| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
เอกุตฺตริกนโย จตุกฺกวารวณฺณนา
Ekuttarikanayo catukkavāravaṇṇanā
๓๒๔. จตุเกฺกสุ เอวํ วินิจฺฉโย เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ ติณวตฺถารกสมถฎฺฐานนฺติ ติณวตฺถารกสมเถน อธิกรณวูปสมิตฎฺฐานํฯ ปรสฺส กมฺมวาจายาติ ปรสฺส กรณภูตาย กมฺมวาจายฯ ตโตติ จตุกฺกโตฯ ปเรสูติ อเญฺญสุ จตุเกฺกสุ เอวมโตฺถ เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ ตเมวาติ กายทฺวาริกเมวฯ ปุน ตเมวาติ วจีทฺวาริกเมวฯ อาปชฺชิตพฺพาปตฺติญฺจ สหาคารเสยฺยาปตฺติญฺจาติ โยชนาฯ ชคฺคโนฺตติ ชาครโนฺตฯ
324. Catukkesu evaṃ vinicchayo veditabboti yojanā. Tiṇavatthārakasamathaṭṭhānanti tiṇavatthārakasamathena adhikaraṇavūpasamitaṭṭhānaṃ. Parassa kammavācāyāti parassa karaṇabhūtāya kammavācāya. Tatoti catukkato. Paresūti aññesu catukkesu evamattho veditabboti yojanā. Tamevāti kāyadvārikameva. Puna tamevāti vacīdvārikameva. Āpajjitabbāpattiñca sahāgāraseyyāpattiñcāti yojanā. Jaggantoti jāgaranto.
อจิตฺตโก อาปชฺชติ นามาติ ‘‘อจิตฺตโก ภิกฺขุ อาปชฺชติ นามา’’ติ วา ‘‘อจิตฺตโก หุตฺวา อาปชฺชติ นามา’’ติ วา โยชนา กาตพฺพาฯ สภาคนฺติ วตฺถุสภาคํฯ ตญฺจาติ อญฺญตรํ ตญฺจ อาปตฺติํฯ อิตีติ เอวํฯ
Acittako āpajjati nāmāti ‘‘acittako bhikkhu āpajjati nāmā’’ti vā ‘‘acittako hutvā āpajjati nāmā’’ti vā yojanā kātabbā. Sabhāganti vatthusabhāgaṃ. Tañcāti aññataraṃ tañca āpattiṃ. Itīti evaṃ.
กเมฺมนาติ สมนุภาสนกเมฺมนฯ กเมฺมน วุฎฺฐาตีติ กเมฺมน เอว วุฎฺฐาติฯ
Kammenāti samanubhāsanakammena. Kammena vuṭṭhātīti kammena eva vuṭṭhāti.
โสติ คิหิปริกฺขาโร, อาหโฎ โหตีติ สมฺพโนฺธฯ อวาปุรณนฺติ กุญฺจิกํฯ อโนฺตติ ภณฺฑาคารสฺส อโนฺตฯ
Soti gihiparikkhāro, āhaṭo hotīti sambandho. Avāpuraṇanti kuñcikaṃ. Antoti bhaṇḍāgārassa anto.
สมฺมุขา วุฎฺฐาตีติ สมฺมุขา เอว วุฎฺฐาติฯ
Sammukhāvuṭṭhātīti sammukhā eva vuṭṭhāti.
