Library / Tipiṭaka / တိပိဋက • Tipiṭaka / မိလိန္ဒပဉ္ဟပာဠိ • Milindapañhapāḷi |
၉. ဧကန္တသုခနိဗ္ဗာနပဉ္ဟော
9. Ekantasukhanibbānapañho
၉. ‘‘ဘန္တေ နာဂသေန, ကိံ ဧကန္တသုခံ နိဗ္ဗာနံ, ဥဒာဟု ဒုက္ခေန မိသ္သ’’န္တိ? ‘‘ဧကန္တသုခံ, မဟာရာဇ, နိဗ္ဗာနံ, ဒုက္ခေန အမိသ္သ’’န္တိ။
9. ‘‘Bhante nāgasena, kiṃ ekantasukhaṃ nibbānaṃ, udāhu dukkhena missa’’nti? ‘‘Ekantasukhaṃ, mahārāja, nibbānaṃ, dukkhena amissa’’nti.
‘‘န မယံ တံ, ဘန္တေ နာဂသေန, ဝစနံ သဒ္ဒဟာမ ‘ဧကန္တသုခံ နိဗ္ဗာန’န္တိ, ဧဝမေတ္ထ မယံ, ဘန္တေ နာဂသေန, ပစ္စေမ ‘နိဗ္ဗာနံ ဒုက္ခေန မိသ္သ’န္တိ, ကာရဏဉ္စေတ္ထ ဥပလဘာမ ‘နိဗ္ဗာနံ ဒုက္ခေန မိသ္သ’န္တိ။ ကတမံ ဧတ္ထ ကာရဏံ ? ယေ တေ, ဘန္တေ နာဂသေန, နိဗ္ဗာနံ ပရိယေသန္တိ, တေသံ ဒိသ္သတိ ကာယသ္သ စ စိတ္တသ္သ စ အာတာပော ပရိတာပော ဌာနစင္ကမနိသဇ္ဇာသယနာဟာရပရိဂ္ဂဟော မိဒ္ဓသ္သ စ ဥပရောဓော အာယတနာနဉ္စ ပဋိပီဠနံ ဓနဓညပိယဉာတိမိတ္တပ္ပဇဟနံ။ ယေ ကေစိ လောကေ သုခိတာ သုခသမပ္ပိတာ, တေ သဗ္ဗေပိ ပဉ္စဟိ ကာမဂုဏေဟိ အာယတနေ ရမေန္တိ ဗ္ရူဟေန္တိ, မနာပိကမနာပိကဗဟုဝိဓသုဘနိမိတ္တေန ရူပေန စက္ခုံ ရမေန္တိ ဗ္ရူဟေန္တိ, မနာပိကမနာပိကဂီတဝာဒိတဗဟုဝိဓသုဘနိမိတ္တေန သဒ္ဒေန သောတံ ရမေန္တိ ဗ္ရူဟေန္တိ, မနာပိကမနာပိကပုပ္ဖဖလပတ္တတစမူလသာရဗဟုဝိဓသုဘနိမိတ္တေန ဂန္ဓေန ဃာနံ ရမေန္တိ ဗ္ရူဟေန္တိ, မနာပိကမနာပိကခဇ္ဇဘောဇ္ဇလေယ္ယပေယ္ယသာယနီယဗဟုဝိဓသုဘနိမိတ္တေန ရသေန ဇိဝ္ဟံ ရမေန္တိ ဗ္ရုဟေန္တိ, မနာပိကမနာပိကသဏ္ဟသုခုမမုဒုမဒ္ဒဝဗဟုဝိဓသုဘနိမိတ္တေန ဖသ္သေန ကာယံ ရမေန္တိ ဗ္ရူဟေန္တိ, မနာပိကမနာပိကကလ္ယာဏပာပကသုဘာသုဘဗဟုဝိဓဝိတက္ကမနသိကာရေန မနံ ရမေန္တိ ဗ္ရူဟေန္တိ။ တုမ္ဟေ တံ စက္ခုသောတဃာနဇိဝ္ဟာကာယမနောဗ္ရူဟနံ ဟနထ ဥပဟနထ, ဆိန္ဒထ ဥပစ္ဆိန္ဒထ, ရုန္ဓထ ဥပရုန္ဓထ။ တေန ကာယောပိ ပရိတပတိ, စိတ္တမ္ပိ ပရိတပတိ, ကာယေ ပရိတတ္တေ ကာယိကဒုက္ခဝေဒနံ ဝေဒိယတိ, စိတ္တေ ပရိတတ္တေ စေတသိကဒုက္ခဝေဒနံ ဝေဒယတိ။ နနု မာဂဏ္ဍိယောပိ 1 ပရိဗ္ဗာဇကော ဘဂဝန္တံ ဂရဟမာနော ဧဝမာဟ ‘ဘူနဟု 2 သမဏော ဂောတမော’တိ။ ဣဒမေတ္ထ ကာရဏံ, ယေနာဟံ ကာရဏေန ဗ္ရူမိ ‘နိဗ္ဗာနံ ဒုက္ခေန မိသ္သ’’’န္တိ။
