Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā

೨. ನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

2. Niddesavaṇṇanā

೧. ಏಕಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ

1. Ekakaniddesavaṇṇanā

೧. ಇದಾನಿ ಯಥಾಠಪಿತಂ ಮಾತಿಕಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ – ಕತಮೋ ಚ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮಯವಿಮುತ್ತೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಇಧಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತಲೋಕೇ। ಏಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋತಿ ಏಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ। ಕಾಲೇನ ಕಾಲನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಭುಮ್ಮವಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಮಯೇನ ಸಮಯನ್ತಿ ಇದಂ ಪುರಿಮಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ। ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇತಿ ರೂಪಾವಚರಾರೂಪಾವಚರಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ। ತಾಸಞ್ಹಿ ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇಹಿ ವಿಮುಚ್ಚನತೋ ವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ನಾಮಂ। ಕಾಯೇನಾತಿ ವಿಮೋಕ್ಖಸಹಜಾತೇನ ನಾಮಕಾಯೇನ। ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ಇರಿಯತಿ। ಕತಮಸ್ಮಿಂ ಪನೇಸ ಕಾಲೇ ವಿಮೋಕ್ಖೇ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ? ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಹಿ ಕಾಲೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಅಕಾಲೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ। ತತ್ಥ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಕಾಲೋ, ವತ್ತಕರಣಕಾಲೋ ಚ ಸಮಾಪಜ್ಜನಸ್ಸ ಅಕಾಲೋ ನಾಮ। ಸರೀರಂ ಪನ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಯಾವ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಗಮನಕಾಲೋ ನಾಗಚ್ಛತಿ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ತರೇ ಸಮಾಪಜ್ಜನಸ್ಸ ಕಾಲೋ ನಾಮ।

1. Idāni yathāṭhapitaṃ mātikaṃ ādito paṭṭhāya vibhajitvā dassetuṃ – katamo ca puggalo samayavimuttotiādimāha. Tattha idhāti imasmiṃ sattaloke. Ekacco puggaloti eko puggalo. Kālena kālanti ettha bhummavasena attho veditabbo. Ekekasmiṃ kāleti vuttaṃ hoti. Samayena samayanti idaṃ purimasseva vevacanaṃ. Aṭṭha vimokkheti rūpāvacarārūpāvacaraaṭṭhasamāpattiyo. Tāsañhi paccanīkadhammehi vimuccanato vimokkhoti nāmaṃ. Kāyenāti vimokkhasahajātena nāmakāyena. Phusitvā viharatīti paṭilabhitvā iriyati. Katamasmiṃ panesa kāle vimokkhe phusitvā viharatīti? Samāpattiṃ samāpajjitukāmassa hi kālo nāma atthi, akālo nāma atthi. Tattha pātova sarīrapaṭijagganakālo, vattakaraṇakālo ca samāpajjanassa akālo nāma. Sarīraṃ pana paṭijaggitvā vattaṃ katvā vasanaṭṭhānaṃ pavisitvā nisinnassa yāva piṇḍāya gamanakālo nāgacchati, etasmiṃ antare samāpajjanassa kālo nāma.

ಪಿಣ್ಡಾಯ ಗಮನಕಾಲಂ ಪನ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಸ್ಸ ಚೇತಿಯವನ್ದನಕಾಲೋ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಪರಿವುತಸ್ಸ ವಿತಕ್ಕಮಾಳಕೇ ಠಾನಕಾಲೋ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಗಮನಕಾಲೋ ಗಾಮೇ ಚರಣಕಾಲೋ; ಆಸನಸಾಲಾಯ ಯಾಗುಪಾನಕಾಲೋ ವತ್ತಕರಣಕಾಲೋತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಸಮಾಪಜ್ಜನಸ್ಸ ಅಕಾಲೋ ನಾಮ। ಆಸನಸಾಲಾಯ ಪನ ವಿವಿತ್ತೇ ಓಕಾಸೇ ಸತಿ ಯಾವ ಭತ್ತಕಾಲೋ ನಾಗಚ್ಛತಿ, ಏತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಅನ್ತರೇ ಸಮಾಪಜ್ಜನಸ್ಸ ಕಾಲೋ ನಾಮ। ಭತ್ತಂ ಪನ ಭುಞ್ಜನಕಾಲೋ, ವಿಹಾರಗಮನಕಾಲೋ, ಪತ್ತಚೀವರಪಟಿಸಾಮನಕಾಲೋ, ದಿವಾವತ್ತಕರಣಕಾಲೋ, ಪರಿಪುಚ್ಛಾದಾನಕಾಲೋತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಸಮಾಪಜ್ಜನಸ್ಸ ಅಕಾಲೋ ನಾಮ। ಯೋ ಅಕಾಲೋ, ಸ್ವೇವ ಅಸಮಯೋ। ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸೇ ಕಾಲೇ ಕಾಲೇ, ಸಮಯೇ ಸಮಯೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇ ಸಹಜಾತನಾಮಕಾಯೇನ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ವಿಹರನ್ತೋ, ‘‘ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪುಗ್ಗಲೋ…ಪೇ॰… ವಿಹರತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

Piṇḍāya gamanakālaṃ pana sallakkhetvā nikkhantassa cetiyavandanakālo, bhikkhusaṅghaparivutassa vitakkamāḷake ṭhānakālo piṇḍāya gamanakālo gāme caraṇakālo; āsanasālāya yāgupānakālo vattakaraṇakāloti ayampi samāpajjanassa akālo nāma. Āsanasālāya pana vivitte okāse sati yāva bhattakālo nāgacchati, etasmimpi antare samāpajjanassa kālo nāma. Bhattaṃ pana bhuñjanakālo, vihāragamanakālo, pattacīvarapaṭisāmanakālo, divāvattakaraṇakālo, paripucchādānakāloti ayampi samāpajjanassa akālo nāma. Yo akālo, sveva asamayo. Taṃ sabbampi ṭhapetvā avasese kāle kāle, samaye samaye vuttappakāre aṭṭha vimokkhe sahajātanāmakāyena paṭilabhitvā viharanto, ‘‘idhekacco puggalo…pe… viharatī’’ti vuccati.

ಅಪಿಚೇಸ ಸಫಸ್ಸಕೇಹಿ ಸಹಜಾತನಾಮಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಹಜಾತಧಮ್ಮೇ ಫುಸತಿಯೇವ ನಾಮ, ಉಪಚಾರೇನ ಅಪ್ಪನಂ ಫುಸತಿಯೇವ ನಾಮ। ಪುರಿಮಾಯ ಅಪ್ಪನಾಯ ಅಪರಂ ಅಪ್ಪನಂ ಫುಸತಿಯೇವ। ಯೇನ ಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಸಹಜಾತಾ, ತೇನ ತೇ ಪಟಿಲದ್ಧಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಫಸ್ಸೇನಾಪಿ ಫುಟ್ಠಾಯೇವ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಉಪಚಾರಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪನಾಯ ಪಟಿಲಾಭಕಾರಣಮೇವ, ತಥಾ ಪುರಿಮಾ ಅಪ್ಪನಾ ಅಪರಅಪ್ಪನಾಯ। ತತ್ರಾಸ್ಸ ಏವಂ ಸಹಜಾತೇಹಿ ಸಹಜಾತಾನಂ ಫುಸನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ – ಪಠಮಜ್ಝಾನಞ್ಹಿ ವಿತಕ್ಕಾದೀಹಿ ಪಞ್ಚಙ್ಗಿಕಂ। ತಸ್ಮಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಸೇಸಾ ಅತಿರೇಕಪಣ್ಣಾಸಧಮ್ಮಾ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನ ನಾಮಕಾಯೇನ ಪಠಮಜ್ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿವಿಮೋಕ್ಖಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ। ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ ಪೀತಿಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಹಿ ತಿವಙ್ಗಿಕಂ, ತತಿಯಂ ಸುಖಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಹಿ ದುವಙ್ಗಿಕಂ, ಚತುತ್ಥಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಹಿ ದುವಙ್ಗಿಕಂ, ತಥಾ ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಂ…ಪೇ॰… ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಠಪೇತ್ವಾ ತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ಸೇಸಾ ಅತಿರೇಕಪಣ್ಣಾಸಧಮ್ಮಾ ಚತ್ತಾರೋ ಖನ್ಧಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ತೇನ ನಾಮಕಾಯೇನ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿವಿಮೋಕ್ಖಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ।

Apicesa saphassakehi sahajātanāmadhammehi sahajātadhamme phusatiyeva nāma, upacārena appanaṃ phusatiyeva nāma. Purimāya appanāya aparaṃ appanaṃ phusatiyeva. Yena hi saddhiṃ ye dhammā sahajātā, tena te paṭiladdhā nāma honti. Phassenāpi phuṭṭhāyeva nāma honti. Upacārampi appanāya paṭilābhakāraṇameva, tathā purimā appanā aparaappanāya. Tatrāssa evaṃ sahajātehi sahajātānaṃ phusanā veditabbā – paṭhamajjhānañhi vitakkādīhi pañcaṅgikaṃ. Tasmiṃ ṭhapetvā tāni aṅgāni sesā atirekapaṇṇāsadhammā cattāro khandhā nāma honti. Tena nāmakāyena paṭhamajjhānasamāpattivimokkhaṃ phusitvā paṭilabhitvā viharati. Dutiyaṃ jhānaṃ pītisukhacittekaggatāhi tivaṅgikaṃ, tatiyaṃ sukhacittekaggatāhi duvaṅgikaṃ, catutthaṃ upekkhācittekaggatāhi duvaṅgikaṃ, tathā ākāsānañcāyatanaṃ…pe… nevasaññānāsaññāyatanañca. Tattha ṭhapetvā tāni aṅgāni sesā atirekapaṇṇāsadhammā cattāro khandhā nāma honti. Tena nāmakāyena nevasaññānāsaññāyatanasamāpattivimokkhaṃ phusitvā paṭilabhitvā viharati.

ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಸಙ್ಖಾರಗತಂ, ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮೇ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ। ಏಕಚ್ಚೇ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಉಪಡ್ಢುಪಡ್ಢಾ ಪಠಮಮಗ್ಗಾದಿವಜ್ಝಾ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮಯವಿಮುತ್ತೋತಿ ಏತ್ಥ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ತೇನ ನಾಮಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ‘‘ಏಕಚ್ಚೇ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಚ ಖೀಣಾ ಆಸವಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ನ ಗಹಿತೋ। ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಖೀಣಾಸವೋಪಿ ತೇನ ನಾಮಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ತಸ್ಸ ಪನ ಅಪರಿಕ್ಖೀಣಾಸವಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋಪಿ ನ ಗಹಿತೋ। ಸಮಯವಿಮುತ್ತೋತಿ ಪನ ತಿಣ್ಣಂ ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮೀನಂಯೇವೇತಂ ನಾಮನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।

Paññāya cassa disvāti vipassanāpaññāya saṅkhāragataṃ, maggapaññāya catusaccadhamme passitvā. Ekacce āsavā parikkhīṇā hontīti upaḍḍhupaḍḍhā paṭhamamaggādivajjhā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo samayavimuttoti ettha aṭṭhasamāpattilābhī puthujjano tena nāmakāyena phusitvā viharatīti vattuṃ vaṭṭati. Pāḷiyaṃ pana ‘‘ekacce āsavā parikkhīṇā’’ti vuttaṃ. Puthujjanassa ca khīṇā āsavā nāma natthi, tasmā so na gahito. Aṭṭhasamāpattilābhī khīṇāsavopi tena nāmakāyena phusitvā viharatīti vattuṃ vaṭṭati. Tassa pana aparikkhīṇāsavā nāma natthi, tasmā sopi na gahito. Samayavimuttoti pana tiṇṇaṃ sotāpannasakadāgāmianāgāmīnaṃyevetaṃ nāmanti veditabbaṃ.

೨. ಅಸಮಯವಿಮುತ್ತನಿದ್ದೇಸೇ – ಪುರಿಮಸದಿಸಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಸಮಯವಿಮುತ್ತೋತಿ ಪನೇತ್ಥ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕಖೀಣಾಸವಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ। ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕಾ ಪನ ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿನೋ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿನೋ ಚ ಖೀಣಾಸವಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಚ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದುಕೇ ನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ, ದುಕಮುತ್ತಕಪುಗ್ಗಲಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಸುಬುದ್ಧತಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ ಗಹಿತೇ ಚ ಅಗ್ಗಹಿತೇ ಚ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಿಟ್ಠಿವಟ್ಟಕೇಹಿ ತನ್ತಿಂ ಆರೋಪೇನ್ತೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅರಿಯೇ ವಿಮೋಕ್ಖೇತಿ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆರಕತ್ತಾ ಅರಿಯೇತಿ ಸಙ್ಖಂ ಗತೇ ಲೋಕುತ್ತರವಿಮೋಕ್ಖೇ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಬಾಹಿರಾನಞ್ಹಿ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಸಮಯೋಪಿ ಅತ್ಥಿ ಅಸಮಯೋಪಿ। ಮಗ್ಗವಿಮೋಕ್ಖೇನ ವಿಮುಚ್ಚನಸ್ಸ ಸಮಯೋ ವಾ ಅಸಮಯೋ ವಾ ನತ್ಥಿ। ಯಸ್ಸ ಸದ್ಧಾ ಬಲವತೀ, ವಿಪಸ್ಸನಾ ಚ ಆರದ್ಧಾ, ತಸ್ಸ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ತಿಟ್ಠನ್ತಸ್ಸ ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸ ನಿಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಖಾದನ್ತಸ್ಸ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಫಲಪಟಿವೇಧೋ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ನತ್ಥಿ। ಇತಿ ಮಗ್ಗವಿಮೋಕ್ಖೇನ ವಿಮುಚ್ಚನಸ್ಸ ಸಮಯೋ ವಾ ಅಸಮಯೋ ವಾ ನತ್ಥೀತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಗಹಿತೇ ಚ ಅಗ್ಗಹಿತೇ ಚ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಇಮಂ ಪಿಟ್ಠಿವಟ್ಟಕಂ ತನ್ತಿಂ ಆರೋಪೇಸಿ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಇಮಾಯಪಿ ತನ್ತಿಯಾ ಅಗ್ಗಹಿತೋವ। ಭಜಾಪಿಯಮಾನೋ ಪನ ಸಮಾಪತ್ತಿವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ವಸೇನ ಸಮಯವಿಮುತ್ತಭಾವಂ ಭಜೇಯ್ಯ।

2. Asamayavimuttaniddese – purimasadisaṃ vuttanayeneva veditabbaṃ. Asamayavimuttoti panettha sukkhavipassakakhīṇāsavassetaṃ nāmaṃ. Sukkhavipassakā pana sotāpannasakadāgāmianāgāmino aṭṭhasamāpattilābhino ca khīṇāsavā puthujjanā ca imasmiṃ duke na labbhanti, dukamuttakapuggalā nāma honti. Tasmā satthā attano buddhasubuddhatāya heṭṭhā gahite ca aggahite ca saṅkaḍḍhitvā saddhiṃ piṭṭhivaṭṭakehi tantiṃ āropento sabbepi ariyapuggalātiādimāha. Tattha ariye vimokkheti kilesehi ārakattā ariyeti saṅkhaṃ gate lokuttaravimokkhe. Idaṃ vuttaṃ hoti – bāhirānañhi aṭṭhannaṃ samāpattīnaṃ samāpajjantassa samayopi atthi asamayopi. Maggavimokkhena vimuccanassa samayo vā asamayo vā natthi. Yassa saddhā balavatī, vipassanā ca āraddhā, tassa gacchantassa tiṭṭhantassa nisīdantassa nipajjantassa khādantassa bhuñjantassa maggaphalapaṭivedho nāma na hotīti natthi. Iti maggavimokkhena vimuccanassa samayo vā asamayo vā natthīti heṭṭhā gahite ca aggahite ca saṅkaḍḍhitvā imaṃ piṭṭhivaṭṭakaṃ tantiṃ āropesi dhammarājā. Samāpattilābhī puthujjano imāyapi tantiyā aggahitova. Bhajāpiyamāno pana samāpattivikkhambhitānaṃ kilesānaṃ vasena samayavimuttabhāvaṃ bhajeyya.

೩. ಕುಪ್ಪಧಮ್ಮಾಕುಪ್ಪಧಮ್ಮನಿದ್ದೇಸೇಸು – ಯಸ್ಸ ಅಧಿಗತೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಧಮ್ಮೋ ಕುಪ್ಪತಿ ನಸ್ಸತಿ, ಸೋ ಕುಪ್ಪಧಮ್ಮೋ। ರೂಪಸಹಗತಾನನ್ತಿ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಸಙ್ಖಾತೇನ ರೂಪೇನ ಸಹಗತಾನಂ। ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪವತ್ತಾನಂ ನ ವಿನಾ ರೂಪಾರಮ್ಮಣಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅರೂಪಸಹಗತಾನನ್ತಿ ರೂಪತೋ ಅಞ್ಞಂ, ನ ರೂಪನ್ತಿ ಅರೂಪಂ। ಅರೂಪೇನ ಸಹಗತಾನಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪವತ್ತಾನಂ ನ ವಿನಾ ಅರೂಪಾರಮ್ಮಣಾನಂ ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ನಿಕಾಮಲಾಭೀತಿ ಪಞ್ಚಹಾಕಾರೇಹಿ ಅಚಿಣ್ಣವಸಿತಾಯ ಇಚ್ಛಿತಾಕಾರೇನ ಅಲದ್ಧತ್ತಾ ನ ನಿಕಾಮಲಾಭೀ। ಅಪ್ಪಗುಣಸಮಾಪತ್ತಿಕೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನ ಅಕಿಚ್ಛಲಾಭೀತಿ ಕಿಚ್ಛಲಾಭೀ ದುಕ್ಖಲಾಭೀ। ಯೋ ಆಗಮನಮ್ಹಿ ಕಿಲೇಸೇ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇನ್ತೋ ಉಪಚಾರಂ ಪಾಪೇನ್ತೋ ಅಪ್ಪನಂ ಪಾಪೇನ್ತೋ ಚಿತ್ತಮಞ್ಜೂಸಂ ಲಭನ್ತೋ ದುಕ್ಖೇನ ಕಿಚ್ಛೇನ ಸಸಙ್ಖಾರೇನ ಸಪ್ಪಯೋಗೇನ ಕಿಲಮನ್ತೋ ತಂ ಸಮ್ಪದಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಸೋ ನ ಅಕಿಚ್ಛಲಾಭೀ ನಾಮ। ನ ಅಕಸಿರಲಾಭೀತಿ ಅವಿಪುಲಲಾಭೀ। ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ಅದ್ಧಾನಂ ಫರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಏಕಂ ದ್ವೇ ಚಿತ್ತವಾರೇ ವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಹಸಾವ ವುಟ್ಠಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

3. Kuppadhammākuppadhammaniddesesu – yassa adhigato samāpattidhammo kuppati nassati, so kuppadhammo. Rūpasahagatānanti rūpanimittasaṅkhātena rūpena sahagatānaṃ. Tena saddhiṃ pavattānaṃ na vinā rūpārammaṇānaṃ catunnaṃ rūpāvacarajjhānānanti attho. Arūpasahagatānanti rūpato aññaṃ, na rūpanti arūpaṃ. Arūpena sahagatānaṃ tena saddhiṃ pavattānaṃ na vinā arūpārammaṇānaṃ catunnaṃ arūpāvacarajjhānānanti attho. Na nikāmalābhīti pañcahākārehi aciṇṇavasitāya icchitākārena aladdhattā na nikāmalābhī. Appaguṇasamāpattikoti attho. Na akicchalābhīti kicchalābhī dukkhalābhī. Yo āgamanamhi kilese vikkhambhento upacāraṃ pāpento appanaṃ pāpento cittamañjūsaṃ labhanto dukkhena kicchena sasaṅkhārena sappayogena kilamanto taṃ sampadaṃ pāpuṇituṃ sakkoti, so na akicchalābhī nāma. Na akasiralābhīti avipulalābhī. Samāpattiṃ appetvā addhānaṃ pharituṃ na sakkoti. Ekaṃ dve cittavāre vattetvā sahasāva vuṭṭhātīti attho.