สยิตาย เอว ภิกฺขุนิยาติ โยชนาฯ อิทนฺติ สหาคารเสยฺยาปตฺติํ, ปฎิจฺจาติ สมฺพโนฺธฯ เอตนฺติ ‘‘ลิงฺคปาตุภาเวนา’’ติ วจนํ, วุตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ อุภินฺนมฺปีติ ภิกฺขุภิกฺขุนีนมฺปิ ฯ ลิงฺคปฎิลาเภนาติ อิตฺถิลิงฺคปฎิลาเภนฯ ปฐมนฺติ อาทิกปฺปกาเลฯ ‘‘ปฐมํ อุปฺปนฺนวเสนา’’ติ อิมินา ปุเร อุปฺปนฺนํ ปุริมนฺติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘เสฎฺฐภาเวนา’’ติ อิมินา ปุรภาเวน เสฎฺฐภาเวน อุปฺปนฺนํ ปุริมนฺติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘ปุริสลิงฺค’’นฺติ อิมินา อิมปจฺจยสฺส สรูปํ ทเสฺสติฯ ปุริสกุตฺตปุริสาการาทีติ อาทิสเทฺทน ปุริสนิมิตฺตาทโย สงฺคณฺหาติฯ ยานิ ฉจตฺตาลีส สิกฺขาปทานีติ โยชนาฯ อิมินา วุตฺตนยานุสาเรน ทุติยจตุเกฺกปิ อโตฺถ เวทิตโพฺพฯ เตหีติ ติํสาธิเกหิ สตสิกฺขาปเทหิฯ
Sayitāya eva bhikkhuniyāti yojanā. Idanti sahāgāraseyyāpattiṃ, paṭiccāti sambandho. Etanti ‘‘liṅgapātubhāvenā’’ti vacanaṃ, vuttanti sambandho. Ubhinnampīti bhikkhubhikkhunīnampi . Liṅgapaṭilābhenāti itthiliṅgapaṭilābhena. Paṭhamanti ādikappakāle. ‘‘Paṭhamaṃ uppannavasenā’’ti iminā pure uppannaṃ purimanti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Seṭṭhabhāvenā’’ti iminā purabhāvena seṭṭhabhāvena uppannaṃ purimanti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Purisaliṅga’’nti iminā imapaccayassa sarūpaṃ dasseti. Purisakuttapurisākārādīti ādisaddena purisanimittādayo saṅgaṇhāti. Yāni chacattālīsa sikkhāpadānīti yojanā. Iminā vuttanayānusārena dutiyacatukkepi attho veditabbo. Tehīti tiṃsādhikehi satasikkhāpadehi.
มหาปเทสาติ วินเย (มหาว. ๓๐๕) อาคตา มหาปเทสาฯ กสฺมา มหาปเทสา ‘‘สามุกฺกํสา’’ติ วุจฺจนฺตีติ อาห ‘‘เต หี’’ติอาทิฯ ตตฺถ เตติ จตฺตาโร มหาปเทสา, วุจฺจนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ ‘‘สย’’นฺติ อิมินา สามุกฺกํสาติ เอตฺถ สํสทฺทสฺส สยมตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘อุกฺขิปิตฺวา’’ติ อิมินา อุกฺกํสสโทฺท อุกฺขิปนโตฺถติ ทเสฺสติฯ ‘‘ฐปิตตฺตา’’ติ อิมินา สยํ อุกฺกํสิตฺวา ฐปิตา สามุกฺกํสาติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ ‘‘อโชฺฌหรณียปริโภคา’’ติ อิมินา พาหิรปริโภคํ นิวเตฺตติฯ อุทกํ ปนาติ เกนจิ อสํสคฺคํ ปสโนฺนทกํ ปนฯ กาเลติ สปฺปทฎฺฐกาเลฯ ‘‘ปญฺจ วา ทส วา สีลานี’’ติ อิมินา ปญฺจ วา ทส วา สีลานิ อุปาสกสีลนฺติ ทเสฺสติฯ
Mahāpadesāti vinaye (mahāva. 305) āgatā mahāpadesā. Kasmā mahāpadesā ‘‘sāmukkaṃsā’’ti vuccantīti āha ‘‘te hī’’tiādi. Tattha teti cattāro mahāpadesā, vuccantīti sambandho. ‘‘Saya’’nti iminā sāmukkaṃsāti ettha saṃsaddassa sayamatthaṃ dasseti. ‘‘Ukkhipitvā’’ti iminā ukkaṃsasaddo ukkhipanatthoti dasseti. ‘‘Ṭhapitattā’’ti iminā sayaṃ ukkaṃsitvā ṭhapitā sāmukkaṃsāti vacanatthaṃ dasseti. ‘‘Ajjhoharaṇīyaparibhogā’’ti iminā bāhiraparibhogaṃ nivatteti. Udakaṃ panāti kenaci asaṃsaggaṃ pasannodakaṃ pana. Kāleti sappadaṭṭhakāle. ‘‘Pañca vā dasa vā sīlānī’’ti iminā pañca vā dasa vā sīlāni upāsakasīlanti dasseti.