‘‘Na mayaṃ taṃ, bhante nāgasena, vacanaṃ saddahāma ‘ekantasukhaṃ nibbāna’nti, evamettha mayaṃ, bhante nāgasena, paccema ‘nibbānaṃ dukkhena missa’nti, kāraṇañcettha upalabhāma ‘nibbānaṃ dukkhena missa’nti. Katamaṃ ettha kāraṇaṃ ? Ye te, bhante nāgasena, nibbānaṃ pariyesanti, tesaṃ dissati kāyassa ca cittassa ca ātāpo paritāpo ṭhānacaṅkamanisajjāsayanāhārapariggaho middhassa ca uparodho āyatanānañca paṭipīḷanaṃ dhanadhaññapiyañātimittappajahanaṃ. Ye keci loke sukhitā sukhasamappitā, te sabbepi pañcahi kāmaguṇehi āyatane ramenti brūhenti, manāpikamanāpikabahuvidhasubhanimittena rūpena cakkhuṃ ramenti brūhenti, manāpikamanāpikagītavāditabahuvidhasubhanimittena saddena sotaṃ ramenti brūhenti, manāpikamanāpikapupphaphalapattatacamūlasārabahuvidhasubhanimittena gandhena ghānaṃ ramenti brūhenti, manāpikamanāpikakhajjabhojjaleyyapeyyasāyanīyabahuvidhasubhanimittena rasena jivhaṃ ramenti bruhenti, manāpikamanāpikasaṇhasukhumamudumaddavabahuvidhasubhanimittena phassena kāyaṃ ramenti brūhenti, manāpikamanāpikakalyāṇapāpakasubhāsubhabahuvidhavitakkamanasikārena manaṃ ramenti brūhenti. Tumhe taṃ cakkhusotaghānajivhākāyamanobrūhanaṃ hanatha upahanatha, chindatha upacchindatha, rundhatha uparundhatha. Tena kāyopi paritapati, cittampi paritapati, kāye paritatte kāyikadukkhavedanaṃ vediyati, citte paritatte cetasikadukkhavedanaṃ vedayati. Nanu māgaṇḍiyopi 3 paribbājako bhagavantaṃ garahamāno evamāha ‘bhūnahu 4 samaṇo gotamo’ti. Idamettha kāraṇaṃ, yenāhaṃ kāraṇena brūmi ‘nibbānaṃ dukkhena missa’’’nti.
‘‘န ဟိ, မဟာရာဇ, နိဗ္ဗာနံ ဒုက္ခေန မိသ္သံ, ဧကန္တသုခံ နိဗ္ဗာနံ။ ယံ ပန တ္ဝံ, မဟာရာဇ , ဗ္ရူသိ ‘နိဗ္ဗာနံ ဒုက္ခ’န္တိ, နေတံ ဒုက္ခံ နိဗ္ဗာနံ နာမ, နိဗ္ဗာနသ္သ ပန သစ္ဆိကိရိယာယ ပုဗ္ဗဘာဂော ဧသော, နိဗ္ဗာနပရိယေသနံ ဧတံ, ဧကန္တသုခံ ယေဝ, မဟာရာဇ, နိဗ္ဗာနံ, န ဒုက္ခေန မိသ္သံ။ ဧတ္ထ ကာရဏံ ဝဒာမိ။ အတ္ထိ, မဟာရာဇ, ရာဇူနံ ရဇ္ဇသုခံ နာမာ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ, အတ္ထိ ရာဇူနံ ရဇ္ဇသုခ’’န္တိ။ ‘‘အပိ နု ခော တံ, မဟာရာဇ, ရဇ္ဇသုခံ ဒုက္ခေန မိသ္သ’’န္တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိသ္သ ပန တေ, မဟာရာဇ, ရာဇာနော ပစ္စန္တေ ကုပိတေ တေသံ ပစ္စန္တနိသ္သိတာနံ ပဋိသေဓာယ အမစ္စေဟိ ပရိဏာယကေဟိ ဘဋေဟိ ဗလတ္ထေဟိ ပရိဝုတာ ပဝာသံ ဂန္တ္ဝာ ဍံသမကသဝာတာတပပဋိပီဠိတာ သမဝိသမေ ပရိဓာဝန္တိ, မဟာယုဒ္ဓဉ္စ ကရောန္တိ, ဇီဝိတသံသယဉ္စ ပာပုဏန္တီ’’တိ? ‘‘နေတံ, ဘန္တေ နာဂသေန, ရဇ္ဇသုခံ နာမ, ရဇ္ဇသုခသ္သ ပရိယေသနာယ ပုဗ္ဗဘာဂော ဧသော, ဒုက္ခေန, ဘန္တေ နာဂသေန, ရာဇာနော ရဇ္ဇံ ပရိယေသိတ္ဝာ ရဇ္ဇသုခံ အနုဘဝန္တိ, ဧဝံ, ဘန္တေ နာဂသေန, ရဇ္ဇသုခံ ဒုက္ခေန အမိသ္သံ, အညံ တံ ရဇ္ဇသုခံ, အညံ ဒုက္ခ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ဧကန္တသုခံ နိဗ္ဗာနံ, န ဒုက္ခေန မိသ္သံ။ ယေ ပန တံ နိဗ္ဗာနံ ပရိယေသန္တိ, တေ ကာယဉ္စ စိတ္တဉ္စ အာတာပေတ္ဝာ ဌာနစင္ကမနိသဇ္ဇာသယနာဟာရံ ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ မိဒ္ဓံ ဥပရုန္ဓိတ္ဝာ အာယတနာနိ ပဋိပီဠေတ္ဝာ ကာယဉ္စ ဇီဝိတဉ္စ ပရိစ္စဇိတ္ဝာ ဒုက္ခေန နိဗ္ဗာနံ ပရိယေသိတ္ဝာ ဧကန္တသုခံ နိဗ္ဗာနံ အနုဘဝန္တိ, နိဟတပစ္စာမိတ္တာ ဝိယ ရာဇာနော ရဇ္ဇသုခံ။ ဧဝံ, မဟာရာဇ, ဧကန္တသုခံ နိဗ္ဗာနံ, န ဒုက္ခေန မိသ္သံ, အညံ နိဗ္ဗာနံ, အညံ ဒုက္ခန္တိ။
‘‘Na hi, mahārāja, nibbānaṃ dukkhena missaṃ, ekantasukhaṃ nibbānaṃ. Yaṃ pana tvaṃ, mahārāja , brūsi ‘nibbānaṃ dukkha’nti, netaṃ dukkhaṃ nibbānaṃ nāma, nibbānassa pana sacchikiriyāya pubbabhāgo eso, nibbānapariyesanaṃ etaṃ, ekantasukhaṃ yeva, mahārāja, nibbānaṃ, na dukkhena missaṃ. Ettha kāraṇaṃ vadāmi. Atthi, mahārāja, rājūnaṃ rajjasukhaṃ nāmā’’ti? ‘‘Āma, bhante, atthi rājūnaṃ rajjasukha’’nti. ‘‘Api nu kho taṃ, mahārāja, rajjasukhaṃ dukkhena missa’’nti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Kissa pana te, mahārāja, rājāno paccante kupite tesaṃ paccantanissitānaṃ paṭisedhāya amaccehi pariṇāyakehi bhaṭehi balatthehi parivutā pavāsaṃ gantvā ḍaṃsamakasavātātapapaṭipīḷitā samavisame paridhāvanti, mahāyuddhañca karonti, jīvitasaṃsayañca pāpuṇantī’’ti? ‘‘Netaṃ, bhante nāgasena, rajjasukhaṃ nāma, rajjasukhassa pariyesanāya pubbabhāgo eso, dukkhena, bhante nāgasena, rājāno rajjaṃ pariyesitvā rajjasukhaṃ anubhavanti, evaṃ, bhante nāgasena, rajjasukhaṃ dukkhena amissaṃ, aññaṃ taṃ rajjasukhaṃ, aññaṃ dukkha’’nti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, ekantasukhaṃ nibbānaṃ, na dukkhena missaṃ. Ye pana taṃ nibbānaṃ pariyesanti, te kāyañca cittañca ātāpetvā ṭhānacaṅkamanisajjāsayanāhāraṃ pariggahetvā middhaṃ uparundhitvā āyatanāni paṭipīḷetvā kāyañca jīvitañca pariccajitvā dukkhena nibbānaṃ pariyesitvā ekantasukhaṃ nibbānaṃ anubhavanti, nihatapaccāmittā viya rājāno rajjasukhaṃ. Evaṃ, mahārāja, ekantasukhaṃ nibbānaṃ, na dukkhena missaṃ, aññaṃ nibbānaṃ, aññaṃ dukkhanti.
‘‘အပရမ္ပိ , မဟာရာဇ, ဥတ္တရိံ ကာရဏံ သုဏောဟိ ဧကန္တသုခံ နိဗ္ဗာနံ, န ဒုက္ခေန မိသ္သံ, အညံ ဒုက္ခံ, အညံ နိဗ္ဗာနန္တိ။ အတ္ထိ, မဟာရာဇ, အာစရိယာနံ သိပ္ပဝန္တာနံ သိပ္ပသုခံ နာမာ’’တိ? ‘‘အာမ, ဘန္တေ, အတ္ထိ အာစရိယာနံ သိပ္ပဝန္တာနံ သိပ္ပသုခ’’န္တိ။ ‘‘အပိ နု ခော တံ, မဟာရာဇ, သိပ္ပသုခံ ဒုက္ခေန မိသ္သ’’န္တိ? ‘‘န ဟိ, ဘန္တေ’’တိ။ ‘‘ကိသ္သ ပန တေ, မဟာရာဇ, အာစရိယာ 5 အာစရိယာနံ အဘိဝာဒနပစ္စုဋ္ဌာနေန ဥဒကာဟရဏဃရသမ္မဇ္ဇနဒန္တကဋ္ဌမုခောဒကာနုပ္ပဒာနေန ဥစ္ဆိဋ္ဌပဋိဂ္ဂဟဏဥစ္ဆာဒနနဟာပနပာဒပရိကမ္မေန သကစိတ္တံ နိက္ခိပိတ္ဝာ ပရစိတ္တာနုဝတ္တနေန ဒုက္ခသေယ္ယာယ ဝိသမဘောဇနေန ကာယံ အာတာပေန္တီ’’တိ? ‘‘နေတံ, ဘန္တေ နာဂသေန, သိပ္ပသုခံ နာမ, သိပ္ပပရိယေသနာယ ပုဗ္ဗဘာဂော ဧသော, ဒုက္ခေန, ဘန္တေ နာဂသေန, အာစရိယာ သိပ္ပံ ပရိယေသိတ္ဝာ သိပ္ပသုခံ အနုဘဝန္တိ, ဧဝံ, ဘန္တေ နာဂသေန, သိပ္ပသုခံ ဒုက္ခေန အမိသ္သံ, အညံ တံ သိပ္ပသုခံ, အညံ ဒုက္ခ’’န္တိ။ ‘‘ဧဝမေဝ ခော, မဟာရာဇ, ဧကန္တသုခံ နိဗ္ဗာနံ, န ဒုက္ခေန မိသ္သံ။ ယေ ပန တံ နိဗ္ဗာနံ ပရိယေသန္တိ, တေ ကာယဉ္စ စိတ္တဉ္စ အာတာပေတ္ဝာ ဌာနစင္ကမနိသဇ္ဇာသယနာဟာရံ ပရိဂ္ဂဟေတ္ဝာ မိဒ္ဓံ ဥပရုန္ဓိတ္ဝာ အာယတနာနိ ပဋိပီဠေတ္ဝာ ကာယဉ္စ ဇီဝိတဉ္စ ပရိစ္စဇိတ္ဝာ ဒုက္ခေန နိဗ္ဗာနံ ပရိယေသိတ္ဝာ ဧကန္တသုခံ နိဗ္ဗာနံ အနုဘဝန္တိ, အာစရိယာ ဝိယ သိပ္ပသုခံ။ ဧဝံ, မဟာရာဇ, ဧကန္တသုခံ နိဗ္ဗာနံ, န ဒုက္ခေန မိသ္သံ, အညံ ဒုက္ခံ, အညံ နိဗ္ဗာန’’န္တိ။ ‘‘သာဓု, ဘန္တေ နာဂသေန, ဧဝမေတံ တထာ သမ္ပဋိစ္ဆာမီ’’တိ။
‘‘Aparampi , mahārāja, uttariṃ kāraṇaṃ suṇohi ekantasukhaṃ nibbānaṃ, na dukkhena missaṃ, aññaṃ dukkhaṃ, aññaṃ nibbānanti. Atthi, mahārāja, ācariyānaṃ sippavantānaṃ sippasukhaṃ nāmā’’ti? ‘‘Āma, bhante, atthi ācariyānaṃ sippavantānaṃ sippasukha’’nti. ‘‘Api nu kho taṃ, mahārāja, sippasukhaṃ dukkhena missa’’nti? ‘‘Na hi, bhante’’ti. ‘‘Kissa pana te, mahārāja, ācariyā 6 ācariyānaṃ abhivādanapaccuṭṭhānena udakāharaṇagharasammajjanadantakaṭṭhamukhodakānuppadānena ucchiṭṭhapaṭiggahaṇaucchādananahāpanapādaparikammena sakacittaṃ nikkhipitvā paracittānuvattanena dukkhaseyyāya visamabhojanena kāyaṃ ātāpentī’’ti? ‘‘Netaṃ, bhante nāgasena, sippasukhaṃ nāma, sippapariyesanāya pubbabhāgo eso, dukkhena, bhante nāgasena, ācariyā sippaṃ pariyesitvā sippasukhaṃ anubhavanti, evaṃ, bhante nāgasena, sippasukhaṃ dukkhena amissaṃ, aññaṃ taṃ sippasukhaṃ, aññaṃ dukkha’’nti. ‘‘Evameva kho, mahārāja, ekantasukhaṃ nibbānaṃ, na dukkhena missaṃ. Ye pana taṃ nibbānaṃ pariyesanti, te kāyañca cittañca ātāpetvā ṭhānacaṅkamanisajjāsayanāhāraṃ pariggahetvā middhaṃ uparundhitvā āyatanāni paṭipīḷetvā kāyañca jīvitañca pariccajitvā dukkhena nibbānaṃ pariyesitvā ekantasukhaṃ nibbānaṃ anubhavanti, ācariyā viya sippasukhaṃ. Evaṃ, mahārāja, ekantasukhaṃ nibbānaṃ, na dukkhena missaṃ, aññaṃ dukkhaṃ, aññaṃ nibbāna’’nti. ‘‘Sādhu, bhante nāgasena, evametaṃ tathā sampaṭicchāmī’’ti.
ဧကန္တသုခနိဗ္ဗာနပဉ္ဟော နဝမော။
Ekantasukhanibbānapañho navamo.
Footnotes: