| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ਏਕੂਨਸਤ੍ਤਤਿਦ੍વਿਸਤਚਤੁਕ੍ਕਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ
Ekūnasattatidvisatacatukkakathāvaṇṇanā
੫੯-੬੦. ਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸੁਰਾਦੀਹਿ ਮਤ੍ਤਂ। ਅਕ੍ਖਾਯਿਤਨਿਮਿਤ੍ਤਾ ਇਧ ਉਤ੍ਤਰਪਦਲੋਪੇਨ ਅਕ੍ਖਾਯਿਤਸਦ੍ਦੇਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਆਹ ‘‘ਅਕ੍ਖਾਯਿਤਨਿਮਿਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਜਾਗਰਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿਆਦਿ વਿਸੇਸਨਰਹਿਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਸੁਦ੍ਧਿਕਚਤੁਕ੍ਕਾਨੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਮਾਨਾਚਰਿਯਕਾਥੇਰਾਤਿ ਏਕਾਚਰਿਯਸ੍ਸ ਉਦ੍ਦੇਸਨ੍ਤੇવਾਸਿਕਾ। ਗਙ੍ਗਾਯ ਅਪਰਭਾਗੋ ਅਪਰਗਙ੍ਗਂ। વਤਰੇਤਿ ਗਰਹਤ੍ਥੇ ਨਿਪਾਤੋ। ਏવਂ વਿਨਯਗਰੁਕਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਉਪਰਿ ਉਪਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨવਿਨਿਚ੍ਛਯਸ੍ਸ ਗਰੁਕਰਣੀਯਤਾਯ ਕਾਰਣਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਂ ਪਰਿਯਾਦਿਯਿਤ੍વਾਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਪਾਰਾਜਿਕਖੇਤ੍ਤਂ ਅਨવਸੇਸਤੋ ਗਹੇਤ੍વਾ। ਯਦਿ ਹਿ ਸਾવਸੇਸਂ ਕਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਪੇਯ੍ਯ, ਅਲਜ੍ਜੀਨਂ ਤਤ੍ਥ ਲੇਸੇਨ ਅਜ੍ਝਾਚਾਰਸੋਤੋ ਪવਤ੍ਤਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸੋਤਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ’’ਤਿ। ਸਹਸੇਯ੍ਯਾਦਿਪਣ੍ਣਤ੍ਤਿવਜ੍ਜਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁਯੇવ (ਪਾਚਿ॰ ੪੯-੫੧) ਸਾવਸੇਸਂ ਕਤ੍વਾਪਿ ਪਞ੍ਞਾਪਨਂ ਸਮ੍ਭવਤਿ, ਨ ਲੋਕવਜ੍ਜੇਸੂਤਿ ਆਹ ਇਦਞ੍ਹੀਤਿਆਦਿ। ਸਹਸੇਯ੍ਯਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇ ਹਿ (ਪਾਚਿ॰ ੪੯ ਆਦਯੋ) ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਯੇਭੁਯ੍ਯਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਹੇਟ੍ਠਿਮਪਰਿਚ੍ਛੇਦਤੋ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਉਪਡ੍ਢਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਉਪਡ੍ਢਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨੇ ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਤਥਾਪਿ ਸਾવਸੇਸਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਯੇਭੁਯ੍ਯਚ੍ਛਨ੍ਨਉਪਡ੍ਢਪਰਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਦੀਸੁਪਿ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਮੇવ ਦਸ੍ਸਿਤਂ। ਇਧ ਪਨ ਨਿਰવਸੇਸਤ੍ਤਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਭਗવਤਾ ਦਸ੍ਸਿਤਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਕ੍ਖਾਯਿਤਨਿਮਿਤ੍ਤਤੋ ਹੇਟ੍ਠਾ ਪਾਰਾਜਿਕਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਾਦਿਮੇવ ਤਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਤਿ।
59-60.Mattanti surādīhi mattaṃ. Akkhāyitanimittā idha uttarapadalopena akkhāyitasaddena vuttāti āha ‘‘akkhāyitanimitta’’nti. Jāgarantintiādi visesanarahitattā ‘‘suddhikacatukkānī’’ti vuttaṃ. Samānācariyakātherāti ekācariyassa uddesantevāsikā. Gaṅgāya aparabhāgo aparagaṅgaṃ. Vatareti garahatthe nipāto. Evaṃ vinayagarukānanti iminā upari upatissattherena vuccamānavinicchayassa garukaraṇīyatāya kāraṇaṃ vuttaṃ. Sabbaṃ pariyādiyitvāti sabbaṃ pārājikakhettaṃ anavasesato gahetvā. Yadi hi sāvasesaṃ katvā paññapeyya, alajjīnaṃ tattha lesena ajjhācārasoto pavattatīti āha ‘‘sotaṃ chinditvā’’ti. Sahaseyyādipaṇṇattivajjasikkhāpadesuyeva (pāci. 49-51) sāvasesaṃ katvāpi paññāpanaṃ sambhavati, na lokavajjesūti āha idañhītiādi. Sahaseyyasikkhāpade hi (pāci. 49 ādayo) kiñcāpi yebhuyyacchanne yebhuyyaparicchanne heṭṭhimaparicchedato pācittiyaṃ dassitaṃ, upaḍḍhacchanne upaḍḍhaparicchanne dukkaṭaṃ, tathāpi sāvasesattā paññattiyā yebhuyyacchannaupaḍḍhaparicchannādīsupi aṭṭhakathāyaṃ pācittiyameva dassitaṃ. Idha pana niravasesattā paññattiyā bhagavatā dassitaṃ yebhuyyena akkhāyitanimittato heṭṭhā pārājikakkhettaṃ natthi, thullaccayādimeva tattha labbhati.
ਉਪਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੇਨ વੁਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ વਿਨਿਚ੍ਛਯਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਉਪਤ੍ਥਮ੍ਭਕਾਰਣਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਅਪਿਚਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਿਕਾਪਿ ਮਂਸਰਾਜਿ ਸਚੇ ਅવਸਿਟ੍ਠਾ ਹੋਤਿ, ਤਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯਕ੍ਖਾਯਿਤਮੇવ ਹੋਤਿ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਪਨ ਸਬ੍ਬਸੋ ਖਾਯਿਤੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਤਤੋ ਪਰਂ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ਕੇਚਿ ਪਨੇਤ੍ਥ વਚ੍ਚਮਗ੍ਗਾਦਿਂ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਤੇਸੁ ਦ੍વੇ ਕੋਟ੍ਠਾਸੇ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਯਾવ ਤਤਿਯਕੋਟ੍ਠਾਸਸ੍ਸ ਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਖਾਯਿਤਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯਕ੍ਖਾਯਿਤਂ ਨਾਮ, ਤਤੋ ਪਰਂ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਾવ ਚਤੁਤ੍ਥਕੋਟ੍ਠਾਸਸ੍ਸ ਪਰਿਯੋਸਾਨਾ ਖਾਯਿਤਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟવਤ੍ਥੁਯੇવਾ’’ਤਿ ਚ વਦਨ੍ਤਿ, ਤਂ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ। ਮਤਸਰੀਰਸ੍ਮਿਂਯੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਮਤਂ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਕ੍ਖਾਯਿਤਨ੍ਤਿਆਦਿવਚਨਤੋ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਦਿਪਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿਆਦਿ ਜੀવਮਾਨਕਸਰੀਰਮੇવ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ਤਸ੍ਸੇવ ਅਧਿਕਤਤ੍ਤਾ। ਤੇਨੇવ ਮਾਤਿਕਾਟ੍ਠਕਥਾਯਂ (ਕਙ੍ਖਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕવਣ੍ਣਨਾ) ‘‘ਜੀવਮਾਨਕਸਰੀਰਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇ ਮਗ੍ਗੇ ਸਚੇਪਿ ਤਚਾਦੀਨਿ ਅਨવਸੇਸੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਸੋ ਛਿਨ੍ਨੇ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਸੋ ਖਾਯਿਤਨ੍ਤਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮਂਸਂ ਸਬ੍ਬਂ ਛਿਨ੍ਨਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਸਣ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਛਿਨ੍ਨਮਂਸਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਯਾવ ਮੁਤ੍ਤવਤ੍ਥਿਕੋਸਾ ਛਿਦ੍ਦਾਕਾਰੋ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਛવਿਚਮ੍ਮਮਤ੍ਤੋ ਇਤ੍ਥਿਨਿਮਿਤ੍ਤਾਕਾਰੋ, ਤੇਨਾਹ ‘‘ਪવੇਸਨਂ ਜਾਯਤੀ’’ਤਿ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਸਣ੍ਠਾਨਂ ਪਨ ਅਨવਸੇਸੇਤ੍વਾਤਿ ਪવੇਸਨਾਰਹਛਿਦ੍ਦਾਕਾਰੇਨ ਠਿਤਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਮਂਸਾਦਿਂ ਅਨવਸੇਸੇਤ੍વਾ। ਏਤੇਨ ਯਾવ ਪવੇਸੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਾવ ਮਗ੍ਗੋਯੇવਾਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਤੋ ਪਤਿਤਾਯ ਮਂਸਪੇਸਿਯਾਤਿ ਇਦਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਸਣ੍ਠਾਨવਿਰਹਿਤਂ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਮਂਸਖਣ੍ਡਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਸਣ੍ਠਾਨਂ ਅਕੋਪੇਤ੍વਾ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਟਮਂਸਪੇਸਿਯਾ ਪਨ ਮਤਸਰੀਰੇ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਕ੍ਖਾਯਿਤਨਿਮਿਤ੍ਤੇ વਿਯ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਰਾਜਿਕਮੇવ।
Upatissattherena vuttasseva vinicchayassa aññampi upatthambhakāraṇaṃ dassento apicātiādimāha. Nimitte appamattikāpi maṃsarāji sace avasiṭṭhā hoti, taṃ yebhuyyakkhāyitameva hoti, tato paraṃ pana sabbaso khāyite nimitte dukkaṭamevāti dassento āha ‘‘tato paraṃ thullaccayaṃ natthī’’ti. Keci panettha vaccamaggādiṃ cattāro koṭṭhāse katvā ‘‘tesu dve koṭṭhāse atikkamma yāva tatiyakoṭṭhāsassa pariyosānā khāyitaṃ yebhuyyakkhāyitaṃ nāma, tato paraṃ thullaccayaṃ natthi, yāva catutthakoṭṭhāsassa pariyosānā khāyitaṃ, tampi dukkaṭavatthuyevā’’ti ca vadanti, taṃ na yuttaṃ. Matasarīrasmiṃyeva veditabbanti mataṃ yebhuyyena akkhāyitantiādivacanato vuttaṃ. Yadipi nimittantiādi jīvamānakasarīrameva sandhāya vuttaṃ tasseva adhikatattā. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) ‘‘jīvamānakasarīrassa vuttappakāre magge sacepi tacādīni anavasesetvā sabbaso chinne’’tiādi vuttaṃ. Sabbaso khāyitanti nimittamaṃsaṃ sabbaṃ chinnanti attho. Nimittasaṇṭhānanti chinnamaṃsassa anto yāva muttavatthikosā chiddākāro abbhantarachavicammamatto itthinimittākāro, tenāha ‘‘pavesanaṃ jāyatī’’ti. Nimittasaṇṭhānaṃ pana anavasesetvāti pavesanārahachiddākārena ṭhitaabbhantaramaṃsādiṃ anavasesetvā. Etena yāva paveso labbhati, tāva maggoyevāti dasseti. Nimittato patitāya maṃsapesiyāti idaṃ nimittasaṇṭhānavirahitaṃ abbhantaramaṃsakhaṇḍaṃ sandhāya vuttaṃ. Nimittasaṇṭhānaṃ akopetvā samantato chinditvā uddhaṭamaṃsapesiyā pana matasarīre yebhuyyena akkhāyitanimitte viya upakkamantassa pārājikameva.
ਏવਂ ਜੀવਮਾਨਕਮਨੁਸ੍ਸਸਰੀਰੇ ਲਬ੍ਭਮਾਨવਿਸੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਮਤਸਰੀਰੇ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਮਤਸਰੀਰੇ ਪਨਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। વਤ੍ਥਿਕੋਸੇਸੂਤਿ ਪੁਰਿਸਾਨਂ ਅਙ੍ਗਜਾਤਕੋਸਚਮ੍ਮੇਸੁ। ‘‘ਨવਦ੍વਾਰੋ ਮਹਾવਣੋ’’ਤਿਆਦਿ (ਮਿ॰ ਪ॰ ੨.੬.੧) વਚਨਤੋ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਅਕ੍ਖਿਨਾਸਾਦੀਨਿ વਣਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਕ੍ਖੇਤ੍ਤਾਨੀਤਿ ਤੇਸੁਪਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਏવਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਮਤਸਰੀਰੇਪਿ, ਤੇਨਾਹ ਮਤੇ ਅਲ੍ਲਸਰੀਰੇਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਅਲ੍ਲਸਰੀਰੇਤਿ ਅਕੁਥਿਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਾਰਾਜਿਕਕ੍ਖੇਤ੍ਤੇਤਿ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਕ੍ਖਾਯਿਤਮ੍ਪਿ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਕ੍ਖੇਤ੍ਤੇਤਿ ਉਪਡ੍ਢਕ੍ਖਾਯਿਤਾਦਿਮ੍ਪਿ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਕ੍ਖਿਨਾਸਾਦਿਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਕ੍ਖੇਤ੍ਤੇਸੁ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਕ੍ਖਾਯਿਤੇਸੁਪਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ, ਉਪਡ੍ਢਕ੍ਖਾਯਿਤਾਦੀਸੁ ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਸਬ੍ਬੇਸਮ੍ਪੀਤਿ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਹਤ੍ਥਿਆਦੀਹਿ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾਨਂ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾਨਂ ਅਕ੍ਖਿਕਣ੍ਣવਣੇਸੁ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਪਨ ਅਟ੍ਠਕਥਾਪ੍ਪਮਾਣੇਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ, ‘‘ਅਮਗ੍ਗੇਨ ਅਮਗ੍ਗਂ ਪવੇਸੇਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੬੬) ਹਿ ਸਾਮਞ੍ਞਤੋ વੁਤ੍ਤਂ, ਨ ਪਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਨ੍ਤਿ વਿਸੇਸੇਤ੍વਾ। ਯਦਿ ਹਿ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਞ੍ਞੇવ વਣੇਸੁ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ ਸਿਯਾ, ਹਤ੍ਥਿਅਸ੍ਸਾਦੀਨਂ ਨਾਸવਤ੍ਥਿਕੋਸੇਸੁਪਿ ਪਟਙ੍ਗਮੁਖਮਣ੍ਡੂਕਸ੍ਸ ਮੁਖਸਣ੍ਠਾਨੇਪਿ ਚ વਣਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ, વੁਤ੍ਤਞ੍ਚ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਟ੍ਠਕਥਾਚਰਿਯਾ ਏવੇਤ੍ਥ ਪਮਾਣਂ। ਮਤਾਨਂ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਾਨਨ੍ਤਿ ਮਤਕੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
Evaṃ jīvamānakamanussasarīre labbhamānavisesaṃ dassetvā idāni matasarīre dassetuṃ matasarīre panātiādimāha. Vatthikosesūti purisānaṃ aṅgajātakosacammesu. ‘‘Navadvāro mahāvaṇo’’tiādi (mi. pa. 2.6.1) vacanato manussānaṃ akkhināsādīni vaṇasaṅkhepena thullaccayakkhettānīti tesupi thullaccayaṃ vuttaṃ, evaṃ manussānaṃ matasarīrepi, tenāha mate allasarīretiādi. Tattha allasarīreti akuthitaṃ sandhāya vuttaṃ. Pārājikakkhetteti yebhuyyena akkhāyitampi sandhāya vuttaṃ. Thullaccayakkhetteti upaḍḍhakkhāyitādimpi sandhāya vuttaṃ. Ettha ca akkhināsādithullaccayakkhettesu yebhuyyena akkhāyitesupi thullaccayaṃ, upaḍḍhakkhāyitādīsu dukkaṭanti veditabbaṃ. Sabbesampīti yathāvuttahatthiādīhi aññesaṃ tiracchānānaṃ saṅgaṇhanatthaṃ vuttaṃ. Tiracchānagatānaṃ akkhikaṇṇavaṇesu dukkaṭaṃ pana aṭṭhakathāppamāṇena gahetabbaṃ, ‘‘amaggena amaggaṃ paveseti, āpatti thullaccayassā’’ti (pārā. 66) hi sāmaññato vuttaṃ, na pana manussānanti visesetvā. Yadi hi manussānaññeva vaṇesu thullaccayaṃ siyā, hatthiassādīnaṃ nāsavatthikosesupi paṭaṅgamukhamaṇḍūkassa mukhasaṇṭhānepi ca vaṇasaṅkhepato thullaccayaṃ na vattabbaṃ siyā, vuttañca. Tasmā aṭṭhakathācariyā evettha pamāṇaṃ. Matānaṃ tiracchānagatānanti matakena sambandho.
ਮੇਥੁਨਰਾਗੇਨ વਤ੍ਥਿਕੋਸਂ ਪવੇਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਆਹ ‘‘વਤ੍ਥਿਕੋਸਂ ਅਪ੍ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਮੇਥੁਨਰਾਗੋ ਚ ਨਾਮ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗਂ ਮੋਚਨਸ੍ਸਾਦਞ੍ਚ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ વਿਸੁਂ ਦ੍વਯਂਦ੍વਯਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਰਾਗੋ, ਸੋ ਚ ਪੁਰਿਸਾਦੀਸੁਪਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ, ਤੇਨ ਚ ਅਪਾਰਾਜਿਕਕ੍ਖੇਤ੍ਤੇ ਇਤ੍ਥਿਸਰੀਰੇਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਸੁਚਿਮ੍ਹਿ ਮੁਤ੍ਤੇਪਿ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਖੇਤ੍ਤਾਨੁਰੂਪਂ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਦੁਕ੍ਕਟਮੇવ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਅਪ੍ਪવੇਸੇਨ੍ਤੋਤਿ ਇਮਿਨਾ ਤੀਸੁ ਮਗ੍ਗੇਸੁ ਪવੇਸਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇ ਅਸਤਿਪਿ ਮੇਥੁਨਰਾਗੇਨ ਬਹਿ ਘਟ੍ਟਨਂ ਸਮ੍ਭવਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਤੇਨੇવ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ વੁਤ੍ਤਂ, ਇਤਰਥਾ ਪવੇਸਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਬਹਿ ਛੁਪਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮੇਥੁਨਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਪਯੋਗਤ੍ਤਾ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ ਸਿਯਾ। ਨਿਮਿਤ੍ਤੇਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਛੁਪਤਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਨ੍ਤਿ ਇਦਞ੍ਚ ‘‘ਨ ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਰਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਅਙ੍ਗਜਾਤਂ ਛੁਪਿਤਬ੍ਬਂ, ਯੋ ਛੁਪੇਯ੍ਯ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੨੫੨) ਇਮਸ੍ਸ ਚਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ ਆਗਤਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਚ ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਅਞ੍ਞਥਾਪਿ ਅਤ੍ਥવਿਕਪ੍ਪਸ੍ਸ ਬੀਜਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਮਹਾਅਟ੍ਠਕਥਾਯਂ ਪਨਾਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਮੁਖੇਨੇવ ਛੁਪਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯਾਤਿ ਓਟ੍ਠਜਿવ੍ਹਾਦਿਮੁਖਾવਯવੇਨ ਛੁਪਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ। ਓਲ਼ਾਰਿਕਤ੍ਤਾਤਿ ਅਜ੍ਝਾਚਾਰਸ੍ਸ ਥੁਲ੍ਲਤ੍ਤਾ। ਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯਭਾਸਿਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ। ਸੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਅਜ੍ਝਾਚਾਰਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਪਟਿਚ੍ਚ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਸਨ੍ਧਾਯਭਾਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਸੁਟ੍ਠੁਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾਤਿ ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਅਭਿਰੁਹਨ੍ਤਾਨਂ ਅਙ੍ਗਜਾਤਮੁਖੇਨੇવ ਨਿਮਿਤ੍ਤਛੁਪਨਸ੍ਸ ਸਮ੍ਭવਂ ਮੇਥੁਨਰਾਗੀਨਞ੍ਚ ਅਙ੍ਗਜਾਤੇਨ ਛੁਪਨਸ੍ਸੇવ ਅਨੁਰੂਪਤਞ੍ਚ ਸੁਤ੍ਤੇ ਚ ‘‘ਮੁਖੇਨਾ’’ਤਿ ਅવੁਤ੍ਤਤਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞਞ੍ਚ ਨਯਂ ਯਥਾਬਲਂ ਸੁਟ੍ਠੁ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋਤਿ ਮਨੁਸ੍ਸਿਤ੍ਥਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ। ਪਸ੍ਸਾવਮਗ੍ਗਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਚਮ੍ਮਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ ਨਿਦਾਨવਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਇਤਰਮਗ੍ਗਦ੍વਯਂ ਪਨ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮੁਖੇਨ ਛੁਪਨ੍ਤਸ੍ਸ વਣਸਙ੍ਖੇਪੇਨ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਮੇવ। વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવਾਤਿ ਮੇਥੁਨਰਾਗੇਨੇવ। ਨਿਮਿਤ੍ਤਮੁਖੇਨ ਪਨ વਿਨਾ ਮੇਥੁਨਰਾਗੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਿਤ੍ਥਿਯਾ વਾ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਗਤਿਤ੍ਥਿਯਾ વਾ ਪਸ੍ਸਾવਮਗ੍ਗਂ ਪਕਤਿਮੁਖੇਨ ਛੁਪਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવ ਪਕਤਿਮੁਖੇਨ ਪਕਤਿਮੁਖਛੁਪਨੇ વਿਯ, ਇਤਰਥਾ ਤਤ੍ਥਾਪਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯੇਨ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਤਞ੍ਚ ਨ ਯੁਤ੍ਤਂ ਖਨ੍ਧਕਸੁਤ੍ਤੇਪਿ ਤਥਾ ਅવੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ। ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੇਨ ਦੁਕ੍ਕਟਨ੍ਤਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਮੁਖੇਨ વਾ ਪਕਤਿਮੁਖਾਦਿਂ ਇਤਰਕਾਯੇਨ વਾ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੇਨ ਛੁਪਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવ।
Methunarāgena vatthikosaṃ pavesentassa thullaccayaṃ vuttanti āha ‘‘vatthikosaṃ appavesento’’ti. Methunarāgo ca nāma kāyasaṃsaggarāgaṃ mocanassādañca muñcitvā visuṃ dvayaṃdvayasamāpattiyā rāgo, so ca purisādīsupi uppajjati, tena ca apārājikakkhette itthisarīrepi upakkamantassa asucimhi muttepi saṅghādiseso na hoti, khettānurūpaṃ thullaccayadukkaṭameva hotīti veditabbaṃ. Appavesentoti iminā tīsu maggesu pavesanādhippāye asatipi methunarāgena bahi ghaṭṭanaṃ sambhavatīti dasseti, teneva thullaccayaṃ vuttaṃ, itarathā pavesanādhippāyena bahi chupantassa methunassa pubbapayogattā dukkaṭameva vattabbaṃ siyā. Nimittena nimittaṃ chupati thullaccayanti idañca ‘‘na ca, bhikkhave, rattacittena aṅgajātaṃ chupitabbaṃ, yo chupeyya, āpatti thullaccayassā’’ti (mahāva. 252) imassa cammakkhandhake āgatassa suttassa vasena vuttaṃ. Tattha ca kesañci aññathāpi atthavikappassa bījaṃ dassento mahāaṭṭhakathāyaṃ panātiādimāha. Mukheneva chupanaṃ sandhāyāti oṭṭhajivhādimukhāvayavena chupanaṃ sandhāya. Oḷārikattāti ajjhācārassa thullattā. Taṃ sandhāyabhāsitanti taṃ yathāvuttasuttaṃ. Suttañhi ajjhācāraṃ sandhāya paṭicca vuttattā ‘‘sandhāyabhāsita’’nti vuccati. Suṭṭhusallakkhetvāti piṭṭhiṃ abhiruhantānaṃ aṅgajātamukheneva nimittachupanassa sambhavaṃ methunarāgīnañca aṅgajātena chupanasseva anurūpatañca sutte ca ‘‘mukhenā’’ti avuttatañca aññañca nayaṃ yathābalaṃ suṭṭhu sallakkhetvāti attho. Saṅghādisesoti manussitthiṃ sandhāya vuttaṃ. Passāvamagganti idaṃ cammakkhandhake nidānavasena vuttaṃ. Itaramaggadvayaṃ pana nimittamukhena chupantassa vaṇasaṅkhepena thullaccayameva. Vuttanayenevāti methunarāgeneva. Nimittamukhena pana vinā methunarāgena manussitthiyā vā tiracchānagatitthiyā vā passāvamaggaṃ pakatimukhena chupantassa dukkaṭameva pakatimukhena pakatimukhachupane viya, itarathā tatthāpi thullaccayena bhavitabbaṃ, tañca na yuttaṃ khandhakasuttepi tathā avuttattā. Kāyasaṃsaggarāgena dukkaṭanti nimittamukhena vā pakatimukhādiṃ itarakāyena vā kāyasaṃsaggarāgena chupantassa dukkaṭameva.
ਏਤ੍ਥ ਚ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੇਨ ਬਹਿਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਉਪਕ੍ਕਮਤੋ ਅਜਾਨਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਅਙ੍ਗਜਾਤਂ ਯਦਿ ਪਾਰਾਜਿਕਕ੍ਖੇਤ੍ਤਂ ਛੁਪਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਕਿਂ ਹੋਤੀਤਿ? ਕੇਚਿ ਤਾવ ‘‘ਮੇਥੁਨਰਾਗਸ੍ਸ ਅਭਾવਾ ਮਨੁਸ੍ਸਿਤ੍ਥਿਯਾ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋ, ਸੇਸੇਸੁ વਤ੍ਥੁવਸੇਨ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਦੁਕ੍ਕਟਾਨੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਞ੍ਞੇ ਪਨ ‘‘ਪવੇਸਨਕ੍ਖਣੇ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਸਾਦਿਯਨਸਮ੍ਭવਤੋ ਬਲਕ੍ਕਾਰੇਨ ਉਪਕ੍ਕਮਨਕ੍ਖਣੇ વਿਯ ਪਾਰਾਜਿਕਮੇવਾ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ, ਇਦਮੇવ ਯੁਤ੍ਤਤਰਂ। ਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯਤੋ ਹਿ ਅਞ੍ਞਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇਯੇવ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਾਦਿਰਾਗਭੇਦਤੋ ਆਪਤ੍ਤਿਭੇਦੋ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਨ ਮਗ੍ਗਤ੍ਤਯੇ। ਤਤ੍ਥ ਪਨ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਆਕਾਰੇਨ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਸਾਦਿਯਨਕ੍ਖਣੇ ਪਾਰਾਜਿਕਮੇવ, ਤੇਨੇવ ਪਰੋਪਕ੍ਕਮੇਨ ਪવੇਸਨਾਦੀਸੁ ਰਾਗਭੇਦਂ ਅਨੁਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਸਾਦਿਯਨਮਤ੍ਤੇਨ ਪਾਰਾਜਿਕਂ વੁਤ੍ਤਂ।
Ettha ca kāyasaṃsaggarāgena bahinimitte upakkamato ajānantasseva aṅgajātaṃ yadi pārājikakkhettaṃ chupati, tattha kiṃ hotīti? Keci tāva ‘‘methunarāgassa abhāvā manussitthiyā saṅghādiseso, sesesu vatthuvasena thullaccayadukkaṭānī’’ti vadanti. Aññe pana ‘‘pavesanakkhaṇe phassassa sādiyanasambhavato balakkārena upakkamanakkhaṇe viya pārājikamevā’’ti vadanti, idameva yuttataraṃ. Maggattayato hi aññasmiṃ padeseyeva kāyasaṃsaggādirāgabhedato āpattibhedo labbhati, na maggattaye. Tattha pana yena kenaci ākārena phassassa sādiyanakkhaṇe pārājikameva, teneva paropakkamena pavesanādīsu rāgabhedaṃ anuddharitvā sādiyanamattena pārājikaṃ vuttaṃ.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ • 1. Paṭhamapārājikaṃ
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ਏਕੂਨਸਤ੍ਤਤਿਦ੍વਿਸਤਚਤੁਕ੍ਕਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Ekūnasattatidvisatacatukkakathāvaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ਏਕੂਨਸਤ੍ਤਤਿਦ੍વਿਸਤਚਤੁਕ੍ਕਕਥਾવਣ੍ਣਨਾ • Ekūnasattatidvisatacatukkakathāvaṇṇanā
