| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
एकुत्तरिकनयो चतुक्कवारवण्णना
Ekuttarikanayo catukkavāravaṇṇanā
३२४. चतुक्केसु एवं विनिच्छयो वेदितब्बोति योजना। तिणवत्थारकसमथट्ठानन्ति तिणवत्थारकसमथेन अधिकरणवूपसमितट्ठानं। परस्स कम्मवाचायाति परस्स करणभूताय कम्मवाचाय। ततोति चतुक्कतो। परेसूति अञ्ञेसु चतुक्केसु एवमत्थो वेदितब्बोति योजना। तमेवाति कायद्वारिकमेव। पुन तमेवाति वचीद्वारिकमेव। आपज्जितब्बापत्तिञ्च सहागारसेय्यापत्तिञ्चाति योजना। जग्गन्तोति जागरन्तो।
324. Catukkesu evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Tiṇavatthārakasamathaṭṭhānanti tiṇavatthārakasamathena adhikaraṇavūpasamitaṭṭhānaṃ. Parassa kammavācāyāti parassa karaṇabhūtāya kammavācāya. Tatoti catukkato. Paresūti aññesu catukkesu evamattho veditabboti yojanā. Tamevāti kāyadvārikameva. Puna tamevāti vacīdvārikameva. Āpajjitabbāpattiñca sahāgāraseyyāpattiñcāti yojanā. Jaggantoti jāgaranto.
अचित्तको आपज्जति नामाति ‘‘अचित्तको भिक्खु आपज्जति नामा’’ति वा ‘‘अचित्तको हुत्वा आपज्जति नामा’’ति वा योजना कातब्बा। सभागन्ति वत्थुसभागं। तञ्चाति अञ्ञतरं तञ्च आपत्तिं। इतीति एवं।
Acittako āpajjati nāmāti ‘‘acittako bhikkhu āpajjati nāmā’’ti vā ‘‘acittako hutvā āpajjati nāmā’’ti vā yojanā kātabbā. Sabhāganti vatthusabhāgaṃ. Tañcāti aññataraṃ tañca āpattiṃ. Itīti evaṃ.
कम्मेनाति समनुभासनकम्मेन। कम्मेन वुट्ठातीति कम्मेन एव वुट्ठाति।
Kammenāti samanubhāsanakammena. Kammena vuṭṭhātīti kammena eva vuṭṭhāti.
सोति गिहिपरिक्खारो, आहटो होतीति सम्बन्धो। अवापुरणन्ति कुञ्चिकं। अन्तोति भण्डागारस्स अन्तो।
Soti gihiparikkhāro, āhaṭo hotīti sambandho. Avāpuraṇanti kuñcikaṃ. Antoti bhaṇḍāgārassa anto.
सम्मुखा वुट्ठातीति सम्मुखा एव वुट्ठाति।
Sammukhāvuṭṭhātīti sammukhā eva vuṭṭhāti.
सयिताय एव भिक्खुनियाति योजना। इदन्ति सहागारसेय्यापत्तिं, पटिच्चाति सम्बन्धो। एतन्ति ‘‘लिङ्गपातुभावेना’’ति वचनं, वुत्तन्ति सम्बन्धो। उभिन्नम्पीति भिक्खुभिक्खुनीनम्पि । लिङ्गपटिलाभेनाति इत्थिलिङ्गपटिलाभेन। पठमन्ति आदिकप्पकाले। ‘‘पठमं उप्पन्नवसेना’’ति इमिना पुरे उप्पन्नं पुरिमन्ति वचनत्थं दस्सेति। ‘‘सेट्ठभावेना’’ति इमिना पुरभावेन सेट्ठभावेन उप्पन्नं पुरिमन्ति वचनत्थं दस्सेति। ‘‘पुरिसलिङ्ग’’न्ति इमिना इमपच्चयस्स सरूपं दस्सेति। पुरिसकुत्तपुरिसाकारादीति आदिसद्देन पुरिसनिमित्तादयो सङ्गण्हाति। यानि छचत्तालीस सिक्खापदानीति योजना। इमिना वुत्तनयानुसारेन दुतियचतुक्केपि अत्थो वेदितब्बो। तेहीति तिंसाधिकेहि सतसिक्खापदेहि।
Sayitāya eva bhikkhuniyāti yojanā. Idanti sahāgāraseyyāpattiṃ, paṭiccāti sambandho. Etanti ‘‘liṅgapātubhāvenā’’ti vacanaṃ, vuttanti sambandho. Ubhinnampīti bhikkhubhikkhunīnampi . Liṅgapaṭilābhenāti itthiliṅgapaṭilābhena. Paṭhamanti ādikappakāle. ‘‘Paṭhamaṃ uppannavasenā’’ti iminā pure uppannaṃ purimanti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Seṭṭhabhāvenā’’ti iminā purabhāvena seṭṭhabhāvena uppannaṃ purimanti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Purisaliṅga’’nti iminā imapaccayassa sarūpaṃ dasseti. Purisakuttapurisākārādīti ādisaddena purisanimittādayo saṅgaṇhāti. Yāni chacattālīsa sikkhāpadānīti yojanā. Iminā vuttanayānusārena dutiyacatukkepi attho veditabbo. Tehīti tiṃsādhikehi satasikkhāpadehi.
