| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ಏಕೂನಸತ್ತತಿದ್ವಿಸತಚತುಕ್ಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Ekūnasattatidvisatacatukkakathāvaṇṇanā
೫೯-೬೦. ಅಕ್ಖಾಯಿತನಿಮಿತ್ತಾ ಅಕ್ಖಾಯಿತ-ಸದ್ದೇನ ವುತ್ತಾ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸೋಣಸಿಙ್ಗಾಲಾದೀಹಿ ಅಕ್ಖಾಯಿತನಿಮಿತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅಕ್ಖಾಯಿತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಯಸ್ಸಾ ಸಾ ಅಕ್ಖಾಯಿತನಿಮಿತ್ತಾ। ‘‘ಜಾಗರನ್ತಿ’’ನ್ತಿಆದಿ ವಿಸೇಸನರಹಿತತ್ತಾ ‘‘ಸುದ್ಧಿಕಚತುಕ್ಕಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
59-60. Akkhāyitanimittā akkhāyita-saddena vuttā uttarapadalopenāti āha ‘‘soṇasiṅgālādīhi akkhāyitanimitta’’nti. Akkhāyitaṃ nimittaṃ yassā sā akkhāyitanimittā. ‘‘Jāgaranti’’ntiādi visesanarahitattā ‘‘suddhikacatukkānī’’ti vuttaṃ.
ಸಮಾನಾಚರಿಯಕಾ ಥೇರಾತಿ ಏಕಾಚರಿಯಸ್ಸ ಪಾಠಕನ್ತೇವಾಸಿಕಾ। ಮಹಾಭಯೇತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣತಿಸ್ಸಭಯೇ। ಗಙ್ಗಾಯ ಅಪರಭಾಗೋ ಅಪರಗಙ್ಗಂ। ವತ ರೇತಿ ಗರಹತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಅವಿಸ್ಸಜ್ಜನ್ತೇನ ಕಿಂ ಕತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಸೋತಬ್ಬ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಏವಂ ವಿನಯಗರುಕಾನನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪರಿ ತೇಹಿ ವುಚ್ಚಮಾನವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ಗರುಕರಣೀಯತಾಯ ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬಂ ಪರಿಯಾದಿಯಿತ್ವಾತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತಂ ಅನವಸೇಸತೋ ಗಹೇತ್ವಾ। ಸೋತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾತಿ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತೇ ವೀತಿಕ್ಕಮಸೋತಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ। ಅಪಞ್ಞತ್ತಭಾವತೋ ಯುತ್ತಿಅಭಾವತೋ ಚ ‘‘ಪಾರಾಜಿಕಚ್ಛಾಯಾ ಪನೇತ್ಥ ನ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತಭಾವಸ್ಸ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಯತ್ತಾ ತತ್ಥ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಪಞ್ಞಪೇಸೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಕಾರಣಂ, ನ ಚ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಯತಾ ಅಪಞ್ಞತ್ತಿಕಾರಣಂ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಾದೀಸುಪಿ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಯಭಾವಸ್ಸ ಸಮಾನತ್ತಾ। ಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತತೋ ಹಿ ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಅಧಿಕಂ ಊನಂ ವಾ ಯದಿ ಖಾಯಿತಂ ಸಿಯಾ, ತಮ್ಪಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಖಾಯಿತಂ ಅಕ್ಖಾಯಿತನ್ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತಮಿವ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಾದೀನಿಪಿ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಯಾನೇವ। ಅಪಿಚ ಉಪಡ್ಢಕ್ಖಾಯಿತಂ ಯದಿ ಸಭಾವತೋ ಪಾರಾಜಿಕಕ್ಖೇತ್ತಂ ಸಿಯಾ, ನ ತತ್ಥ ಭಗವಾ ದುಬ್ಬಿನಿಚ್ಛಯನ್ತಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ನ ಪಞ್ಞಪೇತಿ।
