਹਪਤਿਕੇ ਅਤ੍ਤਨਿ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤਸਦ੍ਧੇ ਞਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤੇਸਂ ‘ਅਹੋ ਅਯ੍ਯੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ, ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਸੁਲਦ੍ਧਂ વਤ ਨੋ ਅਸ੍ਸ ਸਚੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ ਨਾਨਾવਿਧੇਹਿ ਉਪਾਯੇਹਿ ਪਣੀਤਾਨਿ ਚੀવਰਾਦੀਨਿ ਉਪਨੇਨ੍ਤਾਨਂ ਤਦਨੁਗ੍ਗਹਕਾਮਤਂਯੇવ ਆવਿਕਤ੍વਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇਨ ਚ ਤਤੋ ਪਭੁਤਿ ਅਸੀਤਿਸਕਟਭਾਰੇਹਿ ਉਪਨਾਮਨਹੇਤੁਭੂਤਂ વਿਮ੍ਹਾਪਨਂ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। વੁਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਚੇਤਂ ਮਹਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (ਮਹਾਨਿ॰ ੮੭) –

    Ito paraṃ yasmā paccayapaṭisevana sāmantajappanairiyāpathasannissitavasena mahāniddese tividhaṃ kuhanavatthu āgataṃ, tasmā tividhampi taṃ dassetuṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātena vāti evamādi āraddhaṃ. Tattha cīvarādīhi nimantitassa tadatthikasseva sato pāpicchataṃ nissāya paṭikkhipanena, te ca gahapatike attani suppatiṭṭhitasaddhe ñatvā puna tesaṃ ‘aho ayyo appiccho, na kiñci paṭiggaṇhituṃ icchati, suladdhaṃ vata no assa sace appamattakaṃ kiñci paṭiggaṇheyyā’ti nānāvidhehi upāyehi paṇītāni cīvarādīni upanentānaṃ tadanuggahakāmataṃyeva āvikatvā paṭiggahaṇena ca tato pabhuti asītisakaṭabhārehi upanāmanahetubhūtaṃ vimhāpanaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ. Vuttampi cetaṃ mahāniddese (mahāni. 87) –

    ‘‘ਕਤਮਂ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੁ? ਇਧ ਗਹਪਤਿਕਾ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਹਿ। ਸੋ ਪਾਪਿਚ੍ਛੋ ਇਚ੍ਛਾਪਕਤੋ ਅਤ੍ਥਿਕੋ ਚੀવਰ …ਪੇ॰… ਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਂ ਭਿਯ੍ਯੋਕਮ੍ਯਤਂ ਉਪਾਦਾਯ ਚੀવਰਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤਿ, ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤਿ, ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤਿ, ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਤਿ। ਸੋ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਕਿਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਮਹਗ੍ਘੇਨ ਚੀવਰੇਨ? ਏਤਂ ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ ਯਂ ਸਮਣੋ ਸੁਸਾਨਾ વਾ ਸਙ੍ਕਾਰਕੂਟਾ વਾ ਪਾਪਣਿਕਾ વਾ ਨਨ੍ਤਕਾਨਿ ਉਚ੍ਚਿਨਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘਾਟਿਂ ਕਤ੍વਾ ਧਾਰੇਯ੍ਯ। ਕਿਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਮਹਗ੍ਘੇਨ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤੇਨ? ਏਤਂ ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ ਯਂ ਸਮਣੋ ਉਞ੍ਛਾਚਰਿਯਾਯ ਪਿਣ੍ਡਿਯਾਲੋਪੇਨ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯ। ਕਿਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਮਹਗ੍ਘੇਨ ਸੇਨਾਸਨੇਨ? ਏਤਂ ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ ਯਂ ਸਮਣੋ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਿਕੋ વਾ ਅਸ੍ਸ ਸੋਸਾਨਿਕੋ વਾ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸਿਕੋ વਾ। ਕਿਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਮਹਗ੍ਘੇਨ ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਨ? ਏਤਂ ਸਾਰੁਪ੍ਪਂ ਯਂ ਸਮਣੋ ਪੂਤਿਮੁਤ੍ਤੇਨ વਾ ਹਰੀਤਕੀਖਣ੍ਡੇਨ વਾ ਓਸਧਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਤਦੁਪਾਦਾਯ ਲੂਖਂ ਚੀવਰਂ ਧਾਰੇਤਿ, ਲੂਖਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਤਿ, ਲੂਖਂ ਸੇਨਾਸਨਂ ਪਟਿਸੇવਤਿ, ਲੂਖਂ ਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਪਟਿਸੇવਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਗਹਪਤਿਕਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਸਮਣੋ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛੋ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠੋ ਪવਿવਿਤ੍ਤੋ ਅਸਂਸਟ੍ਠੋ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਧੁਤવਾਦੋ’ਤਿ ਭਿਯ੍ਯੋ ਭਿਯ੍ਯੋ ਨਿਮਨ੍ਤੇਨ੍ਤਿ ਚੀવਰ…ਪੇ॰… ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਹਿ। ਸੋ ਏવਮਾਹ – ‘ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવਾ ਸਦ੍ਧੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਬਹੁਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ – ਸਦ੍ਧਾਯ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવਾ ਸਦ੍ਧੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਬਹੁਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ, ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾਨਂ ਸਮ੍ਮੁਖੀਭਾવਾ ਸਦ੍ਧੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਬਹੁਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ। ਤੁਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚੇવਾਯਂ ਸਦ੍ਧਾ ਅਤ੍ਥਿ, ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੋ ਚ ਸਂવਿਜ੍ਜਤਿ, ਅਹਞ੍ਚ ਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕੋ। ਸਚਾਹਂ ਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਸ੍ਸਾਮਿ, ਏવਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਪੁਞ੍ਞੇਨ ਪਰਿਬਾਹਿਰਾ ਭવਿਸ੍ਸਥ; ਨ ਮਯ੍ਹਂ ਇਮਿਨਾ ਅਤ੍ਥੋ, ਅਪਿਚ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਏવ ਅਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਮੀ’ਤਿ। ਤਦੁਪਾਦਾਯ ਬਹੁਮ੍ਪਿ ਚੀવਰਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਬਹੁਮ੍ਪਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਂ…ਪੇ॰… ਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤਿ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਭਾਕੁਟਿਕਾ ਭਾਕੁਟਿਯਂ ਕੁਹਨਾ ਕੁਹਾਯਨਾ ਕੁਹਿਤਤ੍ਤਂ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂ’’ਤਿ।

    ‘‘Katamaṃ paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu? Idha gahapatikā bhikkhuṃ nimantenti cīvarapiṇḍapātasenāsanagilānapaccayabhesajjaparikkhārehi. So pāpiccho icchāpakato atthiko cīvara …pe… parikkhārānaṃ bhiyyokamyataṃ upādāya cīvaraṃ paccakkhāti, piṇḍapātaṃ paccakkhāti, senāsanaṃ paccakkhāti, gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paccakkhāti. So evamāha – ‘‘kiṃ samaṇassa mahagghena cīvarena? Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo susānā vā saṅkārakūṭā vā pāpaṇikā vā nantakāni uccinitvā saṅghāṭiṃ katvā dhāreyya. Kiṃ samaṇassa mahagghena piṇḍapātena? Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo uñchācariyāya piṇḍiyālopena jīvikaṃ kappeyya. Kiṃ samaṇassa mahagghena senāsanena? Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo rukkhamūliko vā assa sosāniko vā abbhokāsiko vā. Kiṃ samaṇassa mahagghena gilānapaccayabhesajjaparikkhārena? Etaṃ sāruppaṃ yaṃ samaṇo pūtimuttena vā harītakīkhaṇḍena vā osadhaṃ kareyyāti. Tadupādāya lūkhaṃ cīvaraṃ dhāreti, lūkhaṃ piṇḍapātaṃ paribhuñjati, lūkhaṃ senāsanaṃ paṭisevati, lūkhaṃ gilānapaccayabhesajjaparikkhāraṃ paṭisevati. Tamenaṃ gahapatikā evaṃ jānanti – ‘ayaṃ samaṇo appiccho santuṭṭho pavivitto asaṃsaṭṭho āraddhavīriyo dhutavādo’ti bhiyyo bhiyyo nimantenti cīvara…pe… parikkhārehi. So evamāha – ‘tiṇṇaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati – saddhāya sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati, deyyadhammassa…pe… dakkhiṇeyyānaṃ sammukhībhāvā saddho kulaputto bahuṃ puññaṃ pasavati. Tumhākañcevāyaṃ saddhā atthi, deyyadhammo ca saṃvijjati, ahañca paṭiggāhako. Sacāhaṃ na paṭiggahessāmi, evaṃ tumhe puññena paribāhirā bhavissatha; na mayhaṃ iminā attho, apica tumhākaṃ eva anukampāya paṭiggaṇhāmī’ti. Tadupādāya bahumpi cīvaraṃ paṭiggaṇhāti, bahumpi piṇḍapātaṃ…pe… bhesajjaparikkhāraṃ paṭiggaṇhāti. Yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ – idaṃ vuccati paccayapaṭisevanasaṅkhātaṃ kuhanavatthū’’ti.

    ਪਾਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸੇવ ਪਨ ਸਤੋ ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮਾਧਿਗਮਪਰਿਦੀਪਨવਾਚਾਯ ਤਥਾ ਤਥਾ વਿਮ੍ਹਾਪਨਂ ਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਕਤਮਂ ਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੁ ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪਾਪਿਚ੍ਛੋ ਇਚ੍ਛਾਪਕਤੋ ਸਮ੍ਭਾવਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ‘ਏવਂ ਮਂ ਜਨੋ ਸਮ੍ਭਾવੇਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਅਰਿਯਧਮ੍ਮਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸਤਿ – ‘ਯੋ ਏવਰੂਪਂ ਚੀવਰਂ ਧਾਰੇਤਿ, ਸੋ ਸਮਣੋ ਮਹੇਸਕ੍ਖੋ’ਤਿ ਭਣਤਿ; ‘ਯੋ ਏવਰੂਪਂ ਪਤ੍ਤਂ, ਲੋਹਥਾਲਕਂ, ਧਮਕਰਣਂ, ਪਰਿਸਾવਨਂ, ਕੁਞ੍ਚਿਕਂ, ਉਪਾਹਨਂ, ਕਾਯਬਨ੍ਧਨਂ, ਆਯੋਗਂ ਧਾਰੇਤਿ, ਸੋ ਸਮਣੋ ਮਹੇਸਕ੍ਖੋ’ਤਿ ਭਣਤਿ; ‘ਯਸ੍ਸ ਏવਰੂਪੋ ਉਪਜ੍ਝਾਯੋ, ਆਚਰਿਯੋ, ਸਮਾਨੁਪਜ੍ਝਾਯੋ, ਸਮਾਨਾਚਰਿਯਕੋ, ਮਿਤ੍ਤੋ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠੋ, ਸਮ੍ਭਤ੍ਤੋ, ਸਹਾਯੋ; ਯੋ ਏવਰੂਪੇ વਿਹਾਰੇ વਸਤਿ – ਅਡ੍ਢਯੋਗੇ, ਪਾਸਾਦੇ, ਹਮ੍ਮਿਯੇ, ਗੁਹਾਯਂ, ਲੇਣੇ, ਕੁਟਿਯਾ, ਕੂਟਾਗਾਰੇ, ਅਟ੍ਟੇ, ਮਾਲ਼ੇ, ਉਦੋਸਿਤੇ, ਉਦ੍ਦਣ੍ਡੇ, ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਾਲਾਯਂ, ਮਣ੍ਡਪੇ, ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ વਸਤਿ, ਸੋ ਸਮਣੋ ਮਹੇਸਕ੍ਖੋ’ਤਿ ਭਣਤਿ।

    Pāpicchasseva pana sato uttarimanussadhammādhigamaparidīpanavācāya tathā tathā vimhāpanaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ. Yathāha – ‘‘katamaṃ sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthu ? Idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo ‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’ti ariyadhammasannissitaṃ vācaṃ bhāsati – ‘yo evarūpaṃ cīvaraṃ dhāreti, so samaṇo mahesakkho’ti bhaṇati; ‘yo evarūpaṃ pattaṃ, lohathālakaṃ, dhamakaraṇaṃ, parisāvanaṃ, kuñcikaṃ, upāhanaṃ, kāyabandhanaṃ, āyogaṃ dhāreti, so samaṇo mahesakkho’ti bhaṇati; ‘yassa evarūpo upajjhāyo, ācariyo, samānupajjhāyo, samānācariyako, mitto sandiṭṭho, sambhatto, sahāyo; yo evarūpe vihāre vasati – aḍḍhayoge, pāsāde, hammiye, guhāyaṃ, leṇe, kuṭiyā, kūṭāgāre, aṭṭe, māḷe, udosite, uddaṇḍe, upaṭṭhānasālāyaṃ, maṇḍape, rukkhamūle vasati, so samaṇo mahesakkho’ti bhaṇati.