महापदेसाति विनये (महाव॰ ३०५) आगता महापदेसा। कस्मा महापदेसा ‘‘सामुक्कंसा’’ति वुच्चन्तीति आह ‘‘ते ही’’तिआदि। तत्थ तेति चत्तारो महापदेसा, वुच्चन्तीति सम्बन्धो। ‘‘सय’’न्ति इमिना सामुक्कंसाति एत्थ संसद्दस्स सयमत्थं दस्सेति। ‘‘उक्खिपित्वा’’ति इमिना उक्कंससद्दो उक्खिपनत्थोति दस्सेति। ‘‘ठपितत्ता’’ति इमिना सयं उक्कंसित्वा ठपिता सामुक्कंसाति वचनत्थं दस्सेति। ‘‘अज्झोहरणीयपरिभोगा’’ति इमिना बाहिरपरिभोगं निवत्तेति। उदकं पनाति केनचि असंसग्गं पसन्नोदकं पन। कालेति सप्पदट्ठकाले। ‘‘पञ्च वा दस वा सीलानी’’ति इमिना पञ्च वा दस वा सीलानि उपासकसीलन्ति दस्सेति।
Mahāpadesāti vinaye (mahāva. 305) āgatā mahāpadesā. Kasmā mahāpadesā ‘‘sāmukkaṃsā’’ti vuccantīti āha ‘‘te hī’’tiādi. Tattha teti cattāro mahāpadesā, vuccantīti sambandho. ‘‘Saya’’nti iminā sāmukkaṃsāti ettha saṃsaddassa sayamatthaṃ dasseti. ‘‘Ukkhipitvā’’ti iminā ukkaṃsasaddo ukkhipanatthoti dasseti. ‘‘Ṭhapitattā’’ti iminā sayaṃ ukkaṃsitvā ṭhapitā sāmukkaṃsāti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Ajjhoharaṇīyaparibhogā’’ti iminā bāhiraparibhogaṃ nivatteti. Udakaṃ panāti kenaci asaṃsaggaṃ pasannodakaṃ pana. Kāleti sappadaṭṭhakāle. ‘‘Pañca vā dasa vā sīlānī’’ti iminā pañca vā dasa vā sīlāni upāsakasīlanti dasseti.
तत्थ चाति विहारे च। उभोपीति आगन्तुकावासिकवसेन उभोपि। असाधारणन्ति द्वीहि असाधारणं। आपत्तिन्ति भिक्खुनीहियेव साधारणं आपत्तिं। गमियचतुक्केपीति पिसद्दो आगन्तुकचतुक्कं अपेक्खति। वत्थुनानत्ततावाति मेथुनादिवत्थुनानत्तता एव। हीति सच्चं, यस्मा वा। साति आपत्ति। तथाति यथा कायसंसग्गे, तथा लसुणखादनेति योजना। एत्थाति वत्थुनानत्ततादिचतुक्के । चत्तारि पाराजिकानीति भिक्खुपातिमोक्खे आगतानि। विसुं आपज्जन्तेसुपि एसेव नयोति सम्बन्धो।
Tattha cāti vihāre ca. Ubhopīti āgantukāvāsikavasena ubhopi. Asādhāraṇanti dvīhi asādhāraṇaṃ. Āpattinti bhikkhunīhiyeva sādhāraṇaṃ āpattiṃ. Gamiyacatukkepīti pisaddo āgantukacatukkaṃ apekkhati. Vatthunānattatāvāti methunādivatthunānattatā eva. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Sāti āpatti. Tathāti yathā kāyasaṃsagge, tathā lasuṇakhādaneti yojanā. Etthāti vatthunānattatādicatukke . Cattāri pārājikānīti bhikkhupātimokkhe āgatāni. Visuṃ āpajjantesupi eseva nayoti sambandho.
पुरिमचतुक्केति वत्थुनानत्ततादिचतुक्के। यो पठमो पञ्होति योजना। इधाति वत्थुसभागतादिचतुक्के। यो चाति यो च पञ्हो। तत्थाति वत्थुनानत्ततादिचतुक्के। ततियचतुत्थेसु पञ्हेसूति सम्बन्धो।
Purimacatukketi vatthunānattatādicatukke. Yo paṭhamo pañhoti yojanā. Idhāti vatthusabhāgatādicatukke. Yo cāti yo ca pañho. Tatthāti vatthunānattatādicatukke. Tatiyacatutthesu pañhesūti sambandho.
