Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / പുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തിപാളി • Puggalapaññattipāḷi |
നിദ്ദേസോ
Niddeso
൧. ഏകകപുഗ്ഗലപഞ്ഞത്തി
1. Ekakapuggalapaññatti
൧. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സമയവിമുത്തോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ കാലേന കാലം സമയേന സമയം അട്ഠ വിമോക്ഖേ കായേന ഫുസിത്വാ 1 വിഹരതി, പഞ്ഞായ ചസ്സ ദിസ്വാ ഏകച്ചേ ആസവാ പരിക്ഖീണാ ഹോന്തി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘സമയവിമുത്തോ’’.
1. Katamo ca puggalo samayavimutto? Idhekacco puggalo kālena kālaṃ samayena samayaṃ aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā 2 viharati, paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘samayavimutto’’.
൨. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അസമയവിമുത്തോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ന ഹേവ ഖോ കാലേന കാലം സമയേന സമയം അട്ഠ വിമോക്ഖേ കായേന ഫുസിത്വാ വിഹരതി, പഞ്ഞായ ചസ്സ ദിസ്വാ ആസവാ പരിക്ഖീണാ ഹോന്തി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അസമയവിമുത്തോ’’. സബ്ബേപി അരിയപുഗ്ഗലാ അരിയേ വിമോക്ഖേ അസമയവിമുത്താ.
2. Katamo ca puggalo asamayavimutto? Idhekacco puggalo na heva kho kālena kālaṃ samayena samayaṃ aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati, paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘asamayavimutto’’. Sabbepi ariyapuggalā ariye vimokkhe asamayavimuttā.
൩. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ കുപ്പധമ്മോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ലാഭീ ഹോതി രൂപസഹഗതാനം വാ അരൂപസഹഗതാനം വാ സമാപത്തീനം. സോ ച ഖോ ന നികാമലാഭീ ഹോതി ന അകിച്ഛലാഭീ ന അകസിരലാഭീ; ന യത്ഥിച്ഛകം യദിച്ഛകം യാവതിച്ഛകം സമാപജ്ജതിപി വുട്ഠാതിപി. ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി, യം തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ പമാദമാഗമ്മ താ സമാപത്തിയോ കുപ്പേയ്യും – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘കുപ്പധമ്മോ’’.
3. Katamo ca puggalo kuppadhammo? Idhekacco puggalo lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā arūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ. So ca kho na nikāmalābhī hoti na akicchalābhī na akasiralābhī; na yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ tassa puggalassa pamādamāgamma tā samāpattiyo kuppeyyuṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kuppadhammo’’.
൪. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അകുപ്പധമ്മോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ലാഭീ ഹോതി രൂപസഹഗതാനം വാ അരൂപസഹഗതാനം വാ സമാപത്തീനം. സോ ച ഖോ നികാമലാഭീ ഹോതി അകിച്ഛലാഭീ അകസിരലാഭീ; യത്ഥിച്ഛകം യദിച്ഛകം യാവതിച്ഛകം സമാപജ്ജതിപി വുട്ഠാതിപി. അട്ഠാനമേതം അനവകാസോ യം തസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ പമാദമാഗമ്മ താ സമാപത്തിയോ കുപ്പേയ്യും – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അകുപ്പധമ്മോ’’. സബ്ബേപി അരിയപുഗ്ഗലാ അരിയേ വിമോക്ഖേ അകുപ്പധമ്മാ.
4. Katamo ca puggalo akuppadhammo? Idhekacco puggalo lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā arūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ. So ca kho nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī; yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ tassa puggalassa pamādamāgamma tā samāpattiyo kuppeyyuṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘akuppadhammo’’. Sabbepi ariyapuggalā ariye vimokkhe akuppadhammā.
൫. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ പരിഹാനധമ്മോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ലാഭീ ഹോതി രൂപസഹഗതാനം വാ അരൂപസഹഗതാനം വാ സമാപത്തീനം. സോ ച ഖോ ന നികാമലാഭീ ഹോതി ന അകിച്ഛലാഭീ ന അകസിരലാഭീ; ന യത്ഥിച്ഛകം യദിച്ഛകം യാവതിച്ഛകം സമാപജ്ജതിപി വുട്ഠാതിപി. ഠാനം ഖോ പനേതം വിജ്ജതി, യം സോ പുഗ്ഗലോ പമാദമാഗമ്മ താഹി സമാപത്തീഹി പരിഹായേയ്യ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘പരിഹാനധമ്മോ’’.
