| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / อปทาน-อฎฺฐกถา • Apadāna-aṭṭhakathā |
๒. เอกตฺถมฺภิกเตฺถรอปทานวณฺณนา
2. Ekatthambhikattheraapadānavaṇṇanā
สิทฺธตฺถสฺส ภควโตติอาทิกํ อายสฺมโต เอกตฺถมฺภทายกเถรสฺส อปทานํฯ อยมฺปิ ปุริมพุเทฺธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฎฺฎูปนิสฺสยานิ ปุญฺญานิ อุปจินโนฺต สิทฺธตฺถสฺส ภควโต กาเล วนกมฺมิโก หุตฺวา เอกสฺมิํ วิภวสมฺปเนฺน กุเล นิพฺพโตฺตฯ ตสฺมิํ สมเย สเพฺพ สทฺธา ปสนฺนา อุปาสกา เอกจฺฉนฺทา ‘‘ภควโต อุปฎฺฐานสาลํ กโรมา’’ติ ทพฺพสมฺภารตฺถาย วนํ ปวิสิตฺวา ตํ อุปาสกํ ทิสฺวา ‘‘อมฺหากํ เอกํ ถมฺภํ เทถา’’ติ ยาจิํสุฯ โส ตํ ปวตฺติํ สุตฺวา ‘‘ตุเมฺห มา จินฺตยิตฺถา’’ติ เต สเพฺพ อุโยฺยเชตฺวา เอกํ สารมยํ ถมฺภํ คเหตฺวา สตฺถุ ทเสฺสตฺวา เตสํเยว อทาสิฯ โส เตเนว โสมนสฺสชาโต ตเทว มูลํ กตฺวา อญฺญานิ ทานาทีนิ ปุญฺญานิ กตฺวา ตโต จุโต เทวโลเก นิพฺพโตฺต อปราปรํ ฉสุ กามาวจเรสุ ทิพฺพสมฺปตฺติโย อนุภวิตฺวา มนุเสฺสสุ จ อคฺคจกฺกวตฺติสมฺปตฺติํ อเนกวารํ อนุภวิตฺวา อสเงฺขฺยยฺยํ ปเทสรชฺชสมฺปตฺติญฺจ อนุภวิตฺวา อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท สทฺธาสมฺปเนฺน เอกสฺมิํ กุเล นิพฺพโตฺต มาตาปิตูหิ สทฺธิํ ภควโต สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปฎิลทฺธสโทฺธ ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท กมฺมฎฺฐานํ คเหตฺวา มนสิกโรโนฺต นจิรเสฺสว อรหา อโหสิฯ
Siddhatthassa bhagavatotiādikaṃ āyasmato ekatthambhadāyakatherassa apadānaṃ. Ayampi purimabuddhesu katādhikāro tattha tattha bhave vivaṭṭūpanissayāni puññāni upacinanto siddhatthassa bhagavato kāle vanakammiko hutvā ekasmiṃ vibhavasampanne kule nibbatto. Tasmiṃ samaye sabbe saddhā pasannā upāsakā ekacchandā ‘‘bhagavato upaṭṭhānasālaṃ karomā’’ti dabbasambhāratthāya vanaṃ pavisitvā taṃ upāsakaṃ disvā ‘‘amhākaṃ ekaṃ thambhaṃ dethā’’ti yāciṃsu. So taṃ pavattiṃ sutvā ‘‘tumhe mā cintayitthā’’ti te sabbe uyyojetvā ekaṃ sāramayaṃ thambhaṃ gahetvā satthu dassetvā tesaṃyeva adāsi. So teneva somanassajāto tadeva mūlaṃ katvā aññāni dānādīni puññāni katvā tato cuto devaloke nibbatto aparāparaṃ chasu kāmāvacaresu dibbasampattiyo anubhavitvā manussesu ca aggacakkavattisampattiṃ anekavāraṃ anubhavitvā asaṅkhyeyyaṃ padesarajjasampattiñca anubhavitvā imasmiṃ buddhuppāde saddhāsampanne ekasmiṃ kule nibbatto mātāpitūhi saddhiṃ bhagavato santike dhammaṃ sutvā paṭiladdhasaddho pabbajitvā laddhūpasampado kammaṭṭhānaṃ gahetvā manasikaronto nacirasseva arahā ahosi.
๑๓. โส เอวํ ปตฺตอรหโตฺต อตฺตโน ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวา โสมนสฺสชาโต ปุพฺพจริตาปทานํ ปกาเสโนฺต สิทฺธตฺถสฺสาติอาทิมาหฯ ตตฺถ สิทฺธตฺถสฺส ภควโต ภคฺยสมฺปนฺนสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ มหาปูคคโณติ มหาอุปาสกสมูโห อหุ อโหสีติ อโตฺถฯ สรณํ คตา จ เต พุทฺธนฺติ ‘‘พุทฺธํ สรณ’’นฺติ คตา ภชิํสุ ชานิํสุ วา เต อุปาสกาฯ ตถาคตํ สทฺทหนฺติ พุทฺธคุณํ อตฺตโน จิตฺตสนฺตาเน ฐเปนฺตีติ อโตฺถฯ
13. So evaṃ pattaarahatto attano pubbakammaṃ saritvā somanassajāto pubbacaritāpadānaṃ pakāsento siddhatthassātiādimāha. Tattha siddhatthassa bhagavato bhagyasampannassa sammāsambuddhassa. Mahāpūgagaṇoti mahāupāsakasamūho ahu ahosīti attho. Saraṇaṃ gatā ca te buddhanti ‘‘buddhaṃ saraṇa’’nti gatā bhajiṃsu jāniṃsu vā te upāsakā. Tathāgataṃ saddahanti buddhaguṇaṃ attano cittasantāne ṭhapentīti attho.
