| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
เอกุตฺตริกนโย ทุกวารวณฺณนา
Ekuttarikanayo dukavāravaṇṇanā
๓๒๒. ทุเกสุ อจิตฺตกา อาปตฺตีติ สมฺพโนฺธฯ ภูตาโรจนาปตฺตีติ ปาจิตฺติยาปตฺติฯ อภูตาโรจนาปตฺตีติ ปาราชิกถุลฺลจฺจยาปตฺติฯ ปทโสธมฺมาทิกาติอาทิสเทฺทน อุตฺตริฉปญฺจวาจา สงฺคหิตาฯ มญฺจปีฐาทีนนฺติอาทิสเทฺทน ภิสิอาทโย สงฺคณฺหาติฯ อนาปุจฺฉาคมนาทีสูติ อาทิสเทฺทน อนุทฺธริตฺวา คมนํ สงฺคณฺหาติฯ สปุคฺคโลติ โส อตฺตสงฺขาโต ปุคฺคโล สปุคฺคโลฯ ปรปุคฺคโลติ ปโร ปุคฺคโล ปรปุคฺคโลฯ ครุกนฺติ สงฺฆาทิเสสํฯ ลหุกนฺติ ปาจิตฺติยํฯ ปุน ครุกนฺติ ปาราชิกํฯ ปุน ลหุกนฺติ ปาจิตฺติยเมวฯ
322. Dukesu acittakā āpattīti sambandho. Bhūtārocanāpattīti pācittiyāpatti. Abhūtārocanāpattīti pārājikathullaccayāpatti. Padasodhammādikātiādisaddena uttarichapañcavācā saṅgahitā. Mañcapīṭhādīnantiādisaddena bhisiādayo saṅgaṇhāti. Anāpucchāgamanādīsūti ādisaddena anuddharitvā gamanaṃ saṅgaṇhāti. Sapuggaloti so attasaṅkhāto puggalo sapuggalo. Parapuggaloti paro puggalo parapuggalo. Garukanti saṅghādisesaṃ. Lahukanti pācittiyaṃ. Puna garukanti pārājikaṃ. Puna lahukanti pācittiyameva.
องฺคุลิมตฺตมฺปีติ ปิสเทฺทน เกสคฺคมตฺตมฺปีติ อตฺถํ สมฺปิเณฺฑติฯ ตนฺติ มญฺจปีฐํฯ คมิโย อาปชฺชติ นามาติ สมฺพโนฺธฯ
Aṅgulimattampīti pisaddena kesaggamattampīti atthaṃ sampiṇḍeti. Tanti mañcapīṭhaṃ. Gamiyo āpajjati nāmāti sambandho.
‘‘อาทิยโนฺต อาปชฺชติ นามา’’ติอาทินา อตฺถาปตฺติ อาทิยโนฺต อาปชฺชตีติ ปาฬิยํ อาทิยโนฺต หุตฺวา อาปชฺชติ อาปตฺติ อตฺถีติ โยชนานยํ ทเสฺสติฯ เอวญฺหิ สติ ‘‘อาปชฺชตี’’ติ อาขฺยาตปทํ ‘‘อตฺถี’’ติ กิริยนฺตรํ อเปกฺขิตฺวา กตฺตา โหตีติ ทฎฺฐพฺพํฯ อถ วา อาทิยโนฺต ปุคฺคโล ยํ อาปตฺติํ อาปชฺชติ, สา อาปตฺติ อตฺถีติ โยชนาฯ เอเสว นโย อเญฺญสุปิฯ มูคพฺพตาทีนีติ อาทิสเทฺทน โควตกุกฺกุรวตาทีนิ สงฺคณฺหาติฯ ปาริวาสิกาทโย อาปชฺชนฺตีติ สมฺพโนฺธฯ ตชฺชนียาทิกมฺมกตา วา ปุคฺคลาติ โยชนาฯ อสมาทิยนฺตา อาปชฺชนฺตีติ อสมาทิยนฺตา หุตฺวา อาปชฺชนฺติฯ เตติ ปุคฺคเลฯ กโรโนฺต อาปชฺชติ นามาติ กโรโนฺต หุตฺวา อาปชฺชติ นามาติ โยชนาฯ เอวํ เทโนฺต อาปชฺชติ นามาติอาทีสุปิฯ
‘‘Ādiyanto āpajjati nāmā’’tiādinā atthāpatti ādiyanto āpajjatīti pāḷiyaṃ ādiyanto hutvā āpajjati āpatti atthīti yojanānayaṃ dasseti. Evañhi sati ‘‘āpajjatī’’ti ākhyātapadaṃ ‘‘atthī’’ti kiriyantaraṃ apekkhitvā kattā hotīti daṭṭhabbaṃ. Atha vā ādiyanto puggalo yaṃ āpattiṃ āpajjati, sā āpatti atthīti yojanā. Eseva nayo aññesupi. Mūgabbatādīnīti ādisaddena govatakukkuravatādīni saṅgaṇhāti. Pārivāsikādayo āpajjantīti sambandho. Tajjanīyādikammakatā vā puggalāti yojanā. Asamādiyantāāpajjantīti asamādiyantā hutvā āpajjanti. Teti puggale. Karonto āpajjati nāmāti karonto hutvā āpajjati nāmāti yojanā. Evaṃ dento āpajjati nāmātiādīsupi.