‘‘सद्धिविहारिकस्सा’’ति पदं ‘‘कत्तब्ब’’इति पदे सम्पदानं।
‘‘Saddhivihārikassā’’ti padaṃ ‘‘kattabba’’iti pade sampadānaṃ.
गरुकन्ति पाराजिकं। लहुकन्ति थुल्लच्चयं वा दुक्कटं वा।
Garukanti pārājikaṃ. Lahukanti thullaccayaṃ vā dukkaṭaṃ vā.
अट्ठन्नं भिक्खुनीनं पटिपाटिया निसीदितब्बतो वुत्तं ‘‘नवमभिक्खुनितो’’ति। पच्चुट्ठानारहाति पटिमुखं उपट्ठातुं अरहा। अविसेसेन चाति ‘‘भिक्खू’’ति वा ‘‘भिक्खुनी’’ति वा विसेस, मकत्वा सामञ्ञेन च। ‘‘आसनारहचतुक्कस्सा’’ति पदं ‘‘पठमपद’’न्ति पदे अवयविसम्बन्धो।
Aṭṭhannaṃ bhikkhunīnaṃ paṭipāṭiyā nisīditabbato vuttaṃ ‘‘navamabhikkhunito’’ti. Paccuṭṭhānārahāti paṭimukhaṃ upaṭṭhātuṃ arahā. Avisesena cāti ‘‘bhikkhū’’ti vā ‘‘bhikkhunī’’ti vā visesa, makatvā sāmaññena ca. ‘‘Āsanārahacatukkassā’’ti padaṃ ‘‘paṭhamapada’’nti pade avayavisambandho.
असाधारणन्ति भिक्खूहि असाधारणं। विकाले कप्पतीति तदहुविकाले कप्पति। कालातीतन्ति कालयामसत्तहातीतं। यावकालिकादित्तयञ्च अकप्पियमंसञ्च उग्गहितकञ्च अपटिग्गहितकञ्चाति योजना।
Asādhāraṇanti bhikkhūhi asādhāraṇaṃ. Vikāle kappatīti tadahuvikāle kappati. Kālātītanti kālayāmasattahātītaṃ. Yāvakālikādittayañca akappiyamaṃsañca uggahitakañca apaṭiggahitakañcāti yojanā.
गुणङ्गुणूपाहनञ्च धुवन्हानञ्च चम्मत्थरणञ्च गुणङ्गुणूपाहनधुवन्हानचम्मत्थरणानि। इमानि चत्तारीति पञ्चवग्गेन गणेन उपसम्पददानादीनि। इधाति पच्चन्तिमेसु जनपदेसु। इधाति मज्झिमेसु। इदन्ति चतुब्बिधं वत्थु। दीपेतुम्पीति दीपनम्पि। तुंपच्चयो हि कत्वत्थजोतको। एसेव नयो दीपेतुं पनाति एत्थापि। सेसं अनुञ्ञातकन्ति सम्बन्धो। उभयत्थपीति पच्चन्तिममज्झिमवसेन उभयत्थापि।
Guṇaṅguṇūpāhanañca dhuvanhānañca cammattharaṇañca guṇaṅguṇūpāhanadhuvanhānacammattharaṇāni. Imāni cattārīti pañcavaggena gaṇena upasampadadānādīni. Idhāti paccantimesu janapadesu. Idhāti majjhimesu. Idanti catubbidhaṃ vatthu. Dīpetumpīti dīpanampi. Tuṃpaccayo hi katvatthajotako. Eseva nayo dīpetuṃ panāti etthāpi. Sesaṃ anuññātakanti sambandho. Ubhayatthapīti paccantimamajjhimavasena ubhayatthāpi.
छन्दपारिसुद्धिअक्खानं एकं कत्वा ‘‘चत्तारो’’ति वुत्तं। चत्तारो पुब्बकिच्चाति लिङ्गविपल्लासो, ‘‘चत्तारि पुब्बकिच्चानी’’ति हि अत्थो। एवं वुत्तानि इमानि चत्तारीति सम्बन्धो। एवं आगता सम्मुतियोति सम्बन्धो। सब्बत्थाति सब्बेसु चतुक्केसु।
Chandapārisuddhiakkhānaṃ ekaṃ katvā ‘‘cattāro’’ti vuttaṃ. Cattāro pubbakiccāti liṅgavipallāso, ‘‘cattāri pubbakiccānī’’ti hi attho. Evaṃ vuttāni imāni cattārīti sambandho. Evaṃ āgatā sammutiyoti sambandho. Sabbatthāti sabbesu catukkesu.
इति चतुक्कवारवण्णनाय योजना समत्ता।
Iti catukkavāravaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / ४. चतुक्कवारो • 4. Catukkavāro
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā / चतुक्कवारवण्णना • Catukkavāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / चतुक्कवारवण्णना • Catukkavāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / चतुक्कवारवण्णना • Catukkavāravaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / चतुक्कवारवण्णना • Catukkavāravaṇṇanā
