| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
រូបវិភត្តិ
Rūpavibhatti
ឯកកនិទ្ទេសវណ្ណនា
Ekakaniddesavaṇṇanā
៥៩៤. អវិជ្ជមានវិភាគស្ស វិភាគាភាវទស្សនមេវ និទ្ទេសោ និច្ឆយករណតោ, តស្មា ‘‘សព្ពំ រូបំ ន ហេតុមេវា’’តិអាទិនា វិភាគាភាវាវធារណេន ឯវ-សទ្ទេន និទ្ទេសំ ករោតិ។ ហេតុហេតូតិ មូលហេតុ, ហេតុបច្ចយហេតូតិ វា អយមត្ថោ។ មហាភូតា ហេតូតិ អយមេវត្ថោ មហាភូតា បច្ចយោតិ ឯតេនបិ វុត្តោតិ។ ហេតុបច្ចយសទ្ទានំ សមានត្ថត្តា បច្ចយោ ឯវ ហេតុ បច្ចយហេតុ។ យោ ច រូបក្ខន្ធស្ស ហេតុ, សោ ឯវ តស្ស បញ្ញាបនាយ ហេតូតិ វុត្តោ តទភាវេ អភាវតោ។ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នានំ កម្មសមាទានានំ ឋានសោ ហេតុសោ វិបាកន្តិ ឯត្ថ វិជ្ជមានេសុបិ អញ្ញេសុ បច្ចយេសុ ឥដ្ឋានិដ្ឋវិបាកនិយាមកត្តា ឧត្តមំ បធានំ កុសលាកុសលំ គតិឧបធិកអាលបយោគសម្បត្តិវិបត្តិដ្ឋាននិប្ផាទិតំ ឥដ្ឋានិដ្ឋារម្មណញ្ច កម្មមិវ បធានត្តា ‘‘ហេតូ’’តិ វុត្តន្តិ ឥមិនា អធិប្បាយេន កម្មារម្មណានិ ‘‘ឧត្តមហេតូ’’តិ វុត្តានិ។ វក្ខតិ ច ‘‘គតិឧបធិកាលបយោគា វិបាកស្ស ឋានំ, កម្មំ ហេតូ’’តិ។ ឥធ បន កម្មមិវ ឧត្តមត្តា អារម្មណម្បិ ហេតុវចនំ អរហតីតិ ‘‘ឧត្តមហេតូ’’តិ វុត្តំ។ សង្ខារានន្តិ បុញ្ញាភិសង្ខារាទីនំ អវិជ្ជា សាធារណបច្ចយត្តា ‘‘ហេតូ’’តិ វុត្តា។ ផរតីតិ គច្ឆតិ បាបុណាតិ។ បដិក្ខេបនិទ្ទេសោតិ ឥទំ មាតិកាយ អាគតបដិក្ខេបវសេន វុត្តំ។ ឥធ បន មាតិកាយ ន ហេតុបទាទិសង្គហិតតា ច រូបស្ស វុត្តា តំតំសភាវត្តា, អវធារិតតា ច អនញ្ញសភាវតោ។
594. Avijjamānavibhāgassa vibhāgābhāvadassanameva niddeso nicchayakaraṇato, tasmā ‘‘sabbaṃ rūpaṃ na hetumevā’’tiādinā vibhāgābhāvāvadhāraṇena eva-saddena niddesaṃ karoti. Hetuhetūti mūlahetu, hetupaccayahetūti vā ayamattho. Mahābhūtā hetūti ayamevattho mahābhūtā paccayoti etenapi vuttoti. Hetupaccayasaddānaṃ samānatthattā paccayo eva hetu paccayahetu. Yo ca rūpakkhandhassa hetu, so eva tassa paññāpanāya hetūti vutto tadabhāve abhāvato. Atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākanti ettha vijjamānesupi aññesu paccayesu iṭṭhāniṭṭhavipākaniyāmakattā uttamaṃ padhānaṃ kusalākusalaṃ gatiupadhikaālapayogasampattivipattiṭṭhānanipphāditaṃ iṭṭhāniṭṭhārammaṇañca kammamiva padhānattā ‘‘hetū’’ti vuttanti iminā adhippāyena kammārammaṇāni ‘‘uttamahetū’’ti vuttāni. Vakkhati ca ‘‘gatiupadhikālapayogā vipākassa ṭhānaṃ, kammaṃ hetū’’ti. Idha pana kammamiva uttamattā ārammaṇampi hetuvacanaṃ arahatīti ‘‘uttamahetū’’ti vuttaṃ. Saṅkhārānanti puññābhisaṅkhārādīnaṃ avijjā sādhāraṇapaccayattā ‘‘hetū’’ti vuttā. Pharatīti gacchati pāpuṇāti. Paṭikkhepaniddesoti idaṃ mātikāya āgatapaṭikkhepavasena vuttaṃ. Idha pana mātikāya na hetupadādisaṅgahitatā ca rūpassa vuttā taṃtaṃsabhāvattā, avadhāritatā ca anaññasabhāvato.
រូបីទុកេ រូបីបទមេវ ឥធ ‘‘រូប’’ន្តិ វុត្តំ។ តេន រូបីរូបបទានំ ឯកត្ថតា សិទ្ធា ហោតិ រុប្បនលក្ខណយុត្តស្សេវ រូបីរូបភាវតោ។ ឧប្បន្នំ ឆហិ វិញ្ញាណេហិ វិញ្ញេយ្យន្តិ អរូបតោ វិធុរំ រូបស្ស សភាវំ ទស្សេតិ។ ន ហិ អរូបំ ឧប្បន្នំ ឆហិ វិញ្ញាណេហិ វិញ្ញេយ្យំ យថា រូបំ, តេន រូបំ ឧប្បន្នំ ឆហិ វិញ្ញាណេហិ វិញ្ញេយ្យំ, ន អរូបន្តិ អរូបតោ និវត្តេត្វា រូបេ ឯវ ឯតំ សភាវំ និយមេតិ, ន រូបំ ឯតស្មិំ សភាវេ។ អត្ថិ ហិ រូបំ អតីតានាគតំ យំ ឧប្បន្នំ ឆហិ វិញ្ញាណេហិ វិញ្ញេយ្យសភាវំ ន ហោតីតិ។ ឯតមេវ ច និយមំ បុន ឯវសទ្ទេន និយមេតិ ‘‘យថាវុត្តោ និយមោ រូបេ អត្ថិ ឯវ, អរូបេ វិយ ន នត្ថី’’តិ។ អថ វា សព្ពំ រូបន្តិ ភូតុបាទាយរូបំ កាលភេទំ អនាមសិត្វា ‘‘សព្ព’’ន្តិ វុត្តំ, តំ សព្ពំ អរូបេហិ សមានវិញ្ញេយ្យសភាវំ អតីតានាគតំ និវត្តេតុំ ឧប្បន្នន្តិ ឯតេន វិសេសេតិ, តំ ឧប្បន្នំ សព្ពំ រូបំ ឆហិ វិញ្ញាណេហិ វិញ្ញេយ្យមេវាតិ អត្ថោ។
Rūpīduke rūpīpadameva idha ‘‘rūpa’’nti vuttaṃ. Tena rūpīrūpapadānaṃ ekatthatā siddhā hoti ruppanalakkhaṇayuttasseva rūpīrūpabhāvato. Uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyanti arūpato vidhuraṃ rūpassa sabhāvaṃ dasseti. Na hi arūpaṃ uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyaṃ yathā rūpaṃ, tena rūpaṃ uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyaṃ, na arūpanti arūpato nivattetvā rūpe eva etaṃ sabhāvaṃ niyameti, na rūpaṃ etasmiṃ sabhāve. Atthi hi rūpaṃ atītānāgataṃ yaṃ uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyasabhāvaṃ na hotīti. Etameva ca niyamaṃ puna evasaddena niyameti ‘‘yathāvutto niyamo rūpe atthi eva, arūpe viya na natthī’’ti. Atha vā sabbaṃ rūpanti bhūtupādāyarūpaṃ kālabhedaṃ anāmasitvā ‘‘sabba’’nti vuttaṃ, taṃ sabbaṃ arūpehi samānaviññeyyasabhāvaṃ atītānāgataṃ nivattetuṃ uppannanti etena viseseti, taṃ uppannaṃ sabbaṃ rūpaṃ chahi viññāṇehi viññeyyamevāti attho.
ននុ ឯវំ រូបាយតនស្សបិ សោតវិញ្ញាណាទីហិ វិញ្ញេយ្យតា អាបជ្ជតីតិ? នាបជ្ជតិ រូបំ សព្ពំ សម្បិណ្ឌេត្វា ឯកន្តលក្ខណទស្សនវសេន ឯកីភាវេន គហេត្វា អរូបតោ វិធុរស្ស ឆហិ វិញ្ញាណេហិ វិញ្ញេយ្យសភាវស្ស ទស្សនតោ។ បច្ចុប្បន្នរូបមេវ ឆហិ វិញ្ញាណេហិ វិញ្ញេយ្យន្តិ ឯតស្មិំ បន និយមេ ‘‘សព្ពំ រូប’’ន្តិ ឯត្ថាយំ វិញ្ញេយ្យភាវនិយមោ ន វុត្តោ, អថ ខោ បច្ចុប្បន្នន្តិ សព្ពរូបស្ស ឯកន្តលក្ខណនិយមោ ទស្សិតោ ន សិយា។ បាឡិយញ្ច វិញ្ញេយ្យមេវាតិ ឯវ-ការោ វុត្តោ, ន ឧប្បន្នមេវាតិ។ តស្មា ឧប្បន្នស្សេវ មនោវិញ្ញេយ្យនិយមាបត្តិ នត្ថីតិ កិំ សោតបតិតត្តេន, តស្មា វុត្តនយេនត្ថោ យោជេតព្ពោ។
Nanu evaṃ rūpāyatanassapi sotaviññāṇādīhi viññeyyatā āpajjatīti? Nāpajjati rūpaṃ sabbaṃ sampiṇḍetvā ekantalakkhaṇadassanavasena ekībhāvena gahetvā arūpato vidhurassa chahi viññāṇehi viññeyyasabhāvassa dassanato. Paccuppannarūpameva chahi viññāṇehi viññeyyanti etasmiṃ pana niyame ‘‘sabbaṃ rūpa’’nti etthāyaṃ viññeyyabhāvaniyamo na vutto, atha kho paccuppannanti sabbarūpassa ekantalakkhaṇaniyamo dassito na siyā. Pāḷiyañca viññeyyamevāti eva-kāro vutto, na uppannamevāti. Tasmā uppannasseva manoviññeyyaniyamāpatti natthīti kiṃ sotapatitattena, tasmā vuttanayenattho yojetabbo.
កថំវិធន្តិ គុណេហិ កថំ សណ្ឋិតំ។ ញាណមេវ ញាណវត្ថុ។ សមានជាតិកានំ សង្គហោ, សមានជាតិយា វា សង្គហោ សជាតិសង្គហោ។ សញ្ជាយន្តិ ឯត្ថាតិ សញ្ជាតិ, សញ្ជាតិយា សង្គហោ សញ្ជាតិសង្គហោ, សញ្ជាតិទេសេន សង្គហោតិ អត្ថោ។ អញ្ញមញ្ញោបការវសេន អវិប្បយោគេន ច សមាធិទេសេ ជាតា សម្មាសតិអាទយោ សមាធិក្ខន្ធេ សង្គហិតា។ យត្ថ ច សតិអាទិសហាយវតោ សមាធិស្ស អត្តនោ កិច្ចករណំ, សោ ចិត្តុប្បាទោ សមាធិទេសោ។ សម្មាសង្កប្បស្ស ច អប្បនាភាវតោ បដិវេធសទិសំ កិច្ចន្តិ សមានេន បដិវេធកិច្ចេន ទិដ្ឋិសង្កប្បា បញ្ញក្ខន្ធេ សង្គហិតា។
Kathaṃvidhanti guṇehi kathaṃ saṇṭhitaṃ. Ñāṇameva ñāṇavatthu. Samānajātikānaṃ saṅgaho, samānajātiyā vā saṅgaho sajātisaṅgaho. Sañjāyanti etthāti sañjāti, sañjātiyā saṅgaho sañjātisaṅgaho, sañjātidesena saṅgahoti attho. Aññamaññopakāravasena avippayogena ca samādhidese jātā sammāsatiādayo samādhikkhandhe saṅgahitā. Yattha ca satiādisahāyavato samādhissa attano kiccakaraṇaṃ, so cittuppādo samādhideso. Sammāsaṅkappassa ca appanābhāvato paṭivedhasadisaṃ kiccanti samānena paṭivedhakiccena diṭṭhisaṅkappā paññakkhandhe saṅgahitā.
រូបវិភត្តិឯកកនិទ្ទេសវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Rūpavibhattiekakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / រូបវិភត្តិ • Rūpavibhatti
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / រូបវិភត្តិឯកកនិទ្ទេសវណ្ណនា • Rūpavibhattiekakaniddesavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ឯកកនិទ្ទេសវណ្ណនា • Ekakaniddesavaṇṇanā