เอกรตฺตฉารตฺตสตฺตาหทสาหมาสาติกฺกเมสูติ ‘‘เอกรตฺตมฺปิ ติจีวเรน วิปฺปวเสยฺยา’’ติ (ปารา. ๔๗๕-๔๗๖) จ ‘‘ฉารตฺตปรมํ เตน ภิกฺขุนา เตน จีวเรน วิปฺปวสิตพฺพ’’นฺติ (ปารา. ๖๕๓) จ ‘‘สตฺตาหปรมํ สนฺนิธิการกํ ปริภุญฺชิตพฺพ’’นฺติ (ปารา. ๖๒๒-๖๒๓) จ ‘‘ทสาหปรมํ อติเรกจีวรํ ธาเรตพฺพ’’นฺติ (ปารา. ๔๖๒-๔๖๓) จ ‘‘มาสปรมํ นิกฺขิปิตพฺพ’’นฺติ (ปารา. ๔๙๙-๕๐๐) จ วุตฺตกาลาติกฺกเมสุฯ
Ekarattachārattasattāhadasāhamāsātikkamesūti ‘‘ekarattampi ticīvarena vippavaseyyā’’ti (pārā. 475-476) ca ‘‘chārattaparamaṃ tena bhikkhunā tena cīvarena vippavasitabba’’nti (pārā. 653) ca ‘‘sattāhaparamaṃ sannidhikārakaṃ paribhuñjitabba’’nti (pārā. 622-623) ca ‘‘dasāhaparamaṃ atirekacīvaraṃ dhāretabba’’nti (pārā. 462-463) ca ‘‘māsaparamaṃ nikkhipitabba’’nti (pārā. 499-500) ca vuttakālātikkamesu.
อิมํ ปน อาปตฺติํ อาปชฺชติ นามาติ สมฺพโนฺธฯ
Imaṃ pana āpattiṃ āpajjati nāmāti sambandho.
ยสฺมิํ ปเกฺข นิสิโนฺนติ ยสฺมิํ ปเกฺข สยํ นิสิโนฺนฯ เตสนฺติ อตฺตโน ปเกฺข นิสินฺนานํ, นานาสํวาสกนฺติ สมฺพโนฺธฯ เยสนฺติ สกปเกฺข นิสินฺนานํฯ กมฺมํ โกเปตีติ นานาสํวาสกตฺตา กมฺมํ โกเปติฯ อิตเรสนฺติ ปรปเกฺข นิสินฺนานํฯ หตฺถปาสํ อนาคตตฺตา กมฺมํ โกเปตีติ โยชนาฯ ‘‘เอเสว นโย’’ติ วุตฺตวจนํ วิตฺถาเรโนฺต อาห ‘‘เยสํ หี’’ติอาทิฯ เยสนฺติ สกปเกฺข วา ปรปเกฺข วา นิสินฺนานํ เยสํ ภิกฺขูนํฯ โสติ ภิกฺขุฯ อาปชฺชิตพฺพโตติ อาปชฺชิตพฺพภาวโตฯ อิมินา ปุคฺคเลน ฉหิ สมุฎฺฐาเนหิ อาปชฺชิตพฺพาติ อาปตฺติโยติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ กเมฺมน วา สลากคฺคาเหน วาติ เอตฺถ อุเทฺทโส กเมฺม ลกฺขณหารนเยน สงฺคหํ คจฺฉติ, โวหารานุสฺสาวนา สลากคฺคาเหติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อุเทฺทโส เจว…เป.… เอก’’นฺติฯ ปุพฺพภาคาติ สงฺฆเภทสฺส ปุพฺพภาเค ปวตฺตาฯ ปมาณนฺติ สงฺฆเภทสฺส การณํฯ
Yasmiṃ pakkhe nisinnoti yasmiṃ pakkhe sayaṃ nisinno. Tesanti attano pakkhe nisinnānaṃ, nānāsaṃvāsakanti sambandho. Yesanti sakapakkhe nisinnānaṃ. Kammaṃ kopetīti nānāsaṃvāsakattā kammaṃ kopeti. Itaresanti parapakkhe nisinnānaṃ. Hatthapāsaṃ anāgatattā kammaṃ kopetīti yojanā. ‘‘Eseva nayo’’ti vuttavacanaṃ vitthārento āha ‘‘yesaṃ hī’’tiādi. Yesanti sakapakkhe vā parapakkhe vā nisinnānaṃ yesaṃ bhikkhūnaṃ. Soti bhikkhu. Āpajjitabbatoti āpajjitabbabhāvato. Iminā puggalena chahi samuṭṭhānehi āpajjitabbāti āpattiyoti vacanatthaṃ dasseti. Kammena vā salākaggāhena vāti ettha uddeso kamme lakkhaṇahāranayena saṅgahaṃ gacchati, vohārānussāvanā salākaggāheti dassento āha ‘‘uddeso ceva…pe… eka’’nti. Pubbabhāgāti saṅghabhedassa pubbabhāge pavattā. Pamāṇanti saṅghabhedassa kāraṇaṃ.
