| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ರೂಪವಿಭತ್ತಿ
Rūpavibhatti
ಏಕಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
Ekakaniddesavaṇṇanā
೫೯೪. ಅವಿಜ್ಜಮಾನವಿಭಾಗಸ್ಸ ವಿಭಾಗಾಭಾವದಸ್ಸನಮೇವ ನಿದ್ದೇಸೋ ನಿಚ್ಛಯಕರಣತೋ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ರೂಪಂ ನ ಹೇತುಮೇವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ವಿಭಾಗಾಭಾವಾವಧಾರಣೇನ ಏವ-ಸದ್ದೇನ ನಿದ್ದೇಸಂ ಕರೋತಿ। ಹೇತುಹೇತೂತಿ ಮೂಲಹೇತು, ಹೇತುಪಚ್ಚಯಹೇತೂತಿ ವಾ ಅಯಮತ್ಥೋ। ಮಹಾಭೂತಾ ಹೇತೂತಿ ಅಯಮೇವತ್ಥೋ ಮಹಾಭೂತಾ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಏತೇನಪಿ ವುತ್ತೋತಿ। ಹೇತುಪಚ್ಚಯಸದ್ದಾನಂ ಸಮಾನತ್ಥತ್ತಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಏವ ಹೇತು ಪಚ್ಚಯಹೇತು। ಯೋ ಚ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಹೇತು, ಸೋ ಏವ ತಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಪನಾಯ ಹೇತೂತಿ ವುತ್ತೋ ತದಭಾವೇ ಅಭಾವತೋ। ಅತೀತಾನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಕಮ್ಮಸಮಾದಾನಾನಂ ಠಾನಸೋ ಹೇತುಸೋ ವಿಪಾಕನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸುಪಿ ಅಞ್ಞೇಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠವಿಪಾಕನಿಯಾಮಕತ್ತಾ ಉತ್ತಮಂ ಪಧಾನಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ ಗತಿಉಪಧಿಕಆಲಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿವಿಪತ್ತಿಟ್ಠಾನನಿಪ್ಫಾದಿತಂ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ಕಮ್ಮಮಿವ ಪಧಾನತ್ತಾ ‘‘ಹೇತೂ’’ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಕಮ್ಮಾರಮ್ಮಣಾನಿ ‘‘ಉತ್ತಮಹೇತೂ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಿ। ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ಗತಿಉಪಧಿಕಾಲಪಯೋಗಾ ವಿಪಾಕಸ್ಸ ಠಾನಂ, ಕಮ್ಮಂ ಹೇತೂ’’ತಿ। ಇಧ ಪನ ಕಮ್ಮಮಿವ ಉತ್ತಮತ್ತಾ ಆರಮ್ಮಣಮ್ಪಿ ಹೇತುವಚನಂ ಅರಹತೀತಿ ‘‘ಉತ್ತಮಹೇತೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸಙ್ಖಾರಾನನ್ತಿ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾದೀನಂ ಅವಿಜ್ಜಾ ಸಾಧಾರಣಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ‘‘ಹೇತೂ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಫರತೀತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಪಟಿಕ್ಖೇಪನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಇದಂ ಮಾತಿಕಾಯ ಆಗತಪಟಿಕ್ಖೇಪವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಇಧ ಪನ ಮಾತಿಕಾಯ ನ ಹೇತುಪದಾದಿಸಙ್ಗಹಿತತಾ ಚ ರೂಪಸ್ಸ ವುತ್ತಾ ತಂತಂಸಭಾವತ್ತಾ, ಅವಧಾರಿತತಾ ಚ ಅನಞ್ಞಸಭಾವತೋ।
594. Avijjamānavibhāgassa vibhāgābhāvadassanameva niddeso nicchayakaraṇato, tasmā ‘‘sabbaṃ rūpaṃ na hetumevā’’tiādinā vibhāgābhāvāvadhāraṇena eva-saddena niddesaṃ karoti. Hetuhetūti mūlahetu, hetupaccayahetūti vā ayamattho. Mahābhūtā hetūti ayamevattho mahābhūtā paccayoti etenapi vuttoti. Hetupaccayasaddānaṃ samānatthattā paccayo eva hetu paccayahetu. Yo ca rūpakkhandhassa hetu, so eva tassa paññāpanāya hetūti vutto tadabhāve abhāvato. Atītānāgatapaccuppannānaṃ kammasamādānānaṃ ṭhānaso hetuso vipākanti ettha vijjamānesupi aññesu paccayesu iṭṭhāniṭṭhavipākaniyāmakattā uttamaṃ padhānaṃ kusalākusalaṃ gatiupadhikaālapayogasampattivipattiṭṭhānanipphāditaṃ iṭṭhāniṭṭhārammaṇañca kammamiva padhānattā ‘‘hetū’’ti vuttanti iminā adhippāyena kammārammaṇāni ‘‘uttamahetū’’ti vuttāni. Vakkhati ca ‘‘gatiupadhikālapayogā vipākassa ṭhānaṃ, kammaṃ hetū’’ti. Idha pana kammamiva uttamattā ārammaṇampi hetuvacanaṃ arahatīti ‘‘uttamahetū’’ti vuttaṃ. Saṅkhārānanti puññābhisaṅkhārādīnaṃ avijjā sādhāraṇapaccayattā ‘‘hetū’’ti vuttā. Pharatīti gacchati pāpuṇāti. Paṭikkhepaniddesoti idaṃ mātikāya āgatapaṭikkhepavasena vuttaṃ. Idha pana mātikāya na hetupadādisaṅgahitatā ca rūpassa vuttā taṃtaṃsabhāvattā, avadhāritatā ca anaññasabhāvato.
ರೂಪೀದುಕೇ ರೂಪೀಪದಮೇವ ಇಧ ‘‘ರೂಪ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ರೂಪೀರೂಪಪದಾನಂ ಏಕತ್ಥತಾ ಸಿದ್ಧಾ ಹೋತಿ ರುಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಯುತ್ತಸ್ಸೇವ ರೂಪೀರೂಪಭಾವತೋ। ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಛಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅರೂಪತೋ ವಿಧುರಂ ರೂಪಸ್ಸ ಸಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ನ ಹಿ ಅರೂಪಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಛಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಯಥಾ ರೂಪಂ, ತೇನ ರೂಪಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಛಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ನ ಅರೂಪನ್ತಿ ಅರೂಪತೋ ನಿವತ್ತೇತ್ವಾ ರೂಪೇ ಏವ ಏತಂ ಸಭಾವಂ ನಿಯಮೇತಿ, ನ ರೂಪಂ ಏತಸ್ಮಿಂ ಸಭಾವೇ। ಅತ್ಥಿ ಹಿ ರೂಪಂ ಅತೀತಾನಾಗತಂ ಯಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಛಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಸಭಾವಂ ನ ಹೋತೀತಿ। ಏತಮೇವ ಚ ನಿಯಮಂ ಪುನ ಏವಸದ್ದೇನ ನಿಯಮೇತಿ ‘‘ಯಥಾವುತ್ತೋ ನಿಯಮೋ ರೂಪೇ ಅತ್ಥಿ ಏವ, ಅರೂಪೇ ವಿಯ ನ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಅಥ ವಾ ಸಬ್ಬಂ ರೂಪನ್ತಿ ಭೂತುಪಾದಾಯರೂಪಂ ಕಾಲಭೇದಂ ಅನಾಮಸಿತ್ವಾ ‘‘ಸಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಅರೂಪೇಹಿ ಸಮಾನವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಸಭಾವಂ ಅತೀತಾನಾಗತಂ ನಿವತ್ತೇತುಂ ಉಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಏತೇನ ವಿಸೇಸೇತಿ, ತಂ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಸಬ್ಬಂ ರೂಪಂ ಛಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
Rūpīduke rūpīpadameva idha ‘‘rūpa’’nti vuttaṃ. Tena rūpīrūpapadānaṃ ekatthatā siddhā hoti ruppanalakkhaṇayuttasseva rūpīrūpabhāvato. Uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyanti arūpato vidhuraṃ rūpassa sabhāvaṃ dasseti. Na hi arūpaṃ uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyaṃ yathā rūpaṃ, tena rūpaṃ uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyaṃ, na arūpanti arūpato nivattetvā rūpe eva etaṃ sabhāvaṃ niyameti, na rūpaṃ etasmiṃ sabhāve. Atthi hi rūpaṃ atītānāgataṃ yaṃ uppannaṃ chahi viññāṇehi viññeyyasabhāvaṃ na hotīti. Etameva ca niyamaṃ puna evasaddena niyameti ‘‘yathāvutto niyamo rūpe atthi eva, arūpe viya na natthī’’ti. Atha vā sabbaṃ rūpanti bhūtupādāyarūpaṃ kālabhedaṃ anāmasitvā ‘‘sabba’’nti vuttaṃ, taṃ sabbaṃ arūpehi samānaviññeyyasabhāvaṃ atītānāgataṃ nivattetuṃ uppannanti etena viseseti, taṃ uppannaṃ sabbaṃ rūpaṃ chahi viññāṇehi viññeyyamevāti attho.
ನನು ಏವಂ ರೂಪಾಯತನಸ್ಸಪಿ ಸೋತವಿಞ್ಞಾಣಾದೀಹಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತಾ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ? ನಾಪಜ್ಜತಿ ರೂಪಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಏಕನ್ತಲಕ್ಖಣದಸ್ಸನವಸೇನ ಏಕೀಭಾವೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರೂಪತೋ ವಿಧುರಸ್ಸ ಛಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಸಭಾವಸ್ಸ ದಸ್ಸನತೋ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನರೂಪಮೇವ ಛಹಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪನ ನಿಯಮೇ ‘‘ಸಬ್ಬಂ ರೂಪ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಯಂ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಭಾವನಿಯಮೋ ನ ವುತ್ತೋ, ಅಥ ಖೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಸಬ್ಬರೂಪಸ್ಸ ಏಕನ್ತಲಕ್ಖಣನಿಯಮೋ ದಸ್ಸಿತೋ ನ ಸಿಯಾ। ಪಾಳಿಯಞ್ಚ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವಾತಿ ಏವ-ಕಾರೋ ವುತ್ತೋ, ನ ಉಪ್ಪನ್ನಮೇವಾತಿ। ತಸ್ಮಾ ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಮನೋವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನಿಯಮಾಪತ್ತಿ ನತ್ಥೀತಿ ಕಿಂ ಸೋತಪತಿತತ್ತೇನ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತನಯೇನತ್ಥೋ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ।
Nanu evaṃ rūpāyatanassapi sotaviññāṇādīhi viññeyyatā āpajjatīti? Nāpajjati rūpaṃ sabbaṃ sampiṇḍetvā ekantalakkhaṇadassanavasena ekībhāvena gahetvā arūpato vidhurassa chahi viññāṇehi viññeyyasabhāvassa dassanato. Paccuppannarūpameva chahi viññāṇehi viññeyyanti etasmiṃ pana niyame ‘‘sabbaṃ rūpa’’nti etthāyaṃ viññeyyabhāvaniyamo na vutto, atha kho paccuppannanti sabbarūpassa ekantalakkhaṇaniyamo dassito na siyā. Pāḷiyañca viññeyyamevāti eva-kāro vutto, na uppannamevāti. Tasmā uppannasseva manoviññeyyaniyamāpatti natthīti kiṃ sotapatitattena, tasmā vuttanayenattho yojetabbo.
ಕಥಂವಿಧನ್ತಿ ಗುಣೇಹಿ ಕಥಂ ಸಣ್ಠಿತಂ। ಞಾಣಮೇವ ಞಾಣವತ್ಥು। ಸಮಾನಜಾತಿಕಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ, ಸಮಾನಜಾತಿಯಾ ವಾ ಸಙ್ಗಹೋ ಸಜಾತಿಸಙ್ಗಹೋ। ಸಞ್ಜಾಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಞ್ಜಾತಿ, ಸಞ್ಜಾತಿಯಾ ಸಙ್ಗಹೋ ಸಞ್ಜಾತಿಸಙ್ಗಹೋ, ಸಞ್ಜಾತಿದೇಸೇನ ಸಙ್ಗಹೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಞ್ಞಮಞ್ಞೋಪಕಾರವಸೇನ ಅವಿಪ್ಪಯೋಗೇನ ಚ ಸಮಾಧಿದೇಸೇ ಜಾತಾ ಸಮ್ಮಾಸತಿಆದಯೋ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ಯತ್ಥ ಚ ಸತಿಆದಿಸಹಾಯವತೋ ಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಕರಣಂ, ಸೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಸಮಾಧಿದೇಸೋ। ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪಸ್ಸ ಚ ಅಪ್ಪನಾಭಾವತೋ ಪಟಿವೇಧಸದಿಸಂ ಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಸಮಾನೇನ ಪಟಿವೇಧಕಿಚ್ಚೇನ ದಿಟ್ಠಿಸಙ್ಕಪ್ಪಾ ಪಞ್ಞಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಙ್ಗಹಿತಾ।
Kathaṃvidhanti guṇehi kathaṃ saṇṭhitaṃ. Ñāṇameva ñāṇavatthu. Samānajātikānaṃ saṅgaho, samānajātiyā vā saṅgaho sajātisaṅgaho. Sañjāyanti etthāti sañjāti, sañjātiyā saṅgaho sañjātisaṅgaho, sañjātidesena saṅgahoti attho. Aññamaññopakāravasena avippayogena ca samādhidese jātā sammāsatiādayo samādhikkhandhe saṅgahitā. Yattha ca satiādisahāyavato samādhissa attano kiccakaraṇaṃ, so cittuppādo samādhideso. Sammāsaṅkappassa ca appanābhāvato paṭivedhasadisaṃ kiccanti samānena paṭivedhakiccena diṭṭhisaṅkappā paññakkhandhe saṅgahitā.
ರೂಪವಿಭತ್ತಿಏಕಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Rūpavibhattiekakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ರೂಪವಿಭತ್ತಿ • Rūpavibhatti
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ರೂಪವಿಭತ್ತಿಏಕಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • Rūpavibhattiekakaniddesavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ಏಕಕನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • Ekakaniddesavaṇṇanā