๑๔. สเพฺพ สงฺคมฺม มเนฺตตฺวาติ สเพฺพ สมาคมฺม สนฺนิปติตฺวา มเนฺตตฺวา อญฺญมญฺญํ สญฺญาเปตฺวา เอกจฺฉนฺทา หุตฺวา มาฬํ อุปฎฺฐานสาลํ สตฺถุโน อตฺถาย กุพฺพนฺติ กโรนฺตีติ อโตฺถฯ ทพฺพสมฺภาเรสุ เอกตฺถมฺภํ อลภนฺตา พฺรหาวเน มหาวเน วิจินนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ
14.Sabbe saṅgamma mantetvāti sabbe samāgamma sannipatitvā mantetvā aññamaññaṃ saññāpetvā ekacchandā hutvā māḷaṃ upaṭṭhānasālaṃ satthuno atthāya kubbanti karontīti attho. Dabbasambhāresu ekatthambhaṃ alabhantā brahāvane mahāvane vicinantīti sambandho.
๑๕. เตหํ อรเญฺญ ทิสฺวานาติ อหํ เต อุปาสเก อรเญฺญ ทิสฺวาน คณํ สมูหํ อุปคมฺม สมีปํ คนฺตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวาน ทสงฺคุลิสโมธานํ อญฺชลิํ สิรสิ กตฺวา อหํ คณํ อุปาสกสมูหํ ‘‘ตุเมฺห อิมํ วนํ กิมตฺถํ อาคตตฺถา’’ติ ตทา ตสฺมิํ กาเล ปริปุจฺฉินฺติ สมฺพโนฺธฯ
15.Tehaṃaraññe disvānāti ahaṃ te upāsake araññe disvāna gaṇaṃ samūhaṃ upagamma samīpaṃ gantvā añjaliṃ paggahetvāna dasaṅgulisamodhānaṃ añjaliṃ sirasi katvā ahaṃ gaṇaṃ upāsakasamūhaṃ ‘‘tumhe imaṃ vanaṃ kimatthaṃ āgatatthā’’ti tadā tasmiṃ kāle paripucchinti sambandho.
๑๖. เต สีลวโนฺต อุปาสกา เม มยา ปุฎฺฐา ‘‘มาฬํ มยํ กตฺตุกามา หุตฺวา เอกตฺถโมฺภ อเมฺหหิ น ลพฺภตี’’ติ วิยากํสุ วิเสเสน กถยิํสูติ สมฺพโนฺธฯ
16.Te sīlavanto upāsakā me mayā puṭṭhā ‘‘māḷaṃ mayaṃ kattukāmā hutvā ekatthambho amhehi na labbhatī’’ti viyākaṃsu visesena kathayiṃsūti sambandho.
๑๗. มมํ มยฺหํ เอกตฺถมฺภํ เทถ, อหํ ตํ ทสฺสามิ สตฺถุโน สนฺติกํ อหํ ถมฺภํ อาหริสฺสามิ, เต ภวโนฺต ถมฺภหรเณ อโปฺปสฺสุกฺกา อุสฺสาหรหิตา ภวนฺตูติ สมฺพโนฺธฯ
17.Mamaṃ mayhaṃ ekatthambhaṃ detha, ahaṃ taṃ dassāmi satthuno santikaṃ ahaṃ thambhaṃ āharissāmi, te bhavanto thambhaharaṇe appossukkā ussāharahitā bhavantūti sambandho.
๒๔. ยํ ยํ โยนุปปชฺชามีติ ยํ ยํ โยนิํ เทวตฺตํ อถ มานุสํ อุปคจฺฉามีติ อโตฺถฯ ภุมฺมเตฺถ วา อุปโยควจนํ, ยสฺมิํ ยสฺมิํ เทวโลเก วา มนุสฺสโลเก วาติ อโตฺถฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติฯ
24.Yaṃ yaṃ yonupapajjāmīti yaṃ yaṃ yoniṃ devattaṃ atha mānusaṃ upagacchāmīti attho. Bhummatthe vā upayogavacanaṃ, yasmiṃ yasmiṃ devaloke vā manussaloke vāti attho. Sesaṃ uttānatthamevāti.
เอกตฺถมฺภิกเตฺถรอปทานวณฺณนา สมตฺตาฯ
Ekatthambhikattheraapadānavaṇṇanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / อปทานปาฬิ • Apadānapāḷi / ๒. เอกตฺถมฺภิกเตฺถรอปทานํ • 2. Ekatthambhikattheraapadānaṃ