อทฺธานหีโน นามาติ เอตฺถ อทฺธานสโทฺท กาลปริยาโยติ อาห ‘‘อูนวีสติวโสฺส’’ติฯ เถยฺยสํวาสกาทโยติอาทิสเทฺทน ติตฺถิยปกฺกนฺตกภิกฺขุนีทูสกปญฺจานนฺตริยา สงฺคเหตพฺพาฯ อฎฺฐ อภพฺพปุคฺคลา กรณทุกฺกฎกา นาม โหนฺตีติ โยชนาฯ เอตฺถ กตฺตพฺพนฺติ กรณํ, กมฺมํ, ทุฎฺฐุ กตฺตพฺพนฺติ ทุกฺกฎํ, กมฺมเมวฯ กรณํ ทุกฺกฎเมตสฺสาติ กรณทุกฺกฎโกฯ วิเสสนปรนิปาโต ‘‘อคฺยาหิโต’’ติอาทีสุ วิยฯ ตเทวตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ทุกฺกฎกิริยา’’ติอาทิฯ โน จ ยาจตีติ เอตฺถ ยาจธาตุยา ปธานกมฺมํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อุปสมฺปท’’นฺติ, ‘‘สงฺฆ’’นฺติ อปธานกมฺมมาเนตพฺพํฯ เตปิฎโกติ ติปิฎกํ วาจุคฺคตวเสน ธารโกฯ อาณายปีติ ปิสโทฺท ‘‘มเตนปี’’ติ อตฺถํ สมฺปิเณฺฑติฯ ยาจนฺตเสฺสวาติ นิสฺสยํ อาจริยํ ยาจนฺตเสฺสวฯ ยํ วตฺถุํ อชฺฌาจรโนฺต อาปตฺติํ อาปชฺชติ, ตํ วตฺถุ สาติสารํ นามาติ โยชนาฯ
Addhānahīno nāmāti ettha addhānasaddo kālapariyāyoti āha ‘‘ūnavīsativasso’’ti. Theyyasaṃvāsakādayotiādisaddena titthiyapakkantakabhikkhunīdūsakapañcānantariyā saṅgahetabbā. Aṭṭha abhabbapuggalā karaṇadukkaṭakā nāma hontīti yojanā. Ettha kattabbanti karaṇaṃ, kammaṃ, duṭṭhu kattabbanti dukkaṭaṃ, kammameva. Karaṇaṃ dukkaṭametassāti karaṇadukkaṭako. Visesanaparanipāto ‘‘agyāhito’’tiādīsu viya. Tadevatthaṃ dassento āha ‘‘dukkaṭakiriyā’’tiādi. No ca yācatīti ettha yācadhātuyā padhānakammaṃ dassento āha ‘‘upasampada’’nti, ‘‘saṅgha’’nti apadhānakammamānetabbaṃ. Tepiṭakoti tipiṭakaṃ vācuggatavasena dhārako. Āṇāyapīti pisaddo ‘‘matenapī’’ti atthaṃ sampiṇḍeti. Yācantassevāti nissayaṃ ācariyaṃ yācantasseva. Yaṃ vatthuṃ ajjhācaranto āpattiṃ āpajjati, taṃ vatthu sātisāraṃ nāmāti yojanā.
