| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៣០៣] ៣. ឯករាជជាតកវណ្ណនា
[303] 3. Ekarājajātakavaṇṇanā
អនុត្តរេ កាមគុណេ សមិទ្ធេតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ អញ្ញតរំ កោសលរាជសេវកំ អារព្ភ កថេសិ។ បច្ចុប្បន្នវត្ថុ ហេដ្ឋា សេយ្យជាតកេ (ជា. ១.៣.៩៤ អាទយោ) កថិតមេវ។ ឥធ បន សត្ថា ‘‘ន ត្វញ្ញេវ អនត្ថេន អត្ថំ អាហរិ, បោរាណកបណ្ឌិតាបិ អត្តនោ អនត្ថេន អត្ថំ អាហរិំសូ’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Anuttare kāmaguṇe samiddheti idaṃ satthā jetavane viharanto aññataraṃ kosalarājasevakaṃ ārabbha kathesi. Paccuppannavatthu heṭṭhā seyyajātake (jā. 1.3.94 ādayo) kathitameva. Idha pana satthā ‘‘na tvaññeva anatthena atthaṃ āhari, porāṇakapaṇḍitāpi attano anatthena atthaṃ āhariṃsū’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិរញ្ញោ ឧបដ្ឋាកោ អមច្ចោ រាជន្តេបុរេ ទុព្ភិ។ រាជា បច្ចក្ខតោវ តស្ស ទោសំ ទិស្វា តំ រដ្ឋា បព្ពាជេសិ។ សោ ទុព្ភិសេនំ នាម កោសលរាជានំ ឧបដ្ឋហន្តោតិ សព្ពំ មហាសីលវជាតកេ (ជា. ១.១.៥១) កថិតមេវ។ ឥធ បន ទុព្ភិសេនោ មហាតលេ អមច្ចមជ្ឈេ និសិន្នំ ពារាណសិរាជានំ គណ្ហាបេត្វា សិក្កាយ បក្ខិបាបេត្វា ឧត្តរុម្មារេ ហេដ្ឋាសីសកំ ឱលម្ពាបេសិ។ រាជា ចោររាជានំ អារព្ភ មេត្តំ ភាវេត្វា កសិណបរិកម្មំ កត្វា ឈានំ និព្ពត្តេសិ, ពន្ធនំ ឆិជ្ជិ, តតោ រាជា អាកាសេ បល្លង្កេន និសីទិ។ ចោររាជស្ស សរីរេ ទាហោ ឧប្បជ្ជិ, ‘‘ឌយ្ហាមិ ឌយ្ហាមី’’តិ ភូមិយំ អបរាបរំ បរិវត្តតិ។ ‘‘កិមេត’’ន្តិ វុត្តេ ‘‘មហារាជ, តុម្ហេ ឯវរូបំ ធម្មិករាជានំ និរបរាធំ ទ្វារស្ស ឧត្តរុម្មារេ ហេដ្ឋាសីសកំ ឱលម្ពាបេថា’’តិ វទិំសុ។ តេន ហិ វេគេន គន្ត្វា មោចេថ នន្តិ។ បុរិសា គន្ត្វា រាជានំ អាកាសេ បល្លង្កេន និសិន្នំ ទិស្វា អាគន្ត្វា ទុព្ភិសេនស្ស អារោចេសុំ។ សោ វេគេន គន្ត្វា តំ វន្ទិត្វា ខមាបេតុំ បឋមំ គាថមាហ –
Atīte bārāṇasirañño upaṭṭhāko amacco rājantepure dubbhi. Rājā paccakkhatova tassa dosaṃ disvā taṃ raṭṭhā pabbājesi. So dubbhisenaṃ nāma kosalarājānaṃ upaṭṭhahantoti sabbaṃ mahāsīlavajātake (jā. 1.1.51) kathitameva. Idha pana dubbhiseno mahātale amaccamajjhe nisinnaṃ bārāṇasirājānaṃ gaṇhāpetvā sikkāya pakkhipāpetvā uttarummāre heṭṭhāsīsakaṃ olambāpesi. Rājā corarājānaṃ ārabbha mettaṃ bhāvetvā kasiṇaparikammaṃ katvā jhānaṃ nibbattesi, bandhanaṃ chijji, tato rājā ākāse pallaṅkena nisīdi. Corarājassa sarīre dāho uppajji, ‘‘ḍayhāmi ḍayhāmī’’ti bhūmiyaṃ aparāparaṃ parivattati. ‘‘Kimeta’’nti vutte ‘‘mahārāja, tumhe evarūpaṃ dhammikarājānaṃ niraparādhaṃ dvārassa uttarummāre heṭṭhāsīsakaṃ olambāpethā’’ti vadiṃsu. Tena hi vegena gantvā mocetha nanti. Purisā gantvā rājānaṃ ākāse pallaṅkena nisinnaṃ disvā āgantvā dubbhisenassa ārocesuṃ. So vegena gantvā taṃ vanditvā khamāpetuṃ paṭhamaṃ gāthamāha –
៩.
9.
‘‘អនុត្តរេ កាមគុណេ សមិទ្ធេ, ភុត្វាន បុព្ពេ វសិ ឯករាជ;
‘‘Anuttare kāmaguṇe samiddhe, bhutvāna pubbe vasi ekarāja;
សោទានិ ទុគ្គេ នរកម្ហិ ខិត្តោ, នប្បជ្ជហេ វណ្ណពលំ បុរាណ’’ន្តិ។
Sodāni dugge narakamhi khitto, nappajjahe vaṇṇabalaṃ purāṇa’’nti.
តត្ថ វសីតិ វុត្ថោ។ ឯករាជាតិ ពោធិសត្តំ នាមេនាលបតិ។ សោទានីតិ សោ ត្វំ ឥទានិ។ ទុគ្គេតិ វិសមេ។ នរកម្ហីតិ អាវាដេ។ ឱលម្ពិតដ្ឋានំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។ នប្បជ្ជហេ វណ្ណពលំ បុរាណន្តិ ឯវរូបេ វិសមដ្ឋានេ ខិត្តោបិ បោរាណកវណ្ណញ្ច ពលញ្ច នប្បជហសីតិ បុច្ឆតិ។
Tattha vasīti vuttho. Ekarājāti bodhisattaṃ nāmenālapati. Sodānīti so tvaṃ idāni. Duggeti visame. Narakamhīti āvāṭe. Olambitaṭṭhānaṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. Nappajjahe vaṇṇabalaṃ purāṇanti evarūpe visamaṭṭhāne khittopi porāṇakavaṇṇañca balañca nappajahasīti pucchati.
តំ សុត្វា ពោធិសត្តោ សេសគាថា អវោច –
Taṃ sutvā bodhisatto sesagāthā avoca –
១០.
10.
‘‘បុព្ពេវ ខន្តី ច តបោ ច មយ្ហំ, សម្បត្ថិតា ទុព្ភិសេន អហោសិ;
‘‘Pubbeva khantī ca tapo ca mayhaṃ, sampatthitā dubbhisena ahosi;
តំទានិ លទ្ធាន កថំ នុ រាជ, ជហេ អហំ វណ្ណពលំ បុរាណំ។
Taṃdāni laddhāna kathaṃ nu rāja, jahe ahaṃ vaṇṇabalaṃ purāṇaṃ.
១១.
11.
‘‘សព្ពា កិរេវំ បរិនិដ្ឋិតានិ, យសស្សិនំ បញ្ញវន្តំ វិសយ្ហ;
‘‘Sabbā kirevaṃ pariniṭṭhitāni, yasassinaṃ paññavantaṃ visayha;
យសោ ច លទ្ធា បុរិមំ ឧឡារំ, នប្បជ្ជហេ វណ្ណពលំ បុរាណំ។
Yaso ca laddhā purimaṃ uḷāraṃ, nappajjahe vaṇṇabalaṃ purāṇaṃ.
១២.
12.
‘‘បនុជ្ជ ទុក្ខេន សុខំ ជនិន្ទ, សុខេន វា ទុក្ខមសយ្ហសាហិ;
‘‘Panujja dukkhena sukhaṃ janinda, sukhena vā dukkhamasayhasāhi;
ឧភយត្ថ សន្តោ អភិនិព្ពុតត្តា, សុខេ ច ទុក្ខេ ច ភវន្តិ តុល្យា’’តិ។
Ubhayattha santo abhinibbutattā, sukhe ca dukkhe ca bhavanti tulyā’’ti.
តត្ថ ខន្តីតិ អធិវាសនខន្តិ។ តបោតិ តបចរណំ។ សម្បត្ថិតាតិ ឥច្ឆិតា អភិកង្ខិតា ។ ទុព្ភិសេនាតិ តំ នាមេនាលបតិ។ តំទានិ លទ្ធានាតិ តំ បត្ថនំ ឥទានាហំ លភិត្វា។ ជហេតិ កេន ការណេន អហំ ជហេយ្យំ។ យស្ស ហិ ទុក្ខំ វា ទោមនស្សំ វា ហោតិ, សោ តំ ជហេយ្យាតិ ទីបេតិ។
Tattha khantīti adhivāsanakhanti. Tapoti tapacaraṇaṃ. Sampatthitāti icchitā abhikaṅkhitā . Dubbhisenāti taṃ nāmenālapati. Taṃdāni laddhānāti taṃ patthanaṃ idānāhaṃ labhitvā. Jaheti kena kāraṇena ahaṃ jaheyyaṃ. Yassa hi dukkhaṃ vā domanassaṃ vā hoti, so taṃ jaheyyāti dīpeti.
‘‘សព្ពា កិរេវំ បរិនិដ្ឋិតានី’’តិ អនុស្សវវសេន អត្តនោ សម្បត្តិំ ទស្សេន្តោ អាហ ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – សព្ពានេវ មម កត្តព្ពកិច្ចានិ ទានសីលភាវនាឧបោសថកម្មានិ បុព្ពេវ និដ្ឋិតានីតិ។ យសស្សិនំ បញ្ញវន្តំ វិសយ្ហាតិ បរិវារសម្បត្តិយា យសស្សិ, បញ្ញាសម្បទាយ បញ្ញវន្ត, អសយ្ហសាហិតាយ វិសយ្ហ។ ឯវំ តីណិបេតានិ អាលបនានេវ។ នន្តិ បនេត្ថ និបាតោ ។ ព្យញ្ជនសិលិដ្ឋតាវសេនន្តការស្ស សានុនាសិកតា កតាតិ បច្ចេតព្ពា។ យសោ ចាតិ យសញ្ច, អយមេវ វា បាឋោ។ លទ្ធា បុរិមន្តិ លភិត្វា បុរិមំ បុព្ពេ អលទ្ធបុព្ពំ។ ឧឡារន្តិ មហន្តំ។ កិលេសវិក្ខម្ភនមេត្តាភាវនាឈានុប្បត្តិយោ សន្ធាយេវមាហ។ នប្បជ្ជហេតិ ឯវរូបំ យសំ លទ្ធា កិំការណា បុរាណវណ្ណពលំ ជហិស្សាមីតិ អត្ថោ។
‘‘Sabbā kirevaṃ pariniṭṭhitānī’’ti anussavavasena attano sampattiṃ dassento āha . Idaṃ vuttaṃ hoti – sabbāneva mama kattabbakiccāni dānasīlabhāvanāuposathakammāni pubbeva niṭṭhitānīti. Yasassinaṃ paññavantaṃ visayhāti parivārasampattiyā yasassi, paññāsampadāya paññavanta, asayhasāhitāya visayha. Evaṃ tīṇipetāni ālapanāneva. Nanti panettha nipāto . Byañjanasiliṭṭhatāvasenantakārassa sānunāsikatā katāti paccetabbā. Yaso cāti yasañca, ayameva vā pāṭho. Laddhā purimanti labhitvā purimaṃ pubbe aladdhapubbaṃ. Uḷāranti mahantaṃ. Kilesavikkhambhanamettābhāvanājhānuppattiyo sandhāyevamāha. Nappajjaheti evarūpaṃ yasaṃ laddhā kiṃkāraṇā purāṇavaṇṇabalaṃ jahissāmīti attho.
ទុក្ខេនាតិ តយា ឧប្បាទិតេន នរកម្ហិ ខិបនទុក្ខេន មម រជ្ជសុខំ បនុទិត្វា។ សុខេន វា ទុក្ខន្តិ ឈានសុខេន វា តំ ទុក្ខំ បនុទិត្វា។ ឧភយត្ថ សន្តោតិ យេ សន្តោ ហោន្តិ មាទិសា, តេ ទ្វីសុបិ ឯតេសុ កោដ្ឋាសេសុ អភិនិព្ពុតសភាវា មជ្ឈត្តា សុខេ ច ទុក្ខេ ច ភវន្តិ តុល្យា, ឯកសទិសា និព្ពិការាវ ហោន្តីតិ។
Dukkhenāti tayā uppāditena narakamhi khipanadukkhena mama rajjasukhaṃ panuditvā. Sukhena vā dukkhanti jhānasukhena vā taṃ dukkhaṃ panuditvā. Ubhayattha santoti ye santo honti mādisā, te dvīsupi etesu koṭṭhāsesu abhinibbutasabhāvā majjhattā sukhe ca dukkhe ca bhavanti tulyā, ekasadisā nibbikārāva hontīti.
ឥទំ សុត្វា ទុព្ភិសេនោ ពោធិសត្តំ ខមាបេត្វា ‘‘តុម្ហាកំ រជ្ជំ តុម្ហេវ ការេថ, អហំ វោ ចោរេ បដិពាហិស្សាមី’’តិ វត្វា តស្ស ទុដ្ឋាមច្ចស្ស រាជាណំ ការេត្វា បក្កាមិ។ ពោធិសត្តោបិ រជ្ជំ អមច្ចានំ និយ្យាទេត្វា ឥសិបព្ពជ្ជំ បព្ពជិត្វា ព្រហ្មលោកបរាយណោ អហោសិ។
Idaṃ sutvā dubbhiseno bodhisattaṃ khamāpetvā ‘‘tumhākaṃ rajjaṃ tumheva kāretha, ahaṃ vo core paṭibāhissāmī’’ti vatvā tassa duṭṭhāmaccassa rājāṇaṃ kāretvā pakkāmi. Bodhisattopi rajjaṃ amaccānaṃ niyyādetvā isipabbajjaṃ pabbajitvā brahmalokaparāyaṇo ahosi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ – ‘‘តទា ទុព្ភិសេនោ អានន្ទោ អហោសិ, ពារាណសិរាជា បន អហមេវ អហោសិ’’ន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā dubbhiseno ānando ahosi, bārāṇasirājā pana ahameva ahosi’’nti.
ឯករាជជាតកវណ្ណនា តតិយា។
Ekarājajātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៣០៣. ឯករាជជាតកំ • 303. Ekarājajātakaṃ