Samānācariyakā therāti ekācariyassa pāṭhakantevāsikā. Mahābhayeti brāhmaṇatissabhaye. Gaṅgāya aparabhāgo aparagaṅgaṃ. Vata reti garahatthe nipāto. Avissajjantena kiṃ kattabbanti āha ‘‘niccakālaṃ sotabba’’ntiādi. Evaṃ vinayagarukānanti iminā upari tehi vuccamānavinicchayassa garukaraṇīyatāya kāraṇaṃ vuttaṃ. Sabbaṃ pariyādiyitvāti sabbaṃ pārājikakkhettaṃ anavasesato gahetvā. Sotaṃ chinditvāti pārājikakkhette vītikkamasotaṃ chinditvā. Apaññattabhāvato yuttiabhāvato ca ‘‘pārājikacchāyā panettha na dissatī’’ti vuttaṃ. Keci pana ‘‘upaḍḍhakkhāyitabhāvassa dubbinicchayattā tattha pārājikaṃ na paññapesī’’ti vadanti, taṃ akāraṇaṃ, na ca dubbinicchayatā apaññattikāraṇaṃ yebhuyyakkhāyitādīsupi dubbinicchayabhāvassa samānattā. Upaḍḍhakkhāyitato hi kiñcideva adhikaṃ ūnaṃ vā yadi khāyitaṃ siyā, tampi yebhuyyena khāyitaṃ akkhāyitanti saṅkhyaṃ gacchatīti upaḍḍhakkhāyitamiva yebhuyyakkhāyitādīnipi dubbinicchayāneva. Apica upaḍḍhakkhāyitaṃ yadi sabhāvato pārājikakkhettaṃ siyā, na tattha bhagavā dubbinicchayanti pārājikaṃ na paññapeti.
ಇದಾನಿ ಥೇರೇನ ಕತವಿನಿಚ್ಛಯಮೇವ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತ್ವಾ ಅಪರಮ್ಪಿ ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಪಿಚಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ನಿಮಿತ್ತೇ ಅಪ್ಪಮತ್ತಿಕಾಪಿ ಮಂಸರಾಜಿ ಸಚೇ ಅವಸಿಟ್ಠಾ ಹೋತಿ, ತಂ ಯೇಭುಯ್ಯಕ್ಖಾಯಿತಮೇವ ಹೋತಿ, ತತೋ ಪರಂ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋ ಖಾಯಿತೇ ನಿಮಿತ್ತೇ ದುಕ್ಕಟಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತತೋ ಪರಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಅಥ ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಖಾಯಿತಂ ನಾಮ ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಮುಖಾನಂ ಚತೂಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು ದ್ವೇ ಕೋಟ್ಠಾಸೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಯಾವ ತತಿಯಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಾ ಖಾದಿತಂ, ತತೋ ಪರಂ ಪನ ತತಿಯಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಯಾವ ಚತುತ್ಥಕೋಟ್ಠಾಸಸ್ಸ ಪರಿಯೋಸಾನಾ ಖಾದಿತಂ ದುಕ್ಕಟವತ್ಥೂತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಮತಸರೀರಸ್ಮಿಂಯೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ‘‘ಮತಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅಕ್ಖಾಯಿತ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನತೋ। ‘‘ಯದಿಪಿ ನಿಮಿತ್ತಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಖಾಯಿತನ್ತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಮಹಾಗಣ್ಠಿಪದೇ ವುತ್ತಂ। ಕೇನಚಿ ಪನ ‘‘ತಂ ವೀಮಂಸಿತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಲಿಖಿತಂ। ಕಿಮೇತ್ಥ ವೀಮಂಸಿತಬ್ಬಂ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರಸ್ಸೇವ ಅಧಿಕತತ್ತಾ ಮತಸರೀರೇ ಲಬ್ಭಮಾನಸ್ಸ ವಿನಿಚ್ಛಯಸ್ಸ ವಿಸುಂ ವಕ್ಖಮಾನತ್ತಾ ಚ। ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ (ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ) –
Idāni therena katavinicchayameva upatthambhetvā aparampi tattha kāraṇaṃ dassento ‘‘apicā’’tiādimāha. Nimitte appamattikāpi maṃsarāji sace avasiṭṭhā hoti, taṃ yebhuyyakkhāyitameva hoti, tato paraṃ pana sabbaso khāyite nimitte dukkaṭamevāti dassento āha ‘‘tato paraṃ thullaccayaṃ natthī’’ti. Atha vā yebhuyyena khāyitaṃ nāma vaccamaggapassāvamaggamukhānaṃ catūsu koṭṭhāsesu dve koṭṭhāse atikkamma yāva tatiyakoṭṭhāsassa pariyosānā khāditaṃ, tato paraṃ pana tatiyakoṭṭhāsaṃ atikkamma yāva catutthakoṭṭhāsassa pariyosānā khāditaṃ dukkaṭavatthūti veditabbaṃ. Matasarīrasmiṃyeva veditabbanti ‘‘mataṃ yebhuyyena akkhāyita’’ntiādivacanato. ‘‘Yadipi nimittaṃ sabbaso khāyitantiādi sabbaṃ jīvamānakasarīrameva sandhāya vutta’’nti mahāgaṇṭhipade vuttaṃ. Kenaci pana ‘‘taṃ vīmaṃsitvā gahetabba’’nti likhitaṃ. Kimettha vīmaṃsitabbaṃ jīvamānakasarīrasseva adhikatattā matasarīre labbhamānassa vinicchayassa visuṃ vakkhamānattā ca. Teneva mātikāṭṭhakathāyampi (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) –