อุปฆาติกาติ เอตฺถ อุปหนนฺตีติ อุปฆาตา, เตเยว อุปฆาติกาติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อุปฆาตา’’ติฯ ตตฺถาติ ทฺวีสุ อุปฆาติเกสุฯ เทฺว เวนยิกาติ เอตฺถ วินเยน สิทฺธา เวนยิกาติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘วินยสิทฺธา’’ติฯ ‘‘เทฺว อตฺถา’’ติ อิมินา ณิกสทฺทสฺส สรูปํ ทเสฺสติ ฯ ปญฺญตฺตานุโลมํ นาม ทฎฺฐพฺพนฺติ สมฺพโนฺธฯ ปจฺจยฆาโตติ ปจฺจยสฺส ฆาโตฯ อิมินา เสตุฆาโตติ เอตฺถ เสตุสโทฺท ปจฺจยวาจโกติ ทเสฺสติฯ จิตฺตสฺสาปีติ ปิสโทฺท ปเคว กายวาจานนฺติ ทเสฺสติฯ อิติปีติ ปิสโทฺท ทุติยตฺถสมฺปิณฺฑโนฯ ‘‘ปมาเณนา’’ติ อิมินา มตฺตการิตาติ เอตฺถ มตฺตสโทฺท ปมาณโตฺถติ ทเสฺสติฯ ‘‘กรณ’’นฺติ อิมินา การิตาติ ตทฺธิตภาวํ กิตภาเวน ทเสฺสติ สภาคตฺตาฯ กายทฺวาริกนฺติ กายทฺวาเร ปวตฺตํ อาปตฺติํฯ อิมินา อาปชฺชตีติ ปทสฺส กมฺมํ ทเสฺสติฯ กาเยเนว วุฎฺฐาตีติ กายสามคฺคิยา ทานตฺตา กาเยเนว วุฎฺฐาติฯ สีสมกฺขนาทีติ อาทิสเทฺทน ปาทมกฺขนาทิํ สงฺคณฺหาติฯ
Upaghātikāti ettha upahanantīti upaghātā, teyeva upaghātikāti dassento āha ‘‘upaghātā’’ti. Tatthāti dvīsu upaghātikesu. Dve venayikāti ettha vinayena siddhā venayikāti dassento āha ‘‘vinayasiddhā’’ti. ‘‘Dve atthā’’ti iminā ṇikasaddassa sarūpaṃ dasseti . Paññattānulomaṃ nāma daṭṭhabbanti sambandho. Paccayaghātoti paccayassa ghāto. Iminā setughātoti ettha setusaddo paccayavācakoti dasseti. Cittassāpīti pisaddo pageva kāyavācānanti dasseti. Itipīti pisaddo dutiyatthasampiṇḍano. ‘‘Pamāṇenā’’ti iminā mattakāritāti ettha mattasaddo pamāṇatthoti dasseti. ‘‘Karaṇa’’nti iminā kāritāti taddhitabhāvaṃ kitabhāvena dasseti sabhāgattā. Kāyadvārikanti kāyadvāre pavattaṃ āpattiṃ. Iminā āpajjatīti padassa kammaṃ dasseti. Kāyeneva vuṭṭhātīti kāyasāmaggiyā dānattā kāyeneva vuṭṭhāti. Sīsamakkhanādīti ādisaddena pādamakkhanādiṃ saṅgaṇhāti.
ตนฺติ ภารํฯ ‘‘นิตฺถริตุํ วีริยํ อารภตี’’ติ อิมินา วหนาการํ ทเสฺสติฯ เถโร สมาโนติ โยชนาฯ นวหนาการํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อนุชานามี’’ติอาทิฯ ‘‘กุกฺกุจฺจายิตฺวา กโรตี’’ติ อิมินา กุกฺกุจฺจสทฺทสฺส นามธาตุํ ทเสฺสติฯ ‘‘ทิวา จ รโตฺต จา’’ติ อิมินา อภิณฺหํ อาสววฑฺฒนํ ทเสฺสติฯ ตตฺถ ตตฺถาติ เตสุ เตสุ วิภงฺคกฺขนฺธเกสุฯ
Tanti bhāraṃ. ‘‘Nittharituṃ vīriyaṃ ārabhatī’’ti iminā vahanākāraṃ dasseti. Thero samānoti yojanā. Navahanākāraṃ dassento āha ‘‘anujānāmī’’tiādi. ‘‘Kukkuccāyitvā karotī’’ti iminā kukkuccasaddassa nāmadhātuṃ dasseti. ‘‘Divā ca ratto cā’’ti iminā abhiṇhaṃ āsavavaḍḍhanaṃ dasseti. Tattha tatthāti tesu tesu vibhaṅgakkhandhakesu.
อิติ ทุกวารวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ
Iti dukavāravaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๒. ทุกวาโร • 2. Dukavāro
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā / ทุกวารวณฺณนา • Dukavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ทุกวารวณฺณนา • Dukavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ทุกวารวณฺณนา • Dukavāravaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ทุกวารวณฺณนา • Dukavāravaṇṇanā