    ‘‘ਅਥ વਾ ਕੋਰਜਿਕਕੋਰਜਿਕੋ ਭਾਕੁਟਿਕਭਾਕੁਟਿਕੋ ਕੁਹਕਕੁਹਕੋ ਲਪਕਲਪਕੋ ਮੁਖਸਮ੍ਭਾવਿਤੋ ‘ਅਯਂ ਸਮਣੋ ਇਮਾਸਂ ਏવਰੂਪਾਨਂ ਸਨ੍ਤਾਨਂ વਿਹਾਰਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਂ ਲਾਭੀ’ਤਿ ਤਾਦਿਸਂ ਗਮ੍ਭੀਰਂ ਗੂਲ਼੍ਹਂ ਨਿਪੁਣਂ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਂ ਸੁਞ੍ਞਤਾਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ ਕਥਂ ਕਥੇਤਿ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਭਾਕੁਟਿਕਾ ਭਾਕੁਟਿਯਂ ਕੁਹਨਾ ਕੁਹਾਯਨਾ ਕੁਹਿਤਤ੍ਤਂ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਨਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂ’’ਤਿ।

    ‘‘Atha vā korajikakorajiko bhākuṭikabhākuṭiko kuhakakuhako lapakalapako mukhasambhāvito ‘ayaṃ samaṇo imāsaṃ evarūpānaṃ santānaṃ vihārasamāpattīnaṃ lābhī’ti tādisaṃ gambhīraṃ gūḷhaṃ nipuṇaṃ paṭicchannaṃ lokuttaraṃ suññatāpaṭisaṃyuttaṃ kathaṃ katheti. Yā evarūpā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ – idaṃ vuccati sāmantajappanasaṅkhātaṃ kuhanavatthū’’ti.

    ਪਾਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸੇવ ਪਨ ਸਤੋ ਸਮ੍ਭਾવਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯਕਤੇਨ ਇਰਿਯਾਪਥੇਨ વਿਮ੍ਹਾਪਨਂ ਇਰਿਯਾਪਥਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾਹ – ‘‘ਕਤਮਂ ਇਰਿਯਾਪਥਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੁ? ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਪਾਪਿਚ੍ਛੋ ਇਚ੍ਛਾਪਕਤੋ ਸਮ੍ਭਾવਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ ‘ਏવਂ ਮਂ ਜਨੋ ਸਮ੍ਭਾવੇਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਗਮਨਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤਿ, ਸਯਨਂ ਸਣ੍ਠਪੇਤਿ, ਪਣਿਧਾਯ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਪਣਿਧਾਯ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਪਣਿਧਾਯ ਨਿਸੀਦਤਿ, ਪਣਿਧਾਯ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਸਮਾਹਿਤੋ વਿਯ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਸਮਾਹਿਤੋ વਿਯ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਨਿਸੀਦਤਿ, ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਤਿ, ਆਪਾਥਕਜ੍ਝਾਯੀવ ਹੋਤਿ। ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਇਰਿਯਾਪਥਸ੍ਸ ਆਠਪਨਾ ਠਪਨਾ ਸਣ੍ਠਪਨਾ ਭਾਕੁਟਿਕਾ ਭਾਕੁਟਿਯਂ ਕੁਹਨਾ ਕੁਹਾਯਨਾ ਕੁਹਿਤਤ੍ਤਂ – ਇਦਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਇਰਿਯਾਪਥਸਙ੍ਖਾਤਂ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂ’’ਤਿ।

    Pāpicchasseva pana sato sambhāvanādhippāyakatena iriyāpathena vimhāpanaṃ iriyāpathasannissitaṃ kuhanavatthūti veditabbaṃ. Yathāha – ‘‘katamaṃ iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthu? Idhekacco pāpiccho icchāpakato sambhāvanādhippāyo ‘evaṃ maṃ jano sambhāvessatī’ti gamanaṃ saṇṭhapeti, sayanaṃ saṇṭhapeti, paṇidhāya gacchati, paṇidhāya tiṭṭhati, paṇidhāya nisīdati, paṇidhāya seyyaṃ kappeti, samāhito viya gacchati, samāhito viya tiṭṭhati, nisīdati, seyyaṃ kappeti, āpāthakajjhāyīva hoti. Yā evarūpā iriyāpathassa āṭhapanā ṭhapanā saṇṭhapanā bhākuṭikā bhākuṭiyaṃ kuhanā kuhāyanā kuhitattaṃ – idaṃ vuccati iriyāpathasaṅkhātaṃ kuhanavatthū’’ti.

    ਤਤ੍ਥ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸੇવਨੇਨ। ਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਿਤੇਨਾਤਿ ਸਮੀਪੇ ਭਣਿਤੇਨ। ਇਰਿਯਾਪਥਸ੍ਸਾਤਿ ਚਤੁਇਰਿਯਾਪਥਸ੍ਸ। ਆਠਪਨਾਤਿ ਆਦਿਠਪਨਾ, ਆਦਰੇਨ વਾ ਠਪਨਾ। ਠਪਨਾਤਿ ਠਪਨਾਕਾਰੋ। ਸਣ੍ਠਪਨਾਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਰਣਾ, ਪਾਸਾਦਿਕਭਾવਕਰਣਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਭਾਕੁਟਿਕਾਤਿ ਪਧਾਨਪੁਰਿਮਟ੍ਠਿਤਭਾવਦਸ੍ਸਨੇਨ ਭਾਕੁਟਿਕਰਣਂ, ਮੁਖਸਙ੍ਕੋਚੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਭਾਕੁਟਿਕਰਣਂ ਸੀਲਮਸ੍ਸਾਤਿ ਭਾਕੁਟਿਕੋ; ਭਾਕੁਟਿਕਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਭਾਕੁਟਿਯਂ। ਕੁਹਨਾਤਿ વਿਮ੍ਹਾਪਨਂ, ਕੁਹਸ੍ਸ ਆਯਨਾ ਕੁਹਾਯਨਾ। ਕੁਹਿਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਕੁਹਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ।

    Tattha paccayapaṭisevanasaṅkhātenāti paccayapaṭisevananti evaṃ saṅkhātena paccayapaṭisevanena. Sāmantajappitenāti samīpe bhaṇitena. Iriyāpathassāti catuiriyāpathassa. Āṭhapanāti ādiṭhapanā, ādarena vā ṭhapanā. Ṭhapanāti ṭhapanākāro. Saṇṭhapanāti abhisaṅkharaṇā, pāsādikabhāvakaraṇanti vuttaṃ hoti. Bhākuṭikāti padhānapurimaṭṭhitabhāvadassanena bhākuṭikaraṇaṃ, mukhasaṅkocoti vuttaṃ hoti. Bhākuṭikaraṇaṃ sīlamassāti bhākuṭiko; bhākuṭikassa bhāvo bhākuṭiyaṃ. Kuhanāti vimhāpanaṃ, kuhassa āyanā kuhāyanā. Kuhitassa bhāvo kuhitattanti.

    ੮੬੨. ਲਪਨਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਆਲਪਨਾਤਿ વਿਹਾਰਂ ਆਗਤਮਨੁਸ੍ਸੇ ਦਿਸ੍વਾ ਕਿਮਤ੍ਥਾਯ ਭੋਨ੍ਤੋ ਆਗਤਾ? ਕਿਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤੁਂ? ਯਦਿ ਏવਂ ਗਚ੍ਛਥ; ਅਹਂ ਪਚ੍ਛਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਾਮੀ’ਤਿ ਏવਂ ਆਦਿਤੋવ ਲਪਨਾ। ਅਥ વਾ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਉਪਨੇਤ੍વਾ ‘ਅਹਂ ਤਿਸ੍ਸੋ, ਮਯਿ ਰਾਜਾ ਪਸਨ੍ਨੋ, ਮਯਿ ਅਸੁਕੋ ਚ ਅਸੁਕੋ ਚ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੋ ਪਸਨ੍ਨੋ’ਤਿ ਏવਂ ਅਤ੍ਤੁਪਨਾਯਿਕਾ ਲਪਨਾ ਆਲਪਨਾ। ਲਪਨਾਤਿ ਪੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸਤੋ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਮੇવ ਲਪਨਂ। ਸਲ੍ਲਪਨਾਤਿ ਗਹਪਤਿਕਾਨਂ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਨੇ ਭੀਤਸ੍ਸ ਓਕਾਸਂ ਦਤ੍વਾ ਸੁਟ੍ਠੁ ਲਪਨਾ। ਉਲ੍ਲਪਨਾਤਿ ‘ਮਹਾਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕੋ, ਮਹਾਨਾવਿਕੋ, ਮਹਾਦਾਨਪਤੀ’ਤਿ ਏવਂ ਉਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾ ਲਪਨਾ। ਸਮੁਲ੍ਲਪਨਾਤਿ ਸਬ੍ਬਤੋਭਾਗੇਨ ਉਦ੍ਧਂ ਕਤ੍વਾ ਲਪਨਾ। ਉਨ੍ਨਹਨਾਤਿ ‘ਉਪਾਸਕਾ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਈਦਿਸੇ ਕਾਲੇ ਦਾਨਂ ਦੇਥ; ਇਦਾਨਿ ਕਿਂ ਨ ਦੇਥਾ’ਤਿ ਏવਂ ਯਾવ ‘ਦਸ੍ਸਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਓਕਾਸਂ ਨ ਲਭਾਮਾ’ਤਿਆਦੀਨਿ વਦਨ੍ਤਿ ਤਾવ ਉਦ੍ਧਂ ਨਹਨਾ, વੇਠਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਥ વਾ ਉਚ੍ਛੁਹਤ੍ਥਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਕੁਤੋ ਆਗਤਾ, ਉਪਾਸਕਾ’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ‘ਉਚ੍ਛੁਖੇਤ੍ਤਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ’ਤਿ। ‘ਕਿਂ ਤਤ੍ਥ ਉਚ੍ਛੁ ਮਧੁਰ’ਨ੍ਤਿ? ‘ਖਾਦਿਤ੍વਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਜਾਨਿਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਨ, ਉਪਾਸਕਾ, ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ‘ਉਚ੍ਛੁਂ ਦੇਥਾ’ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’ਤਿ ਯਾ ਏવਰੂਪਾ ਨਿਬ੍ਬੇਠੇਨ੍ਤਸ੍ਸਾਪਿ વੇਠਨਕਕਥਾ, ਸਾ ਉਨ੍ਨਹਨਾ । ਸਬ੍ਬਤੋਭਾਗੇਨ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਨ੍ਨਹਨਾ ਸਮੁਨ੍ਨਹਨਾ। ਉਕ੍ਕਾਚਨਾਤਿ ‘ਏਤਂ ਕੁਲਂ ਮਂਯੇવ ਜਾਨਾਤਿ, ਸਚੇ ਏਤ੍ਥ ਦੇਯ੍ਯਧਮ੍ਮੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਮਯ੍ਹਮੇવ ਦੇਤੀ’ਤਿ ਏવਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਕਾਚਨਾ ਉਕ੍ਕਾਚਨਾ; ਉਦ੍ਦੀਪਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।