ตตฺถ จาติ วิหาเร จฯ อุโภปีติ อาคนฺตุกาวาสิกวเสน อุโภปิฯ อสาธารณนฺติ ทฺวีหิ อสาธารณํฯ อาปตฺตินฺติ ภิกฺขุนีหิเยว สาธารณํ อาปตฺติํฯ คมิยจตุเกฺกปีติ ปิสโทฺท อาคนฺตุกจตุกฺกํ อเปกฺขติฯ วตฺถุนานตฺตตาวาติ เมถุนาทิวตฺถุนานตฺตตา เอวฯ หีติ สจฺจํ, ยสฺมา วาฯ สาติ อาปตฺติฯ ตถาติ ยถา กายสํสเคฺค, ตถา ลสุณขาทเนติ โยชนาฯ เอตฺถาติ วตฺถุนานตฺตตาทิจตุเกฺก ฯ จตฺตาริ ปาราชิกานีติ ภิกฺขุปาติโมเกฺข อาคตานิฯ วิสุํ อาปชฺชเนฺตสุปิ เอเสว นโยติ สมฺพโนฺธฯ
Tattha cāti vihāre ca. Ubhopīti āgantukāvāsikavasena ubhopi. Asādhāraṇanti dvīhi asādhāraṇaṃ. Āpattinti bhikkhunīhiyeva sādhāraṇaṃ āpattiṃ. Gamiyacatukkepīti pisaddo āgantukacatukkaṃ apekkhati. Vatthunānattatāvāti methunādivatthunānattatā eva. Hīti saccaṃ, yasmā vā. Sāti āpatti. Tathāti yathā kāyasaṃsagge, tathā lasuṇakhādaneti yojanā. Etthāti vatthunānattatādicatukke . Cattāri pārājikānīti bhikkhupātimokkhe āgatāni. Visuṃ āpajjantesupi eseva nayoti sambandho.
ปุริมจตุเกฺกติ วตฺถุนานตฺตตาทิจตุเกฺกฯ โย ปฐโม ปโญฺหติ โยชนาฯ อิธาติ วตฺถุสภาคตาทิจตุเกฺกฯ โย จาติ โย จ ปโญฺหฯ ตตฺถาติ วตฺถุนานตฺตตาทิจตุเกฺกฯ ตติยจตุเตฺถสุ ปเญฺหสูติ สมฺพโนฺธฯ
Purimacatukketi vatthunānattatādicatukke. Yo paṭhamo pañhoti yojanā. Idhāti vatthusabhāgatādicatukke. Yo cāti yo ca pañho. Tatthāti vatthunānattatādicatukke. Tatiyacatutthesu pañhesūti sambandho.
‘‘สทฺธิวิหาริกสฺสา’’ติ ปทํ ‘‘กตฺตพฺพ’’อิติ ปเท สมฺปทานํฯ
‘‘Saddhivihārikassā’’ti padaṃ ‘‘kattabba’’iti pade sampadānaṃ.
ครุกนฺติ ปาราชิกํฯ ลหุกนฺติ ถุลฺลจฺจยํ วา ทุกฺกฎํ วาฯ
Garukanti pārājikaṃ. Lahukanti thullaccayaṃ vā dukkaṭaṃ vā.
อฎฺฐนฺนํ ภิกฺขุนีนํ ปฎิปาฎิยา นิสีทิตพฺพโต วุตฺตํ ‘‘นวมภิกฺขุนิโต’’ติฯ ปจฺจุฎฺฐานารหาติ ปฎิมุขํ อุปฎฺฐาตุํ อรหาฯ อวิเสเสน จาติ ‘‘ภิกฺขู’’ติ วา ‘‘ภิกฺขุนี’’ติ วา วิเสส, มกตฺวา สามเญฺญน จฯ ‘‘อาสนารหจตุกฺกสฺสา’’ติ ปทํ ‘‘ปฐมปท’’นฺติ ปเท อวยวิสมฺพโนฺธฯ
Aṭṭhannaṃ bhikkhunīnaṃ paṭipāṭiyā nisīditabbato vuttaṃ ‘‘navamabhikkhunito’’ti. Paccuṭṭhānārahāti paṭimukhaṃ upaṭṭhātuṃ arahā. Avisesena cāti ‘‘bhikkhū’’ti vā ‘‘bhikkhunī’’ti vā visesa, makatvā sāmaññena ca. ‘‘Āsanārahacatukkassā’’ti padaṃ ‘‘paṭhamapada’’nti pade avayavisambandho.
อสาธารณนฺติ ภิกฺขูหิ อสาธารณํฯ วิกาเล กปฺปตีติ ตทหุวิกาเล กปฺปติฯ กาลาตีตนฺติ กาลยามสตฺตหาตีตํฯ ยาวกาลิกาทิตฺตยญฺจ อกปฺปิยมํสญฺจ อุคฺคหิตกญฺจ อปฎิคฺคหิตกญฺจาติ โยชนาฯ
Asādhāraṇanti bhikkhūhi asādhāraṇaṃ. Vikāle kappatīti tadahuvikāle kappati. Kālātītanti kālayāmasattahātītaṃ. Yāvakālikādittayañca akappiyamaṃsañca uggahitakañca apaṭiggahitakañcāti yojanā.
คุณงฺคุณูปาหนญฺจ ธุวนฺหานญฺจ จมฺมตฺถรณญฺจ คุณงฺคุณูปาหนธุวนฺหานจมฺมตฺถรณานิฯ อิมานิ จตฺตารีติ ปญฺจวเคฺคน คเณน อุปสมฺปททานาทีนิฯ อิธาติ ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุฯ อิธาติ มชฺฌิเมสุฯ อิทนฺติ จตุพฺพิธํ วตฺถุฯ ทีเปตุมฺปีติ ทีปนมฺปิฯ ตุํปจฺจโย หิ กตฺวตฺถโชตโกฯ เอเสว นโย ทีเปตุํ ปนาติ เอตฺถาปิฯ เสสํ อนุญฺญาตกนฺติ สมฺพโนฺธฯ อุภยตฺถปีติ ปจฺจนฺติมมชฺฌิมวเสน อุภยตฺถาปิฯ
Guṇaṅguṇūpāhanañca dhuvanhānañca cammattharaṇañca guṇaṅguṇūpāhanadhuvanhānacammattharaṇāni. Imāni cattārīti pañcavaggena gaṇena upasampadadānādīni. Idhāti paccantimesu janapadesu. Idhāti majjhimesu. Idanti catubbidhaṃ vatthu. Dīpetumpīti dīpanampi. Tuṃpaccayo hi katvatthajotako. Eseva nayo dīpetuṃ panāti etthāpi. Sesaṃ anuññātakanti sambandho. Ubhayatthapīti paccantimamajjhimavasena ubhayatthāpi.
ฉนฺทปาริสุทฺธิอกฺขานํ เอกํ กตฺวา ‘‘จตฺตาโร’’ติ วุตฺตํฯ จตฺตาโร ปุพฺพกิจฺจาติ ลิงฺควิปลฺลาโส, ‘‘จตฺตาริ ปุพฺพกิจฺจานี’’ติ หิ อโตฺถฯ เอวํ วุตฺตานิ อิมานิ จตฺตารีติ สมฺพโนฺธฯ เอวํ อาคตา สมฺมุติโยติ สมฺพโนฺธฯ สพฺพตฺถาติ สเพฺพสุ จตุเกฺกสุฯ
Chandapārisuddhiakkhānaṃ ekaṃ katvā ‘‘cattāro’’ti vuttaṃ. Cattāro pubbakiccāti liṅgavipallāso, ‘‘cattāri pubbakiccānī’’ti hi attho. Evaṃ vuttāni imāni cattārīti sambandho. Evaṃ āgatā sammutiyoti sambandho. Sabbatthāti sabbesu catukkesu.
อิติ จตุกฺกวารวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ
Iti catukkavāravaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๔. จตุกฺกวาโร • 4. Catukkavāro
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā / จตุกฺกวารวณฺณนา • Catukkavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / จตุกฺกวารวณฺณนา • Catukkavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / จตุกฺกวารวณฺณนา • Catukkavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / จตุกฺกวารวณฺณนา • Catukkavāravaṇṇanā