5. Katamo ca puggalo parihānadhammo? Idhekacco puggalo lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā arūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ. So ca kho na nikāmalābhī hoti na akicchalābhī na akasiralābhī; na yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Ṭhānaṃ kho panetaṃ vijjati, yaṃ so puggalo pamādamāgamma tāhi samāpattīhi parihāyeyya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘parihānadhammo’’.
൬. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അപരിഹാനധമ്മോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ലാഭീ ഹോതി രൂപസഹഗതാനം വാ അരൂപസഹഗതാനം വാ സമാപത്തീനം. സോ ച ഖോ നികാമലാഭീ ഹോതി അകിച്ഛലാഭീ അകസിരലാഭീ; യത്ഥിച്ഛകം യദിച്ഛകം യാവതിച്ഛകം സമാപജ്ജതിപി വുട്ഠാതിപി. അട്ഠാനമേതം അനവകാസോ യം സോ പുഗ്ഗലോ പമാദമാഗമ്മ താഹി സമാപത്തീഹി പരിഹായേയ്യ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അപരിഹാനധമ്മോ’’. സബ്ബേപി അരിയപുഗ്ഗലാ അരിയേ വിമോക്ഖേ അപരിഹാനധമ്മാ.
6. Katamo ca puggalo aparihānadhammo? Idhekacco puggalo lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā arūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ. So ca kho nikāmalābhī hoti akicchalābhī akasiralābhī; yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Aṭṭhānametaṃ anavakāso yaṃ so puggalo pamādamāgamma tāhi samāpattīhi parihāyeyya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘aparihānadhammo’’. Sabbepi ariyapuggalā ariye vimokkhe aparihānadhammā.
൭. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ചേതനാഭബ്ബോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ലാഭീ ഹോതി രൂപസഹഗതാനം വാ അരൂപസഹഗതാനം വാ സമാപത്തീനം. സോ ച ഖോ ന നികാമലാഭീ ഹോതി ന അകിച്ഛലാഭീ ന അകസിരലാഭീ; ന യത്ഥിച്ഛകം യദിച്ഛകം യാവതിച്ഛകം സമാപജ്ജതിപി വുട്ഠാതിപി. സചേ അനുസഞ്ചേതേതി, ന പരിഹായതി താഹി സമാപത്തീഹി. സചേ ന അനുസഞ്ചേതേതി, പരിഹായതി താഹി സമാപത്തീഹി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ചേതനാഭബ്ബോ’’.
7. Katamo ca puggalo cetanābhabbo? Idhekacco puggalo lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā arūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ. So ca kho na nikāmalābhī hoti na akicchalābhī na akasiralābhī; na yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Sace anusañceteti, na parihāyati tāhi samāpattīhi. Sace na anusañceteti, parihāyati tāhi samāpattīhi – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘cetanābhabbo’’.
൮. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അനുരക്ഖണാഭബ്ബോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ലാഭീ ഹോതി രൂപസഹഗതാനം വാ അരൂപസഹഗതാനം വാ സമാപത്തീനം. സോ ച ഖോ ന നികാമലാഭീ ഹോതി ന അകിച്ഛലാഭീ ന അകസിരലാഭീ; ന യത്ഥിച്ഛകം യദിച്ഛകം യാവതിച്ഛകം സമാപജ്ജതിപി വുട്ഠാതിപി. സചേ അനുരക്ഖതി, ന പരിഹായതി താഹി സമാപത്തീഹി. സചേ ന അനുരക്ഖതി, പരിഹായതി താഹി സമാപത്തീഹി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അനുരക്ഖണാഭബ്ബോ’’.
8. Katamo ca puggalo anurakkhaṇābhabbo? Idhekacco puggalo lābhī hoti rūpasahagatānaṃ vā arūpasahagatānaṃ vā samāpattīnaṃ. So ca kho na nikāmalābhī hoti na akicchalābhī na akasiralābhī; na yatthicchakaṃ yadicchakaṃ yāvaticchakaṃ samāpajjatipi vuṭṭhātipi. Sace anurakkhati, na parihāyati tāhi samāpattīhi. Sace na anurakkhati, parihāyati tāhi samāpattīhi – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anurakkhaṇābhabbo’’.