ಯತ್ಥಿಚ್ಛಕನ್ತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ। ಯದಿಚ್ಛಕನ್ತಿ ಕಸಿಣಜ್ಝಾನಂ ವಾ ಆನಾಪಾನಜ್ಝಾನಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಜ್ಝಾನಂ ವಾ ಅಸುಭಜ್ಝಾನಂ ವಾತಿ ಯಂ ಯಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ। ಯಾವತಿಚ್ಛಕನ್ತಿ ಅದ್ಧಾನಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಯತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಇಚ್ಛತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಯಂ ಯಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಯತ್ತಕಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾತುಮ್ಪಿ ಇಚ್ಛತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ತಂ ತಂ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ತತ್ತಕಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತುಮ್ಪಿ ವುಟ್ಠಾತುಮ್ಪಿ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಚನ್ದಂ ವಾ ಸೂರಿಯಂ ವಾ ಉಲ್ಲೋಕೇತ್ವಾ ‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚನ್ದೇ ವಾ ಸೂರಿಯೇ ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಗತೇ ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಝಾನಂ ಸಮಾಪನ್ನೋ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವುಟ್ಠಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಅನ್ತರಾವ ವುಟ್ಠಾತಿ; ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಪ್ಪಗುಣತಾಯಾತಿ।

Yatthicchakanti yasmiṃ okāse samāpattiṃ appetvā nisīdituṃ icchati. Yadicchakanti kasiṇajjhānaṃ vā ānāpānajjhānaṃ vā brahmavihārajjhānaṃ vā asubhajjhānaṃ vāti yaṃ yaṃ samāpattiṃ appetvā nisīdituṃ icchati. Yāvaticchakanti addhānaparicchedena yattakaṃ kālaṃ icchati. Idaṃ vuttaṃ hoti – yattha yattha yaṃ yaṃ samāpattiṃ yattakaṃ addhānaṃ samāpajjitumpi vuṭṭhātumpi icchati, tattha tattha taṃ taṃ samāpattiṃ tattakaṃ addhānaṃ samāpajjitumpi vuṭṭhātumpi na sakkoti. Candaṃ vā sūriyaṃ vā ulloketvā ‘imasmiṃ cande vā sūriye vā ettakaṃ ṭhānaṃ gate vuṭṭhahissāmī’ti paricchinditvā jhānaṃ samāpanno yathāparicchedena vuṭṭhātuṃ na sakkoti, antarāva vuṭṭhāti; samāpattiyā appaguṇatāyāti.

ಪಮಾದಮಾಗಮ್ಮಾತಿ ಪಮಾದಂ ಪಟಿಚ್ಚ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವಂವಿಧೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕುಪ್ಪಧಮ್ಮೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಇದಂ ಪನ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿನೋ ಪುಥುಜ್ಜನಸ್ಸ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋತಿ ತಿಣ್ಣಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ನಾಮಂ। ಏತೇಸಞ್ಹಿ ಸಮಾಧಿಪಾರಿಬನ್ಧಕಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾರಿಬನ್ಧಕಾ ಚ ಧಮ್ಮಾ ನ ಸುವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಾ, ನ ಸುವಿಕ್ಖಾಲಿತಾ, ತೇನ ತೇಸಂ ಸಮಾಪತ್ತಿ ನಸ್ಸತಿ ಪರಿಹಾಯತಿ। ಸಾ ಚ ಖೋ ನೇವ ಸೀಲಭೇದೇನ, ನಾಪತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮೇನ। ನ ಗರುಕಮೋಕ್ಖಧಮ್ಮೋ ಪನೇಸ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನಪಿ ಕಿಚ್ಚಕರಣೀಯೇನ ವಾ ವತ್ತಭೇದಮತ್ತಕೇನ ವಾ ನಸ್ಸತಿ।

Pamādamāgammāti pamādaṃ paṭicca. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evaṃvidho puggalo kuppadhammoti vuccati. Idaṃ pana aṭṭhasamāpattilābhino puthujjanassa sotāpannassa sakadāgāminoti tiṇṇaṃ puggalānaṃ nāmaṃ. Etesañhi samādhipāribandhakā vipassanāpāribandhakā ca dhammā na suvikkhambhitā, na suvikkhālitā, tena tesaṃ samāpatti nassati parihāyati. Sā ca kho neva sīlabhedena, nāpattivītikkamena. Na garukamokkhadhammo panesa appamattakenapi kiccakaraṇīyena vā vattabhedamattakena vā nassati.

ತತ್ರಿದಂ ವತ್ಥು – ಏಕೋ ಕಿರ ಥೇರೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ವಳಞ್ಜೇತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ದಾರಕಾ ಪರಿವೇಣೇ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ಥೇರೋ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘ಪರಿವೇಣಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತಬ್ಬ’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿಸೀದಿ। ಸೋ ಅಪ್ಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ, ‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಆವರಣ’ನ್ತಿ ಸೀಲಂ ಆವಜ್ಜನ್ತೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಮ್ಪಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಅದಿಸ್ವಾ ‘ವತ್ತಭೇದೋ ನು ಖೋ ಅತ್ಥೀ’ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪರಿವೇಣಸ್ಸ ಅಸಮ್ಮಟ್ಠಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದನ್ತೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಪ್ಪೇನ್ತೋವ ನಿಸೀದಿ।

Tatridaṃ vatthu – eko kira thero samāpattiṃ vaḷañjeti. Tasmiṃ piṇḍāya gāmaṃ paviṭṭhe dārakā pariveṇe kīḷitvā pakkamiṃsu. Thero āgantvā ‘pariveṇaṃ sammajjitabba’nti cintetvā asammajjitvā vihāraṃ pavisitvā ‘samāpattiṃ appessāmī’ti nisīdi. So appetuṃ asakkonto, ‘kiṃ nu kho āvaraṇa’nti sīlaṃ āvajjanto appamattakampi vītikkamaṃ adisvā ‘vattabhedo nu kho atthī’ti olokento pariveṇassa asammaṭṭhabhāvaṃ ñatvā sammajjitvā pavisitvā nisīdanto samāpattiṃ appentova nisīdi.

೪. ಅಕುಪ್ಪಧಮ್ಮನಿದ್ದೇಸೋ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಕುಪ್ಪಧಮ್ಮೋತಿ ಇದಂ ಪನ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭಿನೋ ಅನಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಚೇವ ಖೀಣಾಸವಸ್ಸ ಚಾತಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ ನಾಮಂ। ತೇಸಞ್ಹಿ ಸಮಾಧಿಪಾರಿಬನ್ಧಕಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾರಿಬನ್ಧಕಾ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಸುವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಾ ಸುವಿಕ್ಖಾಲಿತಾ; ತೇನ ತೇಸಂ ಭಸ್ಸಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮಾದಿಕಿಚ್ಚೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಅತ್ತನೋ ಅನುರೂಪೇನ ಪಮಾದೇನ ವೀತಿನಾಮೇನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸಮಾಪತ್ತಿ ನ ಕುಪ್ಪತಿ, ನ ನಸ್ಸತಿ। ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕಾ ಪನ ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿಖೀಣಾಸವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದುಕೇ ನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ; ದುಕಮುತ್ತಕಪುಗ್ಗಲಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾ ಅತ್ತನೋ ಬುದ್ಧಸುಬುದ್ಧತಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ ಗಹಿತೇ ಚ ಅಗ್ಗಹಿತೇ ಚ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ದುಕೇ ಸದ್ಧಿಂ ಪಿಟ್ಠಿವಟ್ಟಕೇಹಿ ತನ್ತಿಂ ಆರೋಪೇನ್ತೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಟ್ಠನ್ನಞ್ಹಿ ಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಕುಪ್ಪನಂ ನಸ್ಸನಂ ಭವೇಯ್ಯ, ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪನ ಸಕಿಂ ಪಟಿವಿದ್ಧಸ್ಸ ಕುಪ್ಪನಂ ನಸ್ಸನಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ।

4. Akuppadhammaniddeso vuttapaṭipakkhavaseneva veditabbo. Akuppadhammoti idaṃ pana aṭṭhasamāpattilābhino anāgāmissa ceva khīṇāsavassa cāti dvinnaṃ puggalānaṃ nāmaṃ. Tesañhi samādhipāribandhakā vipassanāpāribandhakā ca dhammā suvikkhambhitā suvikkhālitā; tena tesaṃ bhassasaṅgaṇikārāmādikiccena vā aññena vā yena kenaci attano anurūpena pamādena vītināmentānampi samāpatti na kuppati, na nassati. Sukkhavipassakā pana sotāpannasakadāgāmianāgāmikhīṇāsavā imasmiṃ duke na labbhanti; dukamuttakapuggalā nāma honti. Tasmā satthā attano buddhasubuddhatāya heṭṭhā gahite ca aggahite ca saṅkaḍḍhitvā imasmimpi duke saddhiṃ piṭṭhivaṭṭakehi tantiṃ āropento sabbepi ariyapuggalātiādimāha. Aṭṭhannañhi samāpattīnaṃ kuppanaṃ nassanaṃ bhaveyya, lokuttaradhammassa pana sakiṃ paṭividdhassa kuppanaṃ nassanaṃ nāma natthi, taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ.

೫. ಪರಿಹಾನಧಮ್ಮಾಪರಿಹಾನಧಮ್ಮನಿದ್ದೇಸಾಪಿ ಕುಪ್ಪಧಮ್ಮಾಕುಪ್ಪಧಮ್ಮನಿದ್ದೇಸವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕೇವಲಞ್ಹಿ ಇಧ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಮಾದಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪರಿಹಾನಮ್ಪಿ ಅಪರಿಹಾನಮ್ಪಿ ಗಹಿತನ್ತಿ ಇದಂ ಪರಿಯಾಯದೇಸನಾಮತ್ತಮೇವ ನಾನಂ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ತಾದಿಸಮೇವ।

5. Parihānadhammāparihānadhammaniddesāpi kuppadhammākuppadhammaniddesavaseneva veditabbā. Kevalañhi idha puggalassa pamādaṃ paṭicca dhammānaṃ parihānampi aparihānampi gahitanti idaṃ pariyāyadesanāmattameva nānaṃ. Sesaṃ sabbattha tādisameva.

೭. ಚೇತನಾಭಬ್ಬನಿದ್ದೇಸೇ – ಚೇತನಾಭಬ್ಬೋತಿ ಚೇತನಾಯ ಅಪರಿಹಾನಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತುಂ ಭಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಅನುಸಞ್ಚೇತೇತೀತಿ, ಸಚೇ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ। ಸಮಾಪತ್ತಿಞ್ಹಿ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅನುಸಞ್ಚೇತೇತಿ ನಾಮ। ಸೋ ನ ಪರಿಹಾಯತಿ, ಇತರೋ ಪರಿಹಾಯತಿ।

7. Cetanābhabbaniddese – cetanābhabboti cetanāya aparihāniṃ āpajjituṃ bhabbo. Sace anusañcetetīti, sace samāpajjati. Samāpattiñhi samāpajjanto anusañceteti nāma. So na parihāyati, itaro parihāyati.

೮. ಅನುರಕ್ಖಣಾಭಬ್ಬನಿದ್ದೇಸೇ – ಅನುರಕ್ಖಣಾಭಬ್ಬೋತಿ ಅನುರಕ್ಖಣಾಯ ಅಪರಿಹಾನಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತುಂ ಭಬ್ಬೋ। ಸಚೇ ಅನುರಕ್ಖತೀತಿ ಸಚೇ ಅನುಪಕಾರಧಮ್ಮೇ ಪಹಾಯ ಉಪಕಾರಧಮ್ಮೇ ಸೇವನ್ತೋ ಸಮಾಪಜ್ಜತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅನುರಕ್ಖತಿ ನಾಮ। ಸೋ ನ ಪರಿಹಾಯತಿ, ಇತರೋ ಪರಿಹಾಯತಿ।

8. Anurakkhaṇābhabbaniddese – anurakkhaṇābhabboti anurakkhaṇāya aparihāniṃ āpajjituṃ bhabbo. Sace anurakkhatīti sace anupakāradhamme pahāya upakāradhamme sevanto samāpajjati. Evañhi paṭipajjanto anurakkhati nāma. So na parihāyati, itaro parihāyati.

ಇಮೇ ದ್ವೇಪಿ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಠಪೇತುಂ ಥಾವರಂ ಕಾತುಂ ಪಟಿಬಲಾ। ಚೇತನಾಭಬ್ಬತೋ ಪನ ಅನುರಕ್ಖಣಾಭಬ್ಬೋವ ಬಲವತರೋ। ಚೇತನಾಭಬ್ಬೋ ಹಿ ಉಪಕಾರಾನುಪಕಾರೇ ಧಮ್ಮೇ ನ ಜಾನಾತಿ। ಅಜಾನನ್ತೋ ಉಪಕಾರಧಮ್ಮೇ ನುದತಿ ನೀಹರತಿ, ಅನುಪಕಾರಧಮ್ಮೇ ಸೇವತಿ। ಸೋ ತೇ ಸೇವನ್ತೋ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ಪರಿಹಾಯತಿ । ಅನುರಕ್ಖಣಾಭಬ್ಬೋ ಉಪಕಾರಾನುಪಕಾರೇ ಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾತಿ। ಜಾನನ್ತೋ ಅನುಪಕಾರಧಮ್ಮೇ ನುದತಿ ನೀಹರತಿ, ಉಪಕಾರಧಮ್ಮೇ ಸೇವತಿ। ಸೋ ತೇ ಸೇವನ್ತೋ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ನ ಪರಿಹಾಯತಿ।

Ime dvepi samāpattiṃ ṭhapetuṃ thāvaraṃ kātuṃ paṭibalā. Cetanābhabbato pana anurakkhaṇābhabbova balavataro. Cetanābhabbo hi upakārānupakāre dhamme na jānāti. Ajānanto upakāradhamme nudati nīharati, anupakāradhamme sevati. So te sevanto samāpattito parihāyati . Anurakkhaṇābhabbo upakārānupakāre dhamme jānāti. Jānanto anupakāradhamme nudati nīharati, upakāradhamme sevati. So te sevanto samāpattito na parihāyati.

ಯಥಾ ಹಿ ದ್ವೇ ಖೇತ್ತಪಾಲಾ ಏಕೋ ಪಣ್ಡುರೋಗೇನ ಸರೋಗೋ ಅಕ್ಖಮೋ ಸೀತಾದೀನಂ, ಏಕೋ ಅರೋಗೋ ಸೀತಾದೀನಂ ಸಹೋ। ಸರೋಗೋ ಹೇಟ್ಠಾಕುಟಿಂ ನ ಓತರತಿ, ರತ್ತಾರಕ್ಖಂ ದಿವಾರಕ್ಖಂ ವಿಜಹತಿ। ತಸ್ಸ ದಿವಾ ಸುಕಮೋರಾದಯೋ ಖೇತ್ತಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಸಾಲಿಸೀಸಂ ಖಾದನ್ತಿ, ರತ್ತಿಂ ಮಿಗಸೂಕರಾದಯೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಖಲಂ ತಚ್ಛಿ ತಂ ವಿಯ ಛೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪಮತ್ತಕಾರಣಾ ಪುನ ಬೀಜಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಲಭತಿ। ಇತರೋ ರತ್ತಾರಕ್ಖಂ ದಿವಾರಕ್ಖಂ ನ ವಿಜಹತಿ। ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಾರಣಾ ಏಕಕರೀಸತೋ ಚತ್ತಾರಿಪಿ ಅಟ್ಠಪಿ ಸಕಟಾನಿ ಲಭತಿ।

Yathā hi dve khettapālā eko paṇḍurogena sarogo akkhamo sītādīnaṃ, eko arogo sītādīnaṃ saho. Sarogo heṭṭhākuṭiṃ na otarati, rattārakkhaṃ divārakkhaṃ vijahati. Tassa divā sukamorādayo khettaṃ otaritvā sālisīsaṃ khādanti, rattiṃ migasūkarādayo pavisitvā khalaṃ tacchi taṃ viya chetvā gacchanti. So attano pamattakāraṇā puna bījamattampi na labhati. Itaro rattārakkhaṃ divārakkhaṃ na vijahati. So attano appamattakāraṇā ekakarīsato cattāripi aṭṭhapi sakaṭāni labhati.

ತತ್ಥ ಸರೋಗಖೇತ್ತಪಾಲೋ ವಿಯ ಚೇತನಾಭಬ್ಬೋ, ಅರೋಗೋ ವಿಯ ಅನುರಕ್ಖಣಾಭಬ್ಬೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸರೋಗಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಪಮಾದೇನ ಪುನ ಬೀಜಮತ್ತಸ್ಸಪಿ ಅಲಭನಂ ವಿಯ ಚೇತನಾಭಬ್ಬಸ್ಸ ಉಪಕಾರಾನುಪಕಾರೇ ಧಮ್ಮೇ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ಉಪಕಾರೇ ಪಹಾಯ ಅನುಪಕಾರೇ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಪರಿಹಾನಂ। ಇತರಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಅಪ್ಪಮಾದೇನ ಏಕಕರೀಸಮತ್ತತೋ ಚತುಅಟ್ಠಸಕಟಉದ್ಧರಣಂ ವಿಯ ಅನುರಕ್ಖಣಾಭಬ್ಬಸ್ಸ ಉಪಕಾರಾನುಪಕಾರೇ ಧಮ್ಮೇ ಜಾನಿತ್ವಾ ಅನುಪಕಾರೇ ಪಹಾಯ ಉಪಕಾರೇ ಸೇವನ್ತಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ಅಪರಿಹಾನಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏವಂ ಚೇತನಾಭಬ್ಬತೋ ಅನುರಕ್ಖಣಾಭಬ್ಬೋವ ಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಥಾವರಂ ಕಾತುಂ ಬಲವತರೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

Tattha sarogakhettapālo viya cetanābhabbo, arogo viya anurakkhaṇābhabbo daṭṭhabbo. Sarogassa attano pamādena puna bījamattassapi alabhanaṃ viya cetanābhabbassa upakārānupakāre dhamme ajānitvā upakāre pahāya anupakāre sevantassa samāpattiyā parihānaṃ. Itarassa attano appamādena ekakarīsamattato catuaṭṭhasakaṭauddharaṇaṃ viya anurakkhaṇābhabbassa upakārānupakāre dhamme jānitvā anupakāre pahāya upakāre sevantassa samāpattiyā aparihānaṃ veditabbaṃ. Evaṃ cetanābhabbato anurakkhaṇābhabbova samāpattiṃ thāvaraṃ kātuṃ balavataroti veditabbo.

೯. ಪುಥುಜ್ಜನನಿದ್ದೇಸೇ – ತೀಣಿ ಸಂಯೋಜನಾನೀತಿ ದಿಟ್ಠಿಸಂಯೋಜನಸೀಲಬ್ಬತಪರಾಮಾಸಸಂಯೋಜನವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಸಂಯೋಜನಾನಿ। ಏತಾನಿ ಹಿ ಫಲಕ್ಖಣೇ ಪಹೀನಾನಿ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಫಲಕ್ಖಣೇಪಿ ನ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ತೇಸಂ ಸಂಯೋಜನಧಮ್ಮಾನಂ। ಮಗ್ಗಕ್ಖಣಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ತೇಸಂ ಪಹಾನಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇಪಿ ನ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೋ ಥೂಲಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನೋವ ಇಧ ಕಥಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

9. Puthujjananiddese – tīṇi saṃyojanānīti diṭṭhisaṃyojanasīlabbataparāmāsasaṃyojanavicikicchāsaṃyojanāni. Etāni hi phalakkhaṇe pahīnāni nāma honti. Ayaṃ pana phalakkhaṇepi na hotīti dasseti. Tesaṃ dhammānanti tesaṃ saṃyojanadhammānaṃ. Maggakkhaṇasmiñhi tesaṃ pahānāya paṭipanno nāma hoti. Ayaṃ pana maggakkhaṇepi na hoti. Ettāvatā vissaṭṭhakammaṭṭhāno thūlabālaputhujjanova idha kathitoti veditabbo.

೧೦. ಗೋತ್ರಭುನಿದ್ದೇಸೇ – ಯೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಯೇಸಂ ಗೋತ್ರಭುಞಾಣೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಪರೋಪಣ್ಣಾಸಕುಸಲಧಮ್ಮಾನಂ। ಅರಿಯಧಮ್ಮಸ್ಸಾತಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಸ್ಸ। ಅವಕ್ಕನ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಓಕ್ಕನ್ತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಪಾತುಭಾವೋ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣೇನ ಞಾಣೇನ ಸಬ್ಬಂ ಪುಥುಜ್ಜನಸಙ್ಖಂ ಪುಥುಜ್ಜನಗೋತ್ತಂ ಪುಥುಜ್ಜನಮಣ್ಡಲಂ ಪುಥುಜ್ಜನಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅರಿಯಸಙ್ಖಂ ಅರಿಯಗೋತ್ತಂ ಅರಿಯಮಣ್ಡಲಂ ಅರಿಯಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಓಕ್ಕಮನತೋ ಗೋತ್ರಭೂಪುಗ್ಗಲೋ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ।

10. Gotrabhuniddese – yesaṃ dhammānanti yesaṃ gotrabhuñāṇena saddhiṃ uppannānaṃ paropaṇṇāsakusaladhammānaṃ. Ariyadhammassāti lokuttaramaggassa. Avakkanti hotīti okkanti nibbatti pātubhāvo hoti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ nibbānārammaṇena ñāṇena sabbaṃ puthujjanasaṅkhaṃ puthujjanagottaṃ puthujjanamaṇḍalaṃ puthujjanapaññattiṃ atikkamitvā ariyasaṅkhaṃ ariyagottaṃ ariyamaṇḍalaṃ ariyapaññattiṃ okkamanato gotrabhūpuggalo nāma vuccati.

೧೧. ಭಯೂಪರತನಿದ್ದೇಸೇ – ಭಯೇನ ಉಪರತೋತಿ ಭಯೂಪರತೋ। ಸತ್ತಪಿ ಸೇಕ್ಖಾ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಚ ಭಾಯಿತ್ವಾ ಪಾಪತೋ ಓರಮನ್ತಿ ಪಾಪಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ । ತತ್ಥ ಪುಥುಜ್ಜನಾ ದುಗ್ಗತಿಭಯಂ, ವಟ್ಟಭಯಂ, ಕಿಲೇಸಭಯಂ, ಉಪವಾದಭಯನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಭಯಾನಿ ಭಾಯನ್ತಿ। ತೇಸು ಭಾಯಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ದುಗ್ಗತಿಯೇವ ಭಯಂ ದುಗ್ಗತಿಭಯಂ। ಸೇಸೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತತ್ಥ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ‘ಸಚೇ ತ್ವಂ ಪಾಪಂ ಕರಿಸ್ಸಸಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಠಿತಚ್ಛಾತಅಜಗರಸದಿಸಾ, ತೇಸು ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವನ್ತೋ ಕಥಂ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’ತಿ ದುಗ್ಗತಿಭಯಂ ಭಾಯಿತ್ವಾ ಪಾಪಂ ನ ಕರೋತಿ। ಅನಮತಗ್ಗಸಂಸಾರವಟ್ಟಂಯೇವ ಪನ ವಟ್ಟಭಯಂ ನಾಮ। ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಅಕುಸಲಂ ಕಿಲೇಸಭಯಂ ನಾಮ। ಗರಹಾ ಪನ ಉಪವಾದಭಯಂ ನಾಮ। ತಾನಿಪಿ ಭಾಯಿತ್ವಾ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಪಾಪಂ ನ ಕರೋತಿ। ಸೋತಾಪನ್ನಸಕದಾಗಾಮಿಅನಾಗಾಮಿನೋ ಪನ ತಯೋ ಸೇಕ್ಖಾ ದುಗ್ಗತಿಂ ಅತೀತತ್ತಾ ಸೇಸಾನಿ ತೀಣಿ ಭಯಾನಿ ಭಾಯಿತ್ವಾ ಪಾಪಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ। ಮಗ್ಗಟ್ಠಕಸೇಕ್ಖಾ ಆಗಮನವಸೇನ ವಾ ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಭಯತ್ತಾ ವಾ ಭಯೂಪರತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಖೀಣಾಸವೋ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಭಯೇಸು ಏಕಮ್ಪಿ ನ ಭಾಯತಿ। ಸೋ ಹಿ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಭಯೋ; ತಸ್ಮಾ ಅಭಯೂಪರತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಿಂ ಪನ ಸೋ ಉಪವಾದಮ್ಪಿ ನ ಭಾಯತೀತಿ? ನ ಭಾಯತಿ। ಉಪವಾದಂ ಪನ ರಕ್ಖತೀತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ದೋಣುಪ್ಪಲವಾಪಿಗಾಮೇ ಖೀಣಾಸವತ್ಥೇರೋ ವಿಯ।

11. Bhayūparataniddese – bhayena uparatoti bhayūparato. Sattapi sekkhā puthujjanā ca bhāyitvā pāpato oramanti pāpaṃ na karonti . Tattha puthujjanā duggatibhayaṃ, vaṭṭabhayaṃ, kilesabhayaṃ, upavādabhayanti cattāri bhayāni bhāyanti. Tesu bhāyitabbaṭṭhena duggatiyeva bhayaṃ duggatibhayaṃ. Sesesupi eseva nayo. Tattha puthujjano ‘sace tvaṃ pāpaṃ karissasi, cattāro apāyā mukhaṃ vivaritvā ṭhitacchātaajagarasadisā, tesu dukkhaṃ anubhavanto kathaṃ bhavissasī’ti duggatibhayaṃ bhāyitvā pāpaṃ na karoti. Anamataggasaṃsāravaṭṭaṃyeva pana vaṭṭabhayaṃ nāma. Sabbampi akusalaṃ kilesabhayaṃ nāma. Garahā pana upavādabhayaṃ nāma. Tānipi bhāyitvā puthujjano pāpaṃ na karoti. Sotāpannasakadāgāmianāgāmino pana tayo sekkhā duggatiṃ atītattā sesāni tīṇi bhayāni bhāyitvā pāpaṃ na karonti. Maggaṭṭhakasekkhā āgamanavasena vā asamucchinnabhayattā vā bhayūparatā nāma honti. Khīṇāsavo imesu catūsu bhayesu ekampi na bhāyati. So hi sabbaso samucchinnabhayo; tasmā abhayūparatoti vuccati. Kiṃ pana so upavādampi na bhāyatīti? Na bhāyati. Upavādaṃ pana rakkhatīti vattuṃ vaṭṭati. Doṇuppalavāpigāme khīṇāsavatthero viya.

೧೨. ಅಭಬ್ಬಾಗಮನನಿದ್ದೇಸೇ – ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಾಗಮನಸ್ಸ ಅಭಬ್ಬೋತಿ ಅಭಬ್ಬಾಗಮನೋ। ಕಮ್ಮಾವರಣೇನಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೇನ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮೇನ। ಕಿಲೇಸಾವರಣೇನಾತಿ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಾ। ವಿಪಾಕಾವರಣೇನಾತಿ ಅಹೇತುಕದುಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿಯಾ। ಅಸ್ಸದ್ಧಾತಿ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಙ್ಘೇಸು ಸದ್ಧಾರಹಿತಾ। ಅಚ್ಛನ್ದಿಕಾತಿ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಕುಸಲಚ್ಛನ್ದರಹಿತಾ। ತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಜಮ್ಬುದೀಪಂ ಇತರದೀಪತ್ತಯವಾಸಿನೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತೇಸು ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾ ಅಚ್ಛನ್ದಿಕಭಾವಂ ಪವಿಟ್ಠಾ ನಾಮ। ದುಪ್ಪಞ್ಞಾತಿ ಭವಙ್ಗಪಞ್ಞಾರಹಿತಾ। ಅಭಬ್ಬಾತಿ ಅಪ್ಪಟಿಲದ್ಧಮಗ್ಗಫಲೂಪನಿಸ್ಸಯಾ। ನಿಯಾಮನ್ತಿ ಮಗ್ಗನಿಯಾಮಂ, ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಂ। ಓಕ್ಕಮಿತುನ್ತಿ ಏತಂ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಸಮ್ಮತ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಯಾಮಂ ಓಕ್ಕಮಿತುಂ ಪವಿಸಿತುಂ ತತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಾತುಂ ಅಭಬ್ಬಾ।

12. Abhabbāgamananiddese – sammattaniyāmāgamanassa abhabboti abhabbāgamano. Kammāvaraṇenāti pañcavidhena ānantariyakammena. Kilesāvaraṇenāti niyatamicchādiṭṭhiyā. Vipākāvaraṇenāti ahetukaduhetukapaṭisandhiyā. Assaddhāti buddhadhammasaṅghesu saddhārahitā. Acchandikāti kattukamyatākusalacchandarahitā. Te ṭhapetvā jambudīpaṃ itaradīpattayavāsino veditabbā. Tesu hi manussā acchandikabhāvaṃ paviṭṭhā nāma. Duppaññāti bhavaṅgapaññārahitā. Abhabbāti appaṭiladdhamaggaphalūpanissayā. Niyāmanti magganiyāmaṃ, sammattaniyāmaṃ. Okkamitunti etaṃ kusalesu dhammesu sammattasaṅkhātaṃ niyāmaṃ okkamituṃ pavisituṃ tattha patiṭṭhātuṃ abhabbā.

೧೩. ಭಬ್ಬಾಗಮನನಿದ್ದೇಸೋ ವುತ್ತಪಟಿಪಕ್ಖನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಮಿಮಸ್ಮಿಂ ದುಕೇ ಯೇ ಚ ಪುಗ್ಗಲಾ ಪಞ್ಚಾನನ್ತರಿಯಕಾ, ಯೇ ಚ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ, ಯೇಹಿ ಚ ಅಹೇತುಕದುಹೇತುಕಪಟಿಸನ್ಧಿ ಗಹಿತಾ , ಯೇ ಚ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ನ ಸದ್ದಹನ್ತಿ, ಯೇಸಞ್ಚ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಛನ್ದೋ ನತ್ಥಿ, ಯೇ ಚ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಭವಙ್ಗಪಞ್ಞಾ, ಯೇಸಞ್ಚ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ನತ್ಥಿ, ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಮ್ಮತ್ತನಿಯಾಮಂ ಓಕ್ಕಮಿತುಂ ಅಭಬ್ಬಾ, ವಿಪರೀತಾ ಭಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಾ।

13. Bhabbāgamananiddeso vuttapaṭipakkhanayena veditabbo. Evamimasmiṃ duke ye ca puggalā pañcānantariyakā, ye ca niyatamicchādiṭṭhikā, yehi ca ahetukaduhetukapaṭisandhi gahitā , ye ca buddhādīnaṃ na saddahanti, yesañca kattukamyatāchando natthi, ye ca aparipuṇṇabhavaṅgapaññā, yesañca maggaphalānaṃ upanissayo natthi, te sabbepi sammattaniyāmaṃ okkamituṃ abhabbā, viparītā bhabbāti vuttā.

೧೪. ನಿಯತಾನಿಯತನಿದ್ದೇಸೇ – ಆನನ್ತರಿಕಾತಿ ಆನ್ತರಿಕಕಮ್ಮಸಮಙ್ಗಿನೋ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾತಿ ನಿಯತಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಸಮಙ್ಗಿನೋ। ಸಬ್ಬೇಪಿ ಹೇತೇ ನಿರಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ನಿಯತತ್ತಾ ನಿಯತಾ ನಾಮ। ಅಟ್ಠ ಪನ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾ ಸಮ್ಮಾಭಾವಾಯ ಉಪರೂಪರಿಮಗ್ಗಫಲತ್ಥಾಯ ಚೇವ ಅನುಪಾದಾಪರಿನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯ ಚ ನಿಯತತ್ತಾ ನಿಯತಾ ನಾಮ। ಅವಸೇಸಪುಗ್ಗಲಾ ಪನ ಅನಿಬದ್ಧಗತಿಕಾ। ಯಥಾ ಆಕಾಸೇ ಖಿತ್ತದಣ್ಡೋ ಪಥವಿಯಂ ಪತನ್ತೋ ‘ಅಗ್ಗೇನ ವಾ ಮಜ್ಝೇನ ವಾ ಮೂಲೇನ ವಾ ಪತಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ನ ಞಾಯತಿ; ಏವಮೇವ ‘ಅಸುಕಗತಿಯಾ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ ನಿಯಮಾಭಾವಾ ಅನಿಯತಾ ನಾಮಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಯಾ ಪನ ಉತ್ತರಕುರುಕಾನಂ ನಿಯತಗತಿಕತಾ ವುತ್ತಾ, ನ ಸಾ ನಿಯತಧಮ್ಮವಸೇನ। ಮಿಚ್ಛತ್ತಸಮ್ಮತ್ತನಿಯತಧಮ್ಮಾಯೇವ ಹಿ ನಿಯತಾ ನಾಮ। ತೇಸಞ್ಚ ವಸೇನಾಯಂ ಪುಗ್ಗಲನಿಯಮೋ ಕಥಿತೋತಿ।

14. Niyatāniyataniddese – ānantarikāti āntarikakammasamaṅgino. Micchādiṭṭhikāti niyatamicchādiṭṭhisamaṅgino. Sabbepi hete nirayassa atthāya niyatattā niyatā nāma. Aṭṭha pana ariyapuggalā sammābhāvāya uparūparimaggaphalatthāya ceva anupādāparinibbānatthāya ca niyatattā niyatā nāma. Avasesapuggalā pana anibaddhagatikā. Yathā ākāse khittadaṇḍo pathaviyaṃ patanto ‘aggena vā majjhena vā mūlena vā patissatī’ti na ñāyati; evameva ‘asukagatiyā nāma nibbattissantī’ti niyamābhāvā aniyatā nāmāti veditabbā. Yā pana uttarakurukānaṃ niyatagatikatā vuttā, na sā niyatadhammavasena. Micchattasammattaniyatadhammāyeva hi niyatā nāma. Tesañca vasenāyaṃ puggalaniyamo kathitoti.

೧೫. ಪಟಿಪನ್ನಕನಿದ್ದೇಸೇ – ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿನೋತಿ ಮಗ್ಗಟ್ಠಕಪುಗ್ಗಲಾ। ತೇ ಹಿ ಫಲತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪನ್ನತ್ತಾ ಪಟಿಪನ್ನಕಾ ನಾಮ। ಫಲಸಮಙ್ಗಿನೋತಿ ಫಲಪಟಿಲಾಭಸಮಙ್ಗಿತಾಯ ಫಲಸಮಙ್ಗಿನೋ। ಫಲಪಟಿಲಾಭತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ತೇ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಅಸಮಾಪನ್ನಾಪಿ ಫಲೇ ಠಿತಾಯೇವ ನಾಮ।

15. Paṭipannakaniddese – maggasamaṅginoti maggaṭṭhakapuggalā. Te hi phalatthāya paṭipannattā paṭipannakā nāma. Phalasamaṅginoti phalapaṭilābhasamaṅgitāya phalasamaṅgino. Phalapaṭilābhato paṭṭhāya hi te phalasamāpattiṃ asamāpannāpi phale ṭhitāyeva nāma.

೧೬. ಸಮಸೀಸೀನಿದ್ದೇಸೇ – ಅಪುಬ್ಬಂ ಅಚರಿಮನ್ತಿ ಅಪುರೇ ಅಪಚ್ಛಾ, ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿಯಾದಾನನ್ತಿ ಪರಿಕ್ಖಯೋ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮಸೀಸೀ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೋ ಪನೇಸ ತಿವಿಧೋ ಹೋತಿ – ಇರಿಯಾಪಥಸಮಸೀಸೀ, ರೋಗಸಮಸೀಸೀ, ಜೀವಿತಸಮಸೀಸೀತಿ। ತತ್ಥ ಯೋ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮನ್ತೋವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ ಪದುಮತ್ಥೇರೋ ವಿಯ; ಠಿತಕೋವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಠಿತಕೋವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ ಕೋಟಪಬ್ಬತವಿಹಾರವಾಸೀತಿಸ್ಸತ್ಥೇರೋ ವಿಯ; ನಿಸಿನ್ನೋವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ, ನಿಪನ್ನೋವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ನಿಪನ್ನೋವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ – ಅಯಂ ಇರಿಯಾಪಥಸಮಸೀಸೀ ನಾಮ।

16. Samasīsīniddese – apubbaṃ acarimanti apure apacchā, ekappahārenevāti attho. Pariyādānanti parikkhayo. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ puggalo samasīsī nāma vuccati. So panesa tividho hoti – iriyāpathasamasīsī, rogasamasīsī, jīvitasamasīsīti. Tattha yo caṅkamantova vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ patvā caṅkamantova parinibbāti padumatthero viya; ṭhitakova vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ patvā ṭhitakova parinibbāti koṭapabbatavihāravāsītissatthero viya; nisinnova vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ patvā nisinnova parinibbāti, nipannova vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ patvā nipannova parinibbāti – ayaṃ iriyāpathasamasīsī nāma.

ಯೋ ಪನ ಏಕಂ ರೋಗಂ ಪತ್ವಾ ಅನ್ತೋರೋಗೇಯೇವ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ತೇನೇವ ರೋಗೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾತಿ – ಅಯಂ ರೋಗಸಮಸೀಸೀ ನಾಮ।

Yo pana ekaṃ rogaṃ patvā antorogeyeva vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ patvā teneva rogena parinibbāti – ayaṃ rogasamasīsī nāma.

ಕತರೋ ಜೀವಿತಸಮಸೀಸೀ ನಾಮ? ‘‘ಸೀಸನ್ತಿ ತೇರಸ ಸೀಸಾನಿ – ಪಲಿಬೋಧಸೀಸಞ್ಚ ತಣ್ಹಾ, ವಿನಿಬನ್ಧನಸೀಸಞ್ಚ ಮಾನೋ, ಪರಾಮಾಸಸೀಸಞ್ಚ ದಿಟ್ಠಿ, ವಿಕ್ಖೇಪಸೀಸಞ್ಚ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ, ಸಂಕಿಲೇಸಸೀಸಞ್ಚ ಅವಿಜ್ಜಾ, ಅಧಿಮೋಕ್ಖಸೀಸಞ್ಚ ಸದ್ಧಾ, ಪಗ್ಗಹಸೀಸಞ್ಚ ವೀರಿಯಂ, ಉಪಟ್ಠಾನಸೀಸಞ್ಚ ಸತಿ, ಅವಿಕ್ಖೇಪಸೀಸಞ್ಚ ಸಮಾಧಿ, ದಸ್ಸನಸೀಸಞ್ಚ ಪಞ್ಞಾ, ಪವತ್ತಸೀಸಞ್ಚ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಗೋಚರಸೀಸಞ್ಚ ವಿಮೋಕ್ಖೋ, ಸಙ್ಖಾರಸೀಸಞ್ಚ ನಿರೋಧೋ’’ತಿ (ಪಟಿ॰ ಮ॰ ೧.೮೭)। ತತ್ಥ ಕಿಲೇಸಸೀಸಂ ಅವಿಜ್ಜಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೋ ಪರಿಯಾದಿಯತಿ। ಪವತ್ತಸೀಸಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಚುತಿಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಿಯತಿ। ಅವಿಜ್ಜಾಪರಿಯಾದಾಯಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪರಿಯಾದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಪರಿಯಾದಾಯಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಅವಿಜ್ಜಂ ಪರಿಯಾದಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಅವಿಜ್ಜಾಪರಿಯಾದಾಯಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಞ್ಞಂ, ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಪರಿಯಾದಾಯಕಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಞ್ಞಂ। ಯಸ್ಸ ಚೇತಂ ಸೀಸದ್ವಯಂ ಸಮಂ ಪರಿಯಾದಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸೋ ಜೀವಿತಸಮಸೀಸೀ ನಾಮ।

Kataro jīvitasamasīsī nāma? ‘‘Sīsanti terasa sīsāni – palibodhasīsañca taṇhā, vinibandhanasīsañca māno, parāmāsasīsañca diṭṭhi, vikkhepasīsañca uddhaccaṃ, saṃkilesasīsañca avijjā, adhimokkhasīsañca saddhā, paggahasīsañca vīriyaṃ, upaṭṭhānasīsañca sati, avikkhepasīsañca samādhi, dassanasīsañca paññā, pavattasīsañca jīvitindriyaṃ, gocarasīsañca vimokkho, saṅkhārasīsañca nirodho’’ti (paṭi. ma. 1.87). Tattha kilesasīsaṃ avijjaṃ arahattamaggo pariyādiyati. Pavattasīsaṃ jīvitindriyaṃ cuticittaṃ pariyādiyati. Avijjāpariyādāyakaṃ cittaṃ jīvitindriyaṃ pariyādātuṃ na sakkoti. Jīvitindriyapariyādāyakaṃ cittaṃ avijjaṃ pariyādātuṃ na sakkoti. Avijjāpariyādāyakaṃ cittaṃ aññaṃ, jīvitindriyapariyādāyakaṃ cittaṃ aññaṃ. Yassa cetaṃ sīsadvayaṃ samaṃ pariyādānaṃ gacchati, so jīvitasamasīsī nāma.

ಕಥಮಿದಂ ಸಮಂ ಹೋತೀತಿ? ವಾರಸಮತಾಯ। ಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ವಾರೇ ಮಗ್ಗವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ – ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಾನಿ, ಸಕದಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಚ, ಅನಾಗಾಮಿಮಗ್ಗೇ ಪಞ್ಚ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇ ಚತ್ತಾರೀತಿ ಏಕೂನವೀಸತಿಯಾ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಭವಙ್ಗಂ ಓತರಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ। ಇಮಾಯ ವಾರಸಮತಾಯ ಇದಂ ಉಭಯಸೀಸಪರಿಯಾದಾನಂ ಸಮಂ ಹೋತಿ ನಾಮ। ತೇನಾಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ ಜೀವಿತಸಮಸೀಸೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಮೇವ ಚ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ।

Kathamidaṃ samaṃ hotīti? Vārasamatāya. Yasmiñhi vāre maggavuṭṭhānaṃ hoti – sotāpattimagge pañca paccavekkhaṇāni, sakadāgāmimagge pañca, anāgāmimagge pañca, arahattamagge cattārīti ekūnavīsatiyā paccavekkhaṇañāṇe patiṭṭhāya bhavaṅgaṃ otaritvā parinibbāyati. Imāya vārasamatāya idaṃ ubhayasīsapariyādānaṃ samaṃ hoti nāma. Tenāyaṃ puggalo jīvitasamasīsīti vuccati. Ayameva ca idha adhippeto.

೧೭. ಠಿತಕಪ್ಪೀನಿದ್ದೇಸೇ – ಠಿತೋ ಕಪ್ಪೋತಿ ಠಿತಕಪ್ಪೋ, ಠಿತಕಪ್ಪೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಠಿತಕಪ್ಪೀ। ಕಪ್ಪಂ ಠಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಡ್ಡಯ್ಹನವೇಲಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ಝಾಯನಕಾಲೋ ಭವೇಯ್ಯ। ನೇವ ತಾವಾತಿ ಯಾವ ಏಸ ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗೀ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ನ ಸಚ್ಛಿಕರೋತಿ, ನೇವ ತಾವ ಕಪ್ಪೋ ಝಾಯೇಯ್ಯ। ಝಾಯಮಾನೋಪಿ ಅಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾವ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ। ಕಪ್ಪವಿನಾಸೋ ಹಿ ನಾಮ ಮಹಾವಿಕಾರೋ ಮಹಾಪಯೋಗೋ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಸ್ಸ ಝಾಯನವಸೇನ ಮಹಾಲೋಕವಿನಾಸೋ। ಅಯಮ್ಪಿ ಏವಂ ಮಹಾವಿನಾಸೋ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ ವಾತಿ ವದತಿ। ಸಾಸನೇ ಪನ ಧರಮಾನೇ ಅಯಂ ಕಪ್ಪವಿನಾಸೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಕಪ್ಪವಿನಾಸೇ ಸಾಸನಂ ನತ್ಥಿ। ಗತಕೋಟಿಕೇ ಹಿ ಕಾಲೇ ಕಪ್ಪವಿನಾಸೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಸತ್ಥಾ ಅನ್ತರಾಯಾಭಾವಂ ದೀಪೇತುಂ ಇದಂ ಕಾರಣಂ ಆಹರಿ – ‘‘ಇದಮ್ಪಿ ಭವೇಯ್ಯ, ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿನೋ ಪನ ಫಲಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತು’’ನ್ತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಪ್ಪಂ ಠಪೇನ್ತೋ ಕಿತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಠಪೇಯ್ಯಾತಿ? ಯಸ್ಮಿಂ ವಾರೇ ಮಗ್ಗವುಟ್ಠಾನಂ ಹೋತಿ, ಅಥ ಭವಙ್ಗಂ ಆವಟ್ಟೇನ್ತಂ ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತತೋ ತೀಣಿ ಅನುಲೋಮಾನಿ, ಏಕಂ ಗೋತ್ರಭುಚಿತ್ತಂ, ಏಕಂ ಮಗ್ಗಚಿತ್ತಂ, ದ್ವೇ ಫಲಚಿತ್ತಾನಿ, ಪಞ್ಚ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಞಾಣಾನೀತಿ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಠಪೇಯ್ಯ। ಇಮಂ ಪನತ್ಥಂ ಬಾಹಿರಾಯ ಆಗನ್ತುಕೂಪಮಾಯಪಿ ಏವಂ ದೀಪಯಿಂಸು। ಸಚೇ ಹಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿಸ್ಸ ಮತ್ಥಕೂಪರಿ ಯೋಜನಿಕಂ ಏಕಗ್ಘನಸೇಲಂ ತಿವಟ್ಟಾಯ ರಜ್ಜುಯಾ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಓಲಮ್ಬೇಯ್ಯ, ಏಕಸ್ಮಿಂ ವಟ್ಟೇ ಛಿನ್ನೇ ದ್ವೀಹಿ ಓಲಮ್ಬೇಯ್ಯ, ದ್ವೀಸು ಛಿನ್ನೇಸು ಏಕೇನ ಓಲಮ್ಬೇಯ್ಯೇವ, ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಛಿನ್ನೇ ಅಬ್ಭಕೂಟಂ ವಿಯ ಆಕಾಸೇ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ನ ತ್ವೇವ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಮಗ್ಗಾನನ್ತರಫಲಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಂ ಕರೇಯ್ಯಾತಿ। ಅಯಂ ಪನ ದೀಪನಾ ಪರಿತ್ತಾ, ಪುರಿಮಾವ ಮಹನ್ತಾ। ನ ಕೇವಲಂ ಪನ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಟ್ಠೋವ ಕಪ್ಪಂ ಠಪೇತಿ, ಇತರೇ ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿನೋಪಿ ಠಪೇನ್ತಿಯೇವ। ತೇನ ಭಗವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಗಹಿತಞ್ಚ ಅಗ್ಗಹಿತಞ್ಚ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಿಟ್ಠಿವಟ್ಟಕಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಇಮಂ ತನ್ತಿಂ ಆರೋಪೇಸಿ – ‘‘ಸಬ್ಬೇಪಿ ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿನೋ ಪುಗ್ಗಲಾ ಠಿತಕಪ್ಪಿನೋ’’ತಿ।

17. Ṭhitakappīniddese – ṭhito kappoti ṭhitakappo, ṭhitakappo assa atthīti ṭhitakappī. Kappaṃ ṭhapetuṃ samatthoti attho. Uḍḍayhanavelā assāti jhāyanakālo bhaveyya. Neva tāvāti yāva esa maggasamaṅgī puggalo sotāpattiphalaṃ na sacchikaroti, neva tāva kappo jhāyeyya. Jhāyamānopi ajjhāyitvāva tiṭṭheyya. Kappavināso hi nāma mahāvikāro mahāpayogo koṭisatasahassacakkavāḷassa jhāyanavasena mahālokavināso. Ayampi evaṃ mahāvināso tiṭṭheyya vāti vadati. Sāsane pana dharamāne ayaṃ kappavināso nāma natthi. Kappavināse sāsanaṃ natthi. Gatakoṭike hi kāle kappavināso nāma hoti. Evaṃ santepi satthā antarāyābhāvaṃ dīpetuṃ idaṃ kāraṇaṃ āhari – ‘‘idampi bhaveyya, maggasamaṅgino pana phalassa antarāyo na sakkā kātu’’nti. Ayaṃ pana puggalo kappaṃ ṭhapento kittakaṃ kālaṃ ṭhapeyyāti? Yasmiṃ vāre maggavuṭṭhānaṃ hoti, atha bhavaṅgaṃ āvaṭṭentaṃ manodvārāvajjanaṃ uppajjati. Tato tīṇi anulomāni, ekaṃ gotrabhucittaṃ, ekaṃ maggacittaṃ, dve phalacittāni, pañca paccavekkhaṇañāṇānīti ettakaṃ kālaṃ ṭhapeyya. Imaṃ panatthaṃ bāhirāya āgantukūpamāyapi evaṃ dīpayiṃsu. Sace hi sotāpattimaggasamaṅgissa matthakūpari yojanikaṃ ekagghanaselaṃ tivaṭṭāya rajjuyā bandhitvā olambeyya, ekasmiṃ vaṭṭe chinne dvīhi olambeyya, dvīsu chinnesu ekena olambeyyeva, tasmimpi chinne abbhakūṭaṃ viya ākāse tiṭṭheyya, na tveva tassa puggalassa maggānantaraphalassa antarāyaṃ kareyyāti. Ayaṃ pana dīpanā parittā, purimāva mahantā. Na kevalaṃ pana sotāpattimaggaṭṭhova kappaṃ ṭhapeti, itare maggasamaṅginopi ṭhapentiyeva. Tena bhagavā heṭṭhā gahitañca aggahitañca sabbaṃ saṅkaḍḍhitvā saddhiṃ piṭṭhivaṭṭakapuggalehi imaṃ tantiṃ āropesi – ‘‘sabbepi maggasamaṅgino puggalā ṭhitakappino’’ti.

೧೮. ಅರಿಯನಿದ್ದೇಸೇ – ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಆರಕತ್ತಾ ಅರಿಯಾ। ಸದೇವಕೇನ ಲೋಕೇನ ಅರಣೀಯತ್ತಾ ಅರಿಯಾ। ಅರಿಯಟ್ಠೋ ನಾಮ ಪರಿಸುದ್ಧಟ್ಠೋತಿ ಪರಿಸುದ್ಧತ್ತಾಪಿ ಅರಿಯಾ। ಸೇಸಾ ಅಪರಿಸುದ್ಧತಾಯ ಅನರಿಯಾ।

18. Ariyaniddese – kilesehi ārakattā ariyā. Sadevakena lokena araṇīyattā ariyā. Ariyaṭṭho nāma parisuddhaṭṭhoti parisuddhattāpi ariyā. Sesā aparisuddhatāya anariyā.

೧೯. ಸೇಕ್ಖನಿದ್ದೇಸೇ – ಮಗ್ಗಸಮಙ್ಗಿನೋ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ, ಫಲಸಮಙ್ಗಿನೋ ಚ ಫಲಕ್ಖಣೇ, ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾದಿಕಾ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖನ್ತಿಯೇವಾತಿ ಸೇಕ್ಖಾ। ಅರಹತಾ ಪನ ಅರಹತ್ತಫಲಕ್ಖಣೇ ತಿಸ್ಸೋ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖಿತಾ। ಪುನ ತಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖನಕಿಚ್ಚಂ ನತ್ಥೀತಿ ಅಸೇಕ್ಖಾ। ಇತಿ ಸತ್ತ ಅರಿಯಾ ಸಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ಸೇಕ್ಖಾ। ಖೀಣಾಸವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸೀಲಾದೀನಂ ಸಿಕ್ಖಿತತ್ತಾ ಸಿಕ್ಖಿತಅಸೇಕ್ಖಾ ನಾಮ। ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಸಯಮ್ಭೂತತಾಯ ಅಸಿಕ್ಖಿತಅಸೇಕ್ಖಾ ನಾಮ। ಸೇಸಪುಗ್ಗಲಾ ನೇವ ಸಿಕ್ಖನ್ತಿ ನ ಸಿಕ್ಖಿತಾತಿ ನೇವಸೇಕ್ಖಾನಾಸೇಕ್ಖಾ।

19. Sekkhaniddese – maggasamaṅgino maggakkhaṇe, phalasamaṅgino ca phalakkhaṇe, adhisīlasikkhādikā tissopi sikkhā sikkhantiyevāti sekkhā. Arahatā pana arahattaphalakkhaṇe tisso sikkhā sikkhitā. Puna tassa sikkhanakiccaṃ natthīti asekkhā. Iti satta ariyā sikkhantīti sekkhā. Khīṇāsavā aññassa santike sīlādīnaṃ sikkhitattā sikkhitaasekkhā nāma. Buddhapaccekabuddhā sayambhūtatāya asikkhitaasekkhā nāma. Sesapuggalā neva sikkhanti na sikkhitāti nevasekkhānāsekkhā.

೨೦. ತೇವಿಜ್ಜನಿದ್ದೇಸೇ – ಪಠಮಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಾನಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋಪಿ, ಪಠಮಂ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣನಿಬ್ಬತ್ತಕೋಪಿ ತೇವಿಜ್ಜೋಯೇವ ನಾಮ। ಸುತ್ತನ್ತಕಥಾ ಪನ ಪರಿಯಾಯದೇಸನಾ ಅಭಿಧಮ್ಮಕಥಾ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯದೇಸನಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಆಗಮನೀಯಮೇವ ಧುರಂ। ತಸ್ಮಾ ಪಠಮಂ ದ್ವೇ ವಿಜ್ಜಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋವ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಛಳಭಿಞ್ಞೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।

20. Tevijjaniddese – paṭhamaṃ pubbenivāsadibbacakkhuñāṇāni nibbattetvā pacchā arahattaṃ pattopi, paṭhamaṃ arahattaṃ patvā pacchā pubbenivāsadibbacakkhuñāṇanibbattakopi tevijjoyeva nāma. Suttantakathā pana pariyāyadesanā abhidhammakathā nippariyāyadesanāti imasmiṃ ṭhāne āgamanīyameva dhuraṃ. Tasmā paṭhamaṃ dve vijjā nibbattetvā pacchā arahattaṃ pattova idha adhippeto. Chaḷabhiññepi eseva nayo.

೨೨. ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧನಿದ್ದೇಸೇ – ಪುಬ್ಬೇ ಅನನುಸ್ಸುತೇಸೂತಿ ಪಚ್ಛಿಮಭವೇ ಸಚ್ಚಪ್ಪಟಿವೇಧತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬೇಸು। ತತೋ ಪುರಿಮಪುರಿಮೇಸು ಪನ ಭವೇಸು ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಗತಪಚ್ಚಾಗತವತ್ತಂ ಆರುಯ್ಹ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅನುಲೋಮಂ ಗೋತ್ರಭುಂ ಆಹಚ್ಚ ಠಪೇನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪಚ್ಛಿಮಭವಸ್ಮಿಂಯೇವ ಅನಾಚರಿಯಕಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ। ತದಾ ಹಿ ತಥಾಗತೋ ಪೂರಿತಪಾರಮಿತ್ತಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಸಾಮಂ ಅನನುಸ್ಸುತೇಸು ಸಙ್ಖತಾಸಙ್ಖತಧಮ್ಮೇಸು ‘‘ಇದಂ ದುಕ್ಖಂ…ಪೇ॰… ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ’’ತಿ ಅತ್ತಪಚ್ಚಕ್ಖೇನ ಞಾಣೇನ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝತಿ।

22. Sammāsambuddhaniddese – pubbe ananussutesūti pacchimabhave saccappaṭivedhato pubbe aññassa kassaci santike assutapubbesu. Tato purimapurimesu pana bhavesu sabbaññubodhisattā buddhasāsane pabbajitvā tīṇi piṭakāni uggahetvā gatapaccāgatavattaṃ āruyha kammaṭṭhānaṃ anulomaṃ gotrabhuṃ āhacca ṭhapenti. Tasmā pacchimabhavasmiṃyeva anācariyakabhāvaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Tadā hi tathāgato pūritapāramittā aññassa santike sāmaṃ ananussutesu saṅkhatāsaṅkhatadhammesu ‘‘idaṃ dukkhaṃ…pe… ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti attapaccakkhena ñāṇena cattāri saccāni abhisambujjhati.

ತತ್ಥ ಚಾತಿ ತಸ್ಮಿಞ್ಚ ಚತುಸಚ್ಚಸಮ್ಬೋಧಿಸಙ್ಖಾತೇ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗೇ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ ಬಲೇಸು ಚ ವಸೀಭಾವನ್ತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಞ್ಚೇವ ಬಲೇಸು ಚ ಚಿಣ್ಣವಸೀಭಾವಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಚೇವ ದಸಬಲಞಾಣಸ್ಸ ಚ ಅಧಿಗಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಞ್ಞಂ ಕಾತಬ್ಬಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಯಥಾ ಪನ ಉಭತೋಸುಜಾತಸ್ಸ ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರಸ್ಸ ಅಭಿಸೇಕಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘ಇದಂ ನಾಮ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಅನಾಗತ’ನ್ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಸಬ್ಬಂ ಆಗತಮೇವ ಹೋತಿ। ಏವಮೇವ ಬುದ್ಧಾನಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಸ್ಸ ಆಗಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ‘ಅಯಂ ನಾಮ ಗುಣೋ ನ ಆಗತೋ, ನ ಪಟಿವಿದ್ಧೋ, ನ ಪಚ್ಚಕ್ಖೋ’ತಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಗುಣಾ ಆಗತಾ ಪಟಿವಿದ್ಧಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖಕತಾವ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವಂ ಪಾರಮೀಪೂರಣಸಿದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ಪಟಿವಿದ್ಧಸಬ್ಬಞ್ಞುಗುಣೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

Tattha cāti tasmiñca catusaccasambodhisaṅkhāte arahattamagge. Sabbaññutaṃ pāpuṇāti balesu ca vasībhāvanti sabbaññutaññāṇañceva balesu ca ciṇṇavasībhāvaṃ pāpuṇāti. Buddhānañhi sabbaññutaññāṇassa ceva dasabalañāṇassa ca adhigamanato paṭṭhāya aññaṃ kātabbaṃ nāma natthi. Yathā pana ubhatosujātassa khattiyakumārassa abhisekappattito paṭṭhāya ‘idaṃ nāma issariyaṃ anāgata’nti na vattabbaṃ, sabbaṃ āgatameva hoti. Evameva buddhānaṃ arahattamaggassa āgamanato paṭṭhāya ‘ayaṃ nāma guṇo na āgato, na paṭividdho, na paccakkho’ti na vattabbo, sabbepi sabbaññuguṇā āgatā paṭividdhā paccakkhakatāva honti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evaṃ pāramīpūraṇasiddhānubhāvena ariyamaggena paṭividdhasabbaññuguṇo puggalo sammāsambuddhoti vuccati.

೨೩. ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧನಿದ್ದೇಸೇಪಿ – ಪುಬ್ಬೇ ಅನನುಸ್ಸುತೇಸೂತಿ ಪದೇ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋಪಿ ಹಿ ಪಚ್ಛಿಮಭವೇ ಅನಾಚರಿಯಕೋ ಅತ್ತುಕ್ಕಂಸಿಕಞಾಣೇನೇವ ಪಟಿವಿದ್ಧಸಚ್ಚೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಞ್ಚೇವ ಬಲೇಸು ಚ ಚಿಣ್ಣವಸೀಭಾವಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ।

23. Paccekabuddhaniddesepi – pubbe ananussutesūti pade pubbe vuttanayeneva attho veditabbo. Paccekabuddhopi hi pacchimabhave anācariyako attukkaṃsikañāṇeneva paṭividdhasacco sabbaññutaññāṇañceva balesu ca ciṇṇavasībhāvaṃ na pāpuṇāti.

೨೪. ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತನಿದ್ದೇಸೇ – ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇ ಕಾಯೇನ ಫುಸಿತ್ವಾ ವಿಹರತೀತಿ ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಸಹಜಾತನಾಮಕಾಯೇನ ಪಟಿಲಭಿತ್ವಾ ವಿಹರತಿ। ಪಞ್ಞಾಯ ಚಸ್ಸ ದಿಸ್ವಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಞ್ಞಾಯ ಸಙ್ಖಾರಗತಂ, ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಆಸವಾ ಖೀಣಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಭಾಗೇಹಿ ದ್ವೇ ವಾರೇ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ। ತತ್ರಾಯಂ ಥೇರವಾದೋ – ತಿಪಿಟಕಚೂಳನಾಗತ್ಥೇರೋ ತಾವ ಆಹ – ‘‘ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮೋಕ್ಖೇನ, ಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮೋಕ್ಖೇನ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಉಭತೋಭಾಗೇಹಿ ದ್ವೇ ವಾರೇ ವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ। ತಿಪಿಟಕಮಹಾಧಮ್ಮರಕ್ಖಿತತ್ಥೇರೋ ‘‘ನಾಮನಿಸ್ಸಿತಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ –

24. Ubhatobhāgavimuttaniddese – aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharatīti aṭṭha samāpattiyo sahajātanāmakāyena paṭilabhitvā viharati. Paññāya cassa disvāti vipassanāpaññāya saṅkhāragataṃ, maggapaññāya cattāri saccāni passitvā cattāropi āsavā khīṇā honti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo ubhatobhāgavimutto nāmāti vuccati. Ayañhi dvīhi bhāgehi dve vāre vimuttoti ubhatobhāgavimutto. Tatrāyaṃ theravādo – tipiṭakacūḷanāgatthero tāva āha – ‘‘samāpattiyā vikkhambhanavimokkhena, maggena samucchedavimokkhena vimuttoti ubhatobhāgehi dve vāre vimutto’’ti. Tipiṭakamahādhammarakkhitatthero ‘‘nāmanissitako eso’’ti vatvā –

‘‘ಅಚ್ಚೀ ಯಥಾ ವಾತವೇಗೇನ ಖಿತ್ತಾ, (ಉಪಸೀವಾತಿ ಭಗವಾ।)

‘‘Accī yathā vātavegena khittā, (upasīvāti bhagavā;)

ಅತ್ಥಂ ಪಲೇತಿ ನ ಉಪೇತಿ ಸಙ್ಖಂ।

Atthaṃ paleti na upeti saṅkhaṃ;

ಏವಂ ಮುನೀ ನಾಮಕಾಯಾ ವಿಮುತ್ತೋ,

Evaṃ munī nāmakāyā vimutto,

ಅತ್ಥಂ ಪಲೇತಿ ನ ಉಪೇತಿ ಸಙ್ಖ’’ನ್ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೧೦೮೦)।

Atthaṃ paleti na upeti saṅkha’’nti. (su. ni. 1080);

ವತ್ವಾ ಸುತ್ತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ನಾಮಕಾಯತೋ ಚ ರೂಪಕಾಯತೋ ಚ ಸುವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ। ತಿಪಿಟಕಚೂಳಾಭಯತ್ಥೇರೋ ಪನಾಹ – ‘‘ಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮೋಕ್ಖೇನ ಏಕವಾರಂ ವಿಮುತ್ತೋ ಮಗ್ಗೇನ ಸಮುಚ್ಛೇದವಿಮೋಕ್ಖೇನ ಏಕವಾರಂ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ’’ತಿ। ಇಮೇ ಪನ ತಯೋಪಿ ಥೇರಾ ಪಣ್ಡಿತಾ, ‘ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ವಾದೇ ಕಾರಣಂ ದಿಸ್ಸತೀ’ತಿ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ವಾದಂ ತನ್ತಿಂ ಕತ್ವಾ ಠಪಯಿಂಸು।

Vatvā suttaṃ āharitvā ‘‘nāmakāyato ca rūpakāyato ca suvimuttattā ubhatobhāgavimutto’’ti āha. Tipiṭakacūḷābhayatthero panāha – ‘‘samāpattiyā vikkhambhanavimokkhena ekavāraṃ vimutto maggena samucchedavimokkhena ekavāraṃ vimuttoti ubhatobhāgavimutto’’ti. Ime pana tayopi therā paṇḍitā, ‘tiṇṇampi vāde kāraṇaṃ dissatī’ti tiṇṇampi vādaṃ tantiṃ katvā ṭhapayiṃsu.

ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಪನ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ರೂಪಕಾಯತೋ ವಿಮುತ್ತೋ, ಮಗ್ಗೇನ ನಾಮಕಾಯತೋ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಉಭೋಹಿ ಭಾಗೇಹಿ ವಿಮುತ್ತತ್ತಾ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ। ಸೋ ಚತುನ್ನಂ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಏಕೇಕತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾನಂ ಚತುನ್ನಂ, ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಸ್ಸ ಅನಾಗಾಮಿನೋ ಚ ವಸೇನ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸಮಾಪತ್ತಿಸೀಸಂ ನಿರೋಧಂ ನ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಪರಿಯಾಯೇನ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತಾ ನಾಮ। ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಅನಾಗಾಮೀ ತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋತಿ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತಸೇಟ್ಠೋ ನಾಮ। ನನು ಚ ಅರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಮ್ಪಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಚಿತ್ತೇಕಗ್ಗತಾಹಿ ದುವಙ್ಗಿಕಂ ರೂಪಾವಚರಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಮ್ಪಿ, ತಸ್ಮಾ ತಮ್ಪಿ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೇನ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ? ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ಕಸ್ಮಾ? ರೂಪಕಾಯತೋ ಅವಿಮುತ್ತತ್ತಾ। ತಞ್ಹಿ ಕಿಲೇಸಕಾಯತೋವ ವಿಮುತ್ತಂ, ನ ರೂಪಕಾಯತೋ; ತಸ್ಮಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ । ಅರೂಪಾವಚರಂ ಪನ ನಾಮಕಾಯತೋ ಚ ವಿಮುತ್ತಂ ರೂಪಕಾಯತೋ ಚಾತಿ ತದೇವ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

Saṅkhepato pana arūpasamāpattiyā rūpakāyato vimutto, maggena nāmakāyato vimuttoti ubhohi bhāgehi vimuttattā ubhatobhāgavimutto. So catunnaṃ arūpasamāpattīnaṃ ekekato vuṭṭhāya saṅkhāre sammasitvā arahattaṃ pattānaṃ catunnaṃ, nirodhā vuṭṭhāya arahattaṃ pattassa anāgāmino ca vasena pañcavidho hoti. Tattha purimā cattāro samāpattisīsaṃ nirodhaṃ na samāpajjantīti pariyāyena ubhatobhāgavimuttā nāma. Aṭṭhasamāpattilābhī anāgāmī taṃ samāpajjitvā tato vuṭṭhāya vipassanaṃ vaḍḍhetvā arahattaṃ pattoti nippariyāyena ubhatobhāgavimuttaseṭṭho nāma. Nanu ca arūpāvacarajjhānampi upekkhācittekaggatāhi duvaṅgikaṃ rūpāvacaracatutthajjhānampi, tasmā tampi padaṭṭhānaṃ katvā arahattaṃ pattena ubhatobhāgavimuttena bhavitabbanti? Na bhavitabbaṃ. Kasmā? Rūpakāyato avimuttattā. Tañhi kilesakāyatova vimuttaṃ, na rūpakāyato; tasmā tato vuṭṭhāya arahattaṃ patto ubhatobhāgavimutto nāma na hoti . Arūpāvacaraṃ pana nāmakāyato ca vimuttaṃ rūpakāyato cāti tadeva pādakaṃ katvā arahattaṃ patto ubhatobhāgavimutto hotīti veditabbo.

೨೫. ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತನಿದ್ದೇಸೇ – ಪಞ್ಞಾಯ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೋ। ಸೋ ಸುಕ್ಖವಿಪಸ್ಸಕೋ ಚತೂಹಿ ಝಾನೇಹಿ ವುಟ್ಠಾಯ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಚಾತಿ ಪಞ್ಚವಿಧೋ ಹೋತಿ। ಏತೇಸು ಹಿ ಏಕೋಪಿ ಅಟ್ಠವಿಮೋಕ್ಖಲಾಭೀ ನ ಹೋತಿ। ತೇನೇವ ನ ಹೇವ ಖೋ ಅಟ್ಠ ವಿಮೋಕ್ಖೇತಿಆದಿಮಾಹ। ಅರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನೇಸು ಪನ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸತಿ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋಯೇವ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ।

25. Paññāvimuttaniddese – paññāya vimuttoti paññāvimutto. So sukkhavipassako catūhi jhānehi vuṭṭhāya arahattaṃ pattā cattāro cāti pañcavidho hoti. Etesu hi ekopi aṭṭhavimokkhalābhī na hoti. Teneva na heva kho aṭṭha vimokkhetiādimāha. Arūpāvacarajjhānesu pana ekasmiṃ sati ubhatobhāgavimuttoyeva nāma hotīti.

೨೬. ಕಾಯಸಕ್ಖಿನಿದ್ದೇಸೇ – ಏಕಚ್ಚೇ ಆಸವಾತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗತ್ತಯವಜ್ಝಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಾಯಸಕ್ಖೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೋ ಹಿ ಫುಟ್ಠನ್ತಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೀತಿ ಕಾಯಸಕ್ಖೀ। ಝಾನಫಸ್ಸಂ ಪಠಮಂ ಫುಸತಿ, ಪಚ್ಛಾ ನಿರೋಧಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಚ್ಛಿಕರೋತೀತಿಪಿ ಕಾಯಸಕ್ಖೀ। ಸೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಟ್ಠಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಟ್ಠಾ ಛಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತಿ।

26. Kāyasakkhiniddese – ekacce āsavāti heṭṭhimamaggattayavajjhā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo kāyasakkhīti vuccati. So hi phuṭṭhantaṃ sacchikarotīti kāyasakkhī. Jhānaphassaṃ paṭhamaṃ phusati, pacchā nirodhaṃ nibbānaṃ sacchikarotītipi kāyasakkhī. So sotāpattiphalaṭṭhaṃ ādiṃ katvā yāva arahattamaggaṭṭhā chabbidho hoti.

೨೭. ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತನಿದ್ದೇಸೇ – ಇದಂ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಇದಂ ದುಕ್ಖಂ, ಏತ್ತಕಂ ದುಕ್ಖಂ, ನ ಇತೋ ಉದ್ಧಂ ದುಕ್ಖಂ। ದುಕ್ಖಸಮುದಯಾದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತೀತಿ ಠಪೇತ್ವಾ ತಣ್ಹಂ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇ ‘ದುಕ್ಖಸಚ್ಚ’ನ್ತಿ ಯಾಥಾವಸರಸತೋ ಪಜಾನಾತಿ। ತಣ್ಹಾ ಪನ ದುಕ್ಖಂ ಜನೇತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತಿ, ಪಭಾವೇತಿ, ತತೋ ತಂ ದುಕ್ಖಂ ಸಮುದೇತಿ; ತಸ್ಮಾ ನಂ ಅಯಂ ‘ದುಕ್ಖಸಮುದಯೋ’ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಇದಂ ದುಕ್ಖಞ್ಚ ಸಮುದಯೋ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ ವೂಪಸಮ್ಮನ್ತಿ ಅಪ್ಪವತ್ತಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ; ತಸ್ಮಾ ನಂ ‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧೋ’ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಅರಿಯೋ ಪನ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ, ತಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಂ ಗಚ್ಛತಿ; ತೇನ ತಂ ‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ’ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ। ಏತ್ತಾವತಾ ನಾನಾಕ್ಖಣೇ ಸಚ್ಚವವತ್ಥಾನಂ ದಸ್ಸಿತಂ। ಇದಾನಿ ಏಕಕ್ಖಣೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತಥಾಗತಪ್ಪವೇದಿತಾತಿ ಮಹಾಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ನಿಸೀದತ್ವಾ ತಥಾಗತೇನ ಪಟಿವಿದ್ಧಾ ವಿದಿತಾ ಪಾಕಟೀಕತಾ। ಧಮ್ಮಾತಿ ಚತುಸಚ್ಚಧಮ್ಮಾ। ವೋದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಸುದಿಟ್ಠಾ ಹೋನ್ತಿ। ವೋಚರಿತಾತಿ ಸುಚರಿತಾ। ತೇಸು ಅನೇನ ಪಞ್ಞಾ ಸುಟ್ಠು ಚರಾಪಿತಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ದಿಟ್ಠನ್ತಂ ಪತ್ತೋ। ‘‘ದುಕ್ಖಾ ಸಙ್ಖಾರಾ, ಸುಖೋ ನಿರೋಧೋ’’ತಿ ಞಾಣಂ ಹೋತಿ । ದಿಟ್ಠಂ ವಿದಿತಂ ಸಚ್ಛಿಕತಂ ಪಸ್ಸಿತಂ ಪಞ್ಞಾಯಾತಿ ದಿಟ್ಠಪ್ಪತ್ತೋ। ಅಯಮ್ಪಿ ಕಾಯಸಕ್ಖೀ ವಿಯ ಛಬ್ಬಿಧೋವ ಹೋತಿ।

27. Diṭṭhippattaniddese – idaṃ dukkhanti idaṃ dukkhaṃ, ettakaṃ dukkhaṃ, na ito uddhaṃ dukkhaṃ. Dukkhasamudayādīsupi eseva nayo. Yathābhūtaṃ pajānātīti ṭhapetvā taṇhaṃ pañcupādānakkhandhe ‘dukkhasacca’nti yāthāvasarasato pajānāti. Taṇhā pana dukkhaṃ janeti nibbatteti, pabhāveti, tato taṃ dukkhaṃ samudeti; tasmā naṃ ayaṃ ‘dukkhasamudayo’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Yasmā pana idaṃ dukkhañca samudayo ca nibbānaṃ patvā nirujjhanti vūpasammanti appavattiṃ gacchanti; tasmā naṃ ‘ayaṃ dukkhanirodho’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ariyo pana aṭṭhaṅgiko maggo, taṃ dukkhanirodhaṃ gacchati; tena taṃ ‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Ettāvatā nānākkhaṇe saccavavatthānaṃ dassitaṃ. Idāni ekakkhaṇe dassetuṃ tathāgatappaveditātiādimāha. Tattha tathāgatappaveditāti mahābodhimaṇḍe nisīdatvā tathāgatena paṭividdhā viditā pākaṭīkatā. Dhammāti catusaccadhammā. Vodiṭṭhā hontīti sudiṭṭhā honti. Vocaritāti sucaritā. Tesu anena paññā suṭṭhu carāpitā hotīti attho. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo diṭṭhippattoti vuccati. Ayañhi diṭṭhantaṃ patto. ‘‘Dukkhā saṅkhārā, sukho nirodho’’ti ñāṇaṃ hoti . Diṭṭhaṃ viditaṃ sacchikataṃ passitaṃ paññāyāti diṭṭhappatto. Ayampi kāyasakkhī viya chabbidhova hoti.

೨೮. ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತನಿದ್ದೇಸೇ – ನೋ ಚ ಖೋ ಯಥಾ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಆಸವಾ ಪರಿಕ್ಖೀಣಾ, ನ ಏವಂ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ಪನ ನೇಸಂ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನೇ ನಾನತ್ತಂ ಅತ್ಥೀತಿ? ನತ್ಥಿ। ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಂ ನ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ? ಆಗಮನೀಯನಾನತ್ತೇನ। ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತೋ ಹಿ ಆಗಮನಮ್ಹಿ ಕಿಲೇಸೇ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇನ್ತೋ ಅಪ್ಪದುಕ್ಖೇನ ಅಪ್ಪಕಸಿರೇನ ಅಕಿಲಮನ್ತೋವ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ ಪನ ದುಕ್ಖೇನ ಕಸಿರೇನ ಕಿಲಮನ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ವಿಕ್ಖಮ್ಭೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಅಪಿಚ ನೇಸಂ ಪಞ್ಞಾಯಪಿ ನಾನತ್ತಂ ಅತ್ಥಿಯೇವ। ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಉಪರಿ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ತಿಕ್ಖಂ ಸೂರಂ ಪಸನ್ನಂ ಹುತ್ವಾ ವಹತಿ। ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಂ ನೋ ತಿಕ್ಖಂ ಸೂರಂ ಪಸನ್ನಂ ಹುತ್ವಾ ವಹತಿ, ತಸ್ಮಾಪಿ ಸೋ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಂ ನ ಪಾಪುಣಾತಿ।

28. Saddhāvimuttaniddese – no ca kho yathā diṭṭhippattassāti yathā diṭṭhippattassa āsavā parikkhīṇā, na evaṃ saddhāvimuttassāti attho. Kiṃ pana nesaṃ kilesappahāne nānattaṃ atthīti? Natthi. Atha kasmā saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇātīti? Āgamanīyanānattena. Diṭṭhippato hi āgamanamhi kilese vikkhambhento appadukkhena appakasirena akilamantova vikkhambhetuṃ sakkoti. Saddhāvimutto pana dukkhena kasirena kilamanto hutvā vikkhambhetuṃ sakkoti, tasmā diṭṭhippattaṃ na pāpuṇāti. Apica nesaṃ paññāyapi nānattaṃ atthiyeva. Diṭṭhippattassa hi upari tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanāñāṇaṃ tikkhaṃ sūraṃ pasannaṃ hutvā vahati. Saddhāvimuttassa vipassanāñāṇaṃ no tikkhaṃ sūraṃ pasannaṃ hutvā vahati, tasmāpi so diṭṭhippattaṃ na pāpuṇāti.

ಯಥಾ ಹಿ ದ್ವೀಸು ತರುಣೇಸು ಸಿಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇಸು ಏಕಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ತಿಖಿಣೋ ಅಸಿ, ಏಕಸ್ಸ ಕುಣ್ಠೋ। ತಿಖಿಣೇನ ಅಸಿನಾ ಕದಲೀ ಛಿಜ್ಜಮಾನಾ ಸದ್ದಂ ನ ಕರೋತಿ। ಕುಣ್ಠೇನ ಅಸಿನಾ ಛಿಜ್ಜಮಾನಾ ‘ಕಟಕಟಾ’ತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋತಿ। ತತ್ಥ ತಿಖಿಣೇನ ಅಸಿನಾ ಸದ್ದಂ ಅಕರೋನ್ತಿಯಾ ಏವ ಕದಲಿಯಾ ಛೇದನಂ ವಿಯ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಸ್ಸ ತಿಖಿಣಸೂರವಿಪ್ಪಸನ್ನಭಾವೋ। ಕುಣ್ಠೇನ ಅಸಿನಾ ಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತಿಯಾಪಿ ಕದಲಿಯಾ ಛೇದನಂ ವಿಯ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಸ್ಸ ಅತಿಖಿಣಅಸೂರಅಪ್ಪಸನ್ನಭಾವೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇಮಂ ಪನ ನಯಂ ‘ನೋ’ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ, ಆಗಮನೀಯನಾನತ್ತೇನೇವ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಂ ನ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಂ ಕತಂ।

Yathā hi dvīsu taruṇesu sippaṃ dassentesu ekassa hatthe tikhiṇo asi, ekassa kuṇṭho. Tikhiṇena asinā kadalī chijjamānā saddaṃ na karoti. Kuṇṭhena asinā chijjamānā ‘kaṭakaṭā’ti saddaṃ karoti. Tattha tikhiṇena asinā saddaṃ akarontiyā eva kadaliyā chedanaṃ viya diṭṭhippattassa tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanāñāṇassa tikhiṇasūravippasannabhāvo. Kuṇṭhena asinā saddaṃ karontiyāpi kadaliyā chedanaṃ viya saddhāvimuttassa tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanāñāṇassa atikhiṇaasūraappasannabhāvo veditabbo. Imaṃ pana nayaṃ ‘no’ti paṭikkhipitvā, āgamanīyanānatteneva saddhāvimutto diṭṭhippattaṃ na pāpuṇātīti sanniṭṭhānaṃ kataṃ.

ಆಗಮಟ್ಠಕಥಾಸು ಪನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಏತೇಸು ಹಿ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸದ್ದಹನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಓಕಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಅಧಿಮುಚ್ಚನ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಚ ಕಿಲೇಸಕ್ಖಯೋ ಹೋತಿ। ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಕಿಲೇಸಚ್ಛೇದಕಞಾಣಂ ಅದನ್ಧಂ ತಿಖಿಣಂ ಸೂರಂ ಹುತ್ವಾ ವಹತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾ ನಾಮ ಅತಿಖಿಣೇನ ಅಸಿನಾ ಕದಲಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ನ ಮಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ಅಸಿ ನ ಸೀಘಂ ವಹತಿ, ಸದ್ದೋ ಸುಯ್ಯತಿ, ಬಲವತರೋ ವಾಯಾಮೋ ಕಾತಬ್ಬೋ ಹೋತಿ ; ಏವರೂಪಾ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಭಾವನಾ। ಯಥಾ ಪನ ಸುನಿಸಿತೇನೇವ ಅಸಿನಾ ಕದಲಿಂ ಛಿನ್ದನ್ತಸ್ಸ ಛಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಮಟ್ಠಂ ಹೋತಿ, ಅಸಿ ಸೀಘಂ ವಹತಿ, ಸದ್ದೋ ನ ಸುಯ್ಯತಿ, ಬಲವವಾಯಾಮಕಿಚ್ಚಂ ನ ಹೋತಿ; ಏವರೂಪಾ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಮಗ್ಗಭಾವನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಞ್ಹಿ ಸದ್ದಹನ್ತೋ ವಿಮುತ್ತೋತಿ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ। ಅಯಮ್ಪಿ ಕಾಯಸಕ್ಖೀ ವಿಯ ಛಬ್ಬಿಧೋವ ಹೋತಿ।

Āgamaṭṭhakathāsu pana vuttaṃ – ‘‘etesu hi saddhāvimuttassa pubbabhāgamaggakkhaṇe saddahantassa viya okappentassa viya adhimuccantassa viya ca kilesakkhayo hoti. Diṭṭhippattassa pubbabhāgamaggakkhaṇe kilesacchedakañāṇaṃ adandhaṃ tikhiṇaṃ sūraṃ hutvā vahati. Tasmā yathā nāma atikhiṇena asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ na maṭṭhaṃ hoti, asi na sīghaṃ vahati, saddo suyyati, balavataro vāyāmo kātabbo hoti ; evarūpā saddhāvimuttassa pubbabhāgamaggabhāvanā. Yathā pana sunisiteneva asinā kadaliṃ chindantassa chinnaṭṭhānaṃ maṭṭhaṃ hoti, asi sīghaṃ vahati, saddo na suyyati, balavavāyāmakiccaṃ na hoti; evarūpā diṭṭhippattassa pubbabhāgamaggabhāvanā veditabbā’’ti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo saddhāvimuttoti vuccati. Ayañhi saddahanto vimuttoti saddhāvimutto. Ayampi kāyasakkhī viya chabbidhova hoti.

೨೯. ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀನಿದ್ದೇಸೇ – ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸಾತಿ ಇಮಿನಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಟ್ಠೋ ದಸ್ಸಿತೋ। ಅಧಿಮತ್ತನ್ತಿ ಬಲವಂ। ಪಞ್ಞಂ ವಾಹೇತೀತಿ ಪಞ್ಞಾವಾಹೀ। ಪಞ್ಞಾ ಇಮಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಹತೀತಿ ಪಞ್ಞಾವಾಹೀತಿಪಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪಞ್ಞಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮನ್ತಿ ಪಞ್ಞಂ ಪುರೇಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೋ ಹಿ ಪಞ್ಞಾಸಙ್ಖಾತೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಸರತಿ ಅನುಸ್ಸರತೀತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಟ್ಠಸ್ಸೇವೇತಂ ನಾಮಂ। ಫಲೇ ಪನ ಪತ್ತೇ ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ।

29. Dhammānusārīniddese – paṭipannassāti iminā sotāpattimaggaṭṭho dassito. Adhimattanti balavaṃ. Paññaṃ vāhetīti paññāvāhī. Paññā imaṃ puggalaṃ vahatīti paññāvāhītipi vuttaṃ hoti. Paññāpubbaṅgamanti paññaṃ purecārikaṃ katvā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo dhammānusārīti vuccati. So hi paññāsaṅkhātena dhammena sarati anussaratīti dhammānusārī. Sotāpattimaggaṭṭhassevetaṃ nāmaṃ. Phale pana patte diṭṭhippatto nāma hoti.

೩೦. ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀನಿದ್ದೇಸೇಪಿ – ಸದ್ಧಂ ವಾಹೇತೀತಿ ಸದ್ಧಾವಾಹೀ। ಸದ್ಧಾ ಇಮಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ವಹತೀತಿ ಸದ್ಧಾವಾಹೀತಿಪಿ ವುತ್ತಮೇವ। ಸದ್ಧಾಪುಬ್ಬಙ್ಗಮನ್ತಿ ಸದ್ಧಂ ಪುರೇಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಸೋ ಹಿ ಸದ್ಧಾಯ ಸರತಿ। ಅನುಸ್ಸರತೀತಿ ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಟ್ಠಸ್ಸೇವೇತಂ ನಾಮಂ। ಫಲೇ ಪನ ಪತ್ತೇ ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಞ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಾನಂ ದ್ವೇ ಧುರಾನಿ ನಾಮ, ದ್ವೇ ಅಭಿನಿವೇಸಾ ನಾಮ, ದ್ವೇ ಸೀಸಾನಿ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಸದ್ಧಾಧುರಂ ಪಞ್ಞಾಧುರನ್ತಿ – ದ್ವೇ ಧುರಾನಿ ನಾಮ। ಏಕೋ ಪನ ಭಿಕ್ಖು ಸಮಥಾಭಿನಿವೇಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಸತಿ, ಏಕೋ ವಿಪಸ್ಸನಾಭಿನಿವೇಸೇನಾತಿ – ಇಮೇ ದ್ವೇ ಅಭಿನಿವೇಸಾ ನಾಮ। ಏಕೋ ಚ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪುಣನ್ತೋ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಏಕೋ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೋತಿ – ಇಮಾನಿ ದ್ವೇ ಸೀಸಾನಿ ನಾಮ। ಯೇ ಕೇಚಿ ಹಿ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಿ, ಸಬ್ಬೇ ತೇ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮೇ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಇಮೇಸು ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ಇಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಠಾನೇಹಿ ವಿಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇಸು ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಪಞ್ಞಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಥವಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಸೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀ ನಾಮ। ಪರತೋ ಪನ ಛಸು ಠಾನೇಸು ಕಾಯಸಕ್ಖೀ ನಾಮ। ಅರಹತ್ತಫಲೇ ಪತ್ತೇ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ।

30. Saddhānusārīniddesepi – saddhaṃ vāhetīti saddhāvāhī. Saddhā imaṃ puggalaṃ vahatīti saddhāvāhītipi vuttameva. Saddhāpubbaṅgamanti saddhaṃ purecārikaṃ katvā. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo saddhānusārīti vuccati. So hi saddhāya sarati. Anussaratīti saddhānusārī. Sotāpattimaggaṭṭhassevetaṃ nāmaṃ. Phale pana patte saddhāvimutto nāma hoti. Lokuttaradhammañhi nibbattentānaṃ dve dhurāni nāma, dve abhinivesā nāma, dve sīsāni nāma. Tattha saddhādhuraṃ paññādhuranti – dve dhurāni nāma. Eko pana bhikkhu samathābhinivesena abhinivisati, eko vipassanābhinivesenāti – ime dve abhinivesā nāma. Eko ca matthakaṃ pāpuṇanto ubhatobhāgavimutto hoti, eko paññāvimuttoti – imāni dve sīsāni nāma. Ye keci hi lokuttaradhammaṃ nibbattenti, sabbe te ime dve dhamme dhuraṃ katvā imesu dvīsu ṭhānesu abhinivisitvā imehi dvīhi ṭhānehi vimuccanti. Tesu yo bhikkhu aṭṭhasamāpattilābhī paññaṃ dhuraṃ katvā samathavasena abhiniviṭṭho aññataraṃ arūpasamāpattiṃ padaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇāti, so sotāpattimaggakkhaṇe dhammānusārī nāma. Parato pana chasu ṭhānesu kāyasakkhī nāma. Arahattaphale patte ubhatobhāgavimutto nāma.

ಅಪರೋ ಪಞ್ಞಮೇವ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠೋ ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರೇ ವಾ ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನೇಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಅಯಮ್ಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇಯೇವ ಧಮ್ಮಾನುಸಾರೀ ನಾಮ। ಪರತೋ ಪನ ಛಸು ಠಾನೇಸು ದಿಟ್ಠಿಪ್ಪತ್ತೋ ನಾಮ। ಅರಹತ್ತೇ ಪತ್ತೇ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ। ಇಧ ದ್ವೇ ನಾಮಾನಿ ಅಪುಬ್ಬಾನಿ, ತಾನಿ ಪುರಿಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಞ್ಚ ಹೋನ್ತಿ। ಅಪರೋ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಲಾಭೀ ಸದ್ಧಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಸಮಾಧಿವಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಅರೂಪಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ – ಅಯಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀ ನಾಮ। ಪರತೋ ಛಸು ಠಾನೇಸು ಕಾಯಸಕ್ಖೀಯೇವ ನಾಮ। ಅರಹತ್ತೇ ಪತ್ತೇ ಉಭತೋಭಾಗವಿಮುತ್ತೋಯೇವ ನಾಮ। ಇಧ ಏಕಮೇವ ನಾಮಂ ಅಪುಬ್ಬಂ। ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪುರಿಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಛ ಹೋನ್ತಿ। ಅಪರೋ ಸದ್ಧಮೇವ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠೋ ಸುದ್ಧಸಙ್ಖಾರೇ ವಾ ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನೇಸು ವಾ ಅಞ್ಞತರಂ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ ಸದ್ಧಾನುಸಾರೀ ನಾಮ। ಪರತೋ ಛಸು ಠಾನೇಸು ಸದ್ಧಾವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ। ಅರಹತ್ತೇ ಪತ್ತೇ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತೋ ನಾಮ। ಇಧಾಪಿ ಏಕಮೇವ ನಾಮಂ ಅಪುಬ್ಬಂ। ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಪುರಿಮಾನಿ ಛ ಸತ್ತ ಹೋನ್ತಿ। ಇಮೇ ಸತ್ತ ಪುಗ್ಗಲಾ ಲೋಕೇ ಅಗ್ಗದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾ ನಾಮಾತಿ।

Aparo paññameva dhuraṃ katvā vipassanāvasena abhiniviṭṭho suddhasaṅkhāre vā rūpāvacarajjhānesu vā aññataraṃ sammasitvā arahattaṃ pāpuṇāti, ayampi sotāpattimaggakkhaṇeyeva dhammānusārī nāma. Parato pana chasu ṭhānesu diṭṭhippatto nāma. Arahatte patte paññāvimutto nāma. Idha dve nāmāni apubbāni, tāni purimehi saddhiṃ pañca honti. Aparo aṭṭhasamāpattilābhī saddhaṃ dhuraṃ katvā samādhivasena abhiniviṭṭho aññataraṃ arūpasamāpattiṃ padaṭṭhānaṃ katvā vipassanaṃ paṭṭhapetvā arahattaṃ pāpuṇāti – ayaṃ sotāpattimaggakkhaṇe saddhānusārī nāma. Parato chasu ṭhānesu kāyasakkhīyeva nāma. Arahatte patte ubhatobhāgavimuttoyeva nāma. Idha ekameva nāmaṃ apubbaṃ. Tena saddhiṃ purimāni pañca cha honti. Aparo saddhameva dhuraṃ katvā vipassanāvasena abhiniviṭṭho suddhasaṅkhāre vā rūpāvacarajjhānesu vā aññataraṃ sammasitvā arahattaṃ pāpuṇāti. Ayampi sotāpattimaggakkhaṇe saddhānusārī nāma. Parato chasu ṭhānesu saddhāvimutto nāma. Arahatte patte paññāvimutto nāma. Idhāpi ekameva nāmaṃ apubbaṃ. Tena saddhiṃ purimāni cha satta honti. Ime satta puggalā loke aggadakkhiṇeyyā nāmāti.

೩೧. ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮನಿದ್ದೇಸೇ – ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುನ್ತಿ ಸತ್ತವಾರೇ। ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮಾ ಭವೂಪಪತ್ತಿ ಅತ್ತಭಾವಗ್ಗಹಣಂ ಅಸ್ಸ, ತತೋ ಪರಂ ಅಟ್ಠಮಂ ಭವಂ ನಾದಿಯತೀತಿ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮೋ। ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಹೋತೀತಿ ಏತ್ಥ ಸೋತೋತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ, ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ನಾಮ। ಯಥಾಹ –

31. Sattakkhattuparamaniddese – sattakkhattunti sattavāre. Sattakkhattuparamā bhavūpapatti attabhāvaggahaṇaṃ assa, tato paraṃ aṭṭhamaṃ bhavaṃ nādiyatīti sattakkhattuparamo. Sotāpanno hotīti ettha sototi ariyamaggo, tena samannāgato sotāpanno nāma. Yathāha –

‘‘ಸೋತೋ ಸೋತೋತಿ ಹಿದಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ವುಚ್ಚತಿ। ಕತಮೋ ನು ಖೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಸೋತೋತಿ? ಅಯಮೇವ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ ಸೋತೋ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧೀತಿ। ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋತಿ, ಹಿದಂ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ವುಚ್ಚತಿ। ಕತಮೋ ನು ಖೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಸೋತಾಪನ್ನೋತಿ? ಯೋ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಿನಾ ಅರಿಯೇನ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಸೋತಾಪನ್ನೋ, ಸ್ವಾಯಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಏವಂನಾಮೋ ಏವಂಗೋತ್ತೋ ಇತಿ ವಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೦೦೧)।

‘‘Soto sototi hidaṃ, sāriputta, vuccati. Katamo nu kho, sāriputta, sototi? Ayameva hi, bhante, ariyo aṭṭhaṅgiko maggo soto, seyyathidaṃ – sammādiṭṭhi…pe… sammāsamādhīti. Sotāpanno sotāpannoti, hidaṃ, sāriputta, vuccati. Katamo nu kho, sāriputta, sotāpannoti? Yo hi, bhante, iminā ariyena aṭṭhaṅgikena maggena samannāgato ayaṃ vuccati sotāpanno, svāyaṃ āyasmā evaṃnāmo evaṃgotto iti vā’’ti (saṃ. ni. 5.1001).

ಏವಂ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇಪಿ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಇಧ ಪನ ಮಗ್ಗೇನ ಫಲಸ್ಸ ನಾಮಂ ದಿನ್ನನ್ತಿ ಫಲಕ್ಖಣೇ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ।

Evaṃ maggakkhaṇepi sotāpanno nāma hoti. Idha pana maggena phalassa nāmaṃ dinnanti phalakkhaṇe sotāpanno adhippeto.

ಅವಿನಿಪಾತಧಮ್ಮೋತಿ ವಿನಿಪಾತಸಙ್ಖಾತಂ ಅಪಾಯಂ ಉಪಪತ್ತಿವಸೇನ ಅನಾಗಮನಸಭಾವೋ। ನಿಯತೋತಿ ಮಗ್ಗನಿಯಾಮೇನ ನಿಯತೋ। ಸಮ್ಬೋಧಿಪರಾಯಣೋತಿ ಬುಜ್ಝನಕಭಾವಪರಾಯಣೋ। ಸೋ ಹಿ ಪಟಿಲದ್ಧಮಗ್ಗೇನ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಸಮ್ಬೋಧಿಪರಾಯಣೋ। ಉಪರಿ ತೀಹಿ ಮಗ್ಗೇಹಿ ಅವಸ್ಸಂ ಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಮ್ಬೋಧಿಪರಾಯಣೋ। ದೇವೇ ಚ ಮನುಸ್ಸೇ ಚಾತಿ ದೇವಲೋಕಞ್ಚ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಞ್ಚ। ಸನ್ಧಾವಿತ್ವಾ ಸಂಸರಿತ್ವಾತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಅಪರಾಪರಂ ಗನ್ತ್ವಾ। ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರೋತೀತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪರಿಯನ್ತಂ ಪರಿವಟುಮಂ ಕರೋತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮೋ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಯಂ ಪನ ಕಾಲೇನ ದೇವಲೋಕಸ್ಸ ಕಾಲೇನ ಮನುಸ್ಸಲೋಕಸ್ಸ ವಸೇನ ಮಿಸ್ಸಕಭವೇನ ಕಥಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।

Avinipātadhammoti vinipātasaṅkhātaṃ apāyaṃ upapattivasena anāgamanasabhāvo. Niyatoti magganiyāmena niyato. Sambodhiparāyaṇoti bujjhanakabhāvaparāyaṇo. So hi paṭiladdhamaggena bujjhatīti sambodhiparāyaṇo. Upari tīhi maggehi avassaṃ bujjhissatīti sambodhiparāyaṇo. Deve ca manusse cāti devalokañca manussalokañca. Sandhāvitvā saṃsaritvāti paṭisandhivasena aparāparaṃ gantvā. Dukkhassantaṃ karotīti vaṭṭadukkhassa pariyantaṃ parivaṭumaṃ karoti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo sattakkhattuparamo nāma vuccati. Ayaṃ pana kālena devalokassa kālena manussalokassa vasena missakabhavena kathitoti veditabbo.

೩೨. ಕೋಲಂಕೋಲನಿದ್ದೇಸೇ – ಕುಲತೋ ಕುಲಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಕೋಲಂಕೋಲೋ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯತೋ ಹಿ ಪಟ್ಠಾಯ ನೀಚೇ ಕುಲೇ ಉಪಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇಸುಯೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಕುಲಾನೀತಿ ದೇವಮನುಸ್ಸವಸೇನ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಭವೇ। ಇತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಮಿಸ್ಸಕಭವೇನೇವ ಕಥಿತೋ। ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇವ ಚೇತಂ – ‘ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ’ತಿ। ಯಾವ ಛಟ್ಠಭವಾ ಸಂಸರನ್ತೋಪಿ ಪನ ಕೋಲಂಕೋಲೋವ ಹೋತಿ।

32. Kolaṃkolaniddese – kulato kulaṃ gacchatīti kolaṃkolo. Sotāpattiphalasacchikiriyato hi paṭṭhāya nīce kule upapatti nāma natthi, mahābhogakulesuyeva nibbattatīti attho. Dve vā tīṇi vā kulānīti devamanussavasena dve vā tayo vā bhave. Iti ayampi missakabhaveneva kathito. Desanāmattameva cetaṃ – ‘dve vā tīṇi vā’ti. Yāva chaṭṭhabhavā saṃsarantopi pana kolaṃkolova hoti.

೩೩. ಏಕಬೀಜಿನಿದ್ದೇಸೇ – ಖನ್ಧಬೀಜಂ ನಾಮ ಕಥಿತಂ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಏಕಂಯೇವ ಖನ್ಧಬೀಜಂ ಅತ್ಥಿ, ಏಕಂ ಅತ್ತಭಾವಗ್ಗಹಣಂ, ಸೋ ಏಕಬೀಜೀ ನಾಮ। ಮಾನುಸಕಂ ಭವನ್ತಿ ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇವ। ದೇವಭವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿಪಿ ಪನ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ। ಭಗವತಾ ಗಹಿತನಾಮವಸೇನೇವ ಚೇತಾನಿ ಏತೇಸಂ ನಾಮಾನಿ। ಏತ್ತಕಂ ಠಾನಂ ಗತೋ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಏತ್ತಕಂ ಕೋಲಂಕೋಲೋ, ಏತ್ತಕಂ ಏಕಬೀಜೀತಿ ಭಗವತಾ ಏತೇಸಂ ನಾಮಂ ಗಹಿತಂ। ನಿಯಮತೋ ಪನ ಅಯಂ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮೋ, ಅಯಂ ಕೋಲಂಕೋಲೋ, ಅಯಂ ಏಕಬೀಜೀತಿ ನತ್ಥಿ।

33. Ekabījiniddese – khandhabījaṃ nāma kathitaṃ. Yassa hi sotāpannassa ekaṃyeva khandhabījaṃ atthi, ekaṃ attabhāvaggahaṇaṃ, so ekabījī nāma. Mānusakaṃ bhavanti idaṃ panettha desanāmattameva. Devabhavaṃ nibbattetītipi pana vattuṃ vaṭṭatiyeva. Bhagavatā gahitanāmavaseneva cetāni etesaṃ nāmāni. Ettakaṃ ṭhānaṃ gato sattakkhattuparamo nāma hoti, ettakaṃ kolaṃkolo, ettakaṃ ekabījīti bhagavatā etesaṃ nāmaṃ gahitaṃ. Niyamato pana ayaṃ sattakkhattuparamo, ayaṃ kolaṃkolo, ayaṃ ekabījīti natthi.

ಕೋ ಪನ ತೇಸಂ ಏತಂ ಪಭೇದಂ ನಿಯಮೇತೀತಿ? ಕೇಚಿ ತಾವ ಥೇರಾ ‘ಪುಬ್ಬಹೇತು ನಿಯಮೇತೀ’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಕೇಚಿ ‘ಪಠಮಮಗ್ಗೋ’, ಕೇಚಿ ‘ಉಪರಿ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ’, ಕೇಚಿ ‘ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾ’ತಿ। ತತ್ಥ ‘ಪುಬ್ಬಹೇತು ನಿಯಮೇತೀ’ತಿ ವಾದೇ ‘ಪಠಮಮಗ್ಗಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಕತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಉಪರಿ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ನಿರುಪನಿಸ್ಸಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ’ತಿ ವಚನಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ‘ಪಠಮಮಗ್ಗೋ ನಿಯಮೇತೀ’ತಿ ವಾದೇ ಉಪರಿ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ನಿರತ್ಥಕತಾ ಆಪಜ್ಜತಿ। ‘ಉಪರಿ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ನಿಯಮೇನ್ತೀ’ತಿ ವಾದೇ ‘ಅಟ್ಠಮಮಗ್ಗೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇಯೇವ ಉಪರಿ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ’ತಿ ಆಪಜ್ಜತಿ। ‘ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾ ನಿಯಮೇತೀ’ತಿ ವಾದೋ ಪನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸಚೇ ಹಿ ಉಪರಿ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಬಲವತೀ ಹೋತಿ, ಏಕಬೀಜೀ ನಾಮ ಹೋತಿ; ತತೋ ಮನ್ದತರಾಯ ಕೋಲಂಕೋಲೋ; ತತೋ ಮನ್ದತರಾಯ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮೋತಿ।

Ko pana tesaṃ etaṃ pabhedaṃ niyametīti? Keci tāva therā ‘pubbahetu niyametī’ti vadanti, keci ‘paṭhamamaggo’, keci ‘upari tayo maggā’, keci ‘tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanā’ti. Tattha ‘pubbahetu niyametī’ti vāde ‘paṭhamamaggassa upanissayo kato nāma hoti, upari tayo maggā nirupanissayā uppannā’ti vacanaṃ āpajjati. ‘Paṭhamamaggo niyametī’ti vāde upari tiṇṇaṃ maggānaṃ niratthakatā āpajjati. ‘Upari tayo maggā niyamentī’ti vāde ‘aṭṭhamamagge anuppanneyeva upari tayo maggā uppannā’ti āpajjati. ‘Tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanā niyametī’ti vādo pana yujjati. Sace hi upari tiṇṇaṃ maggānaṃ vipassanā balavatī hoti, ekabījī nāma hoti; tato mandatarāya kolaṃkolo; tato mandatarāya sattakkhattuparamoti.

ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ವಟ್ಟಜ್ಝಾಸಯೋ ಹೋತಿ, ವಟ್ಟಾಭಿರತೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂಯೇವ ವಿಚರತಿ ಸನ್ದಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ, ವಿಸಾಖಾ ಉಪಾಸಿಕಾ, ಚೂಳರಥಮಹಾರಥಾ ದೇವಪುತ್ತಾ, ಅನೇಕವಣ್ಣೋ ದೇವಪುತ್ತೋ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ, ನಾಗದತ್ತೋ ದೇವಪುತ್ತೋತಿ ಇಮೇ ಹಿ ಏತ್ತಕಾ ಜನಾ ವಟ್ಟಜ್ಝಾಸಯಾ ವಟ್ಟಾಭಿರತಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಛ ದೇವಲೋಕೇ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಅಕನಿಟ್ಠೇ ಠತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇಮೇ ಇಧ ನ ಗಹಿತಾ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚಿಮೇ; ಯೋಪಿ ಮನುಸ್ಸೇಸುಯೇವ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಯೋಪಿ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ದೇವೇಸುಯೇವ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಅಪರಾಪರಂ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಇಮೇಪಿ ಇಧ ನ ಗಹಿತಾ। ಮಿಸ್ಸಕಭವವಸೇನೇವ ಪನೇತ್ಥ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮಕೋಲಂಕೋಲಾ ಮಾನುಸಕಭವನಿಬ್ಬತ್ತಕೋಯೇವ ಚ ಏಕಬೀಜೀ ಗಹಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಏಕೇಕೋ ದುಕ್ಖಾಪಟಿಪದಾದಿವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಸದ್ಧಾಧುರೇನೇವ ಚತ್ತಾರೋ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಕೋಲಂಕೋಲಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಏಕಬೀಜಿನೋತಿ ದ್ವಾದಸ ಹೋನ್ತಿ। ಸಚೇ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಕ್ಕಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ, ‘ಅಹಂ ಲೋಕುತ್ತರಂ ಧಮ್ಮಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಞಂ ಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮಾದಿಭಾವಂ ಪತ್ತಾಪಿ ಪಟಿಪದಾವಸೇನ ದ್ವಾದಸೇವಾತಿ ಇಮೇ ಚತುವೀಸತಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾ ಇಹಟ್ಠಕನಿಜ್ಝಾನಿಕವಸೇನೇವ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಕಥಿತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।

Ekacco hi sotāpanno vaṭṭajjhāsayo hoti, vaṭṭābhirato, punappunaṃ vaṭṭasmiṃyeva vicarati sandissati. Anāthapiṇḍiko seṭṭhi, visākhā upāsikā, cūḷarathamahārathā devaputtā, anekavaṇṇo devaputto, sakko devarājā, nāgadatto devaputtoti ime hi ettakā janā vaṭṭajjhāsayā vaṭṭābhiratā ādito paṭṭhāya cha devaloke sodhetvā akaniṭṭhe ṭhatvā parinibbāyissanti, ime idha na gahitā. Na kevalañcime; yopi manussesuyeva sattakkhattuṃ saṃsaritvā arahattaṃ pāpuṇāti, yopi devaloke nibbatto devesuyeva sattakkhattuṃ aparāparaṃ saṃsaritvā arahattaṃ pāpuṇāti, imepi idha na gahitā. Missakabhavavaseneva panettha sattakkhattuparamakolaṃkolā mānusakabhavanibbattakoyeva ca ekabījī gahitoti veditabbo. Tattha ekeko dukkhāpaṭipadādivasena catubbidhabhāvaṃ āpajjati. Saddhādhureneva cattāro sattakkhattuparamā, cattāro kolaṃkolā, cattāro ekabījinoti dvādasa honti. Sace paññāya sakkā nibbattetuṃ, ‘ahaṃ lokuttaraṃ dhammaṃ nibbattessāmī’ti evaṃ paññaṃ dhuraṃ katvā sattakkhattuparamādibhāvaṃ pattāpi paṭipadāvasena dvādasevāti ime catuvīsati sotāpannā ihaṭṭhakanijjhānikavaseneva imasmiṃ ṭhāne kathitāti veditabbā.

೩೪. ಸಕದಾಗಾಮಿನಿದ್ದೇಸೇ – ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಸಕಿಂ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಕದಾಗಾಮೀ। ಸಕಿದೇವಾತಿ ಏಕವಾರಂಯೇವ। ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾತಿ ಇಮಿನಾ ಪಞ್ಚಸು ಸಕದಾಗಾಮೀಸು ಚತ್ತಾರೋ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಏಕೋವ ಗಹಿತೋ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಇಧ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಇಧೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಏಕಚ್ಚೋ ಇಧ ಪತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಏಕಚ್ಚೋ ದೇವಲೋಕೇ ಪತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಏಕಚ್ಚೋ ದೇವಲೋಕೇ ಪತ್ವಾ ಇಧೂಪಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ – ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಇಧ ನ ಗಹಿತಾ। ಯೋ ಪನ ಇಧ ಪತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ಯಾವತಾಯುಕಂ ವಸಿತ್ವಾ ಪುನ ಇಧೂಪಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ – ಅಯಂ ಏಕೋವ ಇಧ ಗಹಿತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಹೇಟ್ಠಾ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಲೋಕುತ್ತರಕುಸಲನಿದ್ದೇಸೇ ವುತ್ತಮೇವ। ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ಏಕಬೀಜಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣನ್ತಿ? ಏಕಬೀಜಿಸ್ಸ ಏಕಾವ ಪಟಿಸನ್ಧಿ, ಸಕದಾಗಾಮಿಸ್ಸ ದ್ವೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ – ಇದಂ ನೇಸಂ ನಾನಾಕರಣನ್ತಿ।

34. Sakadāgāminiddese – paṭisandhivasena sakiṃ āgacchatīti sakadāgāmī. Sakidevāti ekavāraṃyeva. Imaṃ lokaṃ āgantvāti iminā pañcasu sakadāgāmīsu cattāro vajjetvā ekova gahito. Ekacco hi idha sakadāgāmiphalaṃ patvā idheva parinibbāyati, ekacco idha patvā devaloke parinibbāyati, ekacco devaloke patvā tattheva parinibbāyati, ekacco devaloke patvā idhūpapajjitvā parinibbāyati – ime cattāropi idha na gahitā. Yo pana idha patvā devaloke yāvatāyukaṃ vasitvā puna idhūpapajjitvā parinibbāyati – ayaṃ ekova idha gahitoti veditabbo. Sesamettha yaṃ vattabbaṃ siyā taṃ sabbaṃ heṭṭhā dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ lokuttarakusalaniddese vuttameva. Imassa pana sakadāgāmino ekabījinā saddhiṃ kiṃ nānākaraṇanti? Ekabījissa ekāva paṭisandhi, sakadāgāmissa dve paṭisandhiyo – idaṃ nesaṃ nānākaraṇanti.

೩೫. ಅನಾಗಾಮಿನಿದ್ದೇಸೇ – ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಾನಂ ಸಂಯೋಜನಾನನ್ತಿ ಓರಂ ವುಚ್ಚತಿ ಕಾಮಧಾತು। ಯಸ್ಸ ಇಮಾನಿ ಪಞ್ಚ ಬನ್ಧನಾನಿ ಅಪ್ಪಹೀನಾನಿ ಹೋನ್ತಿ, ಸೋ ಭವಗ್ಗೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋಪಿ ಗಿಲಿತಬಳಿಸೋ ಮಚ್ಛೋ ವಿಯ ದೀಘಸುತ್ತಕೇನ ಪಾದೇ ಬದ್ಧಕಾಕೋ ವಿಯ ತೇಹಿ ಬನ್ಧನೇಹಿ ಆಕಡ್ಢಿಯಮಾನೋ ಕಾಮಧಾತುಯಂಯೇವ ಪವತ್ತತೀತಿ ಪಞ್ಚ ಬನ್ಧನಾನಿ ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಾನೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಿಯಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾಕೋಟ್ಠಾಸಿಕಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪರಿಕ್ಖಯಾತಿ ತೇಸಂ ಬನ್ಧನಾನಂ ಪರಿಕ್ಖಯೇನ। ಓಪಪಾತಿಕೋತಿ ಉಪಪಾತಯೋನಿಕೋ। ಇಮಿನಾಸ್ಸ ಗಬ್ಭಸೇಯ್ಯಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ತತ್ಥ ಸುದ್ಧಾವಾಸಲೋಕೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿತಾ। ಅನಾವತ್ತಿಧಮ್ಮೋ ತಸ್ಮಾ ಲೋಕಾತಿ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣವಸೇನ ತಸ್ಮಾ ಲೋಕಾ ಇಧ ಅನಾವತ್ತನಸಭಾವೋ। ಬುದ್ಧದಸ್ಸನಥೇರದಸ್ಸನಧಮ್ಮಸ್ಸವನಾನಂ ಪನತ್ಥಾಯಸ್ಸ ಆಗಮನಂ ಅನಿವಾರಿತಂ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವಂವಿಧೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಪುನ ಅನಾಗಮನತೋ ಅನಾಗಾಮೀ ನಾಮ ವುಚ್ಚತಿ।

35. Anāgāminiddese – orambhāgiyānaṃ saṃyojanānanti oraṃ vuccati kāmadhātu. Yassa imāni pañca bandhanāni appahīnāni honti, so bhavagge nibbattopi gilitabaḷiso maccho viya dīghasuttakena pāde baddhakāko viya tehi bandhanehi ākaḍḍhiyamāno kāmadhātuyaṃyeva pavattatīti pañca bandhanāni orambhāgiyānīti vuccanti. Heṭṭhābhāgiyāni heṭṭhākoṭṭhāsikānīti attho. Parikkhayāti tesaṃ bandhanānaṃ parikkhayena. Opapātikoti upapātayoniko. Imināssa gabbhaseyyā paṭikkhittā. Tattha parinibbāyīti tattha suddhāvāsaloke parinibbāyitā. Anāvattidhammo tasmā lokāti paṭisandhiggahaṇavasena tasmā lokā idha anāvattanasabhāvo. Buddhadassanatheradassanadhammassavanānaṃ panatthāyassa āgamanaṃ anivāritaṃ. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evaṃvidho puggalo paṭisandhivasena puna anāgamanato anāgāmī nāma vuccati.

೩೬. ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿನಿದ್ದೇಸೇ – ಉಪಪನ್ನಂ ವಾ ಸಮನನ್ತರಾತಿ ಉಪಪನ್ನಸಮನನ್ತರಾ ವಾ ಹುತ್ವಾ। ಅಪ್ಪತ್ತಂ ವಾ ವೇಮಜ್ಝಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ ವೇಮಜ್ಝಂ ಅಪ್ಪತ್ತಂ ವಾ ಹುತ್ವಾ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಸಞ್ಜನೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಾಸದ್ದವಿಕಪ್ಪತೋ ಪನ ವೇಮಜ್ಝಂ ಪತ್ತನ್ತಿಪಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏವಂ ತಯೋ ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿನೋ ಸಿದ್ಧಾ ಹೋನ್ತಿ। ಉಪರಿಟ್ಠಿಮಾನಂ ಸಂಯೋಜನಾನನ್ತಿ ಉಪರಿ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಉದ್ಧಮ್ಭಾಗಿಯಸಂಯೋಜನಾನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವಾ ಕಿಲೇಸಾನಂ। ಪಹಾನಾಯಾತಿ ಏತೇಸಂ ಪಜಹನತ್ಥಾಯ ಮಗ್ಗಂ ಸಞ್ಜನೇತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಆಯುವೇಮಜ್ಝಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನತೋ ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

36. Antarāparinibbāyiniddese – upapannaṃ vā samanantarāti upapannasamanantarā vā hutvā. Appattaṃ vā vemajjhaṃ āyuppamāṇanti āyuppamāṇaṃ vemajjhaṃ appattaṃ vā hutvā ariyamaggaṃ sañjanetīti attho. Vāsaddavikappato pana vemajjhaṃ pattantipi attho veditabbo. Evaṃ tayo antarāparinibbāyino siddhā honti. Upariṭṭhimānaṃ saṃyojanānanti upari pañcannaṃ uddhambhāgiyasaṃyojanānaṃ aṭṭhannaṃ vā kilesānaṃ. Pahānāyāti etesaṃ pajahanatthāya maggaṃ sañjaneti. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo āyuvemajjhassa antarāyeva parinibbāyanato antarāparinibbāyīti vuccati.

೩೭. ಉಪಹಚ್ಚಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿನಿದ್ದೇಸೇ – ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವೇಮಜ್ಝಂ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಆಯುಪ್ಪಮಾಣಂ ವೇಮಜ್ಝಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ। ಉಪಹಚ್ಚ ವಾ ಕಾಲಕಿರಿಯನ್ತಿ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಂ। ಆಯುಕ್ಖಯಸ್ಸ ಆಸನ್ನೇ ಠತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಅಯಂ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅವಿಹೇಸು ತಾವ ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಆಯುನೋ ಪಞ್ಚಕಪ್ಪಸತಸಙ್ಖಾತಂ ವೇಮಜ್ಝಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಛಟ್ಠೇ ವಾ ಕಪ್ಪಸತೇ ಸತ್ತಮಟ್ಠಮನವಮಾನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ದಸಮೇಯೇವ ವಾ ಕಪ್ಪಸತೇ ಠತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನತೋ ಉಪಹಚ್ಚಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ।

37. Upahaccaparinibbāyiniddese – atikkamitvā vemajjhaṃ āyuppamāṇanti āyuppamāṇaṃ vemajjhaṃ atikkamitvā. Upahacca vā kālakiriyanti upagantvā kālakiriyaṃ. Āyukkhayassa āsanne ṭhatvāti attho. Ayaṃ vuccatīti ayaṃ evarūpo puggalo avihesu tāva kappasahassappamāṇassa āyuno pañcakappasatasaṅkhātaṃ vemajjhaṃ atikkamitvā chaṭṭhe vā kappasate sattamaṭṭhamanavamānaṃ vā aññatarasmiṃ dasameyeva vā kappasate ṭhatvā arahattaṃ patvā kilesaparinibbānena parinibbāyanato upahaccaparinibbāyīti vuccati.

೩೮. ಅಸಙ್ಖಾರಸಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿನಿದ್ದೇಸೇಸು – ಅಸಙ್ಖಾರೇನ ಅಪ್ಪದುಕ್ಖೇನ ಅಧಿಮತ್ತಪಯೋಗಂ ಅಕತ್ವಾವ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಧಮ್ಮೋತಿ ಅಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ। ಸಸಙ್ಖಾರೇನ ದುಕ್ಖೇನ ಕಸಿರೇನ ಅಧಿಮತ್ತಪಯೋಗಂ ಕತ್ವಾವ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನಧಮ್ಮೋತಿ ಸಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ।

38. Asaṅkhārasasaṅkhāraparinibbāyiniddesesu – asaṅkhārena appadukkhena adhimattapayogaṃ akatvāva kilesaparinibbānena parinibbānadhammoti asaṅkhāraparinibbāyī. Sasaṅkhārena dukkhena kasirena adhimattapayogaṃ katvāva kilesaparinibbānena parinibbāyanadhammoti sasaṅkhāraparinibbāyī.

೪೦. ಉದ್ಧಂಸೋತನಿದ್ದೇಸೇ – ಉದ್ಧಂ ವಾಹಿಭಾವೇನ ಉದ್ಧಮಸ್ಸ ತಣ್ಹಾಸೋತಂ ವಟ್ಟಸೋತಂ ವಾತಿ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ। ಉದ್ಧಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಲಭಿತಬ್ಬತೋ ಉದ್ಧಮಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸೋತನ್ತಿ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ। ಅಕನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ। ಅವಿಹಾ ಚುತೋ ಅತಪ್ಪಂ ಗಚ್ಛತೀತಿಆದೀಸು ಅವಿಹೇ ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಂ ವಸನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣಿತ್ವಾ ಅತಪ್ಪಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತತ್ರಾಪಿ ದ್ವೇ ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಸನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣಿತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತತ್ರಾಪಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಸನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣಿತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸಿಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತತ್ರಾಪಿ ಅಟ್ಠ ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಸನ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣಿತ್ವಾ ಅಕನಿಟ್ಠಂ ಗಚ್ಛತಿ। ತತ್ಥ ವಸನ್ತೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗಂ ಸಞ್ಜನೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।

40. Uddhaṃsotaniddese – uddhaṃ vāhibhāvena uddhamassa taṇhāsotaṃ vaṭṭasotaṃ vāti uddhaṃsoto. Uddhaṃ vā gantvā paṭilabhitabbato uddhamassa maggasotanti uddhaṃsoto. Akaniṭṭhaṃ gacchatīti akaniṭṭhagāmī. Avihā cuto atappaṃ gacchatītiādīsu avihe kappasahassaṃ vasanto arahattaṃ pattuṃ asakkuṇitvā atappaṃ gacchati. Tatrāpi dve kappasahassāni vasanto arahattaṃ pattuṃ asakkuṇitvā sudassaṃ gacchati. Tatrāpi cattāri kappasahassāni vasanto arahattaṃ pattuṃ asakkuṇitvā sudassiṃ gacchati. Tatrāpi aṭṭha kappasahassāni vasanto arahattaṃ pattuṃ asakkuṇitvā akaniṭṭhaṃ gacchati. Tattha vasanto ariyamaggaṃ sañjanetīti attho.

ಇಮೇಸಂ ಪನ ಅನಾಗಾಮೀನಂ ಪಭೇದಜಾನನತ್ಥಂ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀಚತುಕ್ಕಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ಯೋ ಅವಿಹತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚತ್ತಾರೋ ದೇವಲೋಕೇ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಅಕನಿಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ ಅಯಂ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ತಯೋ ದೇವಲೋಕೇ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸುದಸ್ಸೀದೇವಲೋಕೇ ಠತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ – ಅಯಂ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ, ನ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ ನಾಮ । ಯೋ ಪನ ಇತೋ ಅಕನಿಟ್ಠಮೇವ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಅಯಂ ನ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ, ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ ನಾಮ । ಯೋ ಪನ ಹೇಟ್ಠಾ ಚತೂಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಅಯಂ ನ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ, ನ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ ನಾಮಾತಿ। ಏವಮೇತೇ ಅಟ್ಠಚತ್ತಾಲೀಸ ಅನಾಗಾಮಿನೋ ಹೋನ್ತಿ।

Imesaṃ pana anāgāmīnaṃ pabhedajānanatthaṃ uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmīcatukkaṃ veditabbaṃ. Tattha yo avihato paṭṭhāya cattāro devaloke sodhetvā akaniṭṭhaṃ gantvā parinibbāyati ayaṃ uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī nāma. Yo pana heṭṭhā tayo devaloke sodhetvā sudassīdevaloke ṭhatvā parinibbāyati – ayaṃ uddhaṃsoto, na akaniṭṭhagāmī nāma . Yo pana ito akaniṭṭhameva gantvā parinibbāyati, ayaṃ na uddhaṃsoto, akaniṭṭhagāmī nāma . Yo pana heṭṭhā catūsu devalokesu tattha tattheva parinibbāyati, ayaṃ na uddhaṃsoto, na akaniṭṭhagāmī nāmāti. Evamete aṭṭhacattālīsa anāgāmino honti.

ಕಥಂ? ಅವಿಹೇ ತಾವ ತಯೋ ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿನೋ, ಏಕೋ ಉಪಹಚ್ಚಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ, ಏಕೋ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ ತೇ ಅಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿನೋ ಪಞ್ಚ, ಸಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿನೋ ಪಞ್ಚಾತಿ ದಸ ಹೋನ್ತಿ। ತಥಾ ಅತಪ್ಪಾಸುದಸ್ಸಾಸುದಸ್ಸೀಸೂತಿ ಚತ್ತಾರೋ ದಸಕಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಂ। ಅಕನಿಟ್ಠೇ ಪನ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ ನತ್ಥಿ। ತಯೋ ಪನ ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿನೋ, ಏಕೋ ಉಪಹಚ್ಚಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ। ತೇ ಅಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿನೋ ಚತ್ತಾರೋ, ಸಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿನೋ ಚತ್ತಾರೋತಿ ಅಟ್ಠ। ಏವಂ ಅಟ್ಠಚತ್ತಾಲೀಸಂ ಹೋನ್ತಿ।

Kathaṃ? Avihe tāva tayo antarāparinibbāyino, eko upahaccaparinibbāyī, eko uddhaṃsoto te asaṅkhāraparinibbāyino pañca, sasaṅkhāraparinibbāyino pañcāti dasa honti. Tathā atappāsudassāsudassīsūti cattāro dasakā cattālīsaṃ. Akaniṭṭhe pana uddhaṃsoto natthi. Tayo pana antarāparinibbāyino, eko upahaccaparinibbāyī. Te asaṅkhāraparinibbāyino cattāro, sasaṅkhāraparinibbāyino cattāroti aṭṭha. Evaṃ aṭṭhacattālīsaṃ honti.

ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಪಪಟಿಕೋಪಮಾಯ ದೀಪಿತಾ – ದಿವಸಂ ಸನ್ತತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಹಿ ಆರಕಣ್ಟಕವಿಪ್ಫಲಿಕನಖಚ್ಛೇದನಾನಂ ಅಯೋಮುಖೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾವ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ – ಏವರೂಪೋ ಪಠಮೋ ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಉಪ್ಪನ್ನಸಮನನ್ತರಾವ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನತೋ। ತತೋ ಮಹನ್ತತರೇ ಅಯೋಮುಖೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ಆಕಾಸಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ – ಏವರೂಪೋ ದುತಿಯೋ ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ? ವೇಮಜ್ಝಂ ಅಪ್ಪತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನತೋ। ತತೋ ಮಹನ್ತತರೇ ಅಯೋಮುಖೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ಆಕಾಸಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಮಾನಾ ಪಥವಿಯಂ ಅನುಪಹಚ್ಚತಲಾ ಹುತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ – ಏವರೂಪೋ ತತಿಯೋ ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ? ವೇಮಜ್ಝಂ ಪತ್ವಾ ಅನುಪಹಚ್ಚ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನತೋ। ತತೋ ಮಹನ್ತತರೇ ಅಯೋಮುಖೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ಆಕಾಸಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘಿತ್ವಾ ಪಥವಿಯಂ ಪತಿತ್ವಾ ಉಪಹಚ್ಚತಲಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ – ಏವರೂಪೋ ಉಪಹಚ್ಚಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಕಾಲಕಿರಿಯಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಆಯುಗತಿಂ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನತೋ। ತತೋ ಮಹನ್ತತರೇ ಅಯೋಮುಖೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ಪರಿತ್ತೇ ತಿಣಕಟ್ಠೇ ಪತಿತ್ವಾ ತಂ ಪರಿತ್ತಂ ತಿಣಕಟ್ಠಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ – ಏವರೂಪೋ ಅಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಅಪ್ಪಯೋಗೇನ ಲಹುಸಾಯ ಗತಿಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನತೋ। ತತೋ ಮಹನ್ತತರೇ ಅಯೋಮುಖೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ವಿಪುಲೇ ತಿಣಕಟ್ಠಪುಞ್ಜೇ ಪತಿತ್ವಾ ತಂ ವಿಪುಲಂ ತಿಣಕಟ್ಠಪುಞ್ಜಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ – ಏವರೂಪೋ ಸಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಸಪ್ಪಯೋಗೇನ ಅಲಹುಸಾಯ ಗತಿಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನತೋ। ಅಪರಾ ಮಹನ್ತೇಸು ತಿಣಕಟ್ಠಪುಞ್ಜೇಸು ಪತತಿ, ತತ್ಥ ಮಹನ್ತೇಸು ತಿಣಕಟ್ಠಪುಞ್ಜೇಸು ಝಾಯಮಾನೇಸು ವೀತಚ್ಚಿತಙ್ಗಾರೋ ವಾ ಜಾಲಾ ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಾರಸಾಲಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಮನಿಗಮನಗರರಟ್ಠಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಸಮುದ್ದನ್ತಂ ಪತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾಯತಿ – ಏವರೂಪೋ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಕಸ್ಮಾ? ಅನೇಕಭವಬೀಜವಿಪ್ಫಾರಂ ಫುಸ್ಸ ಫುಸ್ಸ ಬ್ಯನ್ತೀಕತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನತೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಆರಕಣ್ಟಕಾದಿಭೇದಂ ಖುದ್ದಕಮ್ಪಿ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಅಯೋಕಪಾಲಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ಸುತ್ತೇ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಅಯೋಕಪಾಲನ್ತ್ವೇವ ವುತ್ತಂ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೫೫)। ಯಥಾಹ –

Te sabbepi papaṭikopamāya dīpitā – divasaṃ santattānampi hi ārakaṇṭakavipphalikanakhacchedanānaṃ ayomukhe haññamāne papaṭikā uppajjitvāva nibbāyati – evarūpo paṭhamo antarāparinibbāyī veditabbo. Kasmā? Uppannasamanantarāva kilesaparinibbānena parinibbāyanato. Tato mahantatare ayomukhe haññamāne papaṭikā ākāsaṃ ullaṅghitvā nibbāyati – evarūpo dutiyo antarāparinibbāyī daṭṭhabbo. Kasmā? Vemajjhaṃ appatvā parinibbāyanato. Tato mahantatare ayomukhe haññamāne papaṭikā ākāsaṃ ullaṅghitvā nivattamānā pathaviyaṃ anupahaccatalā hutvā parinibbāyati – evarūpo tatiyo antarāparinibbāyī daṭṭhabbo. Kasmā? Vemajjhaṃ patvā anupahacca parinibbāyanato. Tato mahantatare ayomukhe haññamāne papaṭikā ākāsaṃ ullaṅghitvā pathaviyaṃ patitvā upahaccatalā hutvā nibbāyati – evarūpo upahaccaparinibbāyī veditabbo. Kasmā? Kālakiriyaṃ upagantvā āyugatiṃ khepetvā parinibbāyanato. Tato mahantatare ayomukhe haññamāne papaṭikā paritte tiṇakaṭṭhe patitvā taṃ parittaṃ tiṇakaṭṭhaṃ jhāpetvā nibbāyati – evarūpo asaṅkhāraparinibbāyī veditabbo. Kasmā? Appayogena lahusāya gatiyā parinibbāyanato. Tato mahantatare ayomukhe haññamāne papaṭikā vipule tiṇakaṭṭhapuñje patitvā taṃ vipulaṃ tiṇakaṭṭhapuñjaṃ jhāpetvā nibbāyati – evarūpo sasaṅkhāraparinibbāyī veditabbo. Kasmā? Sappayogena alahusāya gatiyā parinibbāyanato. Aparā mahantesu tiṇakaṭṭhapuñjesu patati, tattha mahantesu tiṇakaṭṭhapuñjesu jhāyamānesu vītaccitaṅgāro vā jālā vā uppatitvā kammārasālaṃ jhāpetvā gāmanigamanagararaṭṭhaṃ jhāpetvā samuddantaṃ patvā nibbāyati – evarūpo uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī daṭṭhabbo. Kasmā? Anekabhavabījavipphāraṃ phussa phussa byantīkatvā parinibbāyanato. Yasmā pana ārakaṇṭakādibhedaṃ khuddakampi mahantampi ayokapālameva, tasmā sutte sabbavāresu ayokapālantveva vuttaṃ (a. ni. 7.55). Yathāha –

‘‘ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ‘ನೋ ಚಸ್ಸ, ನೋ ಚ ಮೇ ಸಿಯಾ, ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನ ಮೇ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಯದತ್ಥಿ ಯಂ ಭೂತಂ, ತಂ ಪಜಹಾಮೀ’’’ತಿ ಉಪೇಕ್ಖಂ ಪಟಿಲಭತಿ। ಸೋ ಭವೇ ನ ರಜ್ಜತಿ, ಸಮ್ಭವೇ ನ ರಜ್ಜತಿ, ಅತ್ಥುತ್ತರಿ ಪದಂ ಸನ್ತಂ ಸಮ್ಮಪ್ಪಞ್ಞಾಯ ಪಸ್ಸತಿ। ತಞ್ಚ ಖ್ವಸ್ಸ ಪದಂ ನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸಚ್ಛಿಕತಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಮಾನಾನುಸಯೋ ಪಹೀನೋ ಹೋತಿ, ನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಭವರಾಗಾನುಸಯೋ ಪಹೀನೋ ಹೋತಿ, ನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಅವಿಜ್ಜಾನುಸಯೋ ಪಹೀನೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಾನಂ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ಪರಿಕ್ಖಯಾ ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಹೋತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿವಸಂ ಸನ್ತತ್ತೇ ಅಯೋಕಪಾಲೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವ ಖೋ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಹೋತಿ।

‘‘Idha, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – ‘no cassa, no ca me siyā, na bhavissati, na me bhavissati, yadatthi yaṃ bhūtaṃ, taṃ pajahāmī’’’ti upekkhaṃ paṭilabhati. So bhave na rajjati, sambhave na rajjati, atthuttari padaṃ santaṃ sammappaññāya passati. Tañca khvassa padaṃ na sabbena sabbaṃ sacchikataṃ hoti. Tassa na sabbena sabbaṃ mānānusayo pahīno hoti, na sabbena sabbaṃ bhavarāgānusayo pahīno hoti, na sabbena sabbaṃ avijjānusayo pahīno hoti. So pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā antarāparinibbāyī hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃ santatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā nibbāyeyya; evameva kho , bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… antarāparinibbāyī hoti.

‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಹೋತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿವಸಂ ಸನ್ತತ್ತೇ ಅಯೋಕಪಾಲೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಹೋತಿ।

‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… antarāparinibbāyī hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃ santatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā uppatitvā nibbāyeyya; evameva kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… antarāparinibbāyī hoti.

‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಹೋತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿವಸಂ ಸನ್ತತ್ತೇ ಅಯೋಕಪಾಲೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಅನುಪಹಚ್ಚ ತಲಂ ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಅನ್ತರಾಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಹೋತಿ।

‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… antarāparinibbāyī hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃ santatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā uppatitvā anupahacca talaṃ nibbāyeyya; evameva kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… antarāparinibbāyī hoti.

‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಉಪಹಚ್ಚಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಹೋತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿವಸಂ ಸನ್ತತ್ತೇ ಅಯೋಕಪಾಲೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಉಪಹಚ್ಚ ತಲಂ ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಉಪಹಚ್ಚಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಹೋತಿ।

‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… upahaccaparinibbāyī hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃ santatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā uppatitvā upahacca talaṃ nibbāyeyya; evameva kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… upahaccaparinibbāyī hoti.

‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಪರಿಕ್ಖಯಾ ಅಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಹೋತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿವಸಂ ಸನ್ತತ್ತೇ ಅಯೋಕಪಾಲೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಪರಿತ್ತೇ ತಿಣಪುಞ್ಜೇ ವಾ ಕಟ್ಠಪುಞ್ಜೇ ವಾ ನಿಪತೇಯ್ಯ, ಸಾ ತತ್ಥ ಅಗ್ಗಿಮ್ಪಿ ಜನೇಯ್ಯ, ಧೂಮಮ್ಪಿ ಜನೇಯ್ಯ, ಅಗ್ಗಿಮ್ಪಿ ಜನೇತ್ವಾ ಧೂಮಮ್ಪಿ ಜನೇತ್ವಾ ತಮೇವ ಪರಿತ್ತಂ ತಿಣಪುಞ್ಜಂ ವಾ ಕಟ್ಠಪುಞ್ಜಂ ವಾ ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾ ಅನಾಹಾರಾ ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಪರಿಕ್ಖಯಾ ಅಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಹೋತಿ।

‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… parikkhayā asaṅkhāraparinibbāyī hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃ santatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā uppatitvā paritte tiṇapuñje vā kaṭṭhapuñje vā nipateyya, sā tattha aggimpi janeyya, dhūmampi janeyya, aggimpi janetvā dhūmampi janetvā tameva parittaṃ tiṇapuñjaṃ vā kaṭṭhapuñjaṃ vā pariyādiyitvā anāhārā nibbāyeyya; evameva kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… parikkhayā asaṅkhāraparinibbāyī hoti.

‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಸಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಹೋತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿವಸಂ ಸನ್ತತ್ತೇ ಅಯೋಕಪಾಲೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ವಿಪುಲೇ ತಿಣಪುಞ್ಜೇ ವಾ ಕಟ್ಠಪುಞ್ಜೇ ವಾ ನಿಪತೇಯ್ಯ, ಸಾ ತತ್ಥ ಅಗ್ಗಿಮ್ಪಿ ಜನೇಯ್ಯ…ಪೇ॰… ತಮೇವ ವಿಪುಲಂ ತಿಣಪುಞ್ಜಂ ವಾ ಕಟ್ಠಪುಞ್ಜಂ ವಾ ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾ ಅನಾಹಾರಾ ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಸಸಙ್ಖಾರಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಹೋತಿ।

‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… sasaṅkhāraparinibbāyī hoti. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃ santatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā uppatitvā vipule tiṇapuñje vā kaṭṭhapuñje vā nipateyya, sā tattha aggimpi janeyya…pe… tameva vipulaṃ tiṇapuñjaṃ vā kaṭṭhapuñjaṃ vā pariyādiyitvā anāhārā nibbāyeyya; evameva kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… sasaṅkhāraparinibbāyī hoti.

‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಪರಿಕ್ಖಯಾ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ ಹೋತಿ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿವಸಂ ಸನ್ತತ್ತೇ ಅಯೋಕಪಾಲೇ ಹಞ್ಞಮಾನೇ ಪಪಟಿಕಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇ ತಿಣಪುಞ್ಜೇ ವಾ ಕಟ್ಠಪುಞ್ಜೇ ವಾ ನಿಪತೇಯ್ಯ, ಸಾ ತತ್ಥ ಅಗ್ಗಿಮ್ಪಿ ಜನೇಯ್ಯ…ಪೇ॰… ತಮೇವ ಮಹನ್ತಂ ತಿಣಪುಞ್ಜಂ ವಾ ಕಟ್ಠಪುಞ್ಜಂ ವಾ ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛಮ್ಪಿ ದಹೇಯ್ಯ, ದಾಯಮ್ಪಿ ದಹೇಯ್ಯ , ಗಚ್ಛಮ್ಪಿ ದಹಿತ್ವಾ ದಾಯಮ್ಪಿ ದಹಿತ್ವಾ ಹರಿತನ್ತಂ ವಾ ಪಥನ್ತಂ ವಾ ಸೇಲನ್ತಂ ವಾ ಉದಕನ್ತಂ ವಾ ರಮಣೀಯಂ ವಾ ಭೂಮಿಭಾಗಂ ಆಗಮ್ಮ ಅನಾಹಾರಾ ನಿಬ್ಬಾಯೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ – ನೋ ಚಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಪರಿಕ್ಖಯಾ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ ಹೋತಿ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೫೫)।

‘‘Idha pana, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… parikkhayā uddhaṃsoto hoti akaniṭṭhagāmī. Seyyathāpi, bhikkhave, divasaṃ santatte ayokapāle haññamāne papaṭikā nibbattitvā uppatitvā mahante tiṇapuñje vā kaṭṭhapuñje vā nipateyya, sā tattha aggimpi janeyya…pe… tameva mahantaṃ tiṇapuñjaṃ vā kaṭṭhapuñjaṃ vā pariyādiyitvā gacchampi daheyya, dāyampi daheyya , gacchampi dahitvā dāyampi dahitvā haritantaṃ vā pathantaṃ vā selantaṃ vā udakantaṃ vā ramaṇīyaṃ vā bhūmibhāgaṃ āgamma anāhārā nibbāyeyya; evameva kho, bhikkhave, bhikkhu evaṃ paṭipanno hoti – no cassa…pe… parikkhayā uddhaṃsoto hoti akaniṭṭhagāmī’’ti (a. ni. 7.55).

೪೧-೪೪. ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪಟಿಪನ್ನಾದಿನಿದ್ದೇಸಾ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾವ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅರಹಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನ ದ್ವಾದಸ ಅರಹನ್ತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಕಥಂ? ತಯೋ ಹಿ ವಿಮೋಕ್ಖಾ – ಸುಞ್ಞತೋ, ಅನಿಮಿತ್ತೋ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋತಿ। ತತ್ಥ ಸುಞ್ಞತವಿಮೋಕ್ಖೇನ ವಿಮುತ್ತಖೀಣಾಸವೋ ಪಟಿಪದಾವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತಿ; ತಥಾ ಅನಿಮಿತ್ತಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖೇಹೀತಿ – ಏವಂ ದ್ವಾದಸ ಅರಹನ್ತೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇತಿ ಇಮೇ ದ್ವಾದಸ ಅರಹನ್ತೋ ವಿಯ ದ್ವಾದಸೇವ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ, ಚತುವೀಸತಿ ಸೋತಾಪನ್ನಾ, ಅಟ್ಠಚತ್ತಾಲೀಸ ಅನಾಗಾಮಿನೋತಿ ಏತ್ತಕಾ ಪುಗ್ಗಲಾ ಇತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಬಹಿದ್ಧಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ।

41-44. Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannādiniddesā uttānatthāva. Ayaṃ vuccati puggalo arahāti ettha pana dvādasa arahanto veditabbā. Kathaṃ? Tayo hi vimokkhā – suññato, animitto, appaṇihitoti. Tattha suññatavimokkhena vimuttakhīṇāsavo paṭipadāvasena catubbidho hoti; tathā animittaappaṇihitavimokkhehīti – evaṃ dvādasa arahanto veditabbā. Iti ime dvādasa arahanto viya dvādaseva sakadāgāmino, catuvīsati sotāpannā, aṭṭhacattālīsa anāgāminoti ettakā puggalā ito muccitvā bahiddhā nuppajjanti, imasmiññeva sabbaññubuddhasāsane uppajjantīti.

ಏಕಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ।

Ekakaniddesavaṇṇanā.

Next: ೨. ದುಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 2. Dukaniddesavaṇṇanā

Related texts:

ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿಪಾಳಿ • Puggalapaññattipāḷi / ೧. ಏಕಕಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿ • 1. Ekakapuggalapaññatti

ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ೧. ಏಕಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 1. Ekakaniddesavaṇṇanā

ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಪಞ್ಚಪಕರಣ-ಅನುಟೀಕಾ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ೧. ಏಕಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • 1. Ekakaniddesavaṇṇanā

© 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea^® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
Contact