    862. Lapanāniddese ālapanāti vihāraṃ āgatamanusse disvā kimatthāya bhonto āgatā? Kiṃ bhikkhū nimantetuṃ? Yadi evaṃ gacchatha; ahaṃ pacchato bhikkhū gahetvā āgacchāmī’ti evaṃ āditova lapanā. Atha vā attānaṃ upanetvā ‘ahaṃ tisso, mayi rājā pasanno, mayi asuko ca asuko ca rājamahāmatto pasanno’ti evaṃ attupanāyikā lapanā ālapanā. Lapanāti puṭṭhassa sato vuttappakārameva lapanaṃ. Sallapanāti gahapatikānaṃ ukkaṇṭhane bhītassa okāsaṃ datvā suṭṭhu lapanā. Ullapanāti ‘mahākuṭumbiko, mahānāviko, mahādānapatī’ti evaṃ uddhaṃ katvā lapanā. Samullapanāti sabbatobhāgena uddhaṃ katvā lapanā. Unnahanāti ‘upāsakā, pubbe īdise kāle dānaṃ detha; idāni kiṃ na dethā’ti evaṃ yāva ‘dassāma, bhante, okāsaṃ na labhāmā’tiādīni vadanti tāva uddhaṃ nahanā, veṭhanāti vuttaṃ hoti. Atha vā ucchuhatthaṃ disvā ‘kuto āgatā, upāsakā’ti pucchati. ‘Ucchukhettato, bhante’ti. ‘Kiṃ tattha ucchu madhura’nti? ‘Khāditvā, bhante, jānitabba’nti. ‘Na, upāsakā, bhikkhussa ‘ucchuṃ dethā’ti vattuṃ vaṭṭatī’ti yā evarūpā nibbeṭhentassāpi veṭhanakakathā, sā unnahanā . Sabbatobhāgena punappunaṃ unnahanā samunnahanā. Ukkācanāti ‘etaṃ kulaṃ maṃyeva jānāti, sace ettha deyyadhammo uppajjati, mayhameva detī’ti evaṃ ukkhipitvā kācanā ukkācanā; uddīpanāti vuttaṃ hoti.

    ਤੇਲਕਨ੍ਦਰਿਕવਤ੍ਥੁ ਚੇਤ੍ਥ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਦ੍વੇ ਕਿਰ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਕਂ ਗਾਮਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਆਸਨਸਾਲਾਯ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਏਕਂ ਕੁਮਾਰਿਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਕ੍ਕੋਸਿਂਸੁ। ਤਾਯ ਆਗਤਾਯ ਤਤ੍ਰੇਕੋ ਏਕਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਸ੍ਸ ਕੁਮਾਰਿਕਾ’ਤਿ? ‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਉਪਟ੍ਠਾਯਿਕਾਯ ਤੇਲਕਨ੍ਦਰਿਕਾਯ ਧੀਤਾ, ਆવੁਸੋ। ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਮਾਤਾ ਮਯਿ ਗੇਹਂ ਗਤੇ ਸਪ੍ਪਿਂ ਦਦਮਾਨਾ ਘਟੇਨੇવ ਦੇਤਿ, ਅਯਮ੍ਪਿ ਮਾਤਾ વਿਯ ਘਟੇਨੇવ ਦੇਤੀ’ਤਿ ਉਕ੍ਕਾਚੇਤਿ।

    Telakandarikavatthu cettha vattabbaṃ. Dve kira bhikkhū ekaṃ gāmaṃ pavisitvā āsanasālāya nisīditvā ekaṃ kumārikaṃ disvā pakkosiṃsu. Tāya āgatāya tatreko ekaṃ pucchi – ‘ayaṃ, bhante, kassa kumārikā’ti? ‘Amhākaṃ upaṭṭhāyikāya telakandarikāya dhītā, āvuso. Imissā mātā mayi gehaṃ gate sappiṃ dadamānā ghaṭeneva deti, ayampi mātā viya ghaṭeneva detī’ti ukkāceti.

    ਸਬ੍ਬਤੋਭਾਗੇਨ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਕ੍ਕਾਚਨਾ ਸਮੁਕ੍ਕਾਚਨਾ। ਅਨੁਪ੍ਪਿਯਭਾਣਿਤਾਤਿ ਸਚ੍ਚਾਨੁਰੂਪਂ વਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਰੂਪਂ વਾ ਅਨਪਲੋਕੇਤ੍વਾ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਪਿਯਭਣਨਮੇવ। ਚਾਟੁਕਮ੍ਯਤਾਤਿ ਨੀਚવੁਤ੍ਤਿਤਾ; ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਹੇਟ੍ਠਤੋ ਠਪੇਤ੍વਾ વਤ੍ਤਨਂ। ਮੁਗ੍ਗਸੂਪ੍ਯਤਾਤਿ ਮੁਗ੍ਗਸੂਪਸਦਿਸਤਾ। ਯਥਾ ਮੁਗ੍ਗੇਸੁ ਪਚ੍ਚਮਾਨੇਸੁ ਕੋਚਿਦੇવ ਨ ਪਚ੍ਚਤਿ, ਅવਸੇਸਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿ; ਏવਂ ਯਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ વਚਨੇ ਕਿਞ੍ਚਿਦੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਹੋਤਿ, ਸੇਸਂ ਅਲਿਕਂ – ਅਯਂ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਮੁਗ੍ਗਸੂਪ੍ਯੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਮੁਗ੍ਗਸੂਪ੍ਯਤਾ। ਪਾਰਿਭਟਯਤਾਤਿ ਪਾਰਿਭਟਯਭਾવੋ। ਯੋ ਹਿ ਕੁਲਦਾਰਕੇ ਧਾਤੀ વਿਯ ਅਙ੍ਕੇਨ વਾ ਖਨ੍ਧੇਨ વਾ ਪਰਿਭਟਤਿ, ਧਾਰੇਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ; ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਭਟਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮਂ ਪਾਰਿਭਟਯਂ; ਪਾਰਿਭਟਯਸ੍ਸ ਭਾવੋ ਪਾਰਿਭਟਯਤਾਤਿ।

    Sabbatobhāgena punappunaṃ ukkācanā samukkācanā. Anuppiyabhāṇitāti saccānurūpaṃ vā dhammānurūpaṃ vā anapaloketvā punappunaṃ piyabhaṇanameva. Cāṭukamyatāti nīcavuttitā; attānaṃ heṭṭhato ṭhapetvā vattanaṃ. Muggasūpyatāti muggasūpasadisatā. Yathā muggesu paccamānesu kocideva na paccati, avasesā paccanti; evaṃ yassa puggalassa vacane kiñcideva saccaṃ hoti, sesaṃ alikaṃ – ayaṃ puggalo muggasūpyoti vuccati. Tassa bhāvo muggasūpyatā. Pāribhaṭayatāti pāribhaṭayabhāvo. Yo hi kuladārake dhātī viya aṅkena vā khandhena vā paribhaṭati, dhāretīti attho; tassa paribhaṭassa kammaṃ pāribhaṭayaṃ; pāribhaṭayassa bhāvo pāribhaṭayatāti.

    ੮੬੩. ਨੇਮਿਤ੍ਤਿਕਤਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਪਰੇਸਂ ਪਚ੍ਚਯਦਾਨਸਂਯੋਜਨਕਂ ਕਾਯવਚੀਕਮ੍ਮਂ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਰਣਕੋਸਲ੍ਲਂ।

    863. Nemittikatāniddese nimittanti yaṃkiñci paresaṃ paccayadānasaṃyojanakaṃ kāyavacīkammaṃ. Nimittakammanti nimittassa karaṇakosallaṃ.

    ਤਤ੍ਰਿਦਂ વਤ੍ਥੁ – ਏਕੋ ਕਿਰ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ ਉਪਟ੍ਠਾਕਕਮ੍ਮਾਰਸ੍ਸ ਗੇਹਦ੍વਾਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘ਕਿਂ ਭਨ੍ਤੇ’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਚੀવਰਨ੍ਤਰੇਨ ਹਤ੍ਥਂ ਨੀਹਰਿਤ੍વਾ વਾਸਿਪਹਰਣਾਕਾਰਂ ਅਕਾਸਿ। ਕਮ੍ਮਾਰੋ ‘ਸਲ੍ਲਕ੍ਖਿਤਂ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ’ਤਿ વਾਸਿਂ ਕਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਓਭਾਸੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਕਥਾ। ਓਭਾਸਕਮ੍ਮਨ੍ਤਿ વਚ੍ਛਕਪਾਲਕੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਕਿਂ ਇਮੇ વਚ੍ਛਾ ਖੀਰਗੋવਚ੍ਛਾ, ਤਕ੍ਕਗੋવਚ੍ਛਾ’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘ਖੀਰਗੋવਚ੍ਛਾ, ਭਨ੍ਤੇ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ‘ਨ ਖੀਰਗੋવਚ੍ਛਾ, ਯਦਿ ਖੀਰਗੋવਚ੍ਛਾ ਸਿਯੁਂ ਭਿਕ੍ਖੂਪਿ ਖੀਰਂ ਲਭੇਯ੍ਯੁ’ਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਤੇਸਂ ਦਾਰਕਾਨਂ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਨਿવੇਦੇਤ੍વਾ ਖੀਰਦਾਪਨਾਦਿਕਂ ਓਭਾਸਕਰਣਂ। ਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਾਤਿ ਸਮੀਪਂ ਕਤ੍વਾ ਜਪ੍ਪਨਂ।

    Tatridaṃ vatthu – eko kira piṇḍapātiko upaṭṭhākakammārassa gehadvāraṃ gantvā ‘kiṃ bhante’ti pucchito cīvarantarena hatthaṃ nīharitvā vāsipaharaṇākāraṃ akāsi. Kammāro ‘sallakkhitaṃ me, bhante’ti vāsiṃ katvā adāsi. Obhāsoti paccayapaṭisaṃyuttakathā. Obhāsakammanti vacchakapālake disvā ‘kiṃ ime vacchā khīragovacchā, takkagovacchā’ti pucchitvā ‘khīragovacchā, bhante’ti vutte ‘na khīragovacchā, yadi khīragovacchā siyuṃ bhikkhūpi khīraṃ labheyyu’nti evamādinā nayena tesaṃ dārakānaṃ mātāpitūnaṃ nivedetvā khīradāpanādikaṃ obhāsakaraṇaṃ. Sāmantajappāti samīpaṃ katvā jappanaṃ.

    ਜਾਤਕਭਾਣਕવਤ੍ਥੁ ਚੇਤ੍ਥ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਕੋ ਕਿਰ ਜਾਤਕਭਾਣਕਤ੍ਥੇਰੋ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਕਾਮੋ ਉਪਟ੍ਠਾਯਿਕਾਯ ਗੇਹਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਸਾ ਅਦਾਤੁਕਾਮਾ ‘ਤਣ੍ਡੁਲਾ ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਭਣਨ੍ਤੀ ਤਣ੍ਡੁਲੇ ਆਹਰਿਤੁਕਾਮਾ વਿਯ ਪਟਿવਿਸ੍ਸਕਘਰਂ ਗਤਾ। ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਨ੍ਤੋਗਬ੍ਭਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਕવਾਟਕੋਣੇ ਉਚ੍ਛੁਂ, ਭਾਜਨੇ ਗੁਲ਼ਂ, ਪਿਟਕੇ ਲੋਣਮਚ੍ਛਫਾਲਂ, ਕੁਮ੍ਭਿਯਂ ਤਣ੍ਡੁਲੇ, ਘਟੇ ਘਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਘਰਣੀ ‘ਤਣ੍ਡੁਲਂ ਨਾਲਤ੍ਥ’ਨ੍ਤਿ ਆਗਤਾ। ਥੇਰੋ ‘ਉਪਾਸਿਕੇ, ਅਜ੍ਜ ਭਿਕ੍ਖਾ ਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਪਟਿਕਚ੍ਚੇવ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਦ੍ਦਸ’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ‘ਕਿਂ, ਭਨ੍ਤੇ’ਤਿ? ‘ਕવਾਟਕੋਣੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਉਚ੍ਛੁਂ વਿਯ ਸਪ੍ਪਂ ਅਦ੍ਦਸਂ; ‘ਤਂ ਪਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਭਾਜਨੇ ਠਪਿਤਂ ਗੁਲ਼ਪਿਣ੍ਡਂ વਿਯ ਪਾਸਾਣਂ ਲੇਡ੍ਡੁਕੇਨ; ਪਹਟੇਨ ਸਪ੍ਪੇਨ ਕਤਂ, ਪਿਟਕੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਲੋਣਮਚ੍ਛਫਾਲਸਦਿਸਂ, ਫਣਂ; ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਲੇਡ੍ਡੁਂ ਡਂਸਿਤੁਕਾਮਸ੍ਸ, ਕੁਮ੍ਭਿਯਾ ਤਣ੍ਡੁਲਸਦਿਸੇ ਦਨ੍ਤੇ; ਅਥਸ੍ਸ ਕੁਪਿਤਸ੍ਸ, ਘਟੇ ਪਕ੍ਖਿਤ੍ਤਘਤਸਦਿਸਂ, ਮੁਖਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਂ વਿਸਮਿਸ੍ਸਕਂ ਖੇਲ਼’ਨ੍ਤਿ। ਸਾ ‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਮੁਣ੍ਡਕਂ વਞ੍ਚੇਤੁ’ਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਛੁਂ ਦਤ੍વਾ ਓਦਨਂ ਪਚਿਤ੍વਾ ਘਤਗੁਲ਼ਮਚ੍ਛੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਦਾਸੀਤਿ। ਏવਂ ਸਮੀਪਂ ਕਤ੍વਾ ਜਪ੍ਪਨਂ ਸਾਮਨ੍ਤਜਪ੍ਪਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪਰਿਕਥਾਤਿ ਯਥਾ ਤਂ ਲਭਤਿ ਤਥਾ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਕਥਨਂ।

    Jātakabhāṇakavatthu cettha kathetabbaṃ. Eko kira jātakabhāṇakatthero bhuñjitukāmo upaṭṭhāyikāya gehaṃ pavisitvā nisīdi. Sā adātukāmā ‘taṇḍulā natthī’ti bhaṇantī taṇḍule āharitukāmā viya paṭivissakagharaṃ gatā. Bhikkhu antogabbhaṃ pavisitvā olokento kavāṭakoṇe ucchuṃ, bhājane guḷaṃ, piṭake loṇamacchaphālaṃ, kumbhiyaṃ taṇḍule, ghaṭe ghataṃ disvā nikkhamitvā nisīdi. Gharaṇī ‘taṇḍulaṃ nālattha’nti āgatā. Thero ‘upāsike, ajja bhikkhā na sampajjissatī’ti paṭikacceva nimittaṃ addasa’nti āha. ‘Kiṃ, bhante’ti? ‘Kavāṭakoṇe nikkhittaṃ ucchuṃ viya sappaṃ addasaṃ; ‘taṃ paharissāmī’ti olokento bhājane ṭhapitaṃ guḷapiṇḍaṃ viya pāsāṇaṃ leḍḍukena; pahaṭena sappena kataṃ, piṭake nikkhittaloṇamacchaphālasadisaṃ, phaṇaṃ; tassa taṃ leḍḍuṃ ḍaṃsitukāmassa, kumbhiyā taṇḍulasadise dante; athassa kupitassa, ghaṭe pakkhittaghatasadisaṃ, mukhato nikkhamantaṃ visamissakaṃ kheḷa’nti. Sā ‘na sakkā muṇḍakaṃ vañcetu’nti ucchuṃ datvā odanaṃ pacitvā ghataguḷamacchehi saddhiṃ adāsīti. Evaṃ samīpaṃ katvā jappanaṃ sāmantajappāti veditabbaṃ. Parikathāti yathā taṃ labhati tathā parivattetvā parivattetvā kathanaṃ.

    ੮੬੪. ਨਿਪ੍ਪੇਸਿਕਤਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਅਕ੍ਕੋਸਨਾਤਿ ਦਸਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸવਤ੍ਥੂਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸਨਾ। વਮ੍ਭਨਾਤਿ ਪਰਿਭવਿਤ੍વਾ ਕਥਨਂ। ਗਰਹਨਾਤਿ ‘ਅਸ੍ਸਦ੍ਧੋ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਦੋਸਾਰੋਪਨਾ। ਉਕ੍ਖੇਪਨਾਤਿ ‘ਮਾ ਏਤਂ ਏਤ੍ਥ ਕਥੇਥਾ’ਤਿ વਾਚਾਯ ਉਕ੍ਖਿਪਨਂ। ਸਬ੍ਬਤੋਭਾਗੇਨ ਸવਤ੍ਥੁਕਂ ਸਹੇਤੁਕਂ ਕਤ੍વਾ ਉਕ੍ਖੇਪਨਾ ਸਮੁਕ੍ਖੇਪਨਾ। ਅਥવਾ ਅਦੇਨ੍ਤਂ ‘ਅਹੋ ਦਾਨਪਤੀ’ਤਿ ਏવਂ ਉਕ੍ਖਿਪਨਂ ਉਕ੍ਖੇਪਨਾ। ‘ਮਹਾਦਾਨਪਤੀ’ਤਿ ਏવਂ ਸੁਟ੍ਠੁ ਉਕ੍ਖੇਪਨਾ ਸਮੁਕ੍ਖੇਪਨਾ। ਖਿਪਨਾਤਿ ‘ਕਿਂ ਇਮਸ੍ਸ ਜੀવਿਤਂ ਬੀਜਭੋਜਿਨੋ’ਤਿ ਏવਂ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡਨਾ। ਸਙ੍ਖਿਪਨਾਤਿ ‘ਕਿਂ ਇਮਂ ਅਦਾਯਕੋਤਿ ਭਣਥ ਯੋ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪਿ ਨਤ੍ਥੀਤਿ વਚਨਂ ਦੇਤੀ’ਤਿ ਏવਂ ਸੁਟ੍ਠੁਤਰਂ ਉਪ੍ਪਣ੍ਡਨਾ। ਪਾਪਨਾਤਿ ਅਦਾਯਕਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅવਣ੍ਣਸ੍ਸ વਾ ਪਾਪਨਂ। ਸਬ੍ਬਤੋਭਾਗੇਨ ਪਾਪਨਾ ਸਮ੍ਪਾਪਨਾ। ਅવਣ੍ਣਹਾਰਿਕਾਤਿ ‘ਏવਂ ਮੇ ਅવਣ੍ਣਭਯਾਪਿ ਦਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਗੇਹਤੋ ਗੇਹਂ, ਗਾਮਤੋ ਗਾਮਂ, ਜਨਪਦਤੋ ਜਨਪਦਂ ਅવਣ੍ਣਹਰਣਂ। ਪਰਪਿਟ੍ਠਿਮਂਸਿਕਤਾਤਿ ਪੁਰਤੋ ਮਧੁਰਂ ਭਣਿਤ੍વਾ ਪਰਮ੍ਮੁਖੇ ਅવਣ੍ਣਭਾਸਿਤਾ। ਏਸਾ ਹਿ ਅਭਿਮੁਖਂ ਓਲੋਕੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਮ੍ਮੁਖਾਨਂ ਪਿਟ੍ਠਿਮਂਸਖਾਦਨਂ વਿਯ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਪਰਪਿਟ੍ਠਿਮਂਸਿਕਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਨਿਪ੍ਪੇਸਿਕਤਾਤਿ ਅਯਂ ਯਸ੍ਮਾ વੇਲ਼ੁਪੇਸਿਕਾ વਿਯ ਅਬ੍ਭਙ੍ਗਂ ਪਰਸ੍ਸ ਗੁਣਂ ਨਿਪ੍ਪੇਸੇਤਿ ਨਿਪੁਞ੍ਛਤਿ, ਯਸ੍ਮਾ વਾ ਗਨ੍ਧਜਾਤਂ ਨਿਪਿਸਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਮਗ੍ਗਨਾ વਿਯ ਪਰਗੁਣੇ ਨਿਪਿਸਿਤ੍વਾ વਿਚੁਣ੍ਣੇਤ੍વਾ ਏਸਾ ਲਾਭਮਗ੍ਗਨਾ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਪ੍ਪੇਸਿਕਤਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ।

    864. Nippesikatāniddese akkosanāti dasahi akkosavatthūhi akkosanā. Vambhanāti paribhavitvā kathanaṃ. Garahanāti ‘assaddho appasanno’tiādinā nayena dosāropanā. Ukkhepanāti ‘mā etaṃ ettha kathethā’ti vācāya ukkhipanaṃ. Sabbatobhāgena savatthukaṃ sahetukaṃ katvā ukkhepanā samukkhepanā. Athavā adentaṃ ‘aho dānapatī’ti evaṃ ukkhipanaṃ ukkhepanā. ‘Mahādānapatī’ti evaṃ suṭṭhu ukkhepanā samukkhepanā. Khipanāti ‘kiṃ imassa jīvitaṃ bījabhojino’ti evaṃ uppaṇḍanā. Saṅkhipanāti ‘kiṃ imaṃ adāyakoti bhaṇatha yo niccakālaṃ sabbesampi natthīti vacanaṃ detī’ti evaṃ suṭṭhutaraṃ uppaṇḍanā. Pāpanāti adāyakattassa avaṇṇassa vā pāpanaṃ. Sabbatobhāgena pāpanā sampāpanā. Avaṇṇahārikāti ‘evaṃ me avaṇṇabhayāpi dassatī’ti gehato gehaṃ, gāmato gāmaṃ, janapadato janapadaṃ avaṇṇaharaṇaṃ. Parapiṭṭhimaṃsikatāti purato madhuraṃ bhaṇitvā parammukhe avaṇṇabhāsitā. Esā hi abhimukhaṃ oloketuṃ asakkontassa parammukhānaṃ piṭṭhimaṃsakhādanaṃ viya hoti. Tasmā parapiṭṭhimaṃsikatāti vuttā. Ayaṃ vuccati nippesikatāti ayaṃ yasmā veḷupesikā viya abbhaṅgaṃ parassa guṇaṃ nippeseti nipuñchati, yasmā vā gandhajātaṃ nipisitvā gandhamagganā viya paraguṇe nipisitvā vicuṇṇetvā esā lābhamagganā hoti, tasmā nippesikatāti vuccatīti.

    ੮੬੫. ਲਾਭੇਨ ਲਾਭਂ ਨਿਜਿਗੀਸਨਤਾਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਨਿਜਿਗੀਸਨਤਾਤਿ ਮਗ੍ਗਨਾ। ਇਤੋ ਲਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਇਮਮ੍ਹਾ ਗੇਹਾ ਲਦ੍ਧਂ। ਅਮੁਤ੍ਰਾਤਿ ਅਮੁਕਮ੍ਹਿ ਗੇਹੇ। ਏਟ੍ਠੀਤਿ ਇਚ੍ਛਨਾ। ਗવੇਟ੍ਠੀਤਿ ਮਗ੍ਗਨਾ। ਪਰਿਯੇਟ੍ਠੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਮਗ੍ਗਨਾ। ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਲਦ੍ਧਂ ਲਦ੍ਧਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਤਤ੍ਰ ਤਤ੍ਰ ਕੁਲਦਾਰਕਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੇ ਖੀਰਯਾਗੁਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਗਤਭਿਕ੍ਖੁવਤ੍ਥੁ ਚੇਤ੍ਥ ਕਥੇਤਬ੍ਬਂ। ਏਸਨਾਤਿਆਦੀਨਿ ਏਟ੍ਠੀਤਿਆਦੀਨਂ વੇવਚਨਾਨਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਟ੍ਠੀਤਿ ਏਸਨਾ, ਗવੇਟ੍ਠੀਤਿ ਗવੇਸਨਾ, ਪਰਿਯੇਟ੍ਠੀਤਿ ਪਰਿਯੇਸਨਾ। ਇਚ੍ਚੇવਮੇਤ੍ਥ ਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ।

    865. Lābhena lābhaṃ nijigīsanatāniddese nijigīsanatāti magganā. Ito laddhanti imamhā gehā laddhaṃ. Amutrāti amukamhi gehe. Eṭṭhīti icchanā. Gaveṭṭhīti magganā. Pariyeṭṭhīti punappunaṃ magganā. Ādito paṭṭhāya laddhaṃ laddhaṃ bhikkhaṃ tatra tatra kuladārakānaṃ datvā ante khīrayāguṃ labhitvā gatabhikkhuvatthu cettha kathetabbaṃ. Esanātiādīni eṭṭhītiādīnaṃ vevacanāni, tasmā eṭṭhīti esanā, gaveṭṭhīti gavesanā, pariyeṭṭhīti pariyesanā. Iccevamettha yojanā veditabbā.

    ੮੬੬. ਸੇਯ੍ਯਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਜਾਤਿਯਾਤਿ ਖਤ੍ਤਿਯਭਾવਾਦਿਜਾਤਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ। ਗੋਤ੍ਤੇਨਾਤਿ ਗੋਤਮਗੋਤ੍ਤਾਦਿਨਾ ਉਕ੍ਕਟ੍ਠਗੋਤ੍ਤੇਨ। ਕੋਲਪੁਤ੍ਤਿਯੇਨਾਤਿ ਮਹਾਕੁਲਭਾવੇਨ। વਣ੍ਣਪੋਕ੍ਖਰਤਾਯਾਤਿ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸਰੀਰਤਾਯ। ਸਰੀਰਞ੍ਹਿ ਪੋਕ੍ਖਰਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਭਿਰੂਪਭਾવੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਧਨੇਨਾਤਿਆਦੀਨਿ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਾਨੇવ। ਮਾਨਂ ਜਪ੍ਪੇਤੀਤਿ ਏਤੇਸੁ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ વਤ੍ਥੁਨਾ ‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ ਮਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ ਕਰੋਤਿ।

    866. Seyyamānaniddese jātiyāti khattiyabhāvādijātisampattiyā. Gottenāti gotamagottādinā ukkaṭṭhagottena. Kolaputtiyenāti mahākulabhāvena. Vaṇṇapokkharatāyāti vaṇṇasampannasarīratāya. Sarīrañhi pokkharanti vuccati, tassa vaṇṇasampattiyā abhirūpabhāvenāti attho. Dhanenātiādīni uttānatthāneva. Mānaṃ jappetīti etesu yena kenaci vatthunā ‘seyyohamasmī’ti mānaṃ pavatteti karoti.

    ੮੬੭. ਸਦਿਸਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਮਾਨਂ ਜਪ੍ਪੇਤੀਤਿ ਏਤੇਸੁ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ વਤ੍ਥੁਨਾ ‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ ਮਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਤੋ વਿਸੇਸੋ। ਪਾਲ਼ਿਯਂ ਪਨ ਨਾਨਾਕਰਣਂ ਨਤ੍ਥਿ।

    867. Sadisamānaniddese mānaṃ jappetīti etesu yena kenaci vatthunā ‘sadisohamasmī’ti mānaṃ pavatteti. Ayamettha atthato viseso. Pāḷiyaṃ pana nānākaraṇaṃ natthi.

    ੮੬੮. ਹੀਨਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਓਮਾਨਂ ਜਪ੍ਪੇਤੀਤਿ ਹੇਟ੍ਠਾਮਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤਿ। ਓਮਾਨੋਤਿ ਲਾਮਕੋ ਹੇਟ੍ਠਾਮਾਨੋ। ਓਮਞ੍ਞਨਾ ਓਮਞ੍ਞਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਕਾਰਭਾવਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਹੀਲ਼ਨਾਤਿ ਜਾਤਿਆਦੀਹਿ ਅਤ੍ਤਜਿਗੁਚ੍ਛਨਾ। ਓਹੀਲ਼ਨਾਤਿ ਅਤਿਰੇਕਤੋ ਹੀਲ਼ਨਾ। ਓਹੀਲ਼ਿਤਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਭਾવਨਿਦ੍ਦੇਸੋ। ਅਤ੍ਤੁਞ੍ਞਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਹੀਨਂ ਕਤ੍વਾ ਜਾਨਨਾ। ਅਤ੍ਤਾવਞ੍ਞਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅવਜਾਨਨਾ। ਅਤ੍ਤਪਰਿਭવੋਤਿ ਜਾਤਿਆਦਿਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਨਾਮਮੇવ ਜਾਤਾਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਭવਿਤ੍વਾ ਮਞ੍ਞਨਾ। ਏવਮਿਮੇ ਤਯੋ ਮਾਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਅਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜਾਤਿਆਦਿવਤ੍ਥੁવਸੇਨੇવ ਕਥਿਤਾ। ਤੇਸੁ ਏਕੇਕੋ ਤਿਣ੍ਣਮ੍ਪਿ ਸੇਯ੍ਯਸਦਿਸਹੀਨਾਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਤਤ੍ਥ ‘ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ ਮਾਨੋ ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸੇવ ਯਾਥਾવਮਾਨੋ, ਸੇਸਾਨਂ ਅਯਾਥਾવਮਾਨੋ। ‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ ਮਾਨੋ ਸਦਿਸਸ੍ਸੇવ ਯਾਥਾવਮਾਨੋ, ਸੇਸਾਨਂ ਅਯਾਥਾવਮਾਨੋ। ‘ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ ਮਾਨੋ ਹੀਨਸ੍ਸੇવ ਯਾਥਾવਮਾਨੋ, ਸੇਸਾਨਂ ਅਯਾਥਾવਮਾਨੋ।

    868. Hīnamānaniddese omānaṃ jappetīti heṭṭhāmānaṃ pavatteti. Omānoti lāmako heṭṭhāmāno. Omaññanā omaññitattanti ākārabhāvaniddeso. Hīḷanāti jātiādīhi attajigucchanā. Ohīḷanāti atirekato hīḷanā. Ohīḷitattanti tasseva bhāvaniddeso. Attuññāti attānaṃ hīnaṃ katvā jānanā. Attāvaññāti attānaṃ avajānanā. Attaparibhavoti jātiādisampattināmameva jātāti attānaṃ paribhavitvā maññanā. Evamime tayo mānā puggalaṃ anissāya jātiādivatthuvaseneva kathitā. Tesu ekeko tiṇṇampi seyyasadisahīnānaṃ uppajjati. Tattha ‘seyyohamasmī’ti māno seyyasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno. ‘Sadisohamasmī’ti māno sadisasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno. ‘Hīnohamasmī’ti māno hīnasseva yāthāvamāno, sesānaṃ ayāthāvamāno.

    ੮੬੯. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿਆਦਯੋ ਪਨ ਨવ ਮਾਨਾ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਕਥਿਤਾ। ਤੇਸੁ ਤਯੋ ਤਯੋ ਏਕੇਕਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਦਹਤੀਤਿ ਠਪੇਤਿ। ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯਾਤਿ ਤਂ ਸੇਯ੍ਯਤੋ ਦਹਨਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ। ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋ ਰਾਜੂਨਞ੍ਚੇવ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾਨਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਰਾਜਾ ਹਿ ‘ਰਟ੍ਠੇਨ વਾ ਧਨੇਨ વਾ વਾਹਨੇਹਿ વਾ ਕੋ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ ਅਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਏਤਂ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਪਿ ‘ਸੀਲਧੁਤਙ੍ਗਾਦੀਹਿ ਕੋ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ ਅਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਏਤਂ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ।

    869. Tattha katamo seyyassa seyyohamasmītiādayo pana nava mānā puggalaṃ nissāya kathitā. Tesu tayo tayo ekekassa uppajjanti. Tattha dahatīti ṭhapeti. Taṃ nissāyāti taṃ seyyato dahanaṃ nissāya. Ettha pana seyyassa seyyohamasmīti māno rājūnañceva pabbajitānañca uppajjati. Rājā hi ‘raṭṭhena vā dhanena vā vāhanehi vā ko mayā sadiso atthī’ti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi ‘sīladhutaṅgādīhi ko mayā sadiso atthī’ti etaṃ mānaṃ karoti.

    ੮੭੦. ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋਪਿ ਏਤੇਸਂਯੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਰਾਜਾ ਹਿ ‘ਰਟ੍ਠੇਨ વਾ ਧਨੇਨ વਾ વਾਹਨੇਹਿ વਾ ਅਞ੍ਞਰਾਜੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਯ੍ਹਂ ਕਿਂ ਨਾਨਾਕਰਣ’ਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਪਿ ‘ਸੀਲਧੁਤਙ੍ਗਾਦੀਹਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਯ੍ਹਂ ਕਿਂ ਨਾਨਾਕਰਣ’ਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ।

    870. Seyyassa sadisohamasmīti mānopi etesaṃyeva uppajjati. Rājā hi ‘raṭṭhena vā dhanena vā vāhanehi vā aññarājūhi saddhiṃ mayhaṃ kiṃ nānākaraṇa’nti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi ‘sīladhutaṅgādīhi aññena bhikkhunā saddhiṃ mayhaṃ kiṃ nānākaraṇa’nti etaṃ mānaṃ karoti.

    ੮੭੧. ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋਪਿ ਏਤੇਸਂਯੇવ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਯਸ੍ਸ ਹਿ ਰਞ੍ਞੋ ਰਟ੍ਠਂ વਾ ਧਨਂ વਾ વਾਹਨਾਨਿ વਾ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਿ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸੋ ‘ਮਯ੍ਹਂ ਰਾਜਾਤਿ વੋਹਾਰਸੁਖਮਤ੍ਤਮੇવ; ਕਿਂ ਰਾਜਾ ਨਾਮ ਅਹ’ਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੋਪਿ ‘ਅਪ੍ਪਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਅਹਂ। ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਮਹਾਥੇਰੋਤਿ ਕਥਾਮਤ੍ਤਮੇવ। ਕਿਂ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ ਨਾਮਾਹਂ, ਕਿਂ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਨਾਮਾਹਂ, ਕਿਂ ਮਹਾਥੇਰੋ ਨਾਮਾਹਂ ਯਸ੍ਸ ਮੇ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਏਤਂ ਮਾਨਂ ਕਰੋਤਿ।

    871. Seyyassa hīnohamasmīti mānopi etesaṃyeva uppajjati. Yassa hi rañño raṭṭhaṃ vā dhanaṃ vā vāhanāni vā sampannāni na honti, so ‘mayhaṃ rājāti vohārasukhamattameva; kiṃ rājā nāma aha’nti etaṃ mānaṃ karoti. Pabbajitopi ‘appalābhasakkāro ahaṃ. Dhammakathiko bahussuto mahātheroti kathāmattameva. Kiṃ dhammakathiko nāmāhaṃ, kiṃ bahussuto nāmāhaṃ, kiṃ mahāthero nāmāhaṃ yassa me lābhasakkāro natthī’ti etaṃ mānaṃ karoti.

    ੮੭੨. ਸਦਿਸਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨਾਦਯੋ ਅਮਚ੍ਚਾਦੀਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਅਮਚ੍ਚੋ ਹਿ ਰਟ੍ਠਿਯੋ વਾ ‘ਭੋਗਯਾਨવਾਹਨਾਦੀਹਿ ਕੋ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ ਅਞ੍ਞੋ ਰਾਜਪੁਰਿਸੋ ਅਤ੍ਥੀ’ਤਿ વਾ ‘ਮਯ੍ਹਂ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਿਂ ਨਾਨਾਕਰਣ’ਨ੍ਤਿ વਾ ‘ਅਮਚ੍ਚੋਤਿ ਨਾਮਮਤ੍ਤਮੇવ ਮਯ੍ਹਂ; ਘਾਸਚ੍ਛਾਦਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਮੇ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਿਂ ਅਮਚ੍ਚੋ ਨਾਮਾਹ’ਨ੍ਤਿ ਏਤੇ ਮਾਨੇ ਕਰੋਤਿ।

    872. Sadisassa seyyohamasmīti mānādayo amaccādīnaṃ uppajjanti. Amacco hi raṭṭhiyo vā ‘bhogayānavāhanādīhi ko mayā sadiso añño rājapuriso atthī’ti vā ‘mayhaṃ aññehi saddhiṃ kiṃ nānākaraṇa’nti vā ‘amaccoti nāmamattameva mayhaṃ; ghāsacchādanamattampi me natthi. Kiṃ amacco nāmāha’nti ete māne karoti.