൯. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ പുഥുജ്ജനോ? യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ തീണി സംയോജനാനി അപ്പഹീനാനി; ന ച തേസം ധമ്മാനം പഹാനായ പടിപന്നോ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘പുഥുജ്ജനോ’’.
9. Katamo ca puggalo puthujjano? Yassa puggalassa tīṇi saṃyojanāni appahīnāni; na ca tesaṃ dhammānaṃ pahānāya paṭipanno – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘puthujjano’’.
൧൦. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഗോത്രഭൂ? യേസം ധമ്മാനം സമനന്തരാ അരിയധമ്മസ്സ അവക്കന്തി ഹോതി തേഹി ധമ്മേഹി സമന്നാഗതോ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ഗോത്രഭൂ’’.
10. Katamo ca puggalo gotrabhū? Yesaṃ dhammānaṃ samanantarā ariyadhammassa avakkanti hoti tehi dhammehi samannāgato – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘gotrabhū’’.
൧൧. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഭയൂപരതോ? സത്ത സേക്ഖാ ഭയൂപരതാ, യേ ച പുഥുജ്ജനാ സീലവന്തോ. അരഹാ അഭയൂപരതോ.
11. Katamo ca puggalo bhayūparato? Satta sekkhā bhayūparatā, ye ca puthujjanā sīlavanto. Arahā abhayūparato.
൧൨. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അഭബ്ബാഗമനോ? യേ തേ പുഗ്ഗലാ കമ്മാവരണേന സമന്നാഗതാ, കിലേസാവരണേന സമന്നാഗതാ, വിപാകാവരണേന സമന്നാഗതാ, അസ്സദ്ധാ അച്ഛന്ദികാ ദുപ്പഞ്ഞാ ഏളാ, അഭബ്ബാ നിയാമം ഓക്കമിതും കുസലേസു ധമ്മേസു സമ്മത്തം – ഇമേ വുച്ചന്തി പുഗ്ഗലാ ‘‘അഭബ്ബാഗമനാ’’.
12. Katamo ca puggalo abhabbāgamano? Ye te puggalā kammāvaraṇena samannāgatā, kilesāvaraṇena samannāgatā, vipākāvaraṇena samannāgatā, assaddhā acchandikā duppaññā eḷā, abhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ – ime vuccanti puggalā ‘‘abhabbāgamanā’’.
൧൩. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഭബ്ബാഗമനോ? യേ തേ പുഗ്ഗലാ ന കമ്മാവരണേന സമന്നാഗതാ, ന കിലേസാവരണേന സമന്നാഗതാ, ന വിപാകാവരണേന സമന്നാഗതാ, സദ്ധാ ഛന്ദികാ പഞ്ഞവന്തോ 3 അനേളാ, ഭബ്ബാ നിയാമം ഓക്കമിതും കുസലേസു ധമ്മേസു സമ്മത്തം – ഇമേ വുച്ചന്തി പുഗ്ഗലാ ‘‘ഭബ്ബാഗമനാ’’.
13. Katamo ca puggalo bhabbāgamano? Ye te puggalā na kammāvaraṇena samannāgatā, na kilesāvaraṇena samannāgatā, na vipākāvaraṇena samannāgatā, saddhā chandikā paññavanto 4 aneḷā, bhabbā niyāmaṃ okkamituṃ kusalesu dhammesu sammattaṃ – ime vuccanti puggalā ‘‘bhabbāgamanā’’.
൧൪. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ നിയതോ? പഞ്ച പുഗ്ഗലാ ആനന്തരികാ, യേ ച മിച്ഛാദിട്ഠികാ നിയതാ, അട്ഠ ച അരിയപുഗ്ഗലാ നിയതാ. അവസേസാ പുഗ്ഗലാ അനിയതാ.
14. Katamo ca puggalo niyato? Pañca puggalā ānantarikā, ye ca micchādiṭṭhikā niyatā, aṭṭha ca ariyapuggalā niyatā. Avasesā puggalā aniyatā.
൧൫. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ പടിപന്നകോ? ചത്താരോ മഗ്ഗസമങ്ഗിനോ പുഗ്ഗലാ പടിപന്നകാ, ചത്താരോ ഫലസമങ്ഗിനോ പുഗ്ഗലാ ഫലേ ഠിതാ.
15. Katamo ca puggalo paṭipannako? Cattāro maggasamaṅgino puggalā paṭipannakā, cattāro phalasamaṅgino puggalā phale ṭhitā.
൧൬. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സമസീസീ? യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ അപുബ്ബം അചരിമം ആസവപരിയാദാനഞ്ച ഹോതി ജീവിതപരിയാദാനഞ്ച – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘സമസീസീ’’.
16. Katamo ca puggalo samasīsī? Yassa puggalassa apubbaṃ acarimaṃ āsavapariyādānañca hoti jīvitapariyādānañca – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘samasīsī’’.
൧൭. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഠിതകപ്പീ? അയഞ്ച പുഗ്ഗലോ സോതാപത്തിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ അസ്സ, കപ്പസ്സ ച ഉഡ്ഡയ്ഹനവേലാ അസ്സ, നേവ താവ കപ്പോ ഉഡ്ഡയ്ഹേയ്യ യാവായം പുഗ്ഗലോ ന സോതാപത്തിഫലം സച്ഛികരോതി. അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ഠിതകപ്പീ’’. സബ്ബേപി മഗ്ഗസമങ്ഗിനോ പുഗ്ഗലാ ഠിതകപ്പിനോ.
17. Katamo ca puggalo ṭhitakappī? Ayañca puggalo sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno assa, kappassa ca uḍḍayhanavelā assa, neva tāva kappo uḍḍayheyya yāvāyaṃ puggalo na sotāpattiphalaṃ sacchikaroti. Ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ṭhitakappī’’. Sabbepi maggasamaṅgino puggalā ṭhitakappino.
൧൮. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അരിയോ? അട്ഠ അരിയപുഗ്ഗലാ അരിയാ. അവസേസാ പുഗ്ഗലാ അനരിയാ.
18. Katamo ca puggalo ariyo? Aṭṭha ariyapuggalā ariyā. Avasesā puggalā anariyā.
൧൯. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സേക്ഖോ? ചത്താരോ മഗ്ഗസമങ്ഗിനോ തയോ ഫലസമങ്ഗിനോ പുഗ്ഗലാ ‘‘സേക്ഖാ’’. അരഹാ അസേക്ഖോ. അവസേസാ പുഗ്ഗലാ നേവസേക്ഖനാസേക്ഖാ.
19. Katamo ca puggalo sekkho? Cattāro maggasamaṅgino tayo phalasamaṅgino puggalā ‘‘sekkhā’’. Arahā asekkho. Avasesā puggalā nevasekkhanāsekkhā.
൨൦. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ തേവിജ്ജോ? തീഹി വിജ്ജാഹി സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘തേവിജ്ജോ’’.
20. Katamo ca puggalo tevijjo? Tīhi vijjāhi samannāgato puggalo ‘‘tevijjo’’.
൨൧. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഛളഭിഞ്ഞോ? ഛഹി അഭിഞ്ഞാഹി സമന്നാഗതോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ഛളഭിഞ്ഞോ’’.
21. Katamo ca puggalo chaḷabhiñño? Chahi abhiññāhi samannāgato puggalo ‘‘chaḷabhiñño’’.
൨൨. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു സാമം സച്ചാനി അഭിസമ്ബുജ്ഝതി; തത്ഥ ച സബ്ബഞ്ഞുതം പാപുണാതി, ബലേസു ച വസീഭാവം – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘സമ്മാസമ്ബുദ്ധോ’’.
22. Katamo ca puggalo sammāsambuddho? Idhekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhati; tattha ca sabbaññutaṃ pāpuṇāti, balesu ca vasībhāvaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘sammāsambuddho’’.
൨൩. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ പുബ്ബേ അനനുസ്സുതേസു ധമ്മേസു സാമം സച്ചാനി അഭിസമ്ബുജ്ഝതി; ന ച തത്ഥ സബ്ബഞ്ഞുതം പാപുണാതി, ന ച ബലേസു വസീഭാവം – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘പച്ചേകസമ്ബുദ്ധോ’’.
23. Katamo ca puggalo paccekasambuddho? Idhekacco puggalo pubbe ananussutesu dhammesu sāmaṃ saccāni abhisambujjhati; na ca tattha sabbaññutaṃ pāpuṇāti, na ca balesu vasībhāvaṃ – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paccekasambuddho’’.
൨൪. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ അട്ഠ വിമോക്ഖേ കായേന ഫുസിത്വാ വിഹരതി; പഞ്ഞായ ചസ്സ ദിസ്വാ ആസവാ പരിക്ഖീണാ ഹോന്തി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ഉഭതോഭാഗവിമുത്തോ’’.
24. Katamo ca puggalo ubhatobhāgavimutto? Idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati; paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ubhatobhāgavimutto’’.
൨൫. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ പഞ്ഞാവിമുത്തോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ന ഹേവ ഖോ അട്ഠ വിമോക്ഖേ കായേന ഫുസിത്വാ വിഹരതി; പഞ്ഞായ ചസ്സ ദിസ്വാ ആസവാ പരിക്ഖീണാ ഹോന്തി. അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘പഞ്ഞാവിമുത്തോ’’.
25. Katamo ca puggalo paññāvimutto? Idhekacco puggalo na heva kho aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati; paññāya cassa disvā āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo ‘‘paññāvimutto’’.
൨൬. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ കായസക്ഖീ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ അട്ഠ വിമോക്ഖേ കായേന ഫുസിത്വാ വിഹരതി ; പഞ്ഞായ ചസ്സ ദിസ്വാ ഏകച്ചേ ആസവാ പരിക്ഖീണാ ഹോന്തി. അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘കായസക്ഖീ’’.
26. Katamo ca puggalo kāyasakkhī? Idhekacco puggalo aṭṭha vimokkhe kāyena phusitvā viharati ; paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti. Ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kāyasakkhī’’.
൨൭. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ദിട്ഠിപ്പത്തോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ഇദം ദുക്ഖ’’ന്തി യഥാഭൂതം പജാനാതി, ‘‘അയം ദുക്ഖസമുദയോ’’തി യഥാഭൂതം പജാനാതി, ‘‘അയം ദുക്ഖനിരോധോ’’തി യഥാഭൂതം പജാനാതി, ‘‘അയം ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ’’തി യഥാഭൂതം പജാനാതി. തഥാഗതപ്പവേദിതാ ചസ്സ ധമ്മാ പഞ്ഞായ വോദിട്ഠാ ഹോന്തി വോചരിതാ. പഞ്ഞായ ചസ്സ ദിസ്വാ ഏകച്ചേ ആസവാ പരിക്ഖീണാ ഹോന്തി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ദിട്ഠിപ്പത്തോ’’.
27. Katamo ca puggalo diṭṭhippatto? Idhekacco puggalo ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā. Paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘diṭṭhippatto’’.
൨൮. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സദ്ധാവിമുത്തോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ ‘‘ഇദം ദുക്ഖ’’ന്തി യഥാഭൂതം പജാനാതി, ‘‘അയം ദുക്ഖസമുദയോ’’തി യഥാഭൂതം പജാനാതി, ‘‘അയം ദുക്ഖനിരോധോ’’തി യഥാഭൂതം പജാനാതി, ‘‘അയം ദുക്ഖനിരോധഗാമിനീ പടിപദാ’’തി യഥാഭൂതം പജാനാതി. തഥാഗതപ്പവേദിതാ ചസ്സ ധമ്മാ പഞ്ഞായ വോദിട്ഠാ ഹോന്തി വോചരിതാ. പഞ്ഞായ ചസ്സ ദിസ്വാ ഏകച്ചേ ആസവാ പരിക്ഖീണാ ഹോന്തി, നോ ച ഖോ യഥാ ദിട്ഠിപ്പത്തസ്സ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘സദ്ധാവിമുത്തോ’’.
28. Katamo ca puggalo saddhāvimutto? Idhekacco puggalo ‘‘idaṃ dukkha’’nti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhasamudayo’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodho’’ti yathābhūtaṃ pajānāti, ‘‘ayaṃ dukkhanirodhagāminī paṭipadā’’ti yathābhūtaṃ pajānāti. Tathāgatappaveditā cassa dhammā paññāya vodiṭṭhā honti vocaritā. Paññāya cassa disvā ekacce āsavā parikkhīṇā honti, no ca kho yathā diṭṭhippattassa – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘saddhāvimutto’’.
൨൯. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ധമ്മാനുസാരീ? യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ സോതാപത്തിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നസ്സ പഞ്ഞിന്ദ്രിയം അധിമത്തം ഹോതി, പഞ്ഞാവാഹിം പഞ്ഞാപുബ്ബങ്ഗമം അരിയമഗ്ഗം ഭാവേതി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ധമ്മാനുസാരീ’’. സോതാപത്തിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ പുഗ്ഗലോ ധമ്മാനുസാരീ ഫലേ ഠിതോ ദിട്ഠിപ്പത്തോ.
29. Katamo ca puggalo dhammānusārī? Yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa paññindriyaṃ adhimattaṃ hoti, paññāvāhiṃ paññāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘dhammānusārī’’. Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo dhammānusārī phale ṭhito diṭṭhippatto.
൩൦. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സദ്ധാനുസാരീ? യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ സോതാപത്തിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നസ്സ സദ്ധിന്ദ്രിയം അധിമത്തം ഹോതി, സദ്ധാവാഹിം സദ്ധാപുബ്ബങ്ഗമം അരിയമഗ്ഗം ഭാവേതി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘സദ്ധാനുസാരീ’’. സോതാപത്തിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ പുഗ്ഗലോ സദ്ധാനുസാരീ ഫലേ ഠിതോ സദ്ധാവിമുത്തോ.
30. Katamo ca puggalo saddhānusārī? Yassa puggalassa sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipannassa saddhindriyaṃ adhimattaṃ hoti, saddhāvāhiṃ saddhāpubbaṅgamaṃ ariyamaggaṃ bhāveti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘saddhānusārī’’. Sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno puggalo saddhānusārī phale ṭhito saddhāvimutto.
൩൧. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സത്തക്ഖത്തുപരമോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ തിണ്ണം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ സോതാപന്നോ ഹോതി അവിനിപാതധമ്മോ നിയതോ സമ്ബോധിപരായനോ 5. സോ സത്തക്ഖത്തും ദേവേ ച മാനുസേ ച സന്ധാവിത്വാ സംസരിത്വാ ദുക്ഖസ്സന്തം കരോതി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘സത്തക്ഖത്തുപരമോ’’.
31. Katamo ca puggalo sattakkhattuparamo? Idhekacco puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano 6. So sattakkhattuṃ deve ca mānuse ca sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘sattakkhattuparamo’’.
൩൨. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ കോലങ്കോലോ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ തിണ്ണം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ സോതാപന്നോ ഹോതി അവിനിപാതധമ്മോ നിയതോ സമ്ബോധിപരായനോ. സോ ദ്വേ വാ തീണി വാ കുലാനി സന്ധാവിത്വാ സംസരിത്വാ ദുക്ഖസ്സന്തം കരോതി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘കോലങ്കോലോ’’.
32. Katamo ca puggalo kolaṅkolo? Idhekacco puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano. So dve vā tīṇi vā kulāni sandhāvitvā saṃsaritvā dukkhassantaṃ karoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘kolaṅkolo’’.
൩൩. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഏകബീജീ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ തിണ്ണം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ സോതാപന്നോ ഹോതി അവിനിപാതധമ്മോ നിയതോ സമ്ബോധിപരായനോ. സോ ഏകംയേവ മാനുസകം ഭവം നിബ്ബത്തേത്വാ ദുക്ഖസ്സന്തം കരോതി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ഏകബീജീ’’.
33. Katamo ca puggalo ekabījī? Idhekacco puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā sotāpanno hoti avinipātadhammo niyato sambodhiparāyano. So ekaṃyeva mānusakaṃ bhavaṃ nibbattetvā dukkhassantaṃ karoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘ekabījī’’.
൩൪. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സകദാഗാമീ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ തിണ്ണം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ രാഗദോസമോഹാനം തനുത്താ സകദാഗാമീ ഹോതി , സകിദേവ ഇമം ലോകം ആഗന്ത്വാ ദുക്ഖസ്സന്തം കരോതി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘സകദാഗാമീ’’.
34. Katamo ca puggalo sakadāgāmī? Idhekacco puggalo tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā rāgadosamohānaṃ tanuttā sakadāgāmī hoti , sakideva imaṃ lokaṃ āgantvā dukkhassantaṃ karoti – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘sakadāgāmī’’.
൩൫. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അനാഗാമീ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ പഞ്ചന്നം ഓരമ്ഭാഗിയാനം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ ഓപപാതികോ ഹോതി, തത്ഥ പരിനിബ്ബായീ അനാവത്തിധമ്മോ തസ്മാ ലോകാ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അനാഗാമീ’’.
35. Katamo ca puggalo anāgāmī? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anāgāmī’’.
൩൬. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അന്തരാപരിനിബ്ബായീ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ പഞ്ചന്നം ഓരമ്ഭാഗിയാനം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ ഓപപാതികോ ഹോതി, തത്ഥ പരിനിബ്ബായീ അനാവത്തിധമ്മോ തസ്മാ ലോകാ. സോ ഉപപന്നം വാ സമനന്തരാ അപ്പത്തം വാ വേമജ്ഝം ആയുപ്പമാണം അരിയമഗ്ഗം സഞ്ജനേതി ഉപരിട്ഠിമാനം സംയോജനാനം പഹാനായ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അന്തരാപരിനിബ്ബായീ’’.
36. Katamo ca puggalo antarāparinibbāyī? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. So upapannaṃ vā samanantarā appattaṃ vā vemajjhaṃ āyuppamāṇaṃ ariyamaggaṃ sañjaneti upariṭṭhimānaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘antarāparinibbāyī’’.
൩൭. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഉപഹച്ചപരിനിബ്ബായീ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ പഞ്ചന്നം ഓരമ്ഭാഗിയാനം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ ഓപപാതികോ ഹോതി, തത്ഥ പരിനിബ്ബായീ അനാവത്തിധമ്മോ തസ്മാ ലോകാ. സോ അതിക്കമിത്വാ വേമജ്ഝം ആയുപ്പമാണം ഉപഹച്ച വാ കാലകിരിയം 7 അരിയമഗ്ഗം സഞ്ജനേതി ഉപരിട്ഠിമാനം സംയോജനാനം പഹാനായ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ഉപഹച്ചപരിനിബ്ബായീ’’.
37. Katamo ca puggalo upahaccaparinibbāyī? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. So atikkamitvā vemajjhaṃ āyuppamāṇaṃ upahacca vā kālakiriyaṃ 8 ariyamaggaṃ sañjaneti upariṭṭhimānaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘upahaccaparinibbāyī’’.
൩൮. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ അസങ്ഖാരപരിനിബ്ബായീ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ പഞ്ചന്നം ഓരമ്ഭാഗിയാനം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ ഓപപാതികോ ഹോതി, തത്ഥ പരിനിബ്ബായീ അനാവത്തിധമ്മോ തസ്മാ ലോകാ. സോ അസങ്ഖാരേന അരിയമഗ്ഗം സഞ്ജനേതി ഉപരിട്ഠിമാനം സംയോജനാനം പഹാനായ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അസങ്ഖാരപരിനിബ്ബായീ’’.
38. Katamo ca puggalo asaṅkhāraparinibbāyī? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. So asaṅkhārena ariyamaggaṃ sañjaneti upariṭṭhimānaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘asaṅkhāraparinibbāyī’’.
൩൯. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സസങ്ഖാരപരിനിബ്ബായീ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ പഞ്ചന്നം ഓരമ്ഭാഗിയാനം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ ഓപപാതികോ ഹോതി, തത്ഥ പരിനിബ്ബായീ അനാവത്തിധമ്മോ തസ്മാ ലോകാ. സോ സസങ്ഖാരേന അരിയമഗ്ഗം സഞ്ജനേതി ഉപരിട്ഠിമാനം സംയോജനാനം പഹാനായ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘സസങ്ഖാരപരിനിബ്ബായീ’’.
39. Katamo ca puggalo sasaṅkhāraparinibbāyī? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. So sasaṅkhārena ariyamaggaṃ sañjaneti upariṭṭhimānaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘sasaṅkhāraparinibbāyī’’.
൪൦. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ ഉദ്ധംസോതോ അകനിട്ഠഗാമീ? ഇധേകച്ചോ പുഗ്ഗലോ പഞ്ചന്നം ഓരമ്ഭാഗിയാനം സംയോജനാനം പരിക്ഖയാ ഓപപാതികോ ഹോതി, തത്ഥ പരിനിബ്ബായീ അനാവത്തിധമ്മോ തസ്മാ ലോകാ. സോ അവിഹാ ചുതോ അതപ്പം ഗച്ഛതി, അതപ്പാ ചുതോ സുദസ്സം ഗച്ഛതി, സുദസ്സാ ചുതോ സുദസ്സിം ഗച്ഛതി, സുദസ്സിയാ ചുതോ അകനിട്ഠം ഗച്ഛതി; അകനിട്ഠേ അരിയമഗ്ഗം സഞ്ജനേതി ഉപരിട്ഠിമാനം സംയോജനാനം പഹാനായ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘ഉദ്ധംസോതോ അകനിട്ഠഗാമീ’’.
40. Katamo ca puggalo uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī? Idhekacco puggalo pañcannaṃ orambhāgiyānaṃ saṃyojanānaṃ parikkhayā opapātiko hoti, tattha parinibbāyī anāvattidhammo tasmā lokā. So avihā cuto atappaṃ gacchati, atappā cuto sudassaṃ gacchati, sudassā cuto sudassiṃ gacchati, sudassiyā cuto akaniṭṭhaṃ gacchati; akaniṭṭhe ariyamaggaṃ sañjaneti upariṭṭhimānaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘uddhaṃsoto akaniṭṭhagāmī’’.
൪൧. കതമോ ച പുഗ്ഗലോ സോതാപന്നോ സോതാപത്തിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ? തിണ്ണം സംയോജനാനം പഹാനായ പടിപന്നോ പുഗ്ഗലോ സോതാപത്തിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ തീണി സംയോജനാനി പഹീനാനി – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘സോതാപന്നോ’’.
41. Katamo ca puggalo sotāpanno sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno? Tiṇṇaṃ saṃyojanānaṃ pahānāya paṭipanno puggalo sotāpattiphalasacchikiriyāya paṭipanno. Yassa puggalassa tīṇi saṃyojanāni pahīnāni – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘sotāpanno’’.
൪൨. കാമരാഗബ്യാപാദാനം തനുഭാവായ പടിപന്നോ പുഗ്ഗലോ സകദാഗാമിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ . യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ കാമരാഗബ്യാപാദാ തനുഭൂതാ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘സകദാഗാമീ’’.
42. Kāmarāgabyāpādānaṃ tanubhāvāya paṭipanno puggalo sakadāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno . Yassa puggalassa kāmarāgabyāpādā tanubhūtā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘sakadāgāmī’’.
൪൩. കാമരാഗബ്യാപാദാനം അനവസേസപ്പഹാനായ പടിപന്നോ പുഗ്ഗലോ അനാഗാമിഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ കാമരാഗബ്യാപാദാ അനവസേസാ പഹീനാ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അനാഗാമീ’’.
43. Kāmarāgabyāpādānaṃ anavasesappahānāya paṭipanno puggalo anāgāmiphalasacchikiriyāya paṭipanno. Yassa puggalassa kāmarāgabyāpādā anavasesā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘anāgāmī’’.
൪൪. രൂപരാഗഅരൂപരാഗമാനഉദ്ധച്ചഅവിജ്ജായ അനവസേസപ്പഹാനായ പടിപന്നോ പുഗ്ഗലോ അരഹത്തഫലസച്ഛികിരിയായ പടിപന്നോ. യസ്സ പുഗ്ഗലസ്സ രൂപരാഗോ അരൂപരാഗോ മാനോ ഉദ്ധച്ചം അവിജ്ജാ അനവസേസാ പഹീനാ – അയം വുച്ചതി പുഗ്ഗലോ ‘‘അരഹാ’’.
44. Rūparāgaarūparāgamānauddhaccaavijjāya anavasesappahānāya paṭipanno puggalo arahattaphalasacchikiriyāya paṭipanno. Yassa puggalassa rūparāgo arūparāgo māno uddhaccaṃ avijjā anavasesā pahīnā – ayaṃ vuccati puggalo ‘‘arahā’’.
ഏകകനിദ്ദേസോ.
Ekakaniddeso.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / അഭിധമ്മപിടക (അട്ഠകഥാ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / പഞ്ചപകരണ-അട്ഠകഥാ • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā / ൧. ഏകകനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 1. Ekakaniddesavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-മൂലടീകാ • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ൧. ഏകകനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 1. Ekakaniddesavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / അഭിധമ്മപിടക (ടീകാ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / പഞ്ചപകരണ-അനുടീകാ • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ൧. ഏകകനിദ്ദേസവണ്ണനാ • 1. Ekakaniddesavaṇṇanā