‘‘ಜೀವಮಾನಕಸರೀರಸ್ಸ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇ ಮಗ್ಗೇ ಸಚೇಪಿ ತಚಾದೀನಿ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಛಿನ್ನೇ ನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನಮತ್ತಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತತ್ಥ ಅನ್ತಮಸೋ ಅಙ್ಗಜಾತೇ ಉಟ್ಠಿಕಂ ಅನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ಪೀಳಕಂ ವಾ ಚಮ್ಮಖೀಲಂ ವಾ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸಪಿ ಸೇವನಚಿತ್ತೇ ಸತಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ, ನಟ್ಠಕಾಯಪ್ಪಸಾದಂ ಸುಕ್ಖಪೀಳಕಂ ವಾ ಮತಚಮ್ಮಂ ವಾ ಲೋಮಂ ವಾ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ। ಸಚೇ ನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಮಗ್ಗೋ ಉಪ್ಪಾಟಿತೋ, ತತ್ಥ ಉಪಕ್ಕಮತೋ ವಣಸಙ್ಖೇಪವಸೇನ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ –
‘‘Jīvamānakasarīrassa vuttappakāre magge sacepi tacādīni anavasesetvā sabbaso chinne nimittasaṇṭhānamattaṃ paññāyati, tattha antamaso aṅgajāte uṭṭhikaṃ anaṭṭhakāyappasādaṃ pīḷakaṃ vā cammakhīlaṃ vā pavesentassapi sevanacitte sati pārājikaṃ, naṭṭhakāyappasādaṃ sukkhapīḷakaṃ vā matacammaṃ vā lomaṃ vā pavesentassa dukkaṭaṃ. Sace nimittasaṇṭhānamattampi anavasesetvā sabbaso maggo uppāṭito, tattha upakkamato vaṇasaṅkhepavasena thullaccaya’’nti –
ಜೀವಮಾನಕಸರೀರಸ್ಮಿಂಯೇವ ಯಥಾವುತ್ತವಿನಿಚ್ಛಯೋ ದಸ್ಸಿತೋ।
Jīvamānakasarīrasmiṃyeva yathāvuttavinicchayo dassito.
ಸಬ್ಬಸೋ ಖಾಯಿತನ್ತಿ ನಿಮಿತ್ತಪ್ಪದೇಸೇ ಬಹಿಟ್ಠಿತಂ ಛವಿಚಮ್ಮಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಸೋಣಸಿಙ್ಗಾಲಾದೀಹಿ ಖಾಯಿತಸದಿಸಂ ಕತಂ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಛವಿಚಮ್ಮಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ನಿಮಿತ್ತಮಂಸಸ್ಸ ಪನ ಅಬ್ಭನ್ತರೇ ಛವಿಚಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ‘‘ನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನಂ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಪವೇಸನಂ ಜಾಯತೀ’’ತಿ। ನಿಮಿತ್ತಸಣ್ಠಾನಂ ಪನ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾತಿ ನಿಮಿತ್ತಾಕಾರೇನ ಠಿತಂ ಛವಿಚಮ್ಮಮಂಸಾದಿಂ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾ। ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇ ಲಬ್ಭಮಾನವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮತಸರೀರೇ ಲಬ್ಭಮಾನವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಮತಸರೀರೇ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ।
Sabbaso khāyitanti nimittappadese bahiṭṭhitaṃ chavicammaṃ sabbaso chinditvā soṇasiṅgālādīhi khāyitasadisaṃ kataṃ. Tenevāha ‘‘chavicammaṃ natthī’’ti. Nimittamaṃsassa pana abbhantare chavicammassa ca vijjamānattā ‘‘nimittasaṇṭhānaṃ paññāyatī’’ti vuttaṃ. Tenevāha ‘‘pavesanaṃ jāyatī’’ti. Nimittasaṇṭhānaṃ panaanavasesetvāti nimittākārena ṭhitaṃ chavicammamaṃsādiṃ anavasesetvā. Jīvamānakasarīre labbhamānavisesaṃ dassetvā idāni matasarīre labbhamānavisesaṃ dassento āha ‘‘matasarīre panā’’tiādi.
ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಜೀವಮಾನಕಸರೀರೇತಿಆದಿನಾ ಪನ ಅಕ್ಖಿಆದಯೋಪಿ ವಣಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವಣೇನ ಏಕಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಕತ್ವಾ ಅಕ್ಖಿಆದೀಸುಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತಂ। ತೇಸಞ್ಚ ವಣಸಙ್ಗಹೋ ‘‘ನವದ್ವಾರೋ ಮಹಾವಣೋ’’ತಿ (ಮಿ॰ ಪ॰ ೨.೬.೧) ಏವಮಾದಿಸುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ಅಕ್ಖಿಕಣ್ಣವಣೇಸು ದುಕ್ಕಟಂ ಪನ ಅಟ್ಠಕಥಾಪ್ಪಮಾಣೇನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಯಥಾ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾಮನುಸ್ಸತಿರಚ್ಛಾನಗತೇಸು ವಚ್ಚಮಗ್ಗಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಮುಖಾನಂ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭಾವೇ ನಾನಾಕರಣಂ ನತ್ಥಿ, ಏವಂ ಅಕ್ಖಿಆದೀನಮ್ಪಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಾದಿವತ್ಥುಭಾವೇ ನಿನ್ನಾನಾಕರಣೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ವಣೇ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಞ್ಚ ‘‘ಅಮಗ್ಗೇನ ಅಮಗ್ಗಂ ಪವೇಸೇತಿ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಪಾರಾ॰ ೬೬) ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾನ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸನಂ ಅತ್ಥಿ। ಯದಿ ಚ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ವಣೇಸು ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯೇನ ನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಪತಙ್ಗಮುಖಮಣ್ಡೂಕಸ್ಸ ಮುಖಸಣ್ಠಾನೇ ವಣಸಙ್ಖೇಪತೋ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ನ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ವುತ್ತಞ್ಚ, ತಸ್ಮಾ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ ಏವೇತ್ಥ ಪಮಾಣಂ। ಭಗವತೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಞ್ಞುನೋ ಹಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯಾ। ತೇನೇವ ವುತ್ತಂ ‘‘ಬುದ್ಧೇನ ಧಮ್ಮೋ ವಿನಯೋ ಚ ವುತ್ತೋ, ಯೋ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೇಹಿ ತಥೇವ ಞಾತೋ’’ತಿಆದಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.)। ಮನುಸ್ಸಾನನ್ತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಪಣ್ಡಕಉಭತೋಬ್ಯಞ್ಜನಕಾನಂ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಂ। ವತ್ಥಿಕೋಸೇಸೂತಿ ವತ್ಥಿಪುಟೇಸು ಪುರಿಸಾನಂ ಅಙ್ಗಜಾತಕೋಸೇಸು। ಮತಸರೀರಂ ಯಾವ ಉದ್ಧುಮಾತಕಾದಿಭಾವೇನ ಕುಥಿತಂ ನ ಹೋತಿ, ತಾವ ಅಲ್ಲಸರೀರನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ – ‘‘ಯದಾ ಪನ ಸರೀರಂ ಉದ್ಧುಮಾತಕಂ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ। ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಞ್ಚ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವತ್ಥುಞ್ಚ ವಿಜಹತೀತಿ ಏತ್ಥ ಪಾರಾಜಿಕವತ್ಥುಭಾವಂ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯವತ್ಥುಭಾವಞ್ಚ ವಿಜಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಮತಾನಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Manussānaṃ jīvamānakasarīretiādinā pana akkhiādayopi vaṇasaṅgahaṃ gacchantīti vaṇena ekaparicchedaṃ katvā akkhiādīsupi thullaccayaṃ vuttaṃ. Tesañca vaṇasaṅgaho ‘‘navadvāro mahāvaṇo’’ti (mi. pa. 2.6.1) evamādisuttānusārena veditabbo. Tiracchānagatānaṃ akkhikaṇṇavaṇesu dukkaṭaṃ pana aṭṭhakathāppamāṇena gahetabbaṃ. Yathā hi manussāmanussatiracchānagatesu vaccamaggapassāvamaggamukhānaṃ pārājikavatthubhāve nānākaraṇaṃ natthi, evaṃ akkhiādīnampi thullaccayādivatthubhāve ninnānākaraṇena bhavitabbaṃ. Vaṇe thullaccayañca ‘‘amaggena amaggaṃ paveseti, āpatti thullaccayassā’’ti (pārā. 66) sāmaññato vuttaṃ, na pana ‘‘manussāna’’nti visesanaṃ atthi. Yadi ca tiracchānagatānaṃ vaṇesu thullaccayena na bhavitabbaṃ, pataṅgamukhamaṇḍūkassa mukhasaṇṭhāne vaṇasaṅkhepato thullaccayaṃ na vattabbaṃ, vuttañca, tasmā aṭṭhakathācariyā evettha pamāṇaṃ. Bhagavato adhippāyaññuno hi aṭṭhakathācariyā. Teneva vuttaṃ ‘‘buddhena dhammo vinayo ca vutto, yo tassa puttehi tatheva ñāto’’tiādi (pārā. aṭṭha. 1.). Manussānanti itthipurisapaṇḍakaubhatobyañjanakānaṃ sāmaññato vuttaṃ. Vatthikosesūti vatthipuṭesu purisānaṃ aṅgajātakosesu. Matasarīraṃ yāva uddhumātakādibhāvena kuthitaṃ na hoti, tāva allasarīranti veditabbaṃ. Tenāha – ‘‘yadā pana sarīraṃ uddhumātakaṃ hotī’’tiādi. Pārājikavatthuñca thullaccayavatthuñca vijahatīti ettha pārājikavatthubhāvaṃ thullaccayavatthubhāvañca vijahatīti attho veditabbo. Matānaṃ tiracchānagatānanti sambandho.
ಮೇಥುನರಾಗೇನ ವತ್ಥಿಕೋಸಂ ಪವೇಸೇನ್ತಸ್ಸ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪತ್ಥಿಕೋಸಂ ಅಪ್ಪವೇಸೇನ್ತೋ’’ತಿ। ಇತ್ಥಿಯಾ ಅಪ್ಪವೇಸೇನ್ತೋತಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಪ್ಪವೇಸೇನ್ತೋ। ಅಪ್ಪವೇಸೇನ್ತೋತಿ ಚ ಪವೇಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಪವೇಸನಾಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಬಹಿ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ ಪನ ಮೇಥುನಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಪಯೋಗತ್ತಾ ದುಕ್ಕಟೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ನಿಮಿತ್ತೇನ ನಿಮಿತ್ತಂ ಛುಪತಿ, ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯನ್ತಿ ಇದಂ ‘‘ನ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರತ್ತಚಿತ್ತೇನ ಅಙ್ಗಜಾತಂ ಛುಪಿತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಛುಪೇಯ್ಯ, ಆಪತ್ತಿ ಥುಲ್ಲಚ್ಚಯಸ್ಸಾ’’ತಿ (ಮಹಾವ॰ ೨೫೨) ಇಮಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಚ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಅಞ್ಞಥಾಪಿ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪಸ್ಸ ವಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ‘‘ಕತ್ವಾ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಂ ಸರೀರ’’ನ್ತಿ (ಪಾರಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ) ವುತ್ತಂ, ತಥಾಪಿ ಸೇಸಅಟ್ಠಕಥಾಸು ‘‘ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಮುಖೇನಾ’’ತಿ ವಚನಸ್ಸ ಅಭಾವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಅಙ್ಗಜಾತೇನಾ’’ತಿ ಅವುತ್ತತ್ತಾ ‘‘ಅವಿಸೇಸೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
Methunarāgena vatthikosaṃ pavesentassa thullaccayaṃ vuttanti āha ‘‘patthikosaṃ appavesento’’ti. Itthiyā appavesentoti itthiyā nimittaṃ appavesento. Appavesentoti ca pavesanādhippāyassa abhāvaṃ dasseti. Pavesanādhippāyena bahi chupantassa pana methunassa pubbapayogattā dukkaṭeneva bhavitabbaṃ. Nimittena nimittaṃ chupati, thullaccayanti idaṃ ‘‘na ca, bhikkhave, rattacittena aṅgajātaṃ chupitabbaṃ, yo chupeyya, āpatti thullaccayassā’’ti (mahāva. 252) imassa suttassa vasena vuttaṃ. Tattha ca kesañci aññathāpi atthavikappassa vidhiṃ dassento ‘‘mahāaṭṭhakathāyaṃ panā’’tiādimāha. Tattha kiñcāpi ‘‘katvā mahāaṭṭhakathaṃ sarīra’’nti (pārā. aṭṭha. 1.ganthārambhakathā) vuttaṃ, tathāpi sesaaṭṭhakathāsu ‘‘methunarāgena mukhenā’’ti vacanassa abhāvaṃ dassetuṃ ‘‘mahāaṭṭhakathāyaṃ panā’’ti vuttaṃ. ‘‘Aṅgajātenā’’ti avuttattā ‘‘avisesenā’’ti vuttaṃ.
ಇದಾನಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಂ ಪಾಳಿಯಾ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಂ ತಾವ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇತರಥಾ ಹಿ ದುಕ್ಕಟಂ ಸಿಯಾತಿ ಪಕತಿಮುಖೇನ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ ವಿಸಾಣಾದಿಗ್ಗಹಣೇ ವಿಯ ದುಕ್ಕಟಂ ಸಿಯಾ। ಏವಂ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಂ ಪಾಳಿಯಾ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತತ್ಥ ಕೇಸಞ್ಚಿ ಅಞ್ಞಥಾ ಅತ್ಥವಿಕಪ್ಪಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕೇಚಿ ಪನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋತಿ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗಸಿಕ್ಖಾಪದೇನ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸೋ। ವುತ್ತನಯೇನೇವಾತಿ ಮೇಥುನರಾಗೇನೇವ। ‘‘ನಿಮಿತ್ತಮುಖೇನಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಿತ್ಥಿಯಾ ಪಸ್ಸಾವಮಗ್ಗಂ ಮೇಥುನರಾಗೇನ ಪಕತಿಮುಖೇನ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ದುಕ್ಕಟನ್ತಿ ನಿಮಿತ್ತಮುಖೇನ ವಾ ಪಕತಿಮುಖೇನ ವಾ ಕಾಯಸಂಸಗ್ಗರಾಗೇನ ಛುಪನ್ತಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಮೇವ।
Idāni mahāaṭṭhakathaṃ pāḷiyā saṃsanditvā dassento ‘‘yaṃ tāva mahāaṭṭhakathāya’’ntiādimāha. Itarathā hi dukkaṭaṃ siyāti pakatimukhena chupantassa visāṇādiggahaṇe viya dukkaṭaṃ siyā. Evaṃ mahāaṭṭhakathaṃ pāḷiyā saṃsanditvā idāni tattha kesañci aññathā atthavikappaṃ dassento ‘‘keci panā’’tiādimāha. Saṅghādisesoti kāyasaṃsaggasikkhāpadena saṅghādiseso. Vuttanayenevāti methunarāgeneva. ‘‘Nimittamukhenā’’ti vuttattā tiracchānagatitthiyā passāvamaggaṃ methunarāgena pakatimukhena chupantassa dukkaṭanti veditabbaṃ. Kāyasaṃsaggarāgena dukkaṭanti nimittamukhena vā pakatimukhena vā kāyasaṃsaggarāgena chupantassa dukkaṭameva.
ಏಕೂನಸತ್ತತಿದ್ವಿಸತಚತುಕ್ಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Ekūnasattatidvisatacatukkakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೧. ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಏಕೂನಸತ್ತತಿದ್ವಿಸತಚತುಕ್ಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ekūnasattatidvisatacatukkakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಏಕೂನಸತ್ತತಿದ್ವಿಸತಚತುಕ್ಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Ekūnasattatidvisatacatukkakathāvaṇṇanā