    ੮੭੫. ਹੀਨਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨਾਦਯੋ ਦਾਸਾਦੀਨਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਦਾਸੋ ਹਿ ‘ਮਾਤਿਤੋ વਾ ਪਿਤਿਤੋ વਾ ਕੋ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ ਅਞ੍ਞੋ ਦਾਸੋ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ’ ਅਞ੍ਞੇ ਜੀવਿਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਕੁਚ੍ਛਿਹੇਤੁ ਦਾਸਾ ਨਾਮ ਜਾਤਾ। ਅਹਂ ਪਨ ਪવੇਣੀਆਗਤਤ੍ਤਾ ਸੇਯ੍ਯੋ’ਤਿ વਾ ‘ਪવੇਣੀਆਗਤਭਾવੇਨ ਉਭਤੋਸੁਦ੍ਧਿਕਦਾਸਤ੍ਤੇਨ ਅਸੁਕਦਾਸੇਨ ਨਾਮ ਸਦ੍ਧਿਂ ਕਿਂ ਮਯ੍ਹਂ ਨਾਨਾਕਰਣ’ਨ੍ਤਿ વਾ ‘ਕੁਚ੍ਛਿવਸੇਨਾਹਂ ਦਾਸਬ੍ਯਂ ਉਪਗਤੋ। ਮਾਤਾਪਿਤੁਕੋਟਿਯਾ ਪਨ ਮੇ ਦਾਸਟ੍ਠਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਿਂ ਦਾਸੋ ਨਾਮ ਅਹ’ਨ੍ਤਿ વਾ ਏਤੇ ਮਾਨੇ ਕਰੋਤਿ। ਯਥਾ ਚ ਦਾਸੋ ਏવਂ ਪੁਕ੍ਕੁਸਚਣ੍ਡਾਲਾਦਯੋਪਿ ਏਤੇ ਮਾਨੇ ਕਰੋਨ੍ਤਿਯੇવ।

    875. Hīnassa seyyohamasmīti mānādayo dāsādīnaṃ uppajjanti. Dāso hi ‘mātito vā pitito vā ko mayā sadiso añño dāso nāma atthi’ aññe jīvituṃ asakkontā kucchihetu dāsā nāma jātā. Ahaṃ pana paveṇīāgatattā seyyo’ti vā ‘paveṇīāgatabhāvena ubhatosuddhikadāsattena asukadāsena nāma saddhiṃ kiṃ mayhaṃ nānākaraṇa’nti vā ‘kucchivasenāhaṃ dāsabyaṃ upagato. Mātāpitukoṭiyā pana me dāsaṭṭhānaṃ natthi. Kiṃ dāso nāma aha’nti vā ete māne karoti. Yathā ca dāso evaṃ pukkusacaṇḍālādayopi ete māne karontiyeva.

    ਏਤ੍ਥ ਚ ‘ਸੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਸੇਯ੍ਯੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮਾਨੋવ ਯਾਥਾવਮਾਨੋ, ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ ਅਯਾਥਾવਮਾਨਾ। ਤਥਾ ‘ਸਦਿਸਸ੍ਸ ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ ‘ਹੀਨਸ੍ਸ ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮਾਨੋવ ਯਾਥਾવਮਾਨੋ, ਇਤਰੇ ਦ੍વੇ ਅਯਾਥਾવਮਾਨਾ। ਤਤ੍ਥ ਯਾਥਾવਮਾਨਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਾ, ਅਯਾਥਾવਮਾਨਾ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਮਗ੍ਗવਜ੍ਝਾ।

    Ettha ca ‘seyyassa seyyohamasmī’ti uppannamānova yāthāvamāno, itare dve ayāthāvamānā. Tathā ‘sadisassa sadisohamasmī’ti ‘hīnassa hīnohamasmī’ti uppannamānova yāthāvamāno, itare dve ayāthāvamānā. Tattha yāthāvamānā arahattamaggavajjhā, ayāthāvamānā sotāpattimaggavajjhā.

    ੮੭੮. ਏવਂ ਸવਤ੍ਥੁਕੇ ਮਾਨੇ ਕਥੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅવਤ੍ਥੁਕਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤਮਾਨਮੇવ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਮਾਨੋਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    878. Evaṃ savatthuke māne kathetvā idāni avatthukaṃ nibbattitamānameva dassetuṃ tattha katamo mānotiādi vuttaṃ.

    ੮੭੯. ਅਤਿਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਸੇਯ੍ਯਾਦਿવਸੇਨ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਅਨਾਮਸਿਤ੍વਾ ਜਾਤਿਆਦੀਨਂ વਤ੍ਥੁવਸੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਿਟ੍ਠੋ। ਤਤ੍ਥ ਅਤਿਮਞ੍ਞਤੀਤਿ ‘ਜਾਤਿਆਦੀਹਿ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ ਨਤ੍ਥੀ’ਤਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਞ੍ਞਤਿ।

    879. Atimānaniddese seyyādivasena puggalaṃ anāmasitvā jātiādīnaṃ vatthuvaseneva niddiṭṭho. Tattha atimaññatīti ‘jātiādīhi mayā sadiso natthī’ti atikkamitvā maññati.

    ੮੮੦. ਮਾਨਾਤਿਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਯੋ ਏવਰੂਪੋਤਿ ਯੋ ਏਸੋ ‘ਅਯਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਯਾ ਸਦਿਸੋ, ਇਦਾਨਿ ਅਹਂ ਸੇਟ੍ਠੋ, ਅਹਂ ਹੀਨਤਰੋ’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਾਨੋ। ਅਯਂ ਭਾਰਾਤਿਭਾਰੋ વਿਯ ਪੁਰਿਮਂ ਸਦਿਸਮਾਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ਮਾਨਾਤਿਮਾਨੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਏવਮਾਹ।

    880. Mānātimānaniddese yo evarūpoti yo eso ‘ayaṃ pubbe mayā sadiso, idāni ahaṃ seṭṭho, ahaṃ hīnataro’ti uppanno māno. Ayaṃ bhārātibhāro viya purimaṃ sadisamānaṃ upādāya mānātimānoti dassetuṃ evamāha.

    ੮੮੧. ਓਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸੋ ਹੀਨਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸਸਦਿਸੋਯੇવ। વੇਨੇਯ੍ਯવਸੇਨ ਪਨ ਸੋ ‘ਹੀਨੋਹਮਸ੍ਮੀ’ਤਿ ਮਾਨੋ ਨਾਮ વੁਤ੍ਤੋ – ਅਯਂ ਓਮਾਨੋ ਨਾਮ। ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ‘ਤ੍વਂ ਜਾਤਿਮਾ, ਕਾਕਜਾਤਿ વਿਯ ਤੇ ਜਾਤਿ; ਤ੍વਂ ਗੋਤ੍ਤવਾ, ਚਣ੍ਡਾਲਗੋਤ੍ਤਂ વਿਯ ਤੇ ਗੋਤ੍ਤਂ; ਤੁਯ੍ਹਂ ਸਰੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਕਾਕਸ੍ਸਰੋ વਿਯ ਤੇ ਸਰੋ’ਤਿ ਏવਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਹੇਟ੍ਠਾ ਕਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਨવਸੇਨ ਅਯਂ ਓਮਾਨੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।

    881. Omānaniddeso hīnamānaniddesasadisoyeva. Veneyyavasena pana so ‘hīnohamasmī’ti māno nāma vutto – ayaṃ omāno nāma. Apicettha ‘tvaṃ jātimā, kākajāti viya te jāti; tvaṃ gottavā, caṇḍālagottaṃ viya te gottaṃ; tuyhaṃ saro atthi, kākassaro viya te saro’ti evaṃ attānaṃ heṭṭhā katvā pavattanavasena ayaṃ omānoti veditabbo.

    ੮੮੨. ਅਧਿਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਪਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਤਾਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਤਾਯ । ਅਕਤੇਤਿ ਚਤੂਹਿ ਮਗ੍ਗੇਹਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚੇ ਅਕਤੇਯੇવ। ਅਨਧਿਗਤੇਤਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮੇ ਅਨਧਿਗਤੇ। ਅਸਚ੍ਛਿਕਤੇਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤੇਨ ਅਪਚ੍ਚਕ੍ਖਕਤੇ। ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਧਿਮਾਨੋਤਿ ਅਯਂ ਅਧਿਗਤਮਾਨੋ ਨਾਮ વੁਚ੍ਚਤਿ।

    882. Adhimānaniddese appatte pattasaññitāti cattāri saccāni appatvā pattasaññitāya . Akateti catūhi maggehi kattabbakicce akateyeva. Anadhigateti catusaccadhamme anadhigate. Asacchikateti arahattena apaccakkhakate. Ayaṃ vuccati adhimānoti ayaṃ adhigatamāno nāma vuccati.

    ਅਯਂ ਪਨ ਕਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਕਸ੍ਸ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ? ਅਰਿਯਸਾવਕਸ੍ਸ ਤਾવ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਮਗ੍ਗਫਲਨਿਬ੍ਬਾਨਪਹੀਨਕਿਲੇਸਾવਸਿਟ੍ਠਕਿਲੇਸਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣੇਨ ਸਞ੍ਜਾਤਸੋਮਨਸ੍ਸੋ ਅਰਿਯਗੁਣਪਟਿવੇਧੇ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੋ। ਤਸ੍ਮਾ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦੀਨਂ ‘ਅਹਂ ਸਕਦਾਗਾਮੀ’ਤਿਆਦਿવਸੇਨ ਮਾਨੋ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ; ਦੁਸ੍ਸੀਲਸ੍ਸਾਪਿ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ; ਸੋ ਹਿ ਅਰਿਯਗੁਣਾਧਿਗਮੇ ਨਿਰਾਸੋવ। ਸੀਲવਤੋਪਿ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਨਿਦ੍ਦਾਰਾਮਤਾਦਿਮਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ।

    Ayaṃ pana kassa uppajjati, kassa nuppajjatīti? Ariyasāvakassa tāva nuppajjati. So hi maggaphalanibbānapahīnakilesāvasiṭṭhakilesapaccavekkhaṇena sañjātasomanasso ariyaguṇapaṭivedhe nikkaṅkho. Tasmā sotāpannādīnaṃ ‘ahaṃ sakadāgāmī’tiādivasena māno nuppajjati; dussīlassāpi nuppajjati; so hi ariyaguṇādhigame nirāsova. Sīlavatopi pariccattakammaṭṭhānassa niddārāmatādimanuyuttassa nuppajjati.

    ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲਸ੍ਸ ਪਨ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਰੂਪਂ વવਤ੍ਥਪੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਚਯਪਰਿਗ੍ਗਹੇਨ વਿਤਿਣ੍ਣਕਙ੍ਖਸ੍ਸ ਤਿਲਕ੍ਖਣਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਰਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਕਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ; ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਚ ਸੁਦ੍ਧਸਮਥਲਾਭੀ વਾ ਸੁਦ੍ਧવਿਪਸ੍ਸਨਾਲਾਭੀ વਾ ਅਨ੍ਤਰਾ ਠਪੇਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਦਸਪਿ વੀਸਮ੍ਪਿ ਤਿਂਸਮ੍ਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਕਿਲੇਸਸਮੁਦਾਚਾਰਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘ਅਹਂ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ’ਤਿ વਾ ‘ਸਕਦਾਗਾਮੀ’ਤਿ વਾ ‘ਅਨਾਗਾਮੀ’ਤਿ વਾ ਮਞ੍ਞਤਿ। ਸਮਥવਿਪਸ੍ਸਨਾਲਾਭੀ ਪਨ ਅਰਹਤ੍ਤੇਯੇવ ਠਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਸਮਾਧਿਬਲੇਨ ਕਿਲੇਸਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਿਤਾ, વਿਪਸ੍ਸਨਾਬਲੇਨ ਸਙ੍ਖਾਰਾ ਸੁਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਸਟ੍ਠਿਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ ਅਸੀਤਿਪਿ વਸ੍ਸਾਨਿ વਸ੍ਸਸਤਮ੍ਪਿ ਕਿਲੇਸਾ ਨ ਸਮੁਦਾਚਰਨ੍ਤਿ; ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸੇવ ਚਿਤ੍ਤਚਾਰੋ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਕਿਲੇਸਸਮੁਦਾਚਾਰਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾ ਅਟ੍ਠਤ੍વਾવ ‘ਅਰਹਾ ਅਹ’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਤਿ, ਉਚ੍ਚਮਾਲਙ੍ਕવਾਸੀ ਮਹਾਨਾਗਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ, ਹਙ੍ਕਨਕવਾਸੀ ਮਹਾਦਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ, ਚਿਤ੍ਤਲਪਬ੍ਬਤੇ ਨਿਙ੍ਕਪੋਣ੍ਣਪਧਾਨਘਰવਾਸੀ ਚੂਲ਼ਸੁਮਤ੍ਥੇਰੋ વਿਯ ਚ।

    Parisuddhasīlassa pana kammaṭṭhāne appamattassa nāmarūpaṃ vavatthapetvā paccayapariggahena vitiṇṇakaṅkhassa tilakkhaṇaṃ āropetvā saṅkhāre sammasantassa āraddhavipassakassa uppajjati; uppanne ca suddhasamathalābhī vā suddhavipassanālābhī vā antarā ṭhapeti. So hi dasapi vīsampi tiṃsampi vassāni kilesasamudācāraṃ apassanto ‘ahaṃ sotāpanno’ti vā ‘sakadāgāmī’ti vā ‘anāgāmī’ti vā maññati. Samathavipassanālābhī pana arahatteyeva ṭhapeti. Tassa hi samādhibalena kilesā vikkhambhitā, vipassanābalena saṅkhārā supariggahitā. Tasmā saṭṭhipi vassāni asītipi vassāni vassasatampi kilesā na samudācaranti; khīṇāsavasseva cittacāro hoti. So evaṃ dīgharattaṃ kilesasamudācāraṃ apassanto antarā aṭṭhatvāva ‘arahā aha’nti maññati, uccamālaṅkavāsī mahānāgatthero viya, haṅkanakavāsī mahādattatthero viya, cittalapabbate niṅkapoṇṇapadhānagharavāsī cūḷasumatthero viya ca.

    ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਏਕવਤ੍ਥੁਪਰਿਦੀਪਨਂ – ਤਲਙ੍ਗਰવਾਸੀ ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨਤ੍ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਨਾਮ ਏਕੋ ਪਭਿਨ੍ਨਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦੋ ਮਹਾਖੀਣਾਸવੋ ਮਹਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਓવਾਦਦਾਯਕੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਏਕਦਿવਸਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ‘ਕਿਨ੍ਨੁ ਖੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਉਚ੍ਚਤਲਿਙ੍ਕવਾਸੀਮਹਾਨਾਗਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਮਣਕਿਚ੍ਚਂ ਮਤ੍ਥਕਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਨੋ’ਤਿ ਆવਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવਮੇવਸ੍ਸ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਮਯਿ ਅਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਾਲਕਿਰਿਯਮੇવ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ ਚ ਞਤ੍વਾ ਇਦ੍ਧਿਯਾ વੇਹਾਸਂ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਦਿવਾਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਥੇਰਸ੍ਸ ਸਮੀਪੇ ਓਰੋਹਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ વਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ‘ਕਿਂ, ਆવੁਸੋ ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨ, ਅਕਾਲੇ ਆਗਤੋਸੀ’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੋ ‘ਪਞ੍ਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ ਆਗਤੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਆਹ।

    Tatridaṃ ekavatthuparidīpanaṃ – talaṅgaravāsī dhammadinnatthero kira nāma eko pabhinnapaṭisambhido mahākhīṇāsavo mahato bhikkhusaṅghassa ovādadāyako ahosi. So ekadivasaṃ attano divāṭṭhāne nisīditvā ‘kinnu kho amhākaṃ ācariyassa uccataliṅkavāsīmahānāgattherassa samaṇakiccaṃ matthakaṃ patto, no’ti āvajjanto puthujjanabhāvamevassa disvā ‘mayi agacchante puthujjanakālakiriyameva karissatī’ti ca ñatvā iddhiyā vehāsaṃ uppatitvā divāṭṭhāne nisinnassa therassa samīpe orohitvā vanditvā vattaṃ dassetvā ekamantaṃ nisīdi. ‘Kiṃ, āvuso dhammadinna, akāle āgatosī’ti ca vutto ‘pañhaṃ, bhante, pucchituṃ āgatomhī’ti āha.

    ਤਤੋ ‘ਪੁਚ੍ਛਾવੁਸੋ, ਜਾਨਮਾਨੋ ਕਥਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ ਪਞ੍ਹਾਸਹਸ੍ਸਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਥੇਰੋ ਪੁਚ੍ਛਿਤਪੁਚ੍ਛਿਤਂ ਪਞ੍ਹਂ ਅਸਜ੍ਜਮਾਨੋવ ਕਥੇਸਿ। ਤਤੋ ‘ਅਤਿਤਿਕ੍ਖਂ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਞਾਣਂ। ਕਦਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ ਅਧਿਗਤੋ’ਤਿ વੁਤ੍ਤੋ ‘ਇਤੋ ਸਟ੍ਠਿવਸ੍ਸਕਾਲੇ, ਆવੁਸੋ’ਤਿ ਆਹ। ‘ਸਮਾਧਿਮ੍ਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, વਲ਼ਞ੍ਜੇਥਾ’ਤਿ? ‘ਨ ਇਦਂ, ਆવੁਸੋ, ਭਾਰਿਯ’ਨ੍ਤਿ। ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏਕਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਮਾਪੇਥਾ’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਸਬ੍ਬਸੇਤਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਮਾਪੇਸਿ। ‘ਇਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਯਥਾ ਅਯਂ ਹਤ੍ਥੀ ਅਞ੍ਚਿਤਕਣ੍ਣੋ ਪਸਾਰਿਤਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠੋ ਸੋਣ੍ਡਂ ਮੁਖੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਭੇਰવਂ ਕੋਞ੍ਚਨਾਦਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਅਭਿਮੁਖੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ ਤਥਾ ਤਂ ਕਰੋਥਾ’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ વੇਗੇਨ ਆਗਚ੍ਛਤੋ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਭੇਰવਂ ਆਕਾਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯ ਪਲਾਯਿਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ। ਤਮੇਨਂ ਖੀਣਾਸવਤ੍ਥੇਰੋ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਚੀવਰਕਣ੍ਣੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘ਭਨ੍ਤੇ, ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਸਾਰਜ੍ਜਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀ’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘ਅવਸ੍ਸਯੋ ਮੇ, ਆવੁਸੋ ਧਮ੍ਮਦਿਨ੍ਨ, ਹੋਹੀ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਾਦਮੂਲੇ ਉਕ੍ਕੁਟਿਕਂ ਨਿਸੀਦਿ। ‘ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਅવਸ੍ਸਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿਚ੍ਚੇવਾਹਂ ਆਗਤੋ, ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥਾ’ਤਿ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਕਥੇਸਿ। ਥੇਰੋ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਚਙ੍ਕਮਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਤਤਿਯੇ ਪਦવਾਰੇ ਅਗ੍ਗਫਲਂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਥੇਰੋ ਕਿਰ ਦੋਸਚਰਿਤੋ ਅਹੋਸਿ।

    Tato ‘pucchāvuso, jānamāno kathayissāmī’ti vutto pañhāsahassaṃ pucchi. Thero pucchitapucchitaṃ pañhaṃ asajjamānova kathesi. Tato ‘atitikkhaṃ te, bhante, ñāṇaṃ. Kadā tumhehi ayaṃ dhammo adhigato’ti vutto ‘ito saṭṭhivassakāle, āvuso’ti āha. ‘Samādhimpi, bhante, vaḷañjethā’ti? ‘Na idaṃ, āvuso, bhāriya’nti. ‘Tena hi, bhante, ekaṃ hatthiṃ māpethā’ti. Thero sabbasetaṃ hatthiṃ māpesi. ‘Idāni, bhante, yathā ayaṃ hatthī añcitakaṇṇo pasāritanaṅguṭṭho soṇḍaṃ mukhe pakkhipitvā bheravaṃ koñcanādaṃ karonto tumhākaṃ abhimukho āgacchati tathā taṃ karothā’ti. Thero tathā katvā vegena āgacchato hatthissa bheravaṃ ākāraṃ disvā uṭṭhāya palāyituṃ āraddho. Tamenaṃ khīṇāsavatthero hatthaṃ pasāretvā cīvarakaṇṇe gahetvā ‘bhante, khīṇāsavassa sārajjaṃ nāma hotī’ti āha. So tasmiṃ kāle attano puthujjanabhāvaṃ ñatvā ‘avassayo me, āvuso dhammadinna, hohī’ti vatvā pādamūle ukkuṭikaṃ nisīdi. ‘Bhante, tumhākaṃ avassayo bhavissāmiccevāhaṃ āgato, mā cintayitthā’ti kammaṭṭhānaṃ kathesi. Thero kammaṭṭhānaṃ gahetvā caṅkamaṃ āruyha tatiye padavāre aggaphalaṃ arahattaṃ pāpuṇi. Thero kira dosacarito ahosi.

    ੮੮੩. ਅਸ੍ਮਿਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਰੂਪਂ ਅਸ੍ਮੀਤਿ ਮਾਨੋਤਿ ‘ਅਹਂ ਰੂਪ’ਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮਾਨੋ। ਛਨ੍ਦੋਤਿ ਮਾਨਂ ਅਨੁਗਤਚ੍ਛਨ੍ਦੋવ। ਤਥਾ ਅਨੁਸਯੋ। વੇਦਨਾਦੀਸੁਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ।

    883. Asmimānaniddese rūpaṃ asmīti mānoti ‘ahaṃ rūpa’nti uppannamāno. Chandoti mānaṃ anugatacchandova. Tathā anusayo. Vedanādīsupi eseva nayo.

    ੮੮੪. ਮਿਚ੍ਛਾਮਾਨਨਿਦ੍ਦੇਸੇ ਪਾਪਕੇਨ વਾ ਕਮ੍ਮਾਯਤਨੇਨਾਤਿ ਆਦੀਸੁ ਪਾਪਕਂ ਕਮ੍ਮਾਯਤਨਂ ਨਾਮ ਕੇવਟ੍ਟਮਚ੍ਛਬਨ੍ਧਨੇਸਾਦਾਦੀਨਂ ਕਮ੍ਮਂ। ਪਾਪਕਂ ਸਿਪ੍ਪਾਯਤਨਂ ਨਾਮ ਮਚ੍ਛਜਾਲਖਿਪਨਕੁਮਿਨਕਰਣੇਸੁ ਚੇવ ਪਾਸਓਡ੍ਡਨਸੂਲਾਰੋਪਨਾਦੀਸੁ ਚ ਛੇਕਤਾ। ਪਾਪਕਂ વਿਜ੍ਜਾਟ੍ਠਾਨਂ ਨਾਮ ਯਾ ਕਾਚਿ ਪਰੂਪਘਾਤવਿਜ੍ਜਾ। ਪਾਪਕਂ ਸੁਤਂ ਨਾਮ ਭਾਰਤਯੁਦ੍ਧਸੀਤਾਹਰਣਾਦਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤਂ। ਪਾਪਕਂ ਪਟਿਭਾਨਂ ਨਾਮ ਦੁਬ੍ਭਾਸਿਤਯੁਤ੍ਤਂ ਕਪ੍ਪਨਾਟਕવਿਲਪ੍ਪਨਾਦਿਪਟਿਭਾਨਂ। ਪਾਪਕਂ ਸੀਲਂ ਨਾਮ ਅਜਸੀਲਂ ਗੋਸੀਲਂ। વਤਮ੍ਪਿ ਅਜવਤਗੋવਤਮੇવ। ਪਾਪਿਕਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਪਨ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤੇਸੁ ਯਾ ਕਾਚਿ ਦਿਟ੍ਠਿ।

    884. Micchāmānaniddese pāpakena vā kammāyatanenāti ādīsu pāpakaṃ kammāyatanaṃ nāma kevaṭṭamacchabandhanesādādīnaṃ kammaṃ. Pāpakaṃ sippāyatanaṃ nāma macchajālakhipanakuminakaraṇesu ceva pāsaoḍḍanasūlāropanādīsu ca chekatā. Pāpakaṃ vijjāṭṭhānaṃ nāma yā kāci parūpaghātavijjā. Pāpakaṃ sutaṃ nāma bhāratayuddhasītāharaṇādipaṭisaṃyuttaṃ. Pāpakaṃ paṭibhānaṃ nāma dubbhāsitayuttaṃ kappanāṭakavilappanādipaṭibhānaṃ. Pāpakaṃ sīlaṃ nāma ajasīlaṃ gosīlaṃ. Vatampi ajavatagovatameva. Pāpikā diṭṭhi pana dvāsaṭṭhiyā diṭṭhigatesu yā kāci diṭṭhi.

    ੮੮੫. ਞਾਤਿવਿਤਕ੍ਕਨਿਦ੍ਦੇਸਾਦੀਸੁ ‘ਮਯ੍ਹਂ ਞਾਤਯੋ ਸੁਖਜੀવਿਨੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯੁਤ੍ਤਾ’ਤਿ ਏવਂ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਸਨ੍ਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ ਗੇਹਸਿਤਪੇਮੇਨ ਞਾਤਕੇ ਆਰਬ੍ਭ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨવਿਤਕ੍ਕੋવ ਞਾਤਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਨਾਮ। ‘ਖਯਂ ਗਤਾ વਯਂ ਗਤਾ ਸਦ੍ਧਾ ਪਸਨ੍ਨਾ’ਤਿ ਏવਂ ਪવਤ੍ਤੋ ਪਨ ਞਾਤਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ।

    885. Ñātivitakkaniddesādīsu ‘mayhaṃ ñātayo sukhajīvino sampattiyuttā’ti evaṃ pañcakāmaguṇasannissitena gehasitapemena ñātake ārabbha uppannavitakkova ñātivitakko nāma. ‘Khayaṃ gatā vayaṃ gatā saddhā pasannā’ti evaṃ pavatto pana ñātivitakko nāma na hoti.

    ੮੮੬. ‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਜਨਪਦੋ ਸੁਭਿਕ੍ਖੋ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸਸ੍ਸੋ’ਤਿ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸ੍ਸ ਗੇਹਸਿਤਪੇਮવਸੇਨੇવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨવਿਤਕ੍ਕੋ ਜਨਪਦવਿਤਕ੍ਕੋ ਨਾਮ। ‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਜਨਪਦੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸਦ੍ਧਾ ਪਸਨ੍ਨਾ ਖਯਂ ਗਤਾ વਯਂ ਗਤਾ’ਤਿ ਏવਂ ਪવਤ੍ਤੋ ਪਨ ਜਨਪਦવਿਤਕ੍ਕੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ।

    886. ‘Amhākaṃ janapado subhikkho sampannasasso’ti tuṭṭhamānassa gehasitapemavaseneva uppannavitakko janapadavitakko nāma. ‘Amhākaṃ janapade manussā saddhā pasannā khayaṃ gatā vayaṃ gatā’ti evaṃ pavatto pana janapadavitakko nāma na hoti.

    ੮੮੭. ਅਮਰਤ੍ਥਾਯ વਿਤਕ੍ਕੋ, ਅਮਰੋ વਾ વਿਤਕ੍ਕੋਤਿ ਅਮਰવਿਤਕ੍ਕੋ। ਤਤ੍ਥ ‘ਉਕ੍ਕੁਟਿਕਪ੍ਪਧਾਨਾਦੀਹਿ ਦੁਕ੍ਖੇ ਨਿਜ੍ਜਿਣ੍ਣੇ ਸਮ੍ਪਰਾਯੇ ਅਤ੍ਤਾ ਸੁਖੀ ਹੋਤਿ ਅਮਰੋ’ਤਿ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਾਯ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਾਯ ਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ ਅਮਰਤ੍ਥਾਯ વਿਤਕ੍ਕੋ ਨਾਮ। ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕੋ ਪਨ ‘ਸਸ੍ਸਤਂ વਦੇਸੀ’ਤਿਆਦੀਨਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ‘ਏવਨ੍ਤਿਪਿ ਮੇ ਨੋ, ਤਥਾਤਿਪਿ ਮੇ ਨੋ’ ਅਞ੍ਞਥਾਤਿਪਿ ਮੇ ਨੋ, ਨੋਤਿਪਿ ਮੇ ਨੋ, ਨੋ ਨੋਤਿਪਿ ਮੇ ਨੋ’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੬੨) વਿਕ੍ਖੇਪਂ ਆਪਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ। ਯਥਾ ਅਮਰੋ ਨਾਮ ਮਚ੍ਛੋ ਉਦਕੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਾਰੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਧਾવਤਿ, ਗਾਹਂ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ; ਏવਮੇવ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਪਕ੍ਖੇ ਅਸਣ੍ਠਹਨਤੋ ਨ ਮਰਤੀਤਿ ਅਮਰੋ ਨਾਮ ਹੋਤਿ। ਤਂ ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ ਏਕਤੋ ਕਤ੍વਾ ਅਯਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਮਰવਿਤਕ੍ਕੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।

    887. Amaratthāya vitakko, amaro vā vitakkoti amaravitakko. Tattha ‘ukkuṭikappadhānādīhi dukkhe nijjiṇṇe samparāye attā sukhī hoti amaro’ti dukkarakārikaṃ karontassa tāya dukkarakārikāya paṭisaṃyutto vitakko amaratthāya vitakko nāma. Diṭṭhigatiko pana ‘sassataṃ vadesī’tiādīni puṭṭho ‘evantipi me no, tathātipi me no’ aññathātipi me no, notipi me no, no notipi me no’ti (dī. ni. 1.62) vikkhepaṃ āpajjati, tassa so diṭṭhigatapaṭisaṃyutto vitakko. Yathā amaro nāma maccho udake gahetvā māretuṃ na sakkā, ito cito ca dhāvati, gāhaṃ na gacchati; evameva ekasmiṃ pakkhe asaṇṭhahanato na maratīti amaro nāma hoti. Taṃ duvidhampi ekato katvā ayaṃ vuccati amaravitakkoti vuttaṃ.

    ੮੮੮. ਪਰਾਨੁਦ੍ਦਯਤਾਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਅਨੁਦ੍ਦਯਤਾਪਤਿਰੂਪਕੇਨ ਗੇਹਸਿਤਪੇਮੇਨ ਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ। ਸਹਨਨ੍ਦੀਤਿਆਦੀਸੁ ਉਪਟ੍ਠਾਕੇਸੁ ਨਨ੍ਦਨ੍ਤੇਸੁ ਸੋਚਨ੍ਤੇਸੁ ਚ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦਿਗੁਣਂ ਨਨ੍ਦਤਿ, ਦਿਗੁਣਂ ਸੋਚਤਿ; ਤੇਸੁ ਸੁਖਿਤੇਸੁ ਦਿਗੁਣਂ ਸੁਖਿਤੋ ਹੋਤਿ, ਦੁਕ੍ਖਿਤੇਸੁ ਦਿਗੁਣਂ ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਕਿਚ੍ਚਕਰਣੀਯੇਸੂਤਿ ਤੇਸੁ ਮਹਨ੍ਤੇਸੁ વਾ ਖੁਦ੍ਦਕੇਸੁ વਾ ਕਮ੍ਮੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ। ਅਤ੍ਤਨਾ વਾ ਯੋਗਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਤਾਨਿ ਤਾਨਿ ਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਸਾਧੇਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮਤਿ, ਸਲ੍ਲੇਖਂ ਕੋਪੇਤਿ। ਯੋ ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਯੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਂਸਟ੍ਠવਿਹਾਰੇ, ਤਸ੍ਮਿਂ વਾ ਯੋਗਾਪਜ੍ਜਨੇ ਗੇਹਸਿਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ – ਅਯਂ ਪਰਾਨੁਦ੍ਦਯਤਾਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ ਨਾਮ।

    888. Parānuddayatāpaṭisaṃyuttoti anuddayatāpatirūpakena gehasitapemena paṭisaṃyutto. Sahanandītiādīsu upaṭṭhākesu nandantesu socantesu ca tehi saddhiṃ diguṇaṃ nandati, diguṇaṃ socati; tesu sukhitesu diguṇaṃ sukhito hoti, dukkhitesu diguṇaṃ dukkhito hoti. Uppannesu kiccakaraṇīyesūti tesu mahantesu vā khuddakesu vā kammesu uppannesu. Attanā vā yogaṃ āpajjatīti tāni tāni kiccāni sādhento paññattiṃ vītikkamati, sallekhaṃ kopeti. Yo tatthāti yo tasmiṃ saṃsaṭṭhavihāre, tasmiṃ vā yogāpajjane gehasito vitakko – ayaṃ parānuddayatāpaṭisaṃyutto vitakko nāma.

    ੮੮੯. ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਚੀવਰਾਦਿਲਾਭੇਨ ਚੇવ ਸਕ੍ਕਾਰੇਨ ਚ ਕਿਤ੍ਤਿਸਦ੍ਦੇਨ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਆਰਮ੍ਮਣਕਰਣવਸੇਨ ਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋ।

    889. Lābhasakkārasilokapaṭisaṃyuttoti cīvarādilābhena ceva sakkārena ca kittisaddena ca saddhiṃ ārammaṇakaraṇavasena paṭisaṃyutto.

    ੮੯੦. ਅਨવਞ੍ਞਤ੍ਤਿਪਟਿਸਂਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ‘ਅਹੋ વਤ ਮਂ ਪਰੇ ਨ ਅવਜਾਨੇਯ੍ਯੁਂ, ਨ ਪੋਥੇਤ੍વਾ વਿਹੇਠੇਤ੍વਾ ਕਥੇਯ੍ਯੁ’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਅਨવਞ੍ਞਾਤਭਾવਪਤ੍ਥਨਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨવਿਤਕ੍ਕੋ। ਯੋ ਤਤ੍ਥ ਗੇਹਸਿਤੋਤਿ ਯੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ‘ਮਾ ਮਂ ਪਰੇ ਅવਜਾਨਿਂਸੂ’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਸਙ੍ਖਾਤਗੇਹਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨવਿਤਕ੍ਕੋ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਾਕਟਮੇવਾਤਿ।

    890. Anavaññattipaṭisaṃyuttoti ‘aho vata maṃ pare na avajāneyyuṃ, na pothetvā viheṭhetvā katheyyu’nti evaṃ anavaññātabhāvapatthanāya saddhiṃ uppajjanavitakko. Yo tattha gehasitoti yo tasmiṃ ‘mā maṃ pare avajāniṃsū’ti uppanne citte pañcakāmaguṇasaṅkhātagehanissito hutvā uppannavitakko. Sesaṃ sabbattha pākaṭamevāti.

    ਏਕਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ।

    Ekakaniddesavaṇṇanā.




    Next: (੨.) ਦੁਕਨਿਦ੍ਦੇਸવਣ੍ਣਨਾ • (2.) Dukaniddesavaṇṇanā




    Related texts:



    ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ • Abhidhammapiṭaka / વਿਭਙ੍ਗਪਾਲ਼ਿ • Vibhaṅgapāḷi / ੧੭. ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁવਿਭਙ੍ਗੋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વਿਭਙ੍ਗ-ਮੂਲਟੀਕਾ • Vibhaṅga-mūlaṭīkā / ੧੭. ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁવਿਭਙ੍ਗੋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo

    ਟੀਕਾ • Tīkā / ਅਭਿਧਮ੍ਮਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / વਿਭਙ੍ਗ-ਅਨੁਟੀਕਾ • Vibhaṅga-anuṭīkā / ੧੭. ਖੁਦ੍ਦਕવਤ੍ਥੁવਿਭਙ੍ਗੋ • 17. Khuddakavatthuvibhaṅgo


    